آنهدونیا (Anhedonia) چیست و چگونه درمان میشود؟
همه ما لحظاتی را در زندگی تجربه کرده‌ایم که ذوق و حوصله همیشگی را نداشته‌ایم و تنهایی را به حضور در جمع عزیزان ترجیح داده‌ایم، ولی معمولاً این وضعیت پس از مدت کوتاهی رفع شده و باز هم زیبایی‌های زندگی را در آغوش کشیده‌ایم. اما گاهی چنین حالتی در برخی افراد استمرار یافته و یک حالت بی‌تفاوتی مداوم به وقایع مختلف در آن‌ها ایجاد میشود که گاه خبر از وجود یک اختلال روانشناختی به‌نام آنهدونیا می‌دهد.
در چنین مواردی مشاهده میشود که فرد یا نزدیکان او به مطب‌های روانشناسی مراجعه کرده و از بی‌تفاوتی و واکنش‌های غیر‌عادی او گله می‌کنند. حتی ممکن است فرد مذکور بسیار هم موفق باشد، ولی از موفقیت‌های خود ابراز شادمانی نکند. برای نمونه ممکن است که قهرمان یک رشته ورزشی باشد، ولی از دریافت مدال خوشحال نشود یا یکی از اقوام نزدیک او فوت کند و هیچ احساس غمی نداشته باشد.
آنهدونیا به‌ویژه روابط زوجین یا افرادی را که قصد ازدواج دارند، تحت تأثیر قرار می‌دهد، چرا‌که در زندگی زناشویی احساسات حرف اول را می‌زند. از سوی دیگر این اختلال برای خود فرد هم خطرناک بوده و می‌تواند او را به‌سوی پوچی و تمایل به خودکشی سوق دهد، بنابراین لازم است که شناخت خود را از آنهدونیا و نحوه درمان آن بالا ببریم.
آنهدونیا (Anhedonia) یا فقدان لذت چیست؟
افراد مبتلا به آنهدونیا، علاقه خود را نسبت به فعالیت‌هایی که قبلاً از آن لذت می‌بردند، از دست می‌دهند و توانایی احساس لذت در آن‌ها به‌شدت کاهش می‌یابد. فقدان لذت غالباً نشانه اصلی اختلال افسردگی یا سایر اختلالات سلامت روان است، اما برخی از افرادی که آنهدونیا را تجربه می‌کنند، هیچ اختلال روانی ندارند.
آنهدونیا را به دو دسته عمده تقسیم‌بندی می‌کنند که عبارتند از:
-
آنهدونیای اجتماعی:
فرد تمایل ندارد که وقت خود را با دیگران سپری کند و یا به مکانهای تفریحی مانند سینما برود.
-
آنهدونیای جسمی:
فرد از لذت‌های جسمانی محروم میشود. از اینکه کسی او را در آغوش بکشد، احساس رضایت نمی‌کند، غذا‌های مورد‌علاقه دیگر حواس چشایی او را تحریک نمی‌کنند و حتی رابطه جنسی می‌تواند جذابیت خود را برای او از دست بدهد.
برخی متخصصان آنهدونیا را به دسته‌های دیگری مانند فکری، انگیزشی و زیبایی‌شناسی تقسیم‌بندی می‌کنند که همان‌طور که از نامشان بر‌می‌آید به عدم لذت بردن از زیبایی‌ها و از دست دادن انگیزه برای انجام کار‌های جدید اشاره دارند.
