نکاتی مهم در زمینه روانشناسی کودک  که بهتر است بدانیم

روانشناسی کودک چیست؟

   روانشناسی کودک یکی از شاخه‌های روانشناسی و یکی از زمینه‌های تخصصی است که اغلب در حیطه خانواده و کودکان مورد مطالعه قرار می‌گیرد.

این شاخه خاص، برشکل گیری ذهنیت و رفتار کودکان از زمان تولد تا نوجوانی تمرکز دارد.

روانشناسی کودک نه تنها به چگونگی رشد کودکان از لحاظ فیزیکی می‌پردازد، بلکه به رشد روانی، عاطفی و اجتماعی آنها نیز رسیدگی می‌کند.

  درک نحوه تفکر کودکان امری پیچیده است، بنابراین زمینه مطالعه روانشناسی کودک، گسترده و عمیق می‌باشد.

هدف نهایی این حوزه، بررسی عوامل زیادی است که با هم تعامل دارند تا نحوه رشد روانی و رفتاری کودکان را درک کنند و از این اطلاعات برای بهبود مهارت والدین، آموزش و پرورش، مراقبت از کودکان، روان درمانی و سایر موارد متمرکز بر بهره‌وری کودکان استفاده کنند.

تاریخچه روانشناسی کودک

از لحاظ تاریخی، کودکان اغلب به عنوان نسخه‌های کوچکتری از بزرگسالان در نظر گرفته می شدند. زمانی که ژان پیاژه (Jean Piaget)پیشنهاد کرد که درواقع بچه‌ها به طور متفاوتی نسبت به بزرگسالان فکر می‌کنند، آلبرت انیشتین درمورد این کشف گفت “به قدری ساده است که فقط یک نابغه می‌توانست به آن فکر کند”.

ژان پیاژه نظریه پرداز روانشناسی رشدی کودک

      امروزه، روانشناسان تشخیص داده‌اند که روانشناسی کودک علمی منحصر به فرد و پیچیده است. کارشناسان نیز در پاسخ به برخی از سوالات بزرگ در روانشناسی کودک با یکدیگر متفاوت‌اند، ازجمله اینکه:

آیا تجارب دوران اولیه زندگی بیشتر از تجارب بعدی و مهم، اهمیت دارند یا اینکه سرشت و تغذیه در برخی از جنبه‌های رشد نقش بیشتری را بازی می‌کنند؟

از آنجا که دوران کودکی نقش مهمی در دوره‌های بعدی زندگی ایفا می‌کند، جای تعجب ندارد که چرا این موضوع در روانشناسی، جامعه شناسی و آموزش به موضوع مهمی تبدیل شده است.

کارشناسان نه تنها برعواملی که باعث رشد یک کودک عادی می شوند تمرکز دارند، بلکه به عوامل مختلفی که می‌تواند موجب مشکلات روحی در دوران کودک شود نیز می‌پردازند.

خانواده، مدرسه، والدین، فشارهای اجتماعی، عزت نفس، از موضوعات مورد توجه روانشناسان کودک هستند.

• برای مطالعه مطالب بیشتر در زمینه روانشناسی خانواده اینجا کلیک کنید.

زمینه‌های مختلف روانشناسی کودک

   وقتی به رشد فکر می‌کنید، چه چیزی به ذهنتان می‌رسد؟

اگر مانند بیشتر افراد باشید، احتمالا در مورد عوامل درونی که بر رشد کودک تاثیر می‌گذارد، مانند ژنتیک و ویژگی‌های شخصی فکر می‌کنید.

با این حال، رشد فراتراز تأثیراتی است که از درون فرد ایجاد می‌شوند.

عوامل محیطی مانند روابط اجتماعی و فرهنگی که در آن زندگی می‌کنیم نیز نقشی اساسی ایفا می‌کنند.

   برخی از زمینه‌های اصلی که ما در تجزیه و تحلیل روانی کودک باید در نظر بگیریم عبارتند از:

زمینه اجتماعی

روابط با همسالان و بزرگسالان بر نحوه تفکر، یادگیری و توسعه کودکان تاثیر دارد. خانواده، مدرسه و گروه‌های هم سن‌ و سال همه بخش مهمی از زمینه اجتماعی را تشکیل می‌دهند.

زمینه فرهنگی

فرهنگی که کودک در آن زندگی می‌کند، مجموعه‌ای از ارزش‌ها، آداب ‌و رسوم، اعتقادات مشترک و شیوه‌های زندگی است که بر کودکان تاثیر می‌گذارد. فرهنگ ممکن است درارتباط کودکان با والدین، نوع آموزش‌ و پرورش آنها و نوع مراقبت از آنها تاثیر داشته باشد.

