آکروفوبیا به ترس شدید از ارتفاع گفته می‌شود که با اضطراب شدیدی همراه است. فرد مبتلا به آکروفوبیا ممکن است حتی با بالا رفتن از پله‌ها و یا نردبان دچار اضطراب و استرس شود و حملات وحشت را تجربه کند. گاهی اوقات فرد به حدی مضطرب می‌شود که نمی‌تواند از جایش تکان بخورد و به اصطلاح خشکش می‌زند. اکروفوبیا میتواند برای فردی که به آن مبتلا است، وضعیت خطرناکی ایجاد کند. حملات وحشتی که فرد هنگام قرار گرفتن در یک ارتفاع خاص تجربه میکند میتواند به حدی خطرناک باشد که پایین آمدن فرد را به صورت امن و مطمئن از ارتفاع دشوار کند. به همین خاطر در بیشتر مواقع فرد مبتلا به آکروفوبیا از قرار گرفتن در ارتفاع امتناع میکند. در این مقاله به بررسی این فوبیای خاص، علائم، علل و چگونگی درمان آن می‌پردازیم.
ترس از ارتفاع چیست؟
(آکروفوبیا) به ترس شدید و اغراق آمیز از ارتفاع گفته می‌شود. این نوع فوبیا جز فوبیاهای خاص قرار می‌گیرد چراکه تنها در یکسری موقعیت خاص رخ می‌دهد. آکروفوبیا جز فوبیاهای رایج به شمار می‌رود و تعداد زیادی از افراد در سراسر جهان به این اختلال مبتلا هستند. یک مطالعه نشان داده است که از هر ۲۰ نفر ۱ نفر به آکروفوبیا مبتلا است. اگرچه داشتن یک ترس جزئی نسبت به ارتفاع نرمال است، اما افراد مبتلا به آکروفوبیا ترس شدید و غیر منطقی نسبت به ارتفاع دارند.
فردی که به آکروفوبیا مبتلاست تنها با فکر کردن به ارتفاع میتواند حملات پانیک را تجربه کند. افراد مبتلا به این فوبیا در بیشتر مواقع از قرار گرفتن در ارتفاع خودداری می‌کنند به عنوان مثال از بالا رفتن از نردبان، راه رفتن از روی پل، بودن در بالکن و رفتن به داخل هواپیما اجتناب می‌کنند. این نوع از فوبیا میتواند تاثیر عمیقی بر زندگی فرد داشته باشد چرا که فرد را از رفتن به بسیاری از مکان‌ها باز می‌دارد.
علل ترس از ارتفاع
به طور معمول فوبیاها از کودکی با فرد همراه می‌شوند. آکروفوبیا تنها یک دلیل خاص ندارد. اما محققان چندین نظریه در مورد چرایی ایجاد این ترس ارائه داده‌اند که در زیر به آن‌ها می‌پردازیم:
تکامل
نظریه‌های تکاملی فوبیا نشان می‌دهد که افراد مستعد ترسیدن از چیزهایی هستند که تهدید کننده زندگی است. در این حالت سقوط از ارتفاع زندگی فرد را تهدید میکند. به همین دلیل نظریه پردازان تکامل بر این باورند که ممکن است ترس از ارتفاع یک موضوع ذاتی باشد.
تئوری‌های رفتاری
نظریه‌های رفتارگرایی در رابطه با فوبیاها حاکی از آن است که افراد از طریق تعامل با محیط خود دچار ترس می‌شوند. برای مثال:
- مشاهده: کودکی که می‌بیند والدین و مراقبانش حین قرار گرفتن در ارتفاع می‌ترسند ممکن است همین رفتار را تقلید کند و در نتیجه به ترس از ارتفاع مبتلا شود.
- تراما: فردی که یکی از اطرافیانش از بلندی افتاده‌اند و به همین خاطر با مشکلی روبه‌رو شده‌اند ممکن است به آکروفوبیا مبتلا شود.
