یکی از مشکلاتی که ذهن اکثر زوج‌های جوان را درگیر می‌کند پیشگیری از بارداری بدون آسیب رساندن به دستگاه تولید مثل است. استفاده از داروهای شیمیایی برای برخی از افراد ناخوشایند است و به همین دلیل استفاده از IUD یک وسیله مطمئن می‌باشد. برخی از خانم‌ها برای جلوگیری از بارداری از IUD استفاده می‌کنند. IUD یک وسیله جلوگیری از بارداری T شکل کوچک است. این وسیله در داخل رحم گذاشته می‌شود. این وسیله معمولا تا ۱۰ سال از بارداری جلوگیری می‌کند. یکی از مزایای استفاده از این وسیله این است که در هنگام مقاربت مشکلی ایجاد نمی‌کند و نیازی به مراقبت‌های روزانه ندارد. در این مقاله به بررسی این وسیله پیشگیری از بارداری و مزایا و معایب آن می‌پردازیم.
IUD چیست؟
IUD وسیله پیشگیری از بارداری کوچک و انعطاف پذیری است که در رحم قرار می‌گیرد. حروف IUD مخفف دستگاه داخل رحمی است. IUD معمولاً از پلاستیک ساخته می‌شود و شبیه به حرف T است. این روش پیشگیری از بارداری طولانی مدت، بی‌خطر و بسیار موثر است. IUD محبوب‌ترین شکل کنترل جلوگیری از بارداری در جهان است. در حقیقت، بیشتر زنانی که از IUD استفاده می‌کنند از انتخاب خود راضی هستند. در واقع ۹۹ درصد از کاربران IUD از استفاده از آن راضی هستند و مشکلی با آن ندارند. این وسیله فاقد عوارض جدی می‌باشد. آی یو دی انتخاب عالی برای جلوگیری از بارداری برای بسیاری از زنان است. با این حال، این وسیله ممکن است برای زنانی که در معرض خطر بالای عفونت‌های مقاربتی (STI) هستند مناسب نباشد.
در واقع یکی از موثرترین روشها برای جلوگیری از بارداری برای مدت زمان طولانی است. دستگاه آی یو دی از طرف سازمان جهانی بهداشت به عنوان یکی از موثرترین روشها برای جلوگیری از بارداری معرفی شده است. انواع و اقسام مختلفی دارد که باید با توجه به نظر پزشک از آن استفاده کرد. برای استفاده از آن تنها کافیست برای بار اول بعد از گذشت یک ماه، برای ماه دوم بعد از گذشت سه ما و برای بار سوم بعد از گذشت شش ماه به پزشک مراجعه کنید. در این روش مصرف کننده هیچ گونه دخالتی در آن نخواهد داشت.
مکانیسم IUD
دستگاه آی یو دی وظیفه دارد که با نامناسب کردن شرایط موجود در رحم از بارداری احتمالی جلوگیری کند. اجازه نمی‌دهد که رحم بستر لازم را برای رشد تخمک و بارور کردن آن ایجاد کند. این دستگاه التهابی در رحم به وجود می‌آورد که علاوه بر آسیب دیدن تخمک‌ها و اسپرم‌ها، موجب نابودی آن‌ها خواهد شد. در بسیاری از مواقع ممکن است عمل لقاح انجام شود اما دستگاه اجازه نمی‌دهد که تخمک در رحم جایگزینی خود را انجام دهد. بسیاری از افراد فکر می‌کنند که دستگاه آی یو دی می‌تواند روی مادران شیرده تاثیر داشته باشد در صورتی که به هیچ عنوان تاثیر منفی روی کیفیت شیر مادر نخواهد داشت. مکانیسم عمل این روش هم همانند دیگر روش‌های جلوگیری از بارداری دارای عوارض و مزایایی است که از نظر پزشکان مزایای آن بسیار بیشتر از عوارض آن خواهد بود. یکی از خوبی‌های استفاده از این دستگاه آن است که در هر زمان که قصد بارداری داشته باشید می‌توانید آی یو دی را بردارید و نسبت به بارداری خود اقدام کنید.
