اختلال اضطراب جدایی چیست؟

اختلال اضطراب جدایی یکی از انواع اختلالات اضطرابی است که پیش از این تنها در مورد کودکان تشخیص گذاری می‌شد، اما اکنون در مورد بزرگسالان نیز به کار می‌رود. علائم این اختلال در بزرگسالان اکثرا همراه با وجود اختلال اضطراب فراگیر دیده می‌شود. و ممکن است توانایی فرد برای مسافرت رفتن یا کار کردن در خارج از خانه را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.

با این حال نرخ شیوع اختلال اضطراب جدایی با افزایش سن کاهش می‌یابد و از ۴% در کودکان به ۱% در بزرگسالان می‌رسد.

اختلال اضطراب جدایی زمانی رخ می‌دهد که فرد از جدا شدن از یک فرد خاص، افراد یا حتی حیوان خانگی خود می‌ترسد.

فرد ممکن است بر اثر جدایی دچار اضطراب حاد شود. همچنین ممکن است بعد از جدایی علائم فیزیکی از خود نشان دهد. علائم فیزیکی شامل موارد زیر هستند:

• حالت تهوع
• سردرد
• گلودرد

اختلال اضطراب جدایی اغلب در کودکان، به خصوص کودکان زیر ۳ سال رخ می‌دهد. کودکان در این سن هنوز این مسئله را درک نمی‌کنند که وقتی والدین از آنها دور می‌شوند، هنوز در دسترس بوده و بازمی‌گردند.

گاهی اوقات افرادی که در بزرگسالی به این عارضه دچار می‌شوند، در دوران کودکی نیز درگیرِ اضطراب جدایی بوده‌اند. بعضی‌ها نیز فقط در بزرگسالی دچار این عارضه می‌شوند.

علائم اضطراب جدایی

اضطراب جدایی یک اختلال اضطرابی است. سایر اختلالات اضطرابی شامل فوبیا و اختلال هراس و اختلال اضطراب اجتماعی  و اختلال اضطراب فراگیر هستند.

راهنمای تشخیصی انجمن روانپزشکی آمریکا در خصوص وضعیت سلامت روان (DSM-5) اضطراب جدایی را با علائم زير تعريف می‌کند:

• اضطراب غیرطبیعی بر اثر جدا شدن از یک فرد دلبسته یا حتی حیوان خانگی
• نگرانی مفرط از اینکه اگر فردی را رها کنند، آسیب خواهد دید
• ترس شدید از تنهایی
• علائم فیزیکی در مواقعی که می‌دانند به زودی از کسی جدا خواهند شد
• نگرانی مفرط در رابطه با تنها ماندن
• نیاز مداوم به خبر گرفتن از همسر یا فردی که دوستش دارند

علائم می‌توانند ۶ ماه یا بیشتر در بزرگسالان باقی بمانند. این علائم ممکن است باعث اضطراب شدید در بزرگسالان شده و عملکرد اجتماعی، شغلی و تحصیلی آنها را مختل کنند.

علائم اختلال اضطراب جدایی در کودکان

اضطراب جدایی مرحله‌ای طبیعی از رشد عاطفی کودک است. کودکان می‌توانند علائم اضطراب جدایی را از شش یا هفت ماهگی نشان دهند، اما برای بیشتر کودکان این اضطراب در فاصلهٔ ۱۰ تا ۱۸ ماهگی به اوج خود می‌رسد و تا سه سالگی هم می‌تواند ادامه یابد.

علائم اضطراب جدایی در کودکان شامل موارد زیر است:

• ترس از جدایی از خانواده

این کودکان مداوم ترس از جدایی از والدینشان را دارند و به خصوص موقع ترک خانه توسط والدین، بسیار مضطرب می‌شوند.

• خارج نشدن از خانه

کودک دوست ندارد از خانه خارج شود و یا به مهد کودک، خانه اقوام و مکان‌های دیگر برود.

•  بی خوابی یا کابوس دیدن

دلش نمی‌خواهد شب‌ها در جایی جز خانه خود بخوابد. اضطراب جدایی در بعضی کودکان سبب می‌شود که حتما کنار فردی که به او وابسته است بخوابد یا ممکن است کابوس‌هایی در مورد جدایی از والدین خود ببیند.

