تاثیر الکل از همان ابتدا که اولین جرعه از آن را می‌نوشید بر بدن ظاهر میشود. در واقع الکل از ماده‌ای به نام اتانول ساخته میشود. این ماده نوعی الکل است که از طریق تخمیر غلات، میوه‌ها و یا سایر منابع قندی تهیه میشود. مصرف الکل در بسیاری از کشورها و فرهنگ‌ها نقش اجتماعی مهمی دارد. اکثر کشورها قوانینی را در زمینه تولید، فروش و مصرف مشروبات الکلی وضع کرده‌اند. بسیاری از کشورها برای جشن گرفتن مناسبت‌های مختلف از مشروبات الکلی استفاده می‌کنند. مصرف الکل در ایران به دلایل مذهبی ممنوع و غیرقانونی است. در این مقاله به بررسی عوارض الکل بر روی بدن و روی مغز و روان می‌پردازیم.
چگونه الکل بر بدن تاثیر می‌گذارد؟
مصرف بیش از حد الکل میتواند عوارض بسیاری را هم از نظر جسمی و هم از نظر روانی ایجاد کند. در واقع بسیاری از افراد در جامعه امروزه به اختلال مصرف الکل مبتلا هستند. حتی مصرف کم الکل نیز میتواند باعث ایجاد یک سری بیماری خاص مانند سرطان‌های مختلف شود.
مصرف الکل از بسیاری از جهات میتواند بر بدن تاثیر بگذارد. برخی از اثرات بسیار سریع رخ می‌دهند و برای مدتی در بدن باقی می‌مانند. برخی دیگر که اثرات بلند مدت الکل نامیده میشود پس از گذشت زمان بوجود می‌آیند و به طور قابل توجهی سلامت جسمی، روانی و کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
اینکه الکل تا چه مقدار بر بدن شما تاثیرات منفی می‌گذارد به میزان مصرف شما و همچنین کیفیت الکل بستگی دارد. وزن شما، سن، تجربه نوشیدن، ژنتیک، وضعیت تغذیه، متابولیسم و عوامل اجتماعی نیز در این امر نقش بسزایی دارند.
عوارض کوتاه مدت مصرف الکل
اثرات کوتاه مدت مصرف بیش از حد الکل شامل موارد زیر است:
- مشاجره‌های بین فردی
- سرخوشی و از دست دادن حس خجالت
- عدم حفظ تعادل
- رفتار تغییر یافته در اثر مصرف (مانند رفتارهای پرخطر یا خشونت)
- خماری
- مسمومیت با الکل
شدت اثرات کوتاه مدت الکل به میزان نوشیدن فرد بستگی دارد. اما عوامل دیگری نیز مانند مصرف غذا و میزان آبرسانی به بدن نیز در این امر نقش دارند.
خماری
شما احتمالا اصطلاح «Hangover» یا «خماری» را شنیده‌اید و یا شاید آن را تجربه کرده باشید. احساس خماری به مجموعه‌ای از علائم ناخوشایند گفته میشود که به دنبال مصرف زیاد هرگونه ماده روانگردانی از جمله الکل رخ می‌دهد. بیشتر افراد میتوانند این علائم را تشخیص دهند و به دنبال آن باشند.
به طور کلی، هرچه بیشتر بنوشید احتمال خماری شما بیشتر خواهد بود، اما راهی برای پیش بینی میزان احتمال نوشیدن و جلوگیری از خماری وجود ندارد. برخی افراد با نوشیدن یک پیک نیز حالت خماری را تجربه خواهند کرد.
شدت خماری اغلب به چگونگی متابولیسم الکل در بدن شما مربوط میشود، زیرا هنگام نوشیدن الکل، واکنش‌های زیادی در بدن شما رخ می‌دهند. این واکنش‌ها میتوانند باعث ایجاد خماری شوند. از واکنش‌هایی که هنگام خماری رخ می‌دهند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تکرر ادرار و کم آبی بدن
- یک پاسخ التهابی از سیستم ایمنی بدن شما
- تحریک معده
- افت قند خون
- گشادی رگ‌های خونی
بسته به آنکه چه مقدار نوشیده‌اید و از چه الکلی استفاده کرده‌اید علائم خماری عبارت‌اند از:
- تشنگی
- سردرد
- درد مفاصل
- حالت تهوع
- اسهال
- خستگی
- احساس ضعف
- لرزش بدن
- افزایش ضربان قلب
- افزایش فشار خون
- خشکی دهان و چشم
- تمرکز ضعیف
- افزایش حساسیت به نور و صدا
- احساس سرگیجه و چرخش محیط اطراف
- اضطراب، افسردگی، تحریک پذیری و سایر اختلالات خلقی
- بی‌خوابی و بی‌قراری
بیشتر خماری‌ها معمولاً هنگامی شروع میشود که میزان الکل خون به نزدیک صفر برگردد. خماری‌ها معمولاً فقط ۲۴ ساعت طول می‌کشد و خود به خود از بین می‌روند.