انواع مختلف IUD
دستگاه داخل رحمی یک گزینه مناسب برای پیشگیری از بارداری است. این وسیله نسبت به کاندوم و قرص‌های جلوگیری از بارداری بهتر است. یک متخصص زنان دستگاه کوچک و T شکل را در رحم شما قرار می‌دهد. دستگاه داخل رحمی دو نوع متفاوت دارد. نوع اول (میرنا) که هورمونی است و نوع دوم آی یو دی‌های مسی (پاراگارد) که یون‌های مس آزاد می‌کنند.
آی یودی‌های مسی:
این نوع از دستگاه داخل رحمی از مس و پلاستیک ساخته شده اند. این مدل از IUD هیچ نوع هورمونی ندارد اما بلافاصله شروع به جلوگیری از بارداری می‌کند. در واقع مس یک نوع اسپرم کش است و باعث از بین رفتن اسپرم در رحم می‌شود.این نوع از دستگاه داخل رحمی یون مس آزاد می‌کند. اسپرم قبل از اینکه بتواند به تخمک برسد و آن را بارور کند، به IUD می‌رسد. اگر اسپرمی نباشد که تخمک‌های شما را بارور کند، بارداری اتفاق نمی‌افتد. مس همچنین پیوند تخمک‌های بارور شده در رحم شما را سخت می‌کند.
از عوارض جانبی این نوع IUD می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خونریزی بین دوره‌های پریود
- گرفتگی عضلات شکم
- درد شدید قاعدگی و خونریزی شدید
آی یودی‌های هورمونی:
آی یو دی هورمونی دارای هورمونی به نام پروژسترون لوونورژسترول است. این نوع از دستگاه داخل رحمی ممکن است تا یک هفته طول بکشد تا بتواند از بارداری جلوگیری کند. هورمون پروژسترون مخاط دهانه رحم شما را ضخیم کرده به همین دلیل اسپرم نمی‌تواند از آن عبور کند و پوشش داخلی رحم را نازک می‌کند. این امر باعث جلوگیری از رسیدن اسپرم و باروری تخمک‌ها می‌شود. این هورمون همچنین می‌تواند تخمک گذاری را متوقف کند.
اگر تصمیم دارید که از IUD هورمونی استفاده کنید ممکن است عوارض زیر را قبل از عادت کردن بدن به آن تجربه کنید:
- سردرد
- آکنه
- افزایش وزن
- حساسیت پستان‌ها
- خونریزی نامنظم، که می‌تواند پس از ۶ ماه بهبود یابد.
- تغییر در خلق و خوی شما
- گرفتگی و درد لگن
اگرچه دستگاه خارج رحمی هورمونی و مسی متفاوت از یکدیگر ساخته شده‌اند، اما در برخی از موارد شبیه به هم هستند.
- هر دو نوع حدود ۹۹٪ از بارداری جلوگیری می‌کنند. IUDهای مسی حدود ۹۹.۲٪ موثر هستند و IUDهای هورمونی ۹۹.۸% مواقع از بارداری جلوگیری می‌کنند. احتمال بارداری بعد از نصب یکی از این دستگاه‌های داخل رحمی کمتر از ۱٪ است.
- استفاده از دستگاه داخل رحمی بی‌خطر است و همچنین آمار نشان می‌دهد که از هر ۱۰۰۰ زن تنها ۱ زن ممکن است با مشکل روبه‌رو شود.
- نکته حائز اهمیت این است که IUD نمی‌تواند از ابتلا به بیماری‌های مقاربتی جلوگیری کند. پس استفاده از کاندوم حتی با وجود استفاده از IUD کاملا ضروری است.
- هردو به نوعی ساخته شده‌اند که می‌توانید هر وقت که خواستید آن‌ها را خارج کنید. هر زمان که آماده باشید می‌توانید آی یو دی های مس و هورمونی را بردارید. البته این کار باید توسط متخصص زنان و زایمان انجام شود.
تفاوت IUD مسی و IUD هورمونی
آی یو دی مسی می‌تواند بارداری را تا ۱۰ سال متوقف کند. IUD هورمونی بسته به نوع و مارک تجاری فقط ۳-۵ سال کار می‌کند.