- شرطی سازی کلاسیک: اگر شخصی تجربه بدی مانند سقوط از درخت را داشته باشد، ممکن است این تجربه را با ارتفاع مرتبط سازد. سپس فرد یاد می‌گیرد ارتفاع را با زمین خوردن مرتبط بداند و باعث می‌شود دفعه بعدی که با وضعیت مشابهی روبرو می‌شود احساس ترس و اضطراب شدیدی داشته باشد.
علائم ابتلا به ترس از ارتفاع
هم از نظر احساسی و هم از نظر جسمی علائم آکروفوبیا با سایر فوبیاها مشابه است. نشانه اصلی آکروفوبیا ترس شدید از ارتفاع است که معمولا با اضطراب و حملات وحشت همراه است. این ترس ممکن است طیف وسیعی از علائم را چه از نظر روانی و چه از نظر جسمی به همراه داشته باشد.
علائم فیزیکی ترس از ارتفاع
- افزایش تعریق، درد یا گرفتگی قفسه سینه و افزایش ضربان قلب در زمان بودن در ارتفاع و یا فکر به آن
- یخ زدن دست و پاها
- عدم توانایی در تمرکز کردن
- احساس بی حسی و فلج شدن
- احساس دلهره شدید
- فریاد زدن
- احساس سرگیجه و سبکی سر
- لرزیدن در هنگام مواجهه با فوبیا
- احساس غش کردن و یا از دست دادن تعادل زمانی که در ارتفاع به پایین نگاه می‌کنید و یا حتی زمانی که به آن فکر می‌کنید.
- از جاهایی که ارتفاع زیادی ندارد عبور نمی‌کنید حتی اگر راه شما سخت‌تر شود.
علائم روانی ترس از ارتفاع
- هنگام دیدن مکان‌های مرتفع و یا فکر کردن در مورد بالا رفتن از یک مکان مرتفع احساس وحشت را تجربه کنید.
- داشتن ترس شدید از گرفتار شدن در جایی مرتفع
- احساس اضطراب و ترس شدید هنگام بالا رفتن از پله‌ها، نگاه کردن به پنجره یا رانندگی در کنار پل هوایی
- بیش از حد درباره قرار گرفتن در ارتفاع نگران باشید و دائما به این قضیه فکر کنید.
- عدم توانایی در حفظ تعادل
نقش سرگیجه در آکروفوبیا
سرگیجه یکی از مهم‌ترین علائمی در فرد است که ممکن است در زمان ابتلا به آکروفوبیا خود را نشان دهد. ترس از ارتفاع یا آکروفوبیا میتواند با علائمی چون احساس ترس و سرگیجه همراه باشد. اما سرگیجه همیشه نمی‌تواند نشان دهنده ترس از ارتفاع در فرد باشد، گاهی نشانه بیماریست. در صورت مشاهده علائم سرگیجه برای انجام آزمایشات به پزشک مراجعه کنید.
آزمایش‌های پزشکی ممکن است شامل آزمایش خون، اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) و تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) باشد که میتواند انواع بیماری‌های عصبی را تشخیص دهد.
اما این عامل در سه فوبیا دیگر به عنوان مهم‌ترین عامل شناخته می‌شود.
ترس از شیب: ترس از شیب و پله، گاهی با آکروفوبیا مرتبط است. در این شرایط ممکن است فرد، با مشاهده یک شیب تند وحشت کند، حتی اگر نیازی به بالا رفتن از آن نداشته باشد. اگرچه بسیاری از افرادی که ترس از شیب دارند دچار آکروفوبیا هستند، اما تمام افراد مبتلا به آکروفوبیا، این شرایط را تجربه نمی‌کنند.
ترس از صعود: ترس از صعود هم مانند ترس از شیب است اما زمانی اتفاق می‌افتد که در حال صعود باشید. افرادی که دچار این عارضه هستند در زمان بالا رفتن از پله‌های شیب‌دار می‌ترسند اما از پایین آمدن آن هراسی ندارند. این تفاوت که عموماً فقط زمانی رخ می‌دهد که شما در فکر صعود هستید. با این حال، ترس از صعود ممکن است همراه با آکروفوبیا رخ دهد.