مسمومیت با الکل
گاهی اوقات نوشیدن زیاد موجب مسمومیت الکلی میشود. این وضعیت اضطراری میتواند تهدید کننده زندگی باشد و باعث مرگ فرد شود. در صورت مشاهده علائم زیر بعد از مصرف خود یا اطرافیان برای دریافت خدمات اضطراری با شماره ۱۱۵ تماس بگیرید.
- گیجی
- استفراغ
- تشنج
- تنفس آرام (کمتر از ۸ بار در دقیقه) یا تنفس نامنظم (فاصله بیش از ۱۰ ثانیه بین تنفس)
- رنگ پریدگی و پوست مایل به آبی
- کاهش دمای مرکزی بدن (هیپوترمی)
- دشواری در هوشیار ماندن
- از هوش رفتن
اگر فردی بعد از مصرف الکل بی‌هوش شد و شما نمی‌توانید او را به هوش آورید ممکن است این امر باعث مرگ او شود. پس هرچه سریعتر با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید.
عوارض بلند مدت مصرف الکل
از نظر تاریخی اعتقاد بر این بود که مصرف بیش از دو نوشیدنی استاندارد در طی روز میتواند عوارض جدی و طولانی مدتی بر بدن داشته باشد. امروزه تحقیقات فعلی نشان می‌دهد که مصرف هر مقدار الکل میتواند عوارض بلند مدت بسیاری را ایجاد کند.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) اظهار دارد که مصرف الکل باعث ایجاد ۲۰۰ نوع بیماری مختلف در بدن میشود. برخی از رایج‌ترین آسیبهای مربوط به الکل عبارت‌اند از:
- تصادفات بیشتر
- خشونت خانگی
- فروپاشی خانواده
- اختلال عملکرد اجتماعی
- بیماری‌های قلبی و عروقی
- سرطان
- دیابت
- مشکلات مرتبط با تغذیه از جمله: سوء تغذیه، اضافه وزن و چاقی
- بیماری‌های کبدی
- بیماری‌های روانی مانند افسردگی، اضطراب و تداخل با داروهای ضدافسردگی
- اختلال مصرف الکل
- آسیب به خود (خودکشی)
سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که در سال ۲۰۱۶، ۵.۳% از کل مرگ و میرها در سراسر جهان به دلیل مصرف الکل بوده است. همچنین در سراسر جهان مردان بیشتر از زنان در اثر مصرف الکل جان خود را از دست می دهند. در دراز مدت، مصرف الکل میتواند بر تمام جنبه‌های زندگی فرد تاثیر بگذارد: سلامت جسمی و روحی، کار، امور مالی و روابط عاطفی
اثرات فیزیکی الکل بر بدن
در اینجا به تفکیک اثرات الکل بر اندام‌های داخلی و فرآیند اندام‌های مختلف بدن می‌پردازیم.
غدد گوارشی و غدد درون ریز
نوشیدن بیش از حد الکل در طول زمان ممکن است باعث التهاب پانکراس و در نتیجه پانکراتیت شود. پانکراتیت میتواند آزادسازی آنزیم‌های گوارشی پانکراس را فعال کرده و باعث درد شکم شود.
پانکراتیت میتواند به یک بیماری طولانی مدت تبدیل شود و عوارض جدی ایجاد کند.
آسیب التهابی
کبد شما به تجزیه و حذف سموم و مواد مضر (از جمله الکل) از بدن شما کمک میکند.