در صورت استفاده از IUD مسی ممکن است خونریزی شدیدتر، درد شدید قاعدگی و گرفتگی عضلات را تجربه کنید. همچنین ممکن است بین دوره‌های قاعدگی مقداری خونریزی داشته باشید. آی یو دی هورمونی به طور معمول درد قاعدگی و خونریزی شدید را تسکین می‌دهد. حتی ممکن است تخمک گذاری و قاعدگی شما را به طور کلی متوقف کنند.
پزشک شما ممکن است به شما در انتخاب بهترین نوع IUD کمک کند. جلوگیری از بارداری اغلب اصلی‌ترین استفاده از IUD است. اگر می‌خواهید علاوه بر جلوگیری از بارداری درد پریود را نیز تسکین دهید ممکن است آی یو دی هورمونی بهترین انتخاب برای شما باشد. اگر می‌خواهید برای مدت طولانی‌تری این وسیله را داشته باشید استفاده از آی یو دی مسی انتخاب بهتری است.
فواید آی یو دی
استفاده از IUD فواید بسیاری دارد که می‌توان از فواید آن به موارد زیر اشاره کرد:
اثربخشی
طول عمر
- راحتی؛ IUD نیازی به آماده سازی قبل از رابطه جنسی ندارد.
- می‌تواند در هنگام شیردهی استفاده شود.
- اگر می‌خواهید باردار شوید سریع قابل خارج کردن است.
- ارزان؛ پس از هزینه اولیه‌ای که پرداخت می‌کنید، برای ۳ الی ۱۰ سال دیگر هزینه‌ای برای پیشگیری از بارداری پرداخت نمی‌کنید.
همچنین استفاده از نوع هورمونی می‌تواند درد قاعدگی، دوره‌های خونریزی سنگین در قاعدگی و درد ناشی از آندومتریوز را کاهش دهد.
علائم آی یو دی بر پریود
استفاده از آی یو دی می‌تواند بر پریود شدن بانوان و چرخه قاعدگی آن‌ها تاثیر بسیاری داشته باشد. زمانی که دستگاه آی یو دی در داخل رحم قرار می‌گیرد، موجب ضخیم شدن مخاط دهانه رحم خواهد شد. با این کار سرعت حرکت اسپرم‌ها به تخمک‌ها کاهش چشمگیری پیدا می‌کند. سپس با نازک شدن آندومتر در پروسه تخمک‌گذاری تغییرات بسیاری ایجاد می‌شود. سپس از آزاد شدن تخمک از تخمک‌دان به شدت جلوگیری خواهد شد. با این پروسه میزان مدت زمان قاعدگی در زنان کاهش پیدا می‌کند و به موازات آن طول مدت آن هم کاهش چشمگیری پیدا خواهد کرد. در زمان استفاده از این دستگاه بیشتر افراد یا پریود نمی‌شوند یا در صورت پریود شدن شدت و مقدار خونریزی آن‌ها بسیار کم خواهد بود.
البته ممکن است در زمان استفاده ازین دستگاه دچار لکه‌بینی هم شوید که یک امر کاملا طبیعی بوده و می‌توان آن را از عرض استفاده از آی یو دی عنوان کرد.
عوارض آی یو دی چیست؟
استفاده از آی یو دی می‌تواند همانند دیگر روشها دارای مزایا و معایب بسیاری باشد. یکی از ابتدایی‌ترین عوارض دستگاه آی یو دی می‌تواند افزایش خونریزی فرد و در قاعدگی باشد. این عارضه تنها دو تا سه ماه بعد از قرار دادن دستگاه در بدن ایجاد می‌شود. بعد از گذشت مدتی بدن به آن شرایط عادت می‌کند. اگر لکه خون در فواصل زمانی مختلف داشتید، به هیچ عنوان نگران نشوید. لکه بینی هم یکی از عوارض ابتدایی استفاده از این دستگاه می‌باشد.