ایروفوبیا: این ترس مخصوص پرواز است. بسته به شدت ترس، فرد از فرودگاه‌ها و هواپیماها می‌ترسد. شدت ایروفوبیا زمانی که در هوا هستید بیشتر خواهد شد. ایروفوبیا ممکن است گاهی در کنار ترس از ارتفاع خود را نشان دهد.
اضطراب و اجتناب
اگر آکروفوبیا دارید، احتمالاً از موقعیت‌هایی که ممکن است باعث شود در مکان‌های مرتفع قرار بگیرید، می‌ترسید. به عنوان مثال، نگران هستید که تعطیلات آینده خانواده اتاقی در طبقات بالای هتل رزرو می‌کنند. اگر خانه دوستتان در طبقات بالای آپارتمان قرار دارد، قطعا از رفتن به آنجا هراس دارید. این عوامل میتوانند مخل زندگی روزمره شما شوند و مانع رفتن شما به این مکان‌ها شود.
نحوه تشخیص ترس از ارتفاع
ترس از ارتفاع را که با نام دیگری با عنوان آکروفوبیا می‌شناسند، تنها یک متخصص بهداشت روان میتواند تشخیص دهد. در واقع تشخیص فوبیا در افراد تنها به عهده مشاوره، روانشناس یا متخصص بهداشت است. افراد نمی‌توانند در اثبات این بیماری ادعایی داشته باشند. معمولا مشاوران و روانشناسان با استفاده از تست‌ها، سوالات و تکنیکهای مختلف میتوانند این عارضه را تشخیص دهند و آن را درمان کنند.
در واقع مشاوره یا روانشناس میتواند از روی تحلیل و بررسی سوالاتی که پاسخ می‌دهید وجود این عارضه را به اثبات برساند. از این رو بهتر است در پاسخ به سوالات صداقت داشته باشید تا روند درمان و بهبود شما سریع‌تر انجام شود. از این رو باید در رابطه با علائمی که داشته‌اید و مدت زمان آن با مشاوره صحبت کنید.
دلایل به وجود آمدن ترس از ارتفاع
افرادی که ترس از ارتفاع دارند معمولا از جاهای بلند، ساختمان‌ها و اماکن مرتفع دوری می‌کنند. ترس از ارتفاع تا حدی در ژنتیک هرکسی وجود دارد اما اگر نتوانید آن را کنترل کنید به یک عامل مخرب تبدیل می‌شود، این نوع فوبیا محدودیت سنی و جنسی ندارد و ممکن است همه افراد را درگیر خود کند.
ترس از ارتفاع بیشتر به دلیل شرایط و موارد تلخی است که افراد در گذشته آن را تجربه کردند، برخی از مهم‌ترین موارد عبارتنداز:
- افتادن از مکانی با ارتفاع بالا
- نظاره‌گر بودن افتادن اشخاص دیگر از ارتفاع
- تجربه حملات پانیک در ارتفاع
علاوه بر مواردی که عنوان کردیم بیشتر فوبیاها بدون هیچ دلیل خاصی به وجود می‌آیند که در این موارد ژنتیک و شرایط محیط تاثیرگذار است. مثلا کسانی که در خانواده خود خواهر و برادری دارند که از ارتفاع می‌ترسد، این موضوع میتواند باعث شود تا اعضای دیگر خانواده هم به این نوع فوبیا مبتلا شوند.