زمینه اجتماعی – اقتصادی

طبقه اجتماعی همچنین می‌تواند نقش مهمی در رشد کودک ایفا کند. وضعیت اجتماعی و اقتصادی براساس تعدادی از عوامل از جمله: میزان تحصیلات، مقدار درآمد، شغل و محل زندگی، استوار است.

کودکان در خانواده‌هایی که دارای وضعیت اجتماعی و اقتصادی بالا هستند، دسترسی بیشتری به فرصت‌ها دارند، در حالی که خانواده‌های دارای وضعیت اجتماعی و اقتصادی پایین دسترسی کمتری به مراقبت‌های بهداشتی، تغذیه با کیفیت و آموزش دارند. چنین عوامل می‌تواند تاثیر مهمی در رشد روانی کودک داشته باشد.

   به یاد داشته باشید، این سه زمینه به طور مداوم در حال تعامل هستند.

در حالی که یک کودک ممکن است به دلیل وضعیت اجتماعی و اقتصادی پایین شانس کمتری داشته باشد، غنی سازی روابط اجتماعی و روابط فرهنگی قوی می‌تواند به اصلاح این عدم تعادل کمک کند.

نکات مهمی که باید در نظر بگیرید

   روانشناسی کودک شامل طیف گسترده‌ای از موضوعات، از جمله تأثیرات ژنتیکی رفتاری و فشارهای اجتماعی بر رشد است. موارد زیر تنها برخی از موضوعات اصلی هستند که برای مطالعه روانشناسی کودک ضروری‌اند:

•  ژنتیک
•  تاثیرات محیطی
•  نمو پیش از تولد
•  رشد شخصیتی
•  رشد اجتماعی
•  زبان
• نقش‌های جنسیتی
• رشد درک‌ویادگیری
•  رشد جنسیتی

 روانشناس کودک

   روانشناسان کودک، ممکن است در کمک به کودکان در مقابله با نگرانی‌های مربوط به رشد تخصص داشته باشند و یا ممکن است یک رویکرد کلی‌تر را پیش بگیرند.

در هردو مورد، متخصصان تلاش می‌کنند تا به کودکان در حل مشکلات بالقوه کمک کنند و باعث شوند که آنها به نوعی رشد کنند که نتایج سالمی را در پی داشته باشد.

برای مثال، روانشناسان کودک ممکن است در مورد شیوه‌های مراقبت از کودک به بهترین نتایج روانشناختی دست یابند و یا ممکن است با کودکان کار کنند تا به رشد ذهنیت‌ آنها کمک کنند.

چرا روانشناسی کودک اهمیت دارد؟

   هر کسی می‌خواهد فرزندش رشد سالمی داشته باشد. اما همیشه روشن نیست که آیا رفتار کودک نشانه‌ای از یک مرحله عادی در رشد است یا نشانه غیرعادی؟

روانشناسان کودک به شما کمک می‌کنند تا تفاوت این دو را درک کنید.

شناخت الگوهای روانشناختی عادی و غیر عادی یک کودک می‌تواند به والدین کمک کند تا بدانند چگونه به بهترین نحو با آنها ارتباط برقرار کنند، مکانیسم های مقابله ای (coping mechanisms)را به فرزندان خود بیاموزند تا بتوانند احساسات خود را مدیریت کنند و با کمک به پیشرفت فرزندان، آنها را در هر مرحله‌ی جدید رشد، کمک کنند.

  با درک درستی از نحوه رشد، فکر کردن و رفتار فرزندان، والدین و متخصصانی که با کودکان سروکار دارند بهتر می‌توانند برای کمک به بچه‌هایی که تحت مراقبت آنها هستند آماده شوند.

   شناخت فرزند خود در هنگام رشد، می‌تواند یکی از بخش‌های پر اهمیت والدگری باشد.

برای مطالعه مطالب بیشتر در رابطه با ویژگی های والدین موفق، اینجا کلیک کنید.

یادگیری دیدگاه‌هایی که کودک شما با آنها جهان را ببیند، یاد دادن مهارت‌های جدید به کودک و آموزش آنها در برابر احساسات و تغییرات بزرگ و جدید، بخشی از وظایف والدگری است، که کار آسانی هم نیست.

درحین این که فرزندان شما درحال رشد و گذر از مراحل رشدی از زمان تولد تا بزرگسالی هستند، عوامل محیطی، ژنتیکی و فرهنگی، می‌توانند بر رشد کودک و سرعت پیشرفت او در یک مرحله تاثیر بگذارند.

برای کودکان دشوار است تا آنچه را که درحال تجربه هستند را بیان و احساسات خود را تجزیه و تحلیل کنند.

اینجا جایی است که روانشناسی کودک می‌تواند به شما اطلاعات بسیار مهم و ارزشمندی بدهد.

نویسنده: میترا سیفان، روانشناس-Mitra seyfan

در ادامه، جهت سهولت دسترسی خوانندگان محترم، جمعی از بهترین متخصصان روانشناسی کودک کشور معرفی شده اند: