در حال حاضر با توجه به شیوه زندگی، استرس و فشارهای روزانه بسیاری از مردم دچار مشکلات روحی هستند. برخی از این مشکلات به قدری خفیف می‌باشند که علائم ندارند و خود فرد هم نمی‌تواند متوجه ابتلا به آن باشد. اما برخی از آن‌ها همچون اختلال دوقطبی به قدری می‌تواند شدت پیدا کند که فرد را از زندگی و کار کردن ساقط خواهد کرد. بیماری اختلال دوقطبی یک بیماری روحی و روانی بوده و زمانی هم که شدت پیدا کند درمان آن کمی سخت خواهد شد. اگر دوست دارید در رابطه با این بیماری، راه درمان، علائم و نشانه‌های آن بیشتر بدانید در ادامه با ما همراه باشید.
اختلالات دوقطبی چیست؟
بسیاری از پزشکان این بیماری را با نام‌های دیگری چون شیدایی، افسردگی و اختلال خلقی می‌شناسند. در واقع این بیماری یک بیماری روحی و روانی بوده و انواع بسیار مختلفی دارد. فرد مبتلا به این اختلال موجب تغییرات بسیار شدیدی در خلق و خو و رفتار فرد خواهد شد. اگر این اختلال به همراه علائم شدید روان‌پریشی باشد به آن شیدایی گفته می‌شود، اما اگر شدت این علائم کم باشد به آن نیمه شیدایی گفته خواهد شد. این بیماری در واقع بیماری است که زنان و مردان را به یک اندازه درگیر خواهد کرد و اغلب در سنین ۱۵ تا ۲۵ سالگی خود را نمایان خواهد کرد. این بیماری می‌تواند یک بیماری ژنتیکی باشد و در بسیاری از مواقع اغلب افراد در خانواده به آن مبتلا هستند.
دوقطبی بودن یعنی چه؟
همانطور که از نام این بیماری پیداست، این بیماری می‌تواند در افراد دو حالت کاملا متفاوت یا دو وضعیت بحرانی متفاوت(شیدایی و افسردگی) را ایجاد کند. همین موضوع عاملی برای نامگذاری این بیماری شده است. این دسته از افراد فکر می‌کنند که جهان مال آن‌ها شده است در حالی که روحیه آن‌ها در بیشتر مواقع کج خلق و حالت شیدایی دارد. این افراد در عین حال که به صورت ناگهانی اعتماد به نفس بالایی پیدا می‌کنند، می‌توانند در یک لحظه ضعیف‌ترین فرد جهان شوند. این دو قطبی بودن نشان دهنده نداشتن ثبات شخصیتی در افراد مبتلا به این بیماری می‌باشد.
راه‌های تشخیص بیماری دوقطبی چیست؟
یکی از اولین راه‌هایی که پزشک برای تشخیص بیماری دو قطبی از آن استفاده می‌کند، بررسی و تحلیل شرح حال فرد مراجعه کننده است. در واقع پزشک شدت علائم، مدت زمان ظهور آن‌ها، تکرار و… را مورد بررسی قرار می‌دهد. پزشک نشانه‌های موجود را با علم خود تحلیل می‌کند در صورتی که با نشانه‌های یک بیمار دوقطبی تشابه داشته باشد، می‌توانیم بگوییم که فرد به اختلال دو قطبی مبتلا شده است. اگر فردی علائمی را که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد را برای مدت یک هفته داشته باشد می‌توانیم بگوییم که به اختلال دوقطبی مبتلا شده است. این علائم عبارتنداز:
- حواس‌پرتی و هجوم افکار
- کاهش خواب در فرد
- حضور در اماکن و فعالیت‌هایی همراه با پیامدهای منفی
- پرحرفی بیش از اندازه به همراه اعتماد به نفس بالا
- افزایش هدف‌گذاری غیرمعقول و غیرمعمول
تنها کافیست که فرد این علائم را از خود بروز دهد، برای بررسی بیشتر و پیشگیری از ابتلا به اختلال دوقطبی باید به پزشک مراجعه کنید.
