متخصص تغذیه کیست؟
بدون شک “سلامتی” بزرگترین موهبتی است که به انسان عطا شده و کلیدی ترین نقش در حفظ آن را “تغذیه صحیح” به عهده دارد.
در این مقاله، متخصص تغذیه پزشک خوب، خانم رزا رستگار شما را با موارد زیر آشنا می‌سازد:
- “تغذیه صحیح” چیست و چگونه می‌توان به صحیح بودن تغذیه اطمینان داشت؟
- ویژگی های یک متخصص تغذیه خوب چیست؟
- چه زمانی به متخصص تغذیه مراجعه کنیم؟
- وظایف یک متخصص تغذیه چیست؟
لزوم پاسخگویی به این پرسش ها، مسبب ارج نهادن و ارتقاء علم تغذیه و همچنین تربیت افرادی، تحت عنوان مشاور تغذیه گردید که با تحصیل در این رشته، تسلط و احاطه لازم راجهت پاسخگویی به این پرسش های مهم داشته باشند.
اما متخصص (مشاور) تغذیه کیست و چه خدماتی را به افراد ارائه می‌نمایند؟
برای آشنایی با مشاور تغذیه، قبل از هر چیز لازم است یک تعریف ساده از این رشته داشته باشیم:
تغذیه یعنی؛ علم رساندن مواد غذایی به بدن به صورتیکه با تأمین کلیه نیازهای بدن علاوه بر میسر نمودن رشد مطلوب از بدو تولد، سلامت و تندرستی جسم و روح را در کلیه مقاطع زندگی تأمین نماید.
انسان ها برای رشد، تأمین انرژی، بازسازی و ترمیم بافت های آسیب دیده و همچنین پیشگیری از بسیاری از بیماری ها نیازمند مصرف غذا هستند و علم تغذیه طریقه تأمین صحیح این نیاز را به ما نشان می‌دهد.
و اما یک کارشناس تغذیه، متخصصی است که در زمینه غذا و تغذیه فعالیت میکند.
متخصصان تغذیه به مردم توصیه می کنند که چه نوع غذاهایی بخورند تا بتوانند سبک زندگی سالم را طی کنند. سیاست کلی نظام سلامت تغذیه مبتنی بر تغییر سبک زندگی وتغییر وزن افراد در معرض آسیب می باشد.
وظایف یک متخصص تغذیه چیست؟
شاید برای شما هم سوال باشد که هنگام مراجعه به مشاور تغذیه چه فرایندی توسط فرد متخصص طی خواهد شد.
موارد زیر، از جمله وظایف مربوط به یک متخصص تغذیه می‌باشد:
- ارزیابی و تشخیص نیازهای مراجعین
- ارائه برنامه های غذایی متناسب با شرایط فرد
- ارائه توضیحاتی در ارتباط با مسائل مربوط به تغذیه و رژیم درمانی به مراجعه کننده
- ارزیابی اثرات برنامه های غذایی داده شده و تغییر آنها در صورت لزوم
- ایجاد انگیزه لازم برای مراجعین، جهت دنبال کردن برنامه های غذایی
- تشخیص مشکلات تغذیه ای موجود
- ارائه برنامه و دستورالعمل برای افزایش ارزش غذایی مواد خوراکی
چه زمانی باید به مشاوره تغذیه مراجعه کنیم؟
از آنجاییکه علم تغذیه، بیش از هر چیزی علم پیشگیري است نه درمان، پس ضروری است در تمام مراحل زندگی از بارداری گرفته تا دوران شیردهی، از دوران کودکی تا آغاز بلوغ و در میانسالی تا سالمندی همواره با مشاور تغذیه در خصوص حفظ سلامت و تأمین نیازهای بدن مشورت کنیم.
اما علیرغم نیاز به مشاوره تغذیه در همه سنین و در همه مراحل زندگی، در بعضی از مقاطع و همچنین برای برخی از مشکلات، این نیاز اساسی تر و مهم تر می‌باشد.
در زیر به شرح چند مورد به عنوان مثال می‌پردازیم:
امروزه بیشترین نیاز به مشاور تغذیه در جامعه، در خصوص مشکلات مرتبط با کاهش وزن می‌باشد.