دستگاه آی یو دی به دلیل اینکه یک شی خارجی است که وارد بدن می‌شود، ممکن است برای فرد با عوارض بسیاری چون عفونت همراه باشد. ترشحات عفونی بد بو، خارش و سوزش و…. می‌تواند از دیگر عوارض عفونی آن باشد. از دیگر عوارض استفاده از آی یو دی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خارج شدن ناگهانی آی یو دی از بدن، البته احتمال آن بسیار کم است.
- بارداری خارج از رحم، این دستگاه با کاهش میزان بارداری در رحم می‌تواند ریسک بارداری خارج از رحم را افزایش دهد.
- بیماری‌های التهابی لگن که می‌تواند منجر به عفونت‌های شدیدی در بدن فرد شود.
- اذیت کردن آلت تناسلی مردانه در زمان نزدیکی، منجر به کاهش میل جنسی فرد خواهد شد.
- درد در ناحیه شکم و انقباضات رحم می‌تواند موجب آزار بانوان شود.
البته این عوارض کوتاه مدت هستند و زمانی که بدن شما به وجود این شی خارجی عادت کند، می‌تواند به طور طبیعی فعالیت کند.
ممکن است برخی از افراد پس از نصب آی یو دی عوارض جانبی را تجربه کنند. IUD هورمونی و IUD مسی (غیر هورمونی) عوارض جانبی متفاوتی دارند. البته لازم به ذکر است که استفاده از این دستگاه برای هر کسی به نوعی متفاوت است و عوارض جانبی برای بسیاری از افراد ممکن است اصلا وجود نداشته باشد. نوع دستگاه داخل رحمی و سوابق پزشکی فرد نیز در این امر دخیل هستند.
گرفتگی عضلات
ممکن است که در چند روز اول پس از قرار دادن آی یو دی توسط پزشک، گرفتگی‌های شبیه به قاعدگی داشته باشید. گرفتگی خفیف طبیعی است. اگر درد شدید شد، حتما با پزشک خود تماس بگیرید.
از هوش رفتن
برخی از خانم‌ها بلافاصله بعد از قرار دادن IUD توسط پزشک دچار سرگیجه می‌شوند. برخی حتی ممکن است از حال بروند. برای از بین رفتن این حالت مدتی دراز بکشید تا حالتان بهتر شود و سپس بسیار آرام بلند شوید.
پریود نامنظم و یا سنگین
بعد از دریافت دستگاه، دوره‌های قاعدگی شما تغییر می‌کند. آی یو دی هورمونی اغلب دوره‌ها را سبک و کوتاهتر می‌کند. همچنین ممکن است که دوره قاعدگی به کلی قطع شود. استفاده از آی یو دی مسی ممکن است در چند ماهه اول استفاده باعث خونریزی‌های شدید و سنگین‌تر در شما شود. بعضی از خانم‌ها در دوره‌های قاعدگی لکه بینی یا خونریزی دارند. ممکن است چرخه شما پس از ۶ ماه پس از گرفتن IUD به حالت عادی برگردد.
کیست‌های تخمدان
تقریبا از هر ۱۰ زن ممکن است ۱ زن کیست داخل تخمدان در سال اول استفاده از دستگاه داخل رحمی تجربه کند. معمولا کیست‌ها به خودی خود پس از ۳ ماه از بین می‌روند. بیشتر کیست‌های تخمدان بی‌خطر هستند و هیچ علائمی ایجاد نمی‌کنند. اما برخی از آن‌ها باعث نفخ، تورم یا درد در قسمت پایین شکم می‌شوند. در صورت ترکیدگی کیست، درد می‌تواند ناگهانی یا شدید شود.
عفونت
IUD احتمال ابتلا به عفونت رحم، لوله‌های رحمی یا تخمدان‌ها، بیماری التهابی لگن (PID) را کمی افزایش می‌دهد. با قرار دادن IUD باکتری‌هایی که باعث PID می‌شوند میتوانند وارد بدن شما شوند. به احتمال زیاد در ۲۰ روز اول پس از نصب IUD به عفونت مبتلا می‌شوید. داشتن بیش از یک شریک جنسی احتمال این عارضه را افزایش می‌دهد. درمان سریع PID برای جلوگیری از مشکلات جدی مهم است. اگر علائمی مانند موارد زیر را دارید سریعا به پزشک مراجعه کنید:
- شکم درد
- رابطه جنسی دردناک
- ترشحات بد بو از واژن
- لرز
- تب
- خونریزی شدید
آیا آی یو دی باعث لک صورت می‌شود؟
دکتر میشل گرین، متخصص پوست و زیبایی می‌گوید: “آی یو دی هورمونی در واقع می‌تواند باعث ایجاد آکنه شود.” در حقیقت، آکنه یک عارضه جانبی شناخته شده در IUD است. اگر از قبل مستعد ابتلا به جوش‌های هورمونی هستید، ممکن است بیشتر به این عارضه مبتلا شوید.
بهترین زمان برای گذاشتن آی یو دی
معمولا بهترین زمان برای استفاده و قرار دادن آی یو دی در زمان سیکل قاعدگی است. بهتر است در روز سوم تا پنجم سیکل قاعدگی نسبت به گذاشتن این دستگاه در رحم اقدام کنید، به این دلیل که در این زمان هم از عدم بارداری خود اطمینان خاطر دارید و هم دهانه رحم شما در بازترین حالت ممکن قرار دارد و به راحتی می‌توانید این کار را انجام دهید. احتمال درد به همراه خونریزی در این مواقع بسیار کم است.
از این روش بیشتر افرادی استفاده می‌کنند که یکبار تجربه زایمان را داشته باشند، در این حالت سرویکس شما انعطاف بیشتری خواهد داشت و سوراخ دهانه رحم به اندازه کافی باز می‌شود.
اقدامات لازم قبل از گذاشتن آی یو دی
- بهتر است قبل از قرار دادن آی یو دی توسط پزشک زنان یکبار معاینه کامل شوید، تا در صورت داشتن هر نوع عفونتی در واژن و لکن از قرار دادن دستگاه تا زمان بهبودی کامل جلوگیری کنید.
- به منظور جلوگیری از ضایعات بدخیم سرویکس، پاپ اسمیر باید انجام شده باشد.
- برای معاینه رحم و وجود پولیپ داخل آن باید سونوگرافی واژینال انجام داد.
- برای کاهش میزان درد می‌توان از یک ساعت قبل قرص پروفن و مسکن استفاده کرد.
مراقبت‌های بعد از گذاشتن آی یو دی
بلافاصله پس از نصب آی یو دی بسیار مهم است که تا ۴۸ ساعت هیچ یک از کارهای زیر را انجام ندهید:
- رابطه جنسی
- استفاده از تامپون
- حمام
- شنا
حدود ۱٪ احتمال لغزش یا دفع IUD پس از نصب وجود دارد و این شانس در چند هفته اول بیشتر است. برای بازگشت به فعالیت‌های معمول خود پس از نصب مشکلی نخواهید داشت، اما به مدت ۲۴ ساعت از ورزش شدید خودداری کنید زیرا این امر باعث گرفتگی عضلات می‌شود.
آیا آی یو دی باعث نازایی می‌شود؟
استفاده از دستگاه آی یو دی نمی‌تواند موجب ناباروری در زنان شود، در صورتی که فرد در اثر عوارض استفاده از این دستگاه به عفونت شدید میکروب کلامیدیا مبتلا شود، احتمال باروری زن با شدت گرفتن این عفونت کاهش پیدا خواهد کرد. پس بهتر است در زمان استفاده از آن مراقب خودتان باشید، در صورت هرگونه علائم عفونت به پزشک مراجعه کنید.
احتمال سوراخ شدن رحم و دفع آی یو دی
استفاده از دستگاه آی یو دی همانطور که گفتیم با عوارض بسیاری همراه است. یکی از این عوارص سوراخ شدن دیواره رحم در حین جایگذاری این دستگاه است. این خطر و ریسک همواره یکی از نگرانی‌های زنان است، به همین دلیل بهتر است این کار را یک پزشک متخصص و با تجربه انجام دهد. به هیچ عنوان خودتان اقدام به قرار دادن دستگاه در دهانه رحم نکنید.