علائم آنهدونیا یا فقدان لذت چیست؟
نشانه‌های فقدان لذت اجتماعی و جسمی عبارتند از:
- دوری کردن از اجتماع
- عدم برقراری روابط جدید یا انصراف از روابط قبلی
- احساسات منفی نسبت به خود و دیگران
- کاهش ابراز عواطف، از جمله کاهش احساسات کلامی یا غیر‌کلامی
- مشکل در سازگاری با شرایط اجتماعی
- تمایل به نشان دادن احساسات جعلی، مانند تظاهر به خوشحالی در عروسی دوستان
- از دست دادن میل جنسی یا عدم علاقه به صمیمیت جسمی
- مشکلات جسمی مداوم مانند بیمار شدن فراوان
- بی‌لذتی در فعالیت‌های بدنی مانند ورزش و رقص
- فقدان لذت از موسیقی و هنر
- کاهش میل به خواب
دلایل ایجاد آنهدونیا
آنهدونیا ارتباط نزدیکی با افسردگی دارد، اما ممکن است فرد دچار افسردگی نباشد و یا احساس ناراحتی نکند. این اختلال گاهی در اثر سایر اختلالات روانشناختی مانند اضطراب، استرس، اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی به‌وجود می‌آید و حتی در افرادی که مشکلات سلامت ظاهرا نامربوطی دارند، مانند بیماری پارکینسون، دیابت، بیماری شریان کرونر و مصرف مواد مخدر نیز ممکن است مشاهده شود.
دانشمندان تصور می‌کنند که آنهدونیا ممکن است با یک‌سری تغییرات در فعالیت‌های مغز مرتبط باشد. در آنهدونیا ممکن است در تولید یا واکنش مغز به دوپامین که یک ماده شیمیایی بهبود خُلق است، مشکل ایجاد شود. برخی تحقیقات اولیه (روی موش‌ها) نشان می‌دهد که در مبتلایان به آنهدونیا، نورون‌های دوپامینی در ناحیه‌ای از مغز به‌نام قشر جلوی مغز بیش از اندازه فعال هستند و در مسیرهای عصبی جستجوی پاداش و تجربه آن، اختلال ایجاد می‌کنند.
برخی تحقیقات دیگر نیز به وجود ارتباط میان التهاب با افسردگی و آنهدونیا اشاره دارند. اما این اختلال همچنان زوایای پنهانی دارد و یک مشکلی چندعاملی بوده که از فردی به فرد دیگر متفاوت است و نیازمند تحقیق و بررسی بیشتری می‌باشد.
عوامل زمینه‌ساز آنهدونیا
اگر سابقه خانوادگی افسردگی یا اسکیزوفرنی دارید، احتمال بروز آنهدونیا در شما بیشتر است. سایر عوامل خطرزا عبارتند از:
- یک رویداد تروماتیک (آسیب‌زای روحی) یا استرس‌زای اخیر
- سابقه سوء‌استفاده یا بی‌توجهی
- بیماری جسمی که بر کیفیت زندگی شما تأثیر بگذارد.
- اختلال در خوردن
لازم به ذکر است که زنان بیشتر از مردان در معرض اختلال بی‌لذتی قرار دارند.
تشخیص آنهدونیا
کمبود ویتامین‌ها، مشکلات تیروئید و برخی مشکلات جسمانی دیگر می‌توانند سبب تغییرات خلقی شوند. بنابراین توصیه میشود که پیش از مراجعه به روانشناس با مراجعه به پزشک و انجام آزمایش خون، یک چکاپ کلی از وضعیت بدن خود انجام دهید.
برای تشخیص آنهدونیا، روان‌درمانگر در مورد علائم و روحیه عمومی شما سؤالاتی خواهد کرد، بنابراین، پیش از جلسه مشاوره، لیستی از تمام علائم خود، همچون از بین رفتن احساس لذت تهیه کنید. بیان تمام علائم به روان‌درمانگر در ایجاد تصویر کامل و تشخیص اختلال مربوطه کمک شایانی خواهد کرد.
آنهدونیا یا بی‌لذتی چگونه درمان و رفع میشود؟
آنهدونیا اختلالی است که بر روابط خانوادگی و اجتماعی تأثیر منفی زیادی می‌گذارد و همانند افسردگی، زندگی را برای فرد مبتلا پوچ و بی‌معنا می‌سازد و او را به‌سمت افکار خودکشی سوق می‌دهد.
به همین دلیل اختلال خطرناکی بوده و نیازمند درمان تخصصی است. درمان آنهدونیا می‌تواند چالش بر‌انگیز و طولانی باشد. معمولا درمان‌هایی که برای اختلال آنهدونیا تجویز می‌شوند، در راستای درمان اختلالات روانشناختی ایجاد‌کننده آن (مانند افسردگی) هستند.