درمان ترس از ارتفاع چیست؟
ترس از ارتفاع را می‌توان به روش‌های مختلفی درمان کرد. آنچه بیش از هر موضوع دیگری حائز اهمیت است، آن است که کدامیک از این روش‌ها بازده بهتری دارد. این موضوع را تنها پزشک میتواند تشخیص دهد، از این رو بهتر است برای درمان به پزشک مراجعه کنید و از درمان‌های خودسرانه به شدت بپرهیزید. روش‌های درمان آکروفوبیا عبارتنداز:
مواجهه درمانی(درمان عملی)
مواجه درمانی به طور تدریجی انجام می‌شود و باعث می‌شود فرد را با شیء، مکان و موقعیتی که از آن می‌ترسد سازگار کند و در نتیجه ترس او را از بین ببرد. مواجهه درمانی ممکن است تنها چند جلسه طول بکشد و هدف اصلی آن مقابله با ترس است. اکنون تحقیقات در حال بررسی مزایای بالقوه‌ای است که واقعیت مجازی میتواند برای درمان فوبیا ارائه دهد. یک مطالعه در سال ۲۰۱۴ نشان داد که واقعیت مجازی ممکن است یک روش موثر برای درمان اکروفوبیا باشد. محققان این تحقیق معتقدند که ممکن است سه تا چهار جلسه برای کاهش ترس کافی باشد.
رفتار درمانی شناختی
در رفتار درمانی شناختی فرد مبتلا همراه با رواندرمانگر در این رابطه تلاش می‌کنند تا مشکل را بفهمند و در نتیجه نحوه فکر کردن درباره آن موضوع را تغییر دهند. در رابطه با فوبیا رواندرمانگر به فرد کمک میکند تا درک بهتری از ترسش داشته باشد.
در این روش فرد افکار غیرمنطقی مربوط به فوبیا را شناسایی کرده و از تکنیک‌هایی برای جایگزینی این افکار با افکار منطقی‌تر استفاده میکند. رفتار درمانی شناختی معمولا پروسه‌ای طولانی مدت دارد. بسته به ترجیح فرد ممکن است به صورت فردی یا گروهی در جلسات رفتار درمانی شناختی شرکت کند.
انجام یوگا، تنفس عمیق، مدیتیشن و مایندفولنس میتواند به شما کمک کند تا با استرس و اضطراب کنار بیایید. ورزش منظم نیز میتواند به کاهش استرس و در نتیجه فوبیا کمک کند.
آرامش(تمرین ریلکسیشن)
تغییر سبک زندگی و استراتژی‌های آرامش بخشی وجود دارد که میتواند در تسکین علائم ترس از ارتفاع نقش مهمی داشته باشد. انجام یوگا، تنفس عمیق، ورزش کردن، مدیتیشن یا آرام سازی پیش‌رونده عضلانی میتواند به شما در مقابله با استرس و اضطراب کمک کند.
هیپنوتراپی
هیپنوتیزم درمانی شامل کمک به فرد برای ورود به یک حالت کاملاً آرام است. سپس رواندرمانگر از روش‌های تصویرسازی و تکنیکهای پیشنهادی برای کمک به فرد برای تغییر نگرش درباره ترسی که دارد استفاده می‌کنند. شواهد نشان می‌دهد که هیپنوتیزم درمانی ممکن است برای کمک به افراد در غلبه بر اکروفوبیا مفید باشد. با این حال، تحقیقات علمی بیشتری برای درک مزایای بالقوه هیپنوتیزم درمانی لازم است.
دارودرمانی
گاهی اوقات، پزشکان از داروهای آرام بخش یا بتابلوکرها برای تسکین کوتاه مدت در موقعیت‌های خاص استفاده می‌کنند. مصرف این داروهای میتواند به تسکین هراس و اضطراب کمک بسیاری کند. داروی D-cycloserine از سال ۲۰۰۸ در آزمایشات بالینی برای درمان اختلال اضطرابی استفاده می‌شود. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۲ انجام شد که نشان داد که استفاده از این دارو در کنار درمان شناختی-رفتاری ممکن است نتایج را بهبود بخشد. از داروهای مناسب برای درمان آکروفوبیا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دی سیکلوسرین (D-cycloserine): این دارو میتواند به روی درمان مواجه سازی تاثیر مثبتی بگذارد.
- بتابلاکرها: این دارو میتواند ثابت نگه داشتن فشار خون و ضربان قلب در فرد، علائم جسمی اضطراب را کاهش دهد. در واقع با کاهش این علائم میتواند عوارض آکروفوبیا را هم کاهش داد.