از آنجائیکه ارتباط مستقیم چاقی با بیماری هایی مانند قلب و عروق، دیابت، کبد چرب، فشار خون، افزایش پروفایل های لیپیدی ( چربی های خون ) و بسیاری بیماری های مهم دیگر ثابت شده است.
لذا سیاست کلی نظام سلامت مبتنی بر تغییر سبک زندگی و کاهش وزن افراد در معرض آسیب بوده و آگاهی های زیادی نیز در این خصوص داده می شود.
متعاقب این اطلاع رسانی عمومی، افراد بسیار زیادی نیز در این زمینه فعالیت نموده و به کار رژیم درمانی مشغول می‌باشند.
ولی اشکال مهمی که در این زمینه وجود دارد، سردرگمی جامعه برای تشخیص افراد دارای صلاحیت و پیروی از یک دستورالعمل صحیح جهت کنترل وزن می‌باشد.
چراکه روشهای بسیار زیاد و متفاوتی توسط افراد مختلف (به خصوص در فضای مجازی) جهت رسیدن به این هدف پیشنهاد می‌شود که بعضاً علیرغم اینکه منجر به کاهش وزن های بالا می‌شود، اما به دلیل غیرعلمی بودن و تجویز توسط افراد غیر متخصص، بسیار آسیب رسان بوده و عوارض متعددی را در پی دارد.
استفاده از برنامه های غیرعلمی، هرچند در کوتاه مدت سبب کاهش وزن افراد و رسیدن به اندام مطلوب می‌شود، اما به دلیل تنظیم آن توسط افراد غیرمتخصص در دراز مدت سبب “گرسنگی سلولی” شده و عوارضی مانند کمبودهای شدید ویتامینی، افزودن بار کلیه ها، ریزش موی شدید، افزایش حساسیت و تحریک پذیری افراد، برگشت زودهنگام وزن پس از قطع رژیم، آسیب به پوست، مشکلات گوارشی از جمله دردهای معده و بسیاری موارد دیگر می‌گردد.
بنابراین اهمیت مشاور تغذیه در تنظیم یک رژیم صحیح و اصولی که شامل کلیه گروه های غذایی بوده و ریز مغذی مورد نیاز را تأمین نماید، بیش از پیش مشخص می‌گردد.
مبحث مهم دیگری که باید مورد توجه ویژه قرار بگیرد، تنظیم برنامه غذایی و تجویز انواع مکمل ها توسط مربیان باشگاه های ورزشی، برای ورزشکارانی است که به صورت حرفه ای و نیمه حرفه ای در باشگاه های مختلف مشغول به ورزش می‌باشند.
متاسفانه تعدادی از مربیان باشگاه ها، بدون داشتن تحصیلات مرتبط و تنها با تکیه بر تجربه شخصی اقدام به تجویز خودسرانه مکمل و همچنین رژیم های بسیار پر پروتئین و غیرعلمی نموده و باعث به جا گذاشتن اثرات نامطلوب بر روی اندام های مختلف بدن از جمله کلیه ها، کبد و گاهاً اختلالات هورمونی می‌گردند.
از آنجائیکه اطلاع رسانی عمومی مناسبی توسط مسئولان و کسانی که متولی سلامت هستند صورت نگرفته، هنوز هم بسیاری از ورزشکاران نسبت به این امر آگاهی ندارند که برای دریافت برنامه غذایی ورزشی و دریافت مکمل های مورد نیاز باید به مشاوران تغذیه که به صورت تخصصی در رشته تغذیه ورزشی تحصیل کردند مراجعه نمایند، نه به مربی ورزشی!
مورد دیگری که کم ترین آگاهی نسبت به آن وجود دارد، پایش رشد کودکان قبل از سن بلوغ توسط مشاوران تغذیه می‌باشد.
شخصا، با نوجوانان و جوانان زیادی برخورد داشته ام که چند سال پس از بلوغ، به دلیل نارضایتی از رشد قد مراجعه داشته و خواستار اصلاح سبک زندگی و تنظیم برنامه غذایی جهت بهبود رشد قدی شده اند که متاسفانه به دلیل ناآگاهی، مراجعه دیرهنگام و به دلیل بسته شدن صفحات رشد، تنظیم برنامه غذایی تنها به کنترل وزن و سلامت آنها کمک کرده و قادر به تصیح رشد قدی نمی‌باشد.
بسیار مهم است که بدانیم پایش رشد کودکان از مقطع مهدکودک و پیش دبستان و تشخیص مشکلات رشد، امری بسیار ضروری جهت پیشگیری از کوتاه قدی های ناشی از سوءتغذیه کودکان می‌باشد.
با یک مراجعه ساده به مشاور تغذیه و در صورت نیاز، دریافت برنامه غذایی مناسب، به راحتی می‌توان یکی از مهمترین عوامل محیطی مؤثر در کوتاه قدی را کنترل نموده و رشد قد را بهبود بخشید.
چه کسانی به عنوان مشاور تغذیه شناخته شده و صلاحیت تجویز برنامه غذایی و رژیم درمانی را دارند؟
کلیه دانش آموختگان رشته تغذیه که در مقطع کارشناسی فارغ التحصیل شده اند، پس از گذراندن دو سال دوره طرح و سپس دریافت شماره نظام پزشکی ازسازمان نظام پزشکی کشور، می‌توانند به عنوان مشاور تغذیه در این رشته فعالیت نمایند.
فارغ التحصیلان مقطع ارشد و دکترا، معمولا به صورت تخصصی به فعالیت در زمینه هایی مانند تغذیه ورزشکاران حرفه ای، بیماران مبتلا به سرطان یا نیازمند به پیوند کلیه و غیره می‌پردازند.
اگر با مشکلاتی مانند موارد زیر درگیر هستید، در کنار مراجعه به پزشک متخصص، حتما از مشاور تغذیه نیز برای کنترل شرایط بهره بگیرید:
کاهش رشد کودکان
- در موارد کوتاه قدی های ناشی از سوء تغذیه
- در اضافه وزن های کودک
- در مواردی که کودک به خوبی غذا نخورده و دچار کمبود وزن می‌باشد
کبد چرب
- خط اول درمان در بیماری کبد چرب، تنظیم برنامه غذایی اصولی توسط مشاور تغذیه و کاهش وزن می‌باشد.
پیش دیابت و دیابت
- دیابت نوع I، دیابت نوع II و دیابت بارداری از جمله بیماری های بسیار مهمی هستند که تغذیه صحیح در کنترل آنها نقش بسزایی را ایفا میکند.
مشکلات گوارشی
- در مشکلات معده، سندروم روده تحریک پذیر، یبوست های مزمن و همچنین سایر مشکلات گوارشی، رژیم درمانی یک فاکتور مهم در کنترل عوارض بیماری است.
- در موارد افزایش پروفایل لیپیدی (چربی در خون)
- در بیماری هایی مانند: سلیاک ، PKU ، صرع
- در شرایط استرس
- PMS (سندروم پیش از قاعدگی)
- بیماری های قلبی – عروقی
- و همچنین در دورانهای مهم زندگی مانند بارداری و شیردهی
نکته بسیار مهم که باید به آن توجه ویژه داشته باشید این است که کلیه فارغ التحصیلان این رشته دارای شماره نظام پزشکی با پسوند “ت” بوده و از طریق سایت نظام پزشکی قابل شناسایی می‌باشند.
لطفا به ادعای افرادی که در این زمینه به خصوص در فضای مجازی فعالیت داشته و عناوین متفاوت تحصیلی را در پشت اسامی خود قرار می‌دهند، اعتماد نکنید.
افراد با هر مدرک، سطح تحصیلات و تجربه در هر زمینه ای، تنها در صورتی مجاز به تجویز رژیم هستند که دارای شماره نظام پزشکی با پسوند “ت” باشند.
سلامتی بزرگترین موهبتی است که از آن بهره مندیم، در حفظ آن کوشا باشیم.
نویسنده: رزا رستگار – متخصص تغذیه
باسلام وعرض ادب و احترام خدمت همکار گرامی و همکلاسی ام خانم رزا رستگار با ارزوی سلامتی وبرای شما و خانواده محترم