-
مراجعه به پزشک
در اولین قدم برای درمان، باید به یک پزشک مراجعه شود تا علت‌های پزشکی متحمل علائم آنهدونیا را رد کند. اگر پزشک هیچ مشکل جسمانی را پیدا نکرد، لازم است که به یک روانشناس خوب مراجعه گردد. در رابطه با فقدان لذت، روش‌های رواندرمانی مؤثر‌تر از دارو‌درمانی و سایر روش‌ها هستند و روش‌های دیگر معمولاً برای کمک به روند رواندرمانی انجام می‌شوند.
-
رواندرمانی آنهدونیا یا فقدان لذت
روانشناسان معمولاً از رواندرمانی رفتار‌درمانی شناختی (CBT) برای کاهش علائم آنهدونیا استفاده می‌کنند و تلاش می‌نمایند تا با تغییر دیدگاه فرد به زندگی، احساس لذت را دوباره در او زنده کنند. اگر فرد همکاری لازم را با روانشناس نداشته باشد یا روند درمان بسیار کند باشد، ممکن است برای تجویز داروهای کمکی به روانپزشک ارجاع داده شود.
-
دارو‌درمانی آنهدونیا یا فقدان لذت
معمولاً برای درمان مبتلایان به فقدان لذت از داروهای ضد‌افسردگی از جمله مهار‌کننده‌های انتخابی سروتونین استفاده میشود. در این حالت اگر فرد علاوه بر آنهدونیا به افسردگی هم دچار باشد، داروها به‌طور همزمان به درمان هر دو اختلال کمک می‌کنند. البته این داروها همیشه مؤثر نیستند و حتی برخی گزارشات نشان می‌دهند که گاهی به بد‌تر شدن علائم منجر می‌شوند.
یکی دیگر از دارو‌هایی که به‌تازگی نتایج امیدوار‌کننده‌ای را نشان داده است، کتامین است. این دارو که در اشکال مختلف در مهمانی‌های شبانه در کشور‌های غربی استفاده میشود، در درمان آنهدونیا و رفع علائم افسردگی مؤثر شناخته شده است. البته تأثیر آن موقتی (حدود ۴۰ دقیقه پس از مصرف) است و به تحقیقات بیشتری برای استفاده از این دارو نیاز است.
-
الکتروشوک درمانی
اگر رواندرمانی و دارو‌درمانی در درمان آنهدونیا مؤثر نباشند، نوع دیگری از درمان به‌نام الکتروشوک درمانی (ECT) استفاده میشود. الکتروشوک درمانی یکی از مؤثرترین روش‌های درمان افسردگی است و برخی از متخصصان اعتقاد دارند که باید دیر یا زود خصوصاً در مورد افرادی که افسردگی بدون عارضه دارند، استفاده شود.
-
درمان‌های دیگر آنهدونیا
درمان تحریک مغناطیسی مغز (TMS) از یک میدان مغناطیسی برای تحریک سلول‌های عصبی استفاده میکند و از جریان الکتریکی کمتری نسبت به الکتروشوک درمانی استفاده مینماید و همچنین نیازی به بیهوشی عمومی ندارد. تحریک مغناطیسی مغز می‌تواند افسردگی افرادی را که به دارو پاسخ نمی‌دهند، درمان کند.
گزینه نهایی درمان آنهدونیا، تحریک عصب واگ (VNS) است. در این درمان، پزشک یک دستگاه پزشکی ضربان‌ساز را در قفسه سینه فرد قرار می‌دهد. سیم‌های این دستگاه، تکانه‌های الکتریکی منظمی را ایجاد می‌کنند که مغز فرد را فعال میکند.