مصرف طولانی مدت الکل در این روند اختلال ایجاد میکند. همچنین خطر ابتلا به بیماری کبدی مرتبط با الکل و التهاب مزمن کبد را افزایش می‌دهد:
بیماری کبدی مرتبط با الکل یک وضعیت بالقوه تهدید کننده زندگی است که منجر به تجمع سموم و مواد زائد در بدن میشود. التهاب مزمن کبد میتواند باعث ایجاد اسکار یا سیروز شود. هنگامی که بافت اسکار تشکیل میشود، ممکن است به طور دائم به کبد شما آسیب برساند.
سطوح قند
پانکراس به تنظیم نحوه استفاده بدن از انسولین و پاسخ به گلوکز کمک میکند. اگر پانکراس و کبد شما به دلیل پانکراتیت یا بیماری کبدی به درستی کار نکنند، ممکن است قند خون پایین یا هیپوگلیسمی را تجربه کنید. لوزالمعده آسیب دیده همچنین میتواند از تولید انسولین کافی در بدن برای استفاده از قند جلوگیری کند. این میتواند منجر به هایپرگلیسمی یا قند بیش از حد در خون شود.
اگر بدن شما نتواند سطوح قند خون خود را مدیریت و متعادل کند، ممکن است عوارض و عوارض جانبی بیشتری را در ارتباط با دیابت تجربه کنید. کارشناسان توصیه می‌کنند در صورت ابتلا به دیابت یا هیپوگلیسمی از مصرف بیش از حد الکل خودداری کنید.
سیستم عصبی مرکزی
یکی از راه‌های اصلی برای تشخیص تأثیر الکل بر بدن شما، درک این موضوع است که چگونه الکل بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارد. گفتار نامفهوم، یکی از نشانه‌های کلیدی مسمومیت، به این دلیل اتفاق می‌افتد که الکل ارتباط بین مغز و بدن شما را کاهش می‌دهد. این کار گفتار و هماهنگی، زمان واکنش فکر و تعادل را دشوارتر میکند. این یکی از دلایل اصلی است که چرا نباید بعد از نوشیدن الکل رانندگی کنید.
با گذشت زمان، الکل میتواند به سیستم عصبی مرکزی شما آسیب برساند. ممکن است متوجه بی‌حسی و گزگز در پاها و دستان خود شوید.
نوشیدن الکل میتواند بر توانایی شما در موارد زیر تأثیر بگذارد:
- خاطرات بلند مدت ایجاد کنید
- روشن و واضح فکر کن
- انتخاب های منطقی انجام دهید
- احساسات خود را تنظیم کنید
با گذشت زمان، نوشیدن الکل میتواند به لوب پیشانی شما، بخشی از مغز که مسئول عملکردهای اجرایی مانند استدلال انتزاعی، تصمیم گیری، رفتار اجتماعی و عملکرد است، آسیب برساند.
نوشیدن زیاد الکل مزمن همچنین میتواند باعث آسیب دائمی مغز شود، از جمله سندرم Wernicke-Korsakoff، یک اختلال مغزی که بر حافظه تأثیر می گذارد.
دستگاه گوارش
ارتباط بین مصرف الکل و سیستم گوارشی شما ممکن است بلافاصله واضح به نظر نرسد. عوارض جانبی اغلب تنها پس از وقوع آسیب ظاهر میشوند. ادامه نوشیدن الکل میتواند این علائم را بدتر کند.
نوشیدن الکل میتواند به بافت های دستگاه گوارش شما آسیب برساند و از هضم غذا توسط روده‌ها و جذب مناسب مواد مغذی و ویتامین‌ها جلوگیری کند. با گذشت زمان، این آسیب میتواند باعث سوء تغذیه شود.
نوشیدن زیاد الکل همچنین میتواند منجر به موارد زیر شود:
- گاز
- نفخ
- احساس پری در شکم
- اسهال یا مدفوع دردناک
- زخم یا هموروئید (به دلیل کم آبی و یبوست)
- زخم‌ها میتوانند باعث خونریزی داخلی خطرناکی شوند که گاهی اوقات بدون تشخیص و درمان سریع میتواند کشنده باشد.
- سیستم گردش خون
- نوشیدن الکل میتواند بر قلب و ریه‌های شما تأثیر بگذارد و خطر ابتلا به مشکلات مربوط به سلامت قلب را افزایش دهد.