علائم اختلال دوقطبی چیست؟
همانطور که گفتیم، اختلال دوقطبی در فرد دوحالت کاملا متفاوت دارد و شدت علائم در این دو حالت بسیار متفاوت است. در ادامه علائم اختلال دوقطبی در هر حالت را جداگانه مورد بررسی قرار می‌دهیم:
علائم اختلال دوقطبی در دوران شیدایی
معمولا این دسته از افراد برای یک‌بار به بحران شیدایی مبتلا شده‌اند. افرادی که به نیمه‌شیدایی مبتلا هستند نوع خفیف شیدایی را دارند و در محیط کار و در زمان حضور در اجتماع می‌توانند عملکرد بهتری داشته باشند. در افراد مبتلا به شیدایی، اگر رسیدگی به موقع انجام نشود فرد دچار افسردگی شدیدی خواهد شد. ازجمله علائم دوقطبی شیدایی عبارتنداز:
- علاوه بر تغییر سریع ایده، ایده‌های هیجان انگیزی دارند.
- حتی زمانی که شرایط بر وفق مراد نیست و خوب پیش نمی‌رود، احساس شادمانی و سرخوشی بسیاری دارند.
- سریع فکر می‌کنند و تصور می‌کنند که می‌توانند هرکاری را انجام دهند.
- در مقایسه با دیگر افراد، نسبت به موضوعات مختلف واکنش سریع‌تری نشان می‌دهند.
- به راحتی ناراحت می‌شوند و توانایی تمرکز خود را از دست می‌دهند.
- تصمیم‌های ناگهانی می‌گیرند.
البته این علائم در اختلال دوقطبی نیمه شیدایی هم به همین صورت می‌باشد و تنها از شدت آن‌ها کاسته شده است.
علائم اختلال دوقطبی در دوران افسردگی
یکی از شدیدترین دوران‌ها برای افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، دوران افسردگی است. بسیاری از افراد در این دوران ترجیح می‌دهند زیاد با اطرافیان ارتباط برقرار نکنند و گوشه نشین خواهند شد. اگر این علائم در افراد بیش از یک هفته طول بکشد عملکرد طبیعی فرد را دچار اختلال خواهد کرد، از این رو علائم اختلال دوقطبی بیشتر در وی قابل مشاهده خواهد بود. ازجمله علائم افسردگی در اختلال دوقطبی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- به هم ریختن برنامه خواب فرد
- احساس پوچی، بی ارزشی و گناه
- احساس خستگی مداوم
- عدم تمایل به انجام دادن هرگونه فعالیتی، کند شدن در فعالیت
- احساس نا امیدی، مرگ و خودکشی
- تغییر در میزان اشتها و وزن
انواع اختلال دوقطبی
طبق آمار منتشر شده، از هر ۱۰۰ نفر فرد بزرگسال و بالغ یک نفر به اختلال دوقطبی مبتلا است. بیشتر افراد در سنین نوجوانی به این اختلالات مبتلا می‌شوند و بروز علائم آن در سنین میانسالی کمی غیرمعمول است. اختلال دو قطبی دارای انواع مختلفی است:
-
اختلال دوقطبی نوع یک
این نوع اختلال دوقطبی به نوع شیدایی آن شهرت پیدا کرده است. این اختلال حدود سه تا ۶ ماه طول خواهد کشید و در صورتی که درمان نشود ممکن است تا یک سال هم ادامه پیدا کند.
-
اختلال دوقطبی نوع دوم
در این نوع اختلال دوقطبی، افسردگی شدید هم خود را نمایان خواهد کرد. این نوع اختلال باید هرچه سریع‌تر درمان شود تا برای فرد خطرناک نشود. در صورت پایدار شدن آن می‌تواند به شیدایی شدید تبدیل شود و برای سلامتی فرد خطرساز باشد.
-
اختلال خلق ادواری
این حالت علائم و نشانه‌های بسیار ضعیف‌ترین نسبت به اختلال دوقطبی دارد، اما در صورت ماندگار شدن و درمان نکردن می‌تواند به اختلال دوقطبی در فرد تبدیل شود.
-
اختلال دوقطبی با تناوب سریع
در این نوع اختلال فرد می‌تواند در طول یکسال، چهار بار دچار نوسان روحی و روانی شود. در این دسته از افراد حدود ۱۰ درصد، به اختلال نوع یک و دو مبتلا شده‌اند.
