افسردگی فصلی یا پاییزی چیست؟ علائم‌،نشانه‌ها و درمان

اختلال افسردگی فصلی

از زمان‌های بسیار دور باور بسیاری از افراد چنین بوده که فصل­‌های سال می­‌توانند روی خلق انسان اثر بگذارند. یکی از اثراتی خلقی منسوب به فصل تحت عنوان “افسردگی فصلی” شناخته می­‌شود. تا دهۀ ۱۹۸۰ اصطلاح «اختلال خلقی فصلی» یا Seasonal Affective Disorder تعریف نشده بود و اولین بار به طور رسمی توسط نورمَن روزنتهال و همکارانش در مؤسسه ملی بهداشت روان ایالات متحده آمریکا معرفی شد.

اختلال خلق فصلی نوعی از افسردگی است که نشانه‌های افسردگی در فردی که در اکثر مواقع خلق نرمالی دارد به طور مقطعی و با تبعیت از الگوهای چرخش فصلی بروز پیدا می­‌کند و با تغییر فصل از بین می‌رود.

اختلال افسردگی فصلی در اکثر افراد در فصل های پاییز و زمستان بروز پیدا می‌کند اما عده‌ای دیگر درست عکس این قضیه‌اند، یعنی با شروع فصل بهار یا تابستان دچار این نوع افسردگی می‌شوند. این اختلال به عنوان یک اختلال رایج در طبقه‌بندی اختلالات روانی شناخته می‌شود.

‌

علل و دلایل به وجود آمدن افسردگی فصلی

تاکنون دلیل قطعی برای افسردگی فصلی مشخص نشده، بعضی از دانشمندان ترشح هورمون‌های مثل ملاتونین به‌خصوص در زمان‌های خاصی از سال و عده‌ای دیگر، تغییراتی در میزان تولید انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز مثل سروتونین و تغییر در ساعت بيولوژيک بدن به دلیل کم شدن نور خورشید و کوتاه شدن طول روز در فصل پاییز و زمستان را دلیل بروز این اختلال می‌دانند.

حدود ۴ تا ۶ درصد كل جمعيت جهان دچار اين نوع افسردگی هستند. میزان شیوع و شدت علائم با توجه به اقلیم، سن و جنسیت متفاوت است.

بروز این اختلال معمولاً از دوران جوانی شروع می­‌شود و شیوع آن در بین زنان بیش از سه برابر مردان است.

در اقلیم‌های مرتفع (نواحی کوهستانی) و در کشورهایی که آب و هوای ابری و بارانی دارند بیشتر از کشورهایی با هوای آفتابی گزارش می‌شود. مثلا تنها يک درصد افسرده‌های ژاپنی دچار افسردگی فصلی می‌شوند، درصورتیكه در آلاسكا اين ميزان به ۲‌/‌۹ درصد هم رسيده است. يا در فنلاند ۷۵ درصد زنان در گروه سني ۲۰ تا ۴۵ سال دچار افسردگی زمستانی هستند.

علائم اختلال افسردگی فصلی

• پایین آمدن خلق، احساس غمگينی و پوچی در بيشتر ساعات روز، علائم مشترک همه انواع افسردگی از جمله افسردگی فصلی است.
• برخلاف سایر انواع افسردگی که اغلب با کاهش اشتها همراه است در افسردگی فصلی افزایش اشتها و تمایل به مصرف شیرینی‌جات و در نتیجه افزایش وزن مشاهده می‌شود.
• احساس خواب‌آلودگی و خستگی مفرط در بیشتر ساعات روز، كاهش ميزان انرژی و تمرکز از دیگر علائم این اختلال است.
• تحريک پذيری عصبی، زودرنجی و گاهی پرخاشگری در افراد مبتلا به این اختلال گزارش می‌شود.
• تمایل به تنهایی، دور بودن از جمع و انزوا از دیگر ویژگی های رایج در این افراد است.

‌

تشخیص اختلال افسردگی فصلی

اگر احساس می‌کنید که دچار برخی از علائم افسردگی شده‌اید، حتما به روانشناس مراجعه کنید. هیچ‌گاه سرخود برای خودتان دارو تجویز نکنید. توجه داشته باشید که گاهی مشکلات جسمی ممکن است منجر به ایجاد علائم مشابه افسردگی شود. همچنین گاهی شدت علائم منجر به مشکلات روانپزشکی پیچیده‌تر می‌‌شود؛ در این موارد متخصص اعصاب و روان می تواند نوع و شدت بیماری را معین کند و متعاقباً درمان مناسب را به‌کار گیرد.

درمان اختلال افسردگی فصلی

در کنار دارودرمانی تحت نظر روانپزشک، به کار گرفتن روش هایی چون:

• پرتودرمانی (نور درمانی)
• قرار گرفتن در معرض نور آفتاب یا استفاده از لامپ‌هاي فلوئورسنت در طی روز
• رژیم غذایی سرشار از ويتامين و مواد معدنی
• ورزش و پیاده‌روی
• فعالیت خارج از منزل در طی روز
• سفر به مناطق آفتابی و گرمسیر در فصل های سرد

می‌تواند به کاهش علائم اختلال کمک کند.

مطالعه بیشتر: درمان افسردگی در خانه | ۱۰ درمان خانگی افسردگی

پرتو درمانی، درمان از طریق یک قطعه که شامل لامپ های فلورانس با یک روکش پلاستیکی (برای خنثی کردن امواج فرابنفش) است. شدت نور باید حداقل ۱۰۰۰۰ (Lux) باشد. حتماً لازم نیست که بیمار به طور مستقیم به نور خیره شود، بلکه باید کارهای روزمره خود، مانند غذا خوردن و یا مطالعه کردن را در فاصله ۱ تا ۲ متر از آن انجام دهد. این روش در اکثر موارد نتیجه بخش است.

پژوهش های اخیر نشان می‌دهند که پرتودرمانی در ساعات اولیه روز تأثیر بیشتری نسبت به پرتو‌درمانی در بعد‌از‌ظهر دارد. استفاده از این روش در ساعات پایانی روز ممکن است منجر به برخی عوارض جانبی مانند وارد شدن فشار به چشم‌ها، سر‌درد، زودرنجی و بدخلقی، بی خوابی و در نتیجه خستگی شود.

تشخیص زودهنگام و به کارگیری روش های درمانی مناسب به سرعت بخشیدن به روند بهبودی فرد و برگشتن به شرایط عادی زندگی کمک می‌کند.

شرایط و موثر در ایجاد و تشدید افسردگی فصلی

معمولاً شکل گیری یک حلقه معیوب باعث تشدید علائم می­‌شود.

در این حلقه معیوب احساس خستگی دائم، منجر به کاهش فعالیت بدنی می­‌شود و فعالیت بدنی کمتر، افسردگی را تشدید می­‌کند. افزایش اشتها و پرخوری و خواب زیاد و کاهش فعالیت باعث افزایش وزن می­‌شود که در افراد با وزن بالا می­‌تواند باعث افسردگی شود. همچنین کم شدن انگیزه، پایین آمدن خلق و تحریک‌­پذیری می­‌توانند باعث مشکلات بین فردی در خانه و محل کار شود.

در این شرایط به کارگیری برخی موارد خودیاری و کمک گرفتن از یک مشاور یا روانشناس می­‌­تواند تأثیرات مثبتی در به هم زدن این حلقه معیوب داشته باشد.