در روانشناسی، هیپنوتیزم گاهی به نام هیپنوتراپی (Hypnotherapy) نیز شناخته شده و در راستای اهداف متعددی مثل کاهش و درمان درد و اضطراب به کار گرفته می‌شود.
هیپنوتراپی معمولاً توسط یک درمانگر ماهر صورت می‌گیرد. این درمانگر جهت القاء حالت هیپنوتیزم از تجسم‌سازی و تکرار کلامی بهره می‌برد.
هیپنوتیزم چیست؟
در حالی که تعریف‌های متفاوتی از هیپنوتیزم وجود دارد، سازمان روانشناسی آمریکا هیپنوتیزم را به عنوان فعل و انفعالی دو طرفه تعریف می‌کند که در آن شرکت کننده به تلقین‌های هیپنوتیزم کننده واکنش نشان می‌دهد.
هیپنوتیزم به لطف نمایش‌های محبوبی معروف گشته است که در آن، پس از گفتن واژه‌ای خاص به فرد، او رفتار غیرمعمول و یا مضحکی از خود بروز می‌دهد.
با این وجود از دیدگاه بالینی، فواید پزشکی و درمانی هیپنوتیزم، به ویژه در کاهش درد و اضطراب و حتی کاهش علائم زوال عقل اثبات گشته است.
روند هیپنوتیزم به چه صورت است؟
زمانی که واژه هیپنوتیزم کننده به گوش شما می‌خورد، چه چیزی در ذهن شما تداعی می‌شود؟!
اگر مثل عموم افراد باشید، ممکن است این واژه باعث شود تصویری از یک فرد شرور روی صحنه نمایش به ذهن شما خطور کند که با تکان دادن یک ساعت جیبی به شکل یک آونگ، حالت هیپنوتیزم ایجاد می‌کند.
اما در واقعیت، هیپنوتیزم شباهتی چندانی به این تصور عامه ندارد.
طبق گفته جان کیلستروم؛ هیپنوتیزم کننده، فرد را هیپنوتیزم نمی‌کند بلکه به عنوان یک مربی یا راهنما عمل می‌کند که وظیفه اش کمک به هیپنوتیزم شدن فرد موردنظر است.
هیپنوتیزم اغلب به عنوان حالتی شبیه خلسه توصیف شده است. با این وجود، بهتر است آن را به عنوان حالتی در نظر گرفت که ویژگی‌های آن شامل تمرکز حواس، تلقین پذیری بالا، و تخیلات واضح می‌باشد. اغلب به نظر می‌رسد افراد در حالت هیپنوتیزم خواب‌آلود و حواس‌پرت می‌باشند، اما در واقع آنها در حالتی کاملاً هشیار به سر می‌برند.
هیپنوتیزم چه تأثیراتی دارد؟
تجربه هیپنوتیزم بسته به افراد مختلف تفاوت چشمگیری دارد.
بعضی افراد هیپنوتیزم شده در طول حالت هیپنوتیزم، خونسردی یا میزان آرامش بالایی را تجربه می‌کنند و حتی بعضی حس می‌کنند اراده‌ای بر روی رفتار خود ندارند.
بعضی دیگر اما کاملاً هشیار مانده و قادرند در حالت هیپنوتیزم به گفتگو ادامه دهند.
آزمایش‌هایی که توسط ارنست هیلگارد صورت گرفت نشان داد چگونه می‌توان از هیپنوتیزم جهت ایجاد تغییری چشمگیر در ادراک استفاده کرد.
پس از اینکه به فرد هیپنوتیزم شده فرمان داده می‌شود تا در دست خود دردی حس نکند، دست او در آب یخ قرار داده شد. در حالی که افراد در حالت عادی دست خود را پس از چند ثانیه به خاطر درد از آب بیرون می‌کشیدند، افراد هیپنوتیزم شده می‌توانستند دست خود را بدون احساس درد چندین دقیقه در آب یخ قرار دهند.