عوارض آن روی سیستم گردش خون عبارتند از: - فشار خون بالا
- ضربان قلب نامنظم
- مشکل در پمپاژ خون در بدن
- سکته
- حمله قلبی
- بیماری قلبی
- نارسایی قلبی
در واقعیت، نوشیدن زیاد الکل میتواند عوارض زیر را در بر داشته باشد:
- جلوگیری از تولید هورمون جنسی
- میل جنسی خود را کاهش دهید
- شما را از داشتن یا حفظ نعوظ باز دارد
- رسیدن به ارگاسم را دشوار می کند
- نوشیدن بیش از حد ممکن است بر چرخه قاعدگی شما تأثیر بگذارد و به طور بالقوه خطر ناباروری را افزایش دهد.
مصرف الکل در دوران بارداری
هیچ مقدار الکل برای افراد باردار بی‌خطر در نظر گرفته نمیشود. این به این دلیل است که نوشیدن الکل در دوران بارداری فقط بر سلامت شما تأثیر نمی‌گذارد. میتواند منجر به سقط جنین، مرده زایی یا زایمان زودرس شود.
کودکانی که در رحم مادر در معرض الکل قرار می‌گیرند ممکن است پس از تولد دچار طیف وسیعی از عوارض شوند، از جمله:
- مشکلات یادگیری
- مشکلات سلامتی طولانی مدت
- افزایش مشکلات عاطفی
- نگرانی های توسعه ای
- سیستم های اسکلتی و عضلانی
سیستم ایمنی
نوشیدن زیاد سیستم ایمنی طبیعی بدن شما را کاهش می‌دهد. یک سیستم ایمنی ضعیف کار سخت تری دارد از بدن در برابر میکروب‌ها و ویروس‌ها محافظت میکند.
احتمال ابتلا به ذات الریه یا سل در افرادی که برای مدت طولانی به مقدار زیاد مشروبات الکلی می‌نوشند بیشتر از جمعیت عادی است. سازمان جهانی بهداشت (WHO) حدود ۸.۱ درصد از کل موارد سل در سراسر جهان را به مصرف الکل مرتبط می‌داند.
نوشیدن الکل همچنین میتواند در خطر ابتلا به سرطان نقش داشته باشد:
- نوشیدن مکرر میتواند خطر ابتلا به سرطان دهان، گلو، سینه، مری، روده بزرگ یا کبد را افزایش دهد.
- نوشیدن و استفاده از تنباکو با هم میتواند خطر ابتلا به سرطان دهان یا گلو را افزایش دهد.
عوارض مصرف الکل در مردان
مصرف الکل یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد و افزایش بسیاری از سرطان‌ها است. استفاده از الکل خطر ابتلا به سرطان دهان، گلو، مری، کبد و روده بزرگ را افزایش می‌دهد که در مردان بیشتر از زنان دیده میشود. همچنین نوشیدن الکل باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات میشود.
استفاده بیش از حد از الکل میتواند در عملکرد بیضه و تولید هورمون‌های مردانه اختلال ایجاد کند و در نتیجه موجب اختلال در نعوظ و ناباروری در مردان ایجاد شود. مصرف الکل همچنین باعث افزایش احتمال انجام فعالیت جنسی پرخطر در مردان از جمله رابطه جنسی بدون محافظت، رابطه با چند شریک جنسی و افزایش عفونت‌های مقاربتی میشود.
عوارض مصرف الکل در زنان
ممکن است فکر کنید مصرف الکل به خاطر اینکه از حس خجالتی بودن کم میکند باعث میشود رابطه جنسی لذت بخش‌تری داشته باشید اما کاملا در اشتباه هستید. مصرف الکل میتواند باعث مشکلات جنسی متعددی شود. مصرف زیاد الکل میتواند باعث قطع چرخه قاعدگی زنان شود و همچنین خطر ناباروری را در زنان نیز افزایش می‌دهد. زنانی که در دوران بارداری مشروبات الکلی مصرف می‌کنند بیشتر در معرض خطر زایمان زودرس، سقط جنین یا به دنیا آوردن نوزاد مرده میشوند. زنانی که در دوران بارداری الکل مصرف می‌کنند، باعث خطرات متعددی برای جنین خود میشوند. جنین این افراد به احتمال زیاد به سندروم جنین الکلی (FASD) مبتلا شوند.