معیار‌های تشخیص اختلال اضطراب جدایی

هنگامی که کودک شما، ترس یا اضطراب بیش از حد و بی‌دلیلی را به علت جدایی از کسی که بسیار به او وابسته است، تجربه کند؛ پس می‌توان حدس زد که کودک شما دچار اختلال اضطراب جدایی شده است.  همچنین اگر سه یا تعداد بیشتری از موارد زیر در کودک شما نمایان شد؛ پس قطعا کودک شما دچار این اختلال شده است. این معیار‌ها شامل موارد زیر است :

•   احساس پریشانی و نگرانی در چهره کودک؛ هنگام جدا شدن از خانه یا افرادی خاص
•   نگرانی بیش از اندازه از رخ دادن اتفاقات نا‌خوشایند مثل: گم شدن یا مریض شدن
•   نگرانی‌ غیر‌عادی برای از دست دادن افرادی که به آن‌ها وابسته است
•   اضطراب و استرس برای دور بودن از خانه؛ بخاطر ترس از جدایی
•   علاقه نداشتن به تنها ماندن در خانه دیگران مثل : اقوام، دوستان و آشنایان
•   علاقه نداشتن به خوابیدن در جایی به جز منزل خود و در کنار سایر افراد به جز پدر و مادر و عزیزانش
•   دیدن خواب‌های پریشان و کابوس‌های مکرر درباره جدایی
•   رخ دادن علائم متفاوت جسمی مثل : سردرد یا حالت تهوع، به علت شنیدن خبر جدایی از افرادی که به آن‌ها وابسته است

ترس و اضطراب جدایی باعث ایجاد اختلال در زمینه‌های مهمی از زندگی کودک می‌شود. باید توجه داشته باشید که براساس سن، کودک شما ممکن از عناوین دیگری چون هیولا، تاریکی، آدم ربا و بیمار شدن خود یا سایر عزیزانش دچار اضطراب و پریشانی شود.

کاهش اضطراب جدایی در کودکان عادی

برای کودکانی که در شرایط طبیعی و عادی دچار اضطراب جدایی هستند، مراحلی وجود دارد که کمک به کاهش و حتی رفع این نوع از اضطراب می‌شود.

•       با کودکان خود جدایی را تمرین کنید. در ابتدا در طی مدت زمان‌های کوتاهی کودک خود را از عزیزانش جدا کنید تا با این چالش کنار بیاید. پس از تکرار این قضیه، مسئله جدایی تقریبا برای کودک شما عادی می‌شود و می‌توانید به تدریج او را در مدت‌های طولانی‌تر از خود جدا کنید.
•       پس از خواب کودکان یا تغذیه آن‌ها برای جدایی برنامه‌ریزیی کنید؛ زیرا کودکان در هنگام خستگی یا گرسنگی مستعد ابتلا به اضطراب جدایی هستند.
•       برای آن که کودک شما بتواند در مقوله جدایی اعتماد به نفس پیدا کند؛ به قول‌های خود پایبند باشید و سر زمان قول داده شده خود به پیش کودک بازگردید.
•       زمانی که کودک خود را از خانه دور می‌کنید؛ او را تشویق کنید که یک وسیله آشنا را مانند عروسک یا اسباب‌بازی دلخواه خود را به همراه داشته باشد.
•       برای جلوگیری از نا‌سازگاری و ترس از جدایی کودک خود می‌توانید از حضور پرستار کودک کمک بگیرید.
•       از تماشای برنامه‌های تلویزیونی ترسناک توسط کودک خود جلوگیری کنید.

هر یک از روش‌های بالا به عنوان درمان طبیعی برای کودکان عادی مفید و موثر واقع خواهد شد، البته در صورت نیاز می‌توانید به یک روانشناس کودک خوب مراجعه کنید.

علت ایجاد اختلال اضطراب جدایی در کودکان چیست؟

اختلال اضطراب جدایی می‌تواند ناشی از استرس موجود در زندگی یا عوامل ژنتیکی باشد؛ که در بروز این اختلال نقش ایفا می‌کنند.این اختلال غالبا از زمان کودکی آغاز می‌شود و ممکن است تا سال‌های نو‌جوانی و جوانی و گاهی تا زمان بزرگسالی هم ادامه پیدا کند. در زیر به سه علت رایج در بروز این اختلال می‌پردازیم :

• وجود استرس در زندگی کودک: بیماری یا مرگ عزیزانش، از دست دادن حیوان خانگی محبوبش، طلاق والدین یا ترس از رفتن به مدرسه
• عوامل ژنتیکی: سابقه خانوادگی، خویشاوندان خونی که دارای مشکلات یا اختلالات در زمینه اضطراب و استرس هستند
• مشکلات و مسائل زیست محیطی: قرنطینه و جدایی از جامعه در طول یک بیماری خاص

هر یک از عوامل ذکر شده در بالا بسته به شرایط زندگی کودک، ممکن است در علت وقوع این اختلال نقش ایفا کند.