هیپنوتیزم معمولا برای نشانه‌های چه نوع بیماری یا عارضه‌هایی استفاده می‌شود؟
موارد زیر تنها چند مورد از کاربردهای هیپنوتیزم می‌باشند که اثربخشی آنها از طریق تحقیقات اثبات گشته‌اند:
- درمان دردهای مزمن مثل روماتیسم مفاصل
- درمان و کاهش درد در طول زایمان
- کاهش علائم زوال عقل
- رفع بعضی علائم مربوط به اختلال کم‌توجهی – بیش فعالی
- کاهش حال تهوع و استفراغ در آن دسته از بیماران سرطانی که تحت دوره شیمی درمانی هستند
- کنترل درد در طول روند دندانپزشکی
- از بین بردن یا کاهش عارضه‌های پوستی مثل زگیل و پسوریازیس (صدفک)
- بهبود علائم مربوط به سندروم روده‌ی تحریک پذیر (IBS)
چرا ممکن است فرد تصمیم بگیرد هیپنوتیزم را امتحان کند؟
در بعضی موارد، فرد برای بهبود دردهای مزمن یا کاهش درد یا اضطراب ناشی از فرایندهای درمانی مانند جراحی یا زایمان به سراغ هیپنوتیزم می‌رود.
در ضمن، هیپنوتیزم جهت کمک به افراد در تغییر رفتار، مثل ترک سیگار، کاهش وزن، یا جلوگیری از شب ادراری نیز مورد استفاده واقع شده است.
آیا شما می‌توانید هیپنوتیزم شوید؟!
در حالی که خیلی از افراد فکر می‌کنند نمی‌توانند هیپنوتیزم شوند، تحقیقات نشان داده است که تعداد افرادی که می‌توانند هیپنوتیزم شوند خیلی بیشتر از حد تصور است.
- پانزده درصد افراد کاملاً به هیپنوتیزم واکنش نشان می‌دهند.
- کودکان بیشتر تحت تأثیر هیپنوتیزم قرار می‌گیرند.
- حدود ده درصد بزرگسالان در برابر هیپنوتیزم مقاوم بوده یا به سختی هیپنوتیزم می‌شوند.
- افرادی که به راحتی غرق در خیال پردازی می‌شوند به هیپنوتیزم بیشتر واکنش نشان می‌دهند.
اگر به هیپنوتیزم شدن علاقه‌مند هستید، به خاطر داشته باشید که باید با دیدی مثبت آن را تجربه کنید. تحقیقات نشان داده است افرادی که دیدی مثبت به هیپنوتیزم داشتند راحت‌تر به آن واکنش نشان دادند.
فرضیه‌های هیپنوتیزم
یکی از مشهورترین فرضیه‌ها، فرضیه نوگسستگی هیلگارد است.
طبق این فرضیه، افراد در جریان هیپنوتیزم دچار گسستگی در هشیاری می‌شوند، به طوری که دو جریان متفاوت فعالیت ذهنی را به طور هم زمان تجربه می‌کنند.
در حالی که یک جریان هشیاری به اظهار نظرهای هیپنوتیزم کننده پاسخ می‌دهد، جریان گسسته دیگر به پردازش اطلاعات بیرون از آگاهی هشیار شخص می‌پردازد.
باورهای غلط درباره هیپنوتیزم
درک غلط هیپنوتیزم امری شایع است. در اینجا به بعضی باورهای غلط و واقعیت‌های مربوط به آن اشاره می‌کنیم.
باور غلط اول: هنگامی که از هیپنوتیزم خارج شوید، هیچ چیز از فرآیند هیپنوتیزم به یاد نمی‌آورید.
با اینکه در مواردی بسیار معدود ممکن است فراموشی رخ دهد، به طور کلی افراد تمام آنچه که در حالت هیپنوتیزم رخ داده است را به یاد می‌آورند.
هیپنوتیزم می‌تواند تأثیر چشمگیری بر حافظه بگذارد. ممکن است فرد پس از اتمام فرایند هیپنوتیزم برخی وقایع که پیش از هیپنوتیزم یا در طول آن رخ داده است را فراموش کند. با این وجود، این پدیده امری محدود و موقت است.
باور غلط دوم: هیپنوتیزم به افراد کمک می‌کند تمام جزئیات موقعیت بدی را که شاهد آن بوده اند را به یاد بیاورند.