علل اختلالات دوقطبی چیست؟
عوامل بسیاری هستند که می‌توانند موجب اختلال دوقطبی در افراد شوند. از مهم‌ترین آن‌ها می‌توانیم به ژنتیک و ساختار و عملکرد مغز اشاره کنیم. این اختلال از بیماری‌هایی نیست که در اثر استرس و فشارهای روزانه در فرد ظاهر شود، بلکه درصد بسیاری از آن به ژنتیک فرد بازمی‌گردد.
البته در کنار این عواملی که عنوان کردیم، مصرف مواد مخدر چون آمفتامین و کوکائین می‌تواند در بروز علائم اختلالات دوقطبی تاثیرگذار باشد.
درمان اختلال دوقطبی چیست؟
یکی از بهترین راه‌ها برای درمان اختلال دوقطبی، دارو درمانی است. در واقع در زمان اوج این بیماری تغییرات بسیاری در مغز انسان ایجاد می‌شود که این تغییرات را تنها دارو می‌تواند درمان کند و فرد با مصرف روزانه و روتین داروها می‌تواند کنترل درستی روی این تغییرات داشته باشد. این بیماری همانطور که در ابتدا عنوان کردیم، دارای انواع مختلفی است که برای هر نوع آن باید از داروها و روش‌های درمانی متفاوتی استفاده کرد. در نهایت هدف از دارو درمانی در هر نوع از این اختلال، بهبود علائم اختلال و بهبود حال فرد می‌باشد.
-
درمان فاز مانیا: از شایع‌ترین داروهایی که در این فاز مورد استفاده قرار می‌گیرد می‌توان به اولانزاپین، رسپیریدون، پرفنارین، هالوپریدون و… اشاره کرد.
- درمان فاز افسردگی: داروهای سرترالین، فلاکستین، ایمیپرامین، افکسور، بوپروپیون، تری‌میپرامین، آمی تریپتیلین و… ازجمله داروهایی هستند که در درمان فزا افسردگی این اختلال مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- درمان با داروهای تنظیم‌کننده خلق‌و‌خو: از این داروها به منظور حفظ سلامت روانی فرد استفاده می‌شود، معمولا استفاده از این داروها برای هر نوع اختلال دوقطبی مجاز بوده و تنها موجب کنترل و بهبود خلق و خوی فرد خواهد شد. لیتیوم، کاربامازپین و والپروات سدیم از این داروها هستند.
البته استفاده از دارو تنها راه درمان این اختلال نیست. در واقع ابتدا فرد باید به یک روانپزشک متخصص مراجعه کند سپس، پزشک با توجه به شرایط جسمی و روحی فرد تشخیص می‌دهد که آیا این اختلال بدون دارودرمانی قابل حل خواهد بود یا خیر.
بهترین دارو برای بیماری دوقطبی چست و چه اثرات جانبی دارد؟
در هر نوع از این اختلال داروهای مختلفی می‌تواند تاثیرگذار باشد. در تنظیم خلق و خوی فرد داروی لیتیوم و کاربامازپین، در اختلال دوقطبی مانیا داروی رسپیریدون و اولانزاپین، در اختلال دوقطبی افسردگی داروی سیتالوپرام و فلوکستین می‌توانند جزو بهترین داروهای درمان اختلال دوقطبی باشند.
اما این داروها با توجه به شیمیایی بودنشان می‌توانند دارای عوارض بسیاری باشند. در مصرف این داروها به نکات زیر توجه فرمایید:
- مصرف داروها ممکن است موجب تهوع، سردرد، افزایش وزن و یبوست در فرد شود.
- سرگیجه، مشکلات پوستی، فشار خون بالا، مشکلات جنسی، دید تره و تار و… هم از عوارض مصرف این داروها است.
- خشکی و خواب‌آلودگی هم از دیگر عوارض این داروها می‌باشند.