- بنزودیازپین‌ها: این داروها برای افرادی استفاده می‌شود که استرس زیادی دارند. این داروهای آرامبخش علاوه بر اینکه میتوانند به فرد کمک کنند تا خواب راحتی داشته باشند، میتوانند موجب آرامش و کاهش استرس در فرد شوند. مصرف این داروها برای دوره کوتاهی میتواند موثر باشند. مصرف بیش از اندازه این داروها میتواند موجب اعتیاد فرد به دارو شود.
ترس از ارتفاع در کوهنوردی
معمولا ترس بیش از اندازه و غیر معمول از ارتفاع در اصطلاح پزشکی آکروفوبیا نامیده می‌شود. افرادی که آکروفوبیا دارند اغلب از فعالیت در رشتههای ورزشی جا می‌مانند. در واقع این ترس مانع فعالیت آن‌ها در رشتههای ورزشی چون کوهنوردی می‌شود. در صورت انجام دادن این فعالیت‌ها و ترس از ارتفاع فرد دچار افزایش فشار خون، افزایش ضربان قلب و… می‌شود که میتواند برای سلامتی فرد خطرناک باشد.
معمولا این عارضه هم مانند دیگر عارضه‌ها راه درمان بسیاری دارد. شما با مراجعه به روانشناس یا مشاور میتوانید نسبت به درمان این عارضه اقدام کنید. اساس و مبنای درمان ترس از ارتفاع پاسخ به موقعیت است. برای درمان این عارضه علاوه بر مراجعه به روانشناس و مشاوره و استفاده از تکنیکهای درمان و دارو درمانی می‌توان از راه روش‌های دیگری نسبت به درمان ترس از ارتفاع اقدام کرد. ازجمله راه و روش‌های مقابله با ترس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- با ترس خود به صورت تدریجی مواجهه شوید. بهتر است از مسیرهای کوتاه و ارتفاع کم شروع کنید تا به مسیرهای طولانی و ارتفاع زیاد برسید. در اینصورت به راحتی میتوانید با این ترس خود مقابله کنید. در هنگام مواجهه شدن با ترس خود سعی کنید که آگاهی کامل داشته باشید.
- سعی کنید آگاهی و توانایی خود را در رشته کوهنوردی افزایش دهید. بالا بردن سطح مهارت و توانایی شما در رشته کوهنوردی میتواند منجر به افزایش اعتماد به نفس و کاهش ترس از ارتفاع در شما شود.
- سعی کنید برای مدت زمان طولانی و زیادی در یک سطح نمانید. بهتر است در یک سطح نمانید و به پیشرفت فکر کنید و برنامه مشخصی داشته باشید.
- صبور باشید و به هیچ عنوان در این راه کوتاه نیایید. با صبور بودن میتوانید به نتیجه معقول و منطقی دست پیدا کنید.
- تکرار کنید، برای اینکه بتوانید بر این ترس غلبه کنید بهتر است در انجام این تکنیک‌ها استمرار داشته باشید.
- برای کاهش استرس و اضطراب خود سعی کنید که دارو درمانی را آغاز کنید. در واقع دارو درمانی میتواند با کاهش استرس، ترس شما از ارتفاع را هم کاهش دهد.
- اگر در ارتفاع قرار می‌گیرید به هیچ عنوان پایین را نگاه نکنید.
- سعی کنید به خود و تجهیزاتتان اعتماد داشته باشید.
نکات مهم برای غلبه بر ترس از ارتفاع
- سعی کنید همیشه آماده باشید و اطلاعات خود را درباره این نوع فوبیا بالا ببرید. برای این کار زمانی را اختصاص دهید تا از لحاظ ذهنی آماده شوید.
- به خودتان خیلی سخت نگیرید، فوبیا عارضه‌ای نیست که به راحتی و یک در عرض یک روز یا یک جلسه درمان شود و بهتر است برای درمان این عارضه آمادگی لازم را داشته باشید و خودتان را سرزنش نکنید و به بهترین شکل ممکن با چالش‌ها و موقعیت‌های سخت کنار بیایید.