همچنین برای نوزاد مشکلات دیگری از جمله موارد زیر ممکن است رخ دهد:
- مشکلات یادگیری
- مشکلات طولانی مدت مرتبط با سلامتی
- افزایش مشکلات عاطفی
- ناهنجاری‌های رشد جسمی
مطلب بیشتر: آیا مصرف الکل برای رابطه جنسی مضر است؟
تاثیر الکل بر سیستم ایمنی بدن
نوشیدن بیش از حد الکل میتواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کند و بدن شما را برای ابتلا به بیماری‌های مختلف آماده کند. افرادی که به اختلال مصرف الکل مبتلا هستند بیشتر از افرادی که به مقدار کم‌تری الکل مصرف می‌کنند به بیماری‌های ذات‌الریه و سل مبتلا میشوند. نوشیدن زیاد الکل همچنین موجب کاهش سرعت بدن در دفع عفونت‌ها میشود.
تاثیر الکل بر اعصاب و روان
زمانی که نوبت به مغز می‌رسد، الکل به عنوان مهارکننده دستگاه عصبی مرکزی عمل می کند. با این حال، الکل میتواند اثرات متناقضی داشته باشد. برای برخی از مصرف کنندگان، الکل میتواند باعث ایجاد سرخوشی و هیجان زدگی شود و برای برخی دیگر موجب آرام شدن شود. هیجان، به طور معمول در دوزهای پایین ممکن است به دلیل سرکوب مهارکننده‌های مغز (کم شدن حس خجالت) بر اثر مصرف الکل رخ دهد.
الکل میتواند تنفس، گفتار، تفکر، حافظه و تعادل را تحت تاثیر قرار دهد. اثرات روانی ممکن است شامل تغییرات خلقی، اختلال در قضاوت، کاهش سرعت واکنش، مشکل در به خاطر سپردن و گیجی و از دست دادن هوشیاری باشد. مصرف بیش از حد الکل، حتی اگر مزمن نباشد، میتواند منجر به اختلالات روانی ناشی از الکل شود، مانند اختلال افسردگی ناشی از الکل، اختلال دو قطبی ناشی از الکل، اختلال خواب ناشی از الکل، اختلال روان پریشی ناشی از الکل و … شود. این اختلالات موقتی است و پس از ترک الکل از بین خواهد رفت. اختلال مصرف الکل همچنین با چندین بیماری روانی مرتبط است که میتواند جدا از این اختلال ایجاد شود و حتی ممکن است قبل از آن رخ دهد، مانند افسردگی ماژور، برخی از اختلالات اضطرابی، اسکیزوفرنی، اختلال دو قطبی و موارد دیگر است.
سوالات متداول
- ماندگاری الکل درون خون چقدر است؟
ماندگاری الکل درون خون انسان به عوامل مختلفی بستگی دارد. سن، وزن و توده بدنی، نوع مشروبات الکلی، مصرف دارو، زمینه بیماری و… از عوامل مهمی هستند که میتوانند تعیین کننده میزان ماندگاری مشروبات الکلی در بدن انسان باشد. - با کمک چه روشهایی میتوان الکل موجود در بدن(الکل مصرف شده) را از بین ببریم؟
خوردن مایعات فراوان( مصرف آب زیاد و آبمیوه)، خوابیدن، دمنوش زنجبیل، وعدههای نشاسته دار میتواند در از بین بردن الکل موجود در بدن موثر باشد. - آیا مصرف زیاد الکل میتوانید یک موضوع تهدید کننده برای کبد باشد؟
مصرف مقدار زیاد الکل نه تنها روی کبد، بلکه روی دیگر اعضا بدن میتواند تاثیر منفی و مخربی داشته باشد. کبد اولین عضوی از بدن است که با مصرف الکل آسیب میبیند. از طرفی زنان بسیار سریعتر و بیشتر از مردان دچار آسیبهای کبدی میشوند. - مصرف الکل در زمان بارداری مجاز است؟ آیا مصرف آن موجب آسیب به جنین نمیشود؟
نه تنها در دوران بارداری بلکه در دوران اقدام برای بارداری هم باید مصرف الکل را کنار گذاشت. مصرف الکل برای مادران باردار بسیار خطرناک است و میتواند جنین را در معرض خطرات بسیاری قرار دهد. - چه زمانی فرد دچار مسمومیت الکلی میشود؟
زمانی فرد دچار مسمومیت میشود که مقدار زیادی الکل در یک بازه زمانی کوتاه مصرف کند.
منابع
پرسش و پاسخ
ممنون از مشاوره و مطالب خوب شما.
مطلب مفیدی بود ممنون