بدون دارو چه اتفاقی برای فرد مبتلا به اختلال دوقطبی می‌افتد؟
عدم استفاده از داروها جهت درمان این عارضه می‌تواند به ثبات و غالب شدن آن رد بدنتان کمک بسیاری کند. هرچه ثبات و ماندگاری آن افزایش پیدا کند درمان آن هم به مراتب سخت‌تر خواهد شد. به همین دلیل است که در صورت مشاهده اولین علائم این بیماری بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا نسبت به درمان و بهبود آن اقدام کند. عدم مصرف دارو می‌تواند موجب افزایش سطح لیتیوم در بدن شما شود، همین موضوع می‌تواند علائم و نشانه‌های بیماری را هم افزایش دهد و شدت آن را بیشتر کند.
برای بیماران مبتلا به بیماری دوقطبی از چه زمانی باید مصرف دارو شروع شود؟
زمان مصرف دارو را خود شخص نمی‌تواند مشخص کند. پزشک با توجه به معاینات اولیه(شرایط جسمی و روحی) نوع درمان را مشخص خواهد کرد. اگر شدت بیماری به حدی باشد که با مشاوره و صحبت کردن نتوان آن را درمان کرد باید هرچه سریع‌تر نسبت به درمان دارویی آن اقدام کرد. در دوره‌های بعدی اگر پزشک تشخیص دهد که این اختلال بازمی‌گردد باز هم مصرف دارو را ادامه خواهد داد تا به فاز بازگشت ناپذیر بیماری وارد شوید. حدود ۸۰ ئذصئ افراد مبتلا به این اختلال از دوره دوم دارودرمانی استفاده کرده‌اند.
برای چه مدت باید یک داروی تثبیت‌کننده مصرف شود؟
در درمان اختلال دوقطبی حداقل تا دو سال باید داروها مصرف شوند تا بتوانند اثرگذار باشند. اما در بسیایر از موارد چون داشتن استرس، جنون، اوج گرفتن بیماری و… بهتر است این دارودرمانی را حداقل تا پنج سال بعد ادامه دهید.
شوک‌درمانی در بیماران دوقطبی یعنی چه؟
یکی از روش‌های درمانی است که برای بیماران حاد اختلال دوقطبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع بیمارانی که دیگر هیچگونه راه‌حلی برای درمان آن‌ها وجود نداشته باشند از این روش درمانی استفاده می‌کنند. استفاده از این روش خطر خودکشی در افراد را تا ۸۴ درصد کاهش داده است، در واقع درمان با ضربه‌های الکتریکی تشنج آور می‌تواند عاملی برای بهبود این اختلال باشد. این روش در همان لحظه می‌تواند علائم ناشی از این بیماری را کاهش دهد، در حالی که در روش دارودرمانی فرد به ۲ تا ۴ هفته زمان نیاز دارد تا تاثیرات اولیه داروها خود را نمایان کنند. معمولا افرادی که به اختلال دوقطبی مبتلا هستند حدود ۱۲ تا ۲۰ جلسه به زمان نیاز دارند. این جلسات سه روز در هفته انجام می‌شوند. با وجود اینکه این روش درمانی هم همانند دیگر روش‌ها دارای عوارض منفی می‌باشد اما یکی از بهترین راه‌ها برای درمان بیمارانی است که از مشکلات اختلال دوقطبی رنج می‌برند.
چگونه می‌توان به فرد مبتلا به بیماری دوقطبی کمک کرد؟
برخورد با این دسته از افراد به دلیل عدم ثبات اختلاقی که دارند نمی‌تواند کار بسیار آسانی به نظر برسد. در واقع اخلاق و رفتار یک فرد مبتلا به اختلال دوقطبی می‌تواند روی اطرافیان آن هم تاثیرگذار باشد. به همین دلیل است که رد یان زمان خانواده و اطرافیان فرد بیمار هم تحت فشار هستند. در ادامه با روش‌هایی آشنا خواهید شد که می‌توانید با یادگیری آن‌ها به فرد مبتلا به این نوع اختلال کمک بسیاری کنید:
- یادگیری در رابطه با این اختلال: سعی کنید اطلاعات و آگاهی خود را در رابطه با اختلال دوقطبی بالا ببرید. در وهله اول اگر قصد کمک دارید باید نسبت به این بیماری شناخت و آگاهی کامل داشته باشید.
- صبر کردن و درک کردن: فردی که به اختلال دوقطبی مبتلاست به یک گوش شنوا نیاز دارد، بسیاری از رفتارهای فرد دست خودش نیست و نمی‌تواند روی آن‌ها کنترلی داشته باشد. به همین دلیل باید فردی که به این نوع اختلال مبتلا است را درک کنید و با صبر کردن یک راه درست برای درمان را پیش روی او قرار دهید.
- تشویق به کمک گرفتن: هرچه این بیماری زودتر درمان شود، بریا خود فرد هم بسیار راحت‌تر خواهد بود. به همین دلیل بهتر است تا می‌توانید از راه‌های مختلف فرد را به درمان و مراجعه به پزشک تشویق کنید.
اهمیت حمایت در بهبود اختلال دوقطبی
این دسته از افراد به دلیل نداشتن رفتار درست با اطرافیان خود همیشه پشیمان و خجالت زده هستند. حمایت و پشتیبانی خانواده می‌تواند باعث بهبود وضعیت روحی و روانی فرد شود و روی مراجعه به پزشک تاثیر بسیاری داشته باشد. در واقع هرچه اعضای خانواده و دوستان بیشتر حامی فرد باشند، وی نسبت به بهبود وضعیت روحی و روانی خود انگیزه بیشتری پیدا خواهد کرد.
درواقع نقش خانواده در پذیرش فرد مبتلا به این اختلال و پذیرش دشواری‌ها و علائم این بیماری می‌تواند روی روند بهبود فرد تاثیر بسیاری داشته باشد. با پذیرش این شرایط ممکن است اوضاع دیگر مانند قبل برای شما عادی نباشد، باید این موضوع را بپذیرید که شما با فردی در حال زندگی هستید که کنترل درست و مشخصی روی رفتار و حرکات خود نخواهد داشت.
نکاتی برای کنار آمدن با اختلال دوقطبی اعضای خانواده
خانواده‌ها در رابطه با این موضوع باید به چند نکته توجه داشته باشند:
- محدودیت‌های فرد مبتلا به اختلال دوقطبی و خود را بپذیرید.
- یک برنامه روزانه، مشخص و روتین داشته باشید.
- سعی کنید استرس خود را بروز ندهید.
- به صورت عادی و آزادانه با فرد مورد نظر ارتباط برقرار کنید.
- استفاده از جملات انگیزشی و دادن اعتماد به نفس به فرد مبتلا، می‌تواند تاثیر بسیاری روی روند درمان آن داشته باشد.
چگونه اختلالات دوقطبی را برای کودکان توضیح دهیم؟
بسیاری از کودکان ممکن است خود را مسبب این عارضه بدانند. اگر فردی در خانواده به این نوع اختلال مبتلا شده است ممکن است کودکان شیطنت‌ها و بازیگوشی‌های خود را دلیل این عارضه بدانند. در حالی که اصلا اینگونه نیست و علت این بیماری چنین عواملی نمی‌تواند باشد. در واقع همانطور که در ابتدا هم عنوان کردیم علت اصلی این بیماری عوامل ژنتیکی و فعالیت مغز انسان است. البته بسیاری از پزشکان هنوز بر این باورند که دلیل این نوع اختلال هنور ناشناخته است. پس بهتر است در رابطه با علت این بیماری و نحوه شکل گیری آن به زبان ساده با کودکان صحبت کنید، اجازه دهید آن‌ها بدانند و آگاه باشند که علت اصلی این بیماری نمی‌تواند ناشی از حرکات و رفتار آن‌ها باشد.
سخن پایانی پزشک خوب
بیماری اختلال دوقطبی هم مانند دیگر بیماری‌ها قابل درمان است، اما نوع و روش درمان آن به شدت عارضه بستگی دارد. پس بهتر است زمانی که علائم اولیه این بیماری را در خود یا اعضای خانواده مشاهده کردید، به پزشک مراجعه کنید تا با بررسی بیشتر جزئیات روحی و روانی فرد، بتواند ابتلا به این عارضه را در شما تشخیص دهد. در حال حاضر به لطف علم پزشکی کمتر عارضه‌ای وجود دارد که غیرقابل درمان باشد.