با اینکه می‌توان از هیپنوتیزم جهت بهبود حافظه استفاده کرد، اما تأثیرات آن در رسانه‌های جمعی اغراق شده است.
تحقیقات نشان داده است که هیپنوتیزم نمی‌تواند در بهبود یا دقت حافظه، تأثیر چشمگیری داشته باشد. هیپنوتیزم حتی می‌تواند باعث ایجاد خاطرات غلط یا تحریف شده شود.
باور غلط سوم: دیگران می‌توانند شما را بر خلاف میلتان هیپنوتیزم کنند.
برخلاف داستان‌هایی که در مورد افرادی که بر خلاف میل خود هیپنوتیزم شده اند وجود دارد، هیپنوتیزم شدن حتماً به همکاری فرد نیازمند است.
باور غلط چهارم: در جریان هیپنوتیزم، هیپنوتیزم کننده بر رفتارهای شما تسلط کامل دارد.
با این که افراد در جریان هیپنوتیزم اغلب احساس می‌کنند رفتارهایشان خارج از اراده آن‌هاست، اما یک هیپنوتیزم کننده نمی‌تواند شما را مجبور به انجام کاری کند که در تضاد با خواسته شماست.
باور غلط پنجم: هیپنوتیزم می‌تواند شما را بسیار نیرومند، سریع یا بااستعداد کند.
با اینکه می‌توان از هیپنوتیزم جهت بهبود عملکرد استفاده کرد، این فرآیند نمی‌تواند افراد را قوی‌تراز آنچه هستند کند.
نویسنده: میترا سیفان
جهت سهولت دسترسی شما خوانندگان گرامی، در ادامه جمعی از هیپنوتراپیست های حاذق کشور معرفی شده اند:
| لیست هیپنوتراپیست های اهواز | |
| نام متخصص | آدرس |
| اهواز – خیابان سلمان فارسی – ابتدای خیابان خوانساری جنوبی – مجتمع پزشکی مهرگان – طبقه 4 – مرکز مشاوره مهرآوران | |
| اهواز – گلستان – خیابان فروردین – بین آبان و آذر – روبروی رستوران تیارا – پلاک 44 – کلینیک آرامیس | |
| لیست هیپنوتراپیست های شیراز | |
| نام متخصص | آدرس |
| شیراز – شهرک گلستان – خیابان گلزار – پلاک 6641 | |
| شیراز – بلوار بعثت – پارک خلدبرین – مرکز توانبخشی روزانه سالمندان شیراز (کانون جهان دیدگان) | |
| لیست هیپنوتراپیست های اصفهان | |
| نام متخصص | آدرس |
| اصفهان – یابان جی – بلوار سروستان – انتهای پارک سروستان – کوچه سمت راست (کوچه سرو آزادی) – انتهای کوچه سمت راست – ساختمان دو طبقه آجری – درب مشکی – پلاک 4 | |
| اصفهان – چهارراه توحید – مجتمع نگین – طبقه 2 – واحد 223 – مرکز مشاوره راه عشق | |
| لیست هیپنوتراپیست های مشهد | |
| نام متخصص | آدرس |
| مشهد – خیابان وکیل آباد 21 – سید رضی 21 | |
| مشهد – بلوار سجاد – بین بهار و بزرگمهر – مجتمع تندیس – طبقه 4 – واحد 403 – موسسه ذهن برتر | |
| لیست هیپنوتراپیست های تهران | |
| نام متخصص | آدرس |
| تهران – سعادت آباد – بلوار پاکنژاد شمالی – نبش آسمان سوم شرقی – ساختمان پزشکان آسمان – طبقه 1 – واحد ۲ – کلینیک نجوای زندگی | |
| تهران – فلکه صادقیه – بلوار آیت الله کاشانی – خیابان سازمان برنامه شمالی – کوچه یکم شرقی – پلاک 12 – واحد 1 – مرکز مشاوره مهرپاد | |
| تهران – خیابان پیروزی – نرسیده به سه راه سلیمانیه – پلاک 716 – ساختمان بانک قوامین – طبقه 3 – واحد 8 – کلینیک نگاه | |