در این مقاله علاوه بر بررسی مکانیسم واکسن ها آخرین اخبار واکسن کرونا از جمله واکسن کرونای مدرنا و فایرز را بررسی می‌کنیم. این روزها جهان درگیر همه گیری بیماری «کووید – ۱۹» است. سازمان بهداشت جهانی و همکارانش سخت در حال تلاش هستند تا با توزیع داروهای ضروری و افزایش سطح آگاهی افراد از پیشرفت این بیماری جلوگیری کنند. در عین حال همزمان تلاش‌های بسیار زیادی برای پیدا کردن واکسن کرونا در حال انجام است. در حال حاضر محققان در حال آزمایش ۴۴ واکسن بر روی انسان هستند و حداقل ۹۲ واکسن در مرحلهٔ تست حیوانی قرار دارند.
در این مقاله می‌خوانید:
- واکسن چیست؟
- واکسن‌ها چطور عمل می‌کنند؟
- چرا باید واکسن بزنیم؟
- واکسن کرونا، تنها راه خلاصی از همه گیری جهانی
- ساخت واکسن کرونا چقدر طول میکشد؟ (مراحل ساخت واکسن)
- آخرین واکسن‌های کرونا
واکسن چیست؟
واکسن یک راه ساده و موثر برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های خطرناک است. واکسن‌ها از سیستم دفاعی بدن برای ایجاد مقاومت در برابر عفونت‌ها و تقویت سیستم ایمنی استفاده می‌کنند.
وقتی بدن انسان در معرض بیماری (مثلاً آنفلوانزا) قرار می‌گیرد، سیستم ایمنی شروع به تولید آنتی بادی می‌کند. واکسن‌ها به کمک نمونهٔ ضعیف یا کشته شدهٔ ویروس و باکتری، به سیستم ایمنی بدن یاد می‌دهند که آنتی بادی یک بیماری خاص را حتی پیش از ابتلا به آن ایجاد کنند.
بیشتر واکسن‌ها از راه تزریق وارد بدن می‌شوند، اما برخی از انواع واکسن از طریق دهان یا بینی عمل می‌کنند.
واکسن‌ها چگونه عمل می‌کنند؟
وقتی واکسن وارد بدن می‌شود، به کمک سیستم دفاعی بدن یک سد حفاظتی را در برابر بیماری می‌سازد. هنگام ورود واکسن به بدن مراحل زیر اتفاق می‌افتند:
- سیستم ایمنی بدن ویروس یا باکتری را شناسایی می‌کند.
- پس از شناسایی ویروس شروع به ساخت آنتی بادی می‌کند. (آنتی بادی‌ها پروتئین‌هایی هستند که توسط سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با بیماری‌ها تولید می‌شوند.)
- سیستم ایمنی بدن انسان، آن ویروس و نحوهٔ مقابله با آن را به خاطر می‌سپارد. بنابراین اگر بعدها در معرض بیماری قرار بگیرید، به سرعت آن را شناسایی کرده و از بین می‌برد.
واکسن‌ها (از جمله واکسن کرونا) می‌توانند بدون اینکه باعث ایجاد بیماری شوند پاسخ دفاعی بدن را در برابر بیماری‌ها فعال کنند. سیستم ایمنی بدن ما به گونه‌ای است که می‌تواند اطلاعات را به خاطر بسپارد. وقتی دوز مشخصی از واکسن یک بیماری را دریافت می