- سعی کنید درزمان اوج گرفتن این فوبیا نفس عمیق بکشید، نفس عمیق موجب کاهش استرس و اضطراب می‌شود و خون و اکسیژن بیشتری به مغز می‌رساند و راحت‌تر تمرکز کنید.
- آرام و تدریجی عمل کنید، این شرایط به اندازه کافی استرس و نگرانی در فرد ایجاد میکند به همین دلیل بهتر است برای کاهش تنش‌ها از محل دور شوید. اگر در لبه بالکن هستید باید چند قدم به عقب برگردید. این کارها را به تدریج انجام دهید، هرچه در این امور کوچک موفق‌تر باشید قطعا راحت‌تر میتوانید به ترس خود غلبه کنید.
ترس از ارتفاع را جدی بگیرید
بزرگ‌ترین خطری که علاوه بر آکروفوبیا در بیشتر فوبیاها وجود دارد، خطر محدود کردن زندگی و فعالیت‌های روزمره فرد است. برخی افراد با تصور بلند شدن از سطح زمین یا قرار گرفتن در هواپیما، دچار حملات پانیک خواهند شد. حملات پانیک میتواند موجب اختلالات روحی و عصبی در فرد شود. به همین دلیل بهتر است این عارضه را جدی بگیرید و در اسرع وقت نسبت به درمان آن اقدام کنید.
سخن آخر پزشک خوب
آکروفوبیا ترس شدید و غیر منطقی از ارتفاع است. در حالی که یک علت واحد برای ابتلا به این فوبیا وجود ندارد اما بسیاری از نظریه پردازان بر این باورند که عواملی مانند یادگیری از محیط و یا تراما و تجربه منفی در این باره میتواند محرک ایجاد این اختلال روانی باشد. خوشبختانه فوبیاها قابل درمان هستند و فرد با استفاده از روان‌درمانی و مصرف دارو میتواند با این فوبیا مقابله کند.
سوالات متداول
- برای درمان آکروفوبیا چه راههایی وجود دارد؟
مشاوره، مواجهه سازی، رفتار درمانی و شناختی، هیپنوتیزم درمانی، برنامه نویسی عصبی-زبانی، دارو درمانی، تکنیکهای آزادی عاطفی و… از راههای درمان این عارضه هستند. - آیا یوگا میتواند یک ورزش مناسب برای درمان ترس باشد؟
بله، یوگا میتواند با افزایش اعتماد به نفس موجب کاهش ترس فرد شود. - نشانههای ترس از ارتفاع چیست؟
سرگیجه، واکنشهای فیزیکی، واکنشهای احساسی، فریاد زدن، واکنشهای اجتماعی و… از نشانههای ترس از ارتفاع هستند - آیا افرادی که ترس از ارتفاع دارند برای همیشه باید ورزشهای هیجانی یا ورزشهایی که در ارتفاع هستند را کنار بگذارند؟
در صورتی که بتوانند بر ترس خود غلبه کنند و با استفاده از تکنیکهای مختلف آن را درمان کنند، میتوانند در این رشتههای ورزشی به فعالیت بپردازند.
منابع
ترس شدید از ارتفاع نوعی فوبیا است با مراجعه به سایت پزشک خوب میتوانید از بهترین متخصصان فوبیا کمک بگیرید.
پرسش و پاسخ
بنده در کودکی فرز وزرنگ بودم وبقول معروف از دیوار صاف بالا می رفتم وترسی نداشتم ولی این عارضه از سن سی سالگی دچار شده ام اکنون که نزدیک به شصت سالمه مخصوصا از پشت بام با بالکن و پله های که جای دستگیر نداشته باشند و دیوار ترس شدید دارم وخواب وکابوس آن به شدت سراغم می آید ودچار آشفتگی می شم
سلام خیلی مفید بود ممنون