چه عواملی باعث بروز اختلال اضطراب جدایی در بزرگسالان می‌شوند؟

اختلال اضطراب جدایی در بزرگسالان می‌تواند به دنبال جدایی از والدین، همسر یا فرزند باشد.

همچنین ممکن است اضطراب جدایی آنها نتیجه‌ی سایر بیماری‌های روانی مرتبط باشد. این موارد شامل اضطراب بیماری (ترس مفرط از مبتلا شدن به بیماری های خطرناک) یا ترس از تغییر شرایط به علت اختلال طیف اوتیسم هستند.

گاهی اوقات ممکن است یک فرد بالغ را که از اختلال اضطراب جدایی رنج می‌برد، در دسته افراد کنترل‌گر یا بیش از حد محتاط قرار دهیم. با این حال، رفتار آنها اغلب روشی است که یک فرد بزرگسال برای بیان ترس‌هایش در رابطه با جدایی در پیش می‌گیرد.

عوامل زمینه ساز اختلال اضطراب جدایی

بر اساس مقاله منتشر شده در مجله «شخصیت و سلامت روان»، افراد مبتلا به اختلال وسواسی-اجباری یا OCD بیشتر در معرض خطر ابتلا به اختلال اضطراب جدایی قرار دارند.

افراد مبتلا به اضطراب جدایی اغلب از بیماری‌های روانی دیگر، مانند فوبیاهای اجتماعی، اختلالات هراس یا آگورافوبیا رنج می‌برند.

غیر از این موارد، سایر عوامل خطر مربوط به اختلال اضطراب جدایی عبارتند از:

• زن بودن
• اتفاقات تلخ دوران کودکی، مانند مرگ یکی از اعضای خانواده
• سابقه حوادث تروماتیک در دوران کودکی، مانند سوء‌استفاده جنسی و جسمی

گاهی اوقات یک تغییر بزرگ در زندگی مانند طلاق یا رفتن فرزند از خانه به دانشگاه می‌تواند باعث ایجاد اضطراب جدایی در بزرگسالان شود.

به گزارش مجله «روانپزشکی آمریکا»، حدود ۴۳.۱% از افرادی که بعد از دوران کودکی این اختلال را تجربه می‌کنند، بعد از ۱۸ سالگی به این بیماری مبتلا شده‌اند.

اختلال اضطراب جدایی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

در گذشته، DSM-5 اضطراب جدایی را اختلالی می‌دانست که نهایتا تا ۱۸ سالگی به طول می‌انجامد. اما این تعریف در نسخه‌های جدید بسط یافته و بزرگسالان را نیز شامل می‌شود.

روانشناس درباره علائم بیمار سوالاتی می‌پرسد تا مشکل را تشخیص دهد. متخصصان سلامت روان از دستورالعمل‌های موجود در DSM-5 برای تشخیص اضطراب جدایی در بزرگسالان استفاده می‌کنند.

 درمان و مدیریت اختلال اضطراب جدایی در کودکان

شاید در ظاهر راهی برای جلوگیری از اختلال اضطراب جدایی در کودکان وجود نداشته باشد؛ اما چند توصیه می‌تواند در بهبود این اختلال و از بین بردن آن در کودکان موثر باشد. اگر هر یک از علائم نام برده شده در بخش‌های بالا، در کودک شما وجود دارد؛ پس هر چه سریع‌تر به دنبال یک مشاور یا روانشناس باشید. تشخیص و درمان به موقع این اختلال در کاهش علائم آن کمک کرده و باعث جلوگیری از این اضطراب در وجود فرزند شما می‌شود.

اختلال اضطراب جدایی معمولا بدون مراجعه به مشاور و روانشناس از بین نخواهد رفت و در صورت بی‌توجهی به آن منجر به بروز سایر اختلالات رفتاری و اضطرابی در زمان بزرگسالی کودک شما می‌شود بنابر این پیشنهاد می‌شود به بهترین روانشناس کودک مراجعه کنید و این موضوع را با وی در میان بگذارید. 

این نوع از اختلال معمولا با روان درمانی و گاهی با مصرف دارو از بین خواهد رفت؛ روان درمانی به سیری از درمان گفته می‌شود که شامل کار با یک درمانگر برای کاهش علائم اضطراب جدایی است.

روش شناخت درمانی رفتاری نوعی از روان درمانی است که برای از بین بردن اختلال اضطراب جدایی به کار گرفته می‌شود. در طول این روش درمانی، کودک شما یاد می‌گیرد که چطور با ترس و اضطراب خود در رابطه با جدایی روبرو شود و آن را در مسیری بهینه مدیریت کند. همچنین در این مسیر درمانی والدین هم یاد می‌گیرند که چطور از کودک خود حمایت عاطفی کنند و استقلال طلبی را در کودک خود به وجود آورند.