نکته پایانی
به‌خاطر داشته باشید که ارزیابی شخصی شما از وضعیت روحیتان و ارتباط دادن علائم درونی به یک اختلال روانشناختی کار کاملاً اشتباهی بوده و گاهی سبب ترس و اضطراب و وخیم‌تر شدن مشکلات روحی شما میشود. در واقع، تصویری که شما از خود ترسیم میکنید با تصویری که یک روانشناس از شما دریافت میکند، کاملاً متفاوت است و باید اجازه دهید که روان‌درمانگر مشکل شما را مشخص نماید.
نویسنده: میترا سیفان – روانشناس
خوانندگان محترم اگر سوالی در زمینه آنهدونیا یا ناتوانی در لذت بردن داشتید، در قسمت نظرات مطرح کنید تا در اسرع وقت پاسخگو باشیم.
در ادامه بهترین متخصصان رواندرمانی فردی را در سراسر کشور معرفی خواهیم کرد، شما با مراجعه به پروفایل متخصص مربوطه می‌توانید وقت خود را به صورت “آنلاین” رزرو کنید.
پزشک خوب، سامانه آنلاین رزرو اینترنتی نوبت از روانشناسان و روانپزشکان و سایر تخصص های پزشکی است که به شما کمک میکند بهترین متخصصان را در کوتاه ترین زمان و در نزدیکی محل زندگی خود پیدا کرده و وقت خود را به صورت “آنلاین” رزرو نمایید.
پرسش و پاسخ
سلام بنده ۵۳سال سن دارم و مدت زیادی است ازهیچ چیز لذت نمیبرم و انگیزه ندارم ونه تفریح نه مکانهای که قبلا از دیدن آن خوشحال میشدم دیگه ازشون خبری نیست .شاید مشکلات زندگی باعث شده ولی آدمی تقریبا پرتلاش بودم طوری که همیشه فامیل شاید به نوعی حسادت میکردند مخصوصا هم سن سالهایم ازتنهاچیزی که در زندگی فوقالعاده لذت میبردم روابط زناشویی بود الا نزدیک به دوسال هست زجر می کشم لطفا راهنماییم کنید
سلام.
من مامانم سابقه افسردگی داره.من که ۳ماهه بودم تروما براش پیش اومده،افسردش کرده.و کلا هم ادم سرد ویخی هست.غصمونو میخوره ولی بلد نیست نه محبت و نه دلسوزیشو ابراز کنه.
در ۱۷_۱۸سالگی بخاطر وابستگی شدید به دوستام و در ۲۰سالگی بخاطر مشکلات درسی افسرده شدم فلوکستین مصرف کردم
حالا هم از مهر ماه ۱۴۰۱خیییلی در گیری تو خونه داشتم و افسرده شدم بازم فلوکستین تجویز شد.
حالا تقریبا داره یک ماه میشه . اوایل خوب بود، اما حالا احساس بی لذتی شدید دارم. مادرمم سرد سرد سرد. دام برای خندیدن تنگ شده.حتی حوصله دعواکردن توخونه هم ندارم. قبل از مهر ماه روزی نیم ساعت میرقصیدم اما حالا…..