به همین دلیل است که به مراجعه کننده پیشنهاد می‌کنند تا در ماه اول کار سنگین انجام ندهد، احتمال دفع دستگاه در ماه اول وجود دارد و بسیاری کم است.
احتمال بارداری با آی یو دی
این روش هم مانند سایر روش‌های بارداری(استفاده از قرص، استفاده از کاندوم و…) دارای درصدی خطا است. در برخی مواقع ممکن است آی یو دی جابه‌جا شود، دفع شود یا تاریخ آن گذشته باشد که در اینصورت می‌توان گفت که احتمال بارداری فرد وجود دارد. احتمال بارداری در این روش حدود یک در هزار است.
در چه مواردی نباید از آی یو دی استفاده کرد؟
در بسیاری از مواقع بهتر است از قرار دادن دستگاه آی یو دی جلوگیری کنید:
- نقص سیستم ایمنی بدن
- رحمی با شکل غیر طبیعی
- خونریزی از واژینال بدون هیچ دلیلی
- خونریزی شدید قاعدگی
- سابقه بیماری التهابی لگن
- حساسیت یا آلرژی به جنس دستگاه
هزینه دستگاه آی یو دی
عوامل بسیاری هستند که میتوانند بر هزینه دستگاه آی یو دی تاثیرگذار باشند. عواملی که در ادامه عنوان خواهیم کرد، هم در بخش گذاشتن آی یو دی و هم در بخش برداشتن آی یو دی می‌تواند تاثیرگذار باشد.
- جنس دستگاه آی یو دی: جنس دستگاه آی یو دی می‌تواند به روی قیمت آن تاثیرگذار باشد. این عامل می‌تواند قیمت نهایی را کاهش یا افزایش دهد.
- کلینیک انتخابی: هرچه در کلینیک انتخابی شما از تجهیزات به روزتری استفاده کنند، قیمت دستگاه آی یو دی افزایش پیدا می‌کند. استفاده از تجهیزات و امکانات به روز و پیشرفته می‌تواند در قیمت نهایی بسیار تاثیرگذار باشد.
- پزشک معالج: انتخاب پزشک معالج می‌تواند در قیمت گذاشتن دستگاه تایرگذار باشد. هرچه پزشک از تخصص بالاتری برخوردار باشد، با دقت و مهارت بهتری می‌تواند دستگاه آی یو دی را در جای خود قرار دهد.
- انواع دستگاه آی یو دی: دستگاه آی یو دی تنها محدود به یک مورد نیست. این دستگاه‌ها انواع و اقسام مختلفی دارند. هزینه هرکدام از آن‌ها می‌تواند متفاوت باشد.
- مراقبت‌های بعد از دستگاه: بعد از دستگاه آی یو دی باید به نکات مراقبتی آن توجه کنید. مراقبت از آن می‌تواند کمی هزینه برای شما در بر داشته باشد.
- روش قرار دادن: روش قرار دادن دستگاه آی یو دی از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر پزشک در قرار دادن این دستگاه مهارت لازم را نداشته باشد، ممکن است عواقب جبران ناپذیری را برای فرد به همراه داشته باشد.
منابع
در صورت نیاز می‌توانید با مراجعه به سایت پزشک خوب از بهترین متخصصان زنان و زایمان نوبت بگیرید و در این رابطه اطلاعات بیشتری کسب کنید.
اگر نیاز به دریافت راهنمایی در این زمینه دارید، روی دکمه زیر کلیک کنیدرزرو آنلاین نوبت از متخصصان زنان و زایمان
پرسش و پاسخ
بسیار عالی بود مطالب ممنون
من چهار ساله گراشتم نوع مسی رو ولی هنوز عوارضی ک گفتین دارم هم درد رحمی هم پریود سنگین هم خونریزی و لکه بینی بین عادت ها
سلام من ایودی گذاشتم امانمیدونم دکترم گفت چندسالست برگشودارم میشه راهنماییم کنید
سلام من دچار بیماری رماتیسم هستم.ایااستفاده از دستگاه ای یو دی برام مضره؟
مطلب مفیدی بود ممنون