گاهی پیش می‌آید که وضعیت کودک در درگیری با اختلال اضطراب جدایی کمی حاد و پیچیده باشد؛ پس در این صورت جای هیچ نگرانی نیست، زیرا کودک شما علاوه بر آن که تحت درمان با روش شناخت درمانی رفتاری قرار می‌گیرد، باید با دستور پزشک برخی از دارو‌های مختص این اختلال را مصرف کند.

گزینه های متفاوتی برای درمان این اختلال وجود دارد که به شرح زیر است:

• روان درمانی
• درمان های حمایتی
• خانواده درمانی
• گروه درمانی
• دارودرمانی
• رواندرمانی شناختی رفتاری (CBT)

درمان شناختی رفتاری (CBT)

این درمان یکی از انواع رواندرمانی است که به فرد کمک می‌کند تا افکار و رفتار‌هایی را که موجب تشدید علائم اضطراب جدایی می‌شوند شناسایی کند.

والدین هم می‌توانند از تکنیک‌های خاص والدین برای کاهش اضطراب جدایی برای فرزندان خود استفاده کنند.

روان‌درمانی و در برخی از موارد دارودرمانی می‌توانند به کاهش علائم اختلال اضطراب جدایی در افراد کمک کنند.

شیوه زندگی با کودک دچار شده به اختلال اضطراب جدایی

در کنار مراجعه به مشاور یا روانشناس، اعضای یک خانواده هم باید طبق برخی شیوه‌های خاص با کودک مبتلا به این اختلال رفتار کنند؛ تا رفتار و برخورد آن‌ها باعث کاهش اضطراب کودک شود.

در گام اول اعضای یک خانواده باید درباره این نوع اختلال تحقیق کنند و با متخصص یا مشاور مربوطه صحبت کنند؛ تا اطلاعات خود را تکمیل کنند و به کودک برای راحتی در درک این موضوع کمک کنند.

در گام دوم اعضای خانواده علی الخصوص والدین باید به برنامه درمانی کودک پایبند باشند و نسبت به جلسه‌های درمانی کودک حساس باشند و طبق برنامه‌ای خاص و منظم آن را جلو ببرند.

در گام سوم جستجو کنند که چه چیزی اضطراب کودکشان را تحریک می‌کند و با متخصص مربوطه در میان بگذارند و آمادگی لازم برای کاهش اضطراب کودک در آن مسئله خاص را بیاموزند.

در گام چهارم آرامش خود را حفظ کنند؛ زیرا برخورد با کودکی که دچار اختلال اضطراب جدایی کمی دشوار است و لازمه آن است که هرگز نا‌امید نشوند.

اگر ساکن شهر تهران هستید و کودک شما درگیر اختلال اضطراب جدایی است از یک روانشناس کودک خوب در تهران وقت بگیرید و این موضوع را با وی در میان بگذارید تا بهترین نتیجه را در کمترین زمان ممکن بدست بیاورید.

دارودرمانی (دارو‌های ضد اضطراب)

پزشکان ممکن است به طور موقت از دارو‌های ضد اضطراب برای رفع علائم حاد در یک بیمار استفاده کنند. با این حال، این دارو‌ها نمی‌توانند راه‌حل طولانی‌مدت این عارضه باشند و بعضی از آن‌ها ممکن است اعتیادآور هم باشند.

فرد باید از درمانی کمک بگیرد که بتواند طرز فکرِ خود را تغییر بدهد و احتمال بروز اضطراب جدایی را کاهش دهد.

نکات مهم 

با اینکه اختلال اضطراب جدایی در بزرگسالان به اندازه کودکان شایع نیست. این امکان وجود دارد که یک فرد بزرگسال نیز دچار این عارضه شود. اضطراب می‌تواند آن‌قدر شدید باشد که زندگی روزمره فرد بر اثر ترس ناشی از جدایی مختل گردد.

اگر مطمئن نیستید علائم شما ناشی از اختلال اضطراب جدایی است، باید به یک متخصص سلامت روان (روانشناس یا روانپزشک) مراجعه کنید.

پزشک خوب، سامانه آنلاین رزرو اینترنتی نوبت از روانشناسان و روانپزشکان و سایر تخصص های پزشکی است که به شما کمک می‌کند بهترین متخصصان را در کوتاه ترین زمان و در نزدیکی محل زندگی خود پیدا کرده و وقت خود را به صورت “آنلاین” رزرو نمایید.