خیلی اختلال بدی هس
خونواده خیلی خوب و بی نظیری دارم ولی به خاطر کم کاری تیروئید فکر میکنم اینجوری شدم خیلی رو مخه
سلام خب اگاهی زیادی درباره این موضوع ندارم فقط وقتی علائم آنهدونیا رو خوندم دیدم خب خیلی از این علائم رو دارم خیلی بده تو این سن کم دچار همچین چیز مسخره ای شدم و بدبختانه داروی قطعی ام نداره ینی بی ثمره…
منم همینطور شدم بی تفاوتم نسبت ب همه چی
سلام وقت بخیر.بخاطرمشکلاتی که ازبچکی داشتم همیشه افسرده وتنهابودن تاچندسال پیش که بامراجعه به روانشناس حالم خوب شدوبرای ارزوهام تلاش میکردم وخیلی امیدواربودم ولی الان ۲،۳ سالی هست که کلاهمه چیزبرام بی معنی وپوچ شده وازهیچی لذت نمیبرم وفقط مثل یک جسم که شب میخوابه وصبح بیدارمیشه ویک زندگی یکنواخت وبدون هدف وبرنامه دیگه هیچ.حتی بابودن کنارعزیزام هم هیچ حسی ندارم وازهیچی خوشم نمیادحتی کارم.نمیدون چیکارکنم
سلام بیماری عدم لذت بردن از همه چیز غذا شغل حتی گاهی بیزاری از همه چیز و افکار منفی شدید دارم خواهش می کنم راهنمایی بفرمایید
سلام و عرض ادب .من مدتی است که دچار احساس عدم لذت شدید شده ام که از عدم توانایی انجام تکالیف مذهبی و شغلی تا مواردی مانند عدم هیچ گونه احساسی را شامل می شود و بعضا از نظر ذهنی نیز شدیدا کند شده ام دارو درمانی هم موثر واقع نشد به راهنمایی نیاز دارم
سلام وقت بخیر. من مطلب در خصوص آنهدونیا را خواندم جالب بود چرا از روانشناسان کرمان خبری نیست. من قریب بیست سال در حوزه مشاوره تحصیلی و تربیتی کار میکنم و دوست دارم همچنان ادامه دهم
سلام وقت بخیر
آیا مصرف ویتامین هایی مانند امگا ۳ و یا نوروبیون باعث انهدونیا میشود.
با تشکر
درود.من بیست ساله مبتلابه بیماریهای های ۱ هایپوکالمی پریودیک مقاوم به درمان و ۲ کره آ شدید هانتینگتون می‌باشم بطوریکه مرا بازنشسته پزشکی نموده اند با اینکه هر دو بیماری را با مطالعه و انجام دستورات مو به مو تا حدی که باعث شگفتی پزشکان و گذراندن زندگی ام گردید اما از ۱۴ سال پیش با سردرگمی اینکه لذت غذاخوردن یعنی چه؟! که آغازگر مشکلاتی شد که تاوان آنرا امروز پس می دهم طوریکه بیماری‌هایم که ذکرشان رفت را فراموش کرده ام و از نا امیدی هم رد شده و به خود استیصال رسیده ام اما هیچگاه افکار خودکشی نداشته ام .لطفاً راهنماییم فرمایید.
سلام.دختر برادرم دختر باهوشی هست و با رتبهٔ ۱۴ علوم انسانی در دانشگاه تهران ارشد وکالت میخواند اما بعد از سه سال ناگهان دانشگاه را ول کرد و علتش را ناتوانی در ارتباط با دیگران عنوان کرد لطفا راهنمایی کنید که ایا دچار اختلال روانی یا اجتماعی شده است؟چه راهی برای درمان توصیه میکنید؟با تشکر.
سلام وقتتون بخیر
من به جایی رسیدم که دیگه از هیچی لذتی نمیبرم تمام کارایی که قبلا انجام میدادم و برام لذت بخش بود الان برام عادی شده تمام جاهایی که میرفتم و مسافرتهایی که میرفتم دیگه هیچ اثری برام نداره به طور کلی از هیچ چیزی لذتی نمیبرم و چیزی خوشحالم نمیکنه
الان یکسال بیشتر هست که دارو مصرف میکنم و انواع داروها رو امتحان کردم و پزشک داروهای متفاوتی بهم داده در حال حاضر فلوکسیتین ۲۰ و لاموژین و ولبان ۷۵ و الانزاپین مصرف میکنم
درضمن مدام هم از بیماری رنج میبرم و بیماریهای جسمی و اسکلتی زیاد درگیر میشم
درکل هیچ انگیزه ای برای زندگی کردن ندارم و به هیچ چیزی امیدی ندارم انگار فقد نشستم ببینم زندگیم کی تموم میشه
خیلی وقتها با خودم فکر میکنم که چکار کنم که باعث خوشحالیم بشه ولی هرچی فکر میکنم میبینم کاری نیست که انجام دادنش خوشحالم کنه و انجام دادن هرکاری رو تا حد ممکن به عقب می اندازم و میگم حالا ولش کن
کلا به هیچ چیز و هیچ کسی علاقه ای ندارم و فقط وقت کشی میکنم تا روزم بگذره
من دقیقم اختلال آنهدونیا دارم و به جز همین علامت بی لذتی هیچ علامت دیگری از افسردگی ندارم ولی خب همین یک علامت روزگار ادمو سیاه میکنه.ادم دچار پوچی و بی معنایی میشه و گاهی مرگ بر زندگی براش جالب تر مینماید…نکته بعد جناب دکتر اینکه من معمولا در طول سال دو الی سه بار آنهدونیا میاد سراغم و هر بار مابین ۳ تا ۸ روز طول میکشه و خودش بعضی اوقات خودکار خوب میشه بعضی وقتا با مصرف قرصای روانپزشکی مثل فلوکستین و سرترالین…..
جناب دکتر با مجموع این شرایط من چگونه با این بیماری مقابله کنم بهتره؟؟؟؟
خواهش میکنم جوابمو بدین و کمکم کنید
خیلی خیلی خیلی از این بیماری متنفرم
منم همینجور شدم متولد ۷۲ هسم اوسط تیر ۱۴۰۱ اینجوری شدم خود ب خود . ن میل ب غذا ن میل ب هیچی ندارم
سلام وقتتون بخیر خانومی که حدود ۲۶ سال سن دارن حدود یک سال و نیم قبل مورد تعرض جنسی قرار گرفتن و از زمان تا الان با توجه به اینکه مقطعی تحت مشاوره و درمان بودن هر چند وقت یک بار خیلی شدید حالت گوشه گیری بی تفاوتی و سردی نسبت به ادمهای اطرافش داره الان این حالت رو حدود ۳ ماهه هست که مجدد دارن و خیلی شدید تر هم شده ۱من اینکه کاملا تمایل دارن تنها باشن و با هیچکس حرف نزنن لطف کنید راهنمایی کنید شکل برخورد ما باشون به چه شکل باشه و چجوری ترغیب‌شان کنیم به درمان بس نهایت بابت اینکه وقت میزارین ممنون هستم
سلام.دکترجان وخسته نباشید۱:بنده لگدبه بیضهام خوردوبیضه راست کامل ترکیده و تخلیه شد۲.ورگ حسی عصب رانم ازبین رفت۳.طبق نظریه دکترارولوژی آسیب به بافت نرم بیضه چپ
!حال باتوجه به این مواردایامواردذیل ربطی به موارد بالادارد
۱=میل جنسی ام نسبت به قبل خیلی زیاد کم شده ماهی یک الی دوباران هم به اجبار خانمم
۲=بعدازسفت شدن التم مایع منی که رنگ روشنی داشت ازالتم خارج نمیشود
۳=درحین نزدیکی افزایش تعدادتنفس و افزایش ضربان قلب ندارم
۴=آب دهانم بیشترترشح نمیشود
۵=موقع امدن منی تیک تیک کردن در عضلات لگن یادست وپا ندارم واحساس لذت وشادی ندارم
۶=منی ام بصورت جهنده ویریده بریده نیست وامدنش رااحساس نمیکنم
۷=بعد ازانزال بدنم سست وبیحال نمیشه واحساس خواب آلودگی ندارم
۸-بعدازانزال لمس سرالتم برایم رنج آور بود
…..البته این موارد را قبل ازضربه داشتم واحساس میکردم….ولی الان هیچکدام از این هشت مورد را ندارم.
سوال۱…آیا مواردبالا ربطی به ازبین رفتن لذت مقاربت و کاهش میل جنسی دارد؟ ….ممنون میشم راهنماییم بفرمائید….
سلام. من کلا در رفاه و آرامش بزرگ نشدم ولی یادم نمیاد قبلا هم این مشکل و داشتم یا نه ولی ۷،۸ سالی هست بعد ی سری اتفاقات دیگ از هیچ چیز خوشحال نشدم حتی بهترین اتفاقای زندگیم ولی تا دلتون بخواد از ی چیز کوچیکم ناراحت میشم.مبخوام بدونم مشکلم چیه. ؟ دکتری تشخص دادن ک افسردگي دارم و نیاز ب مصرف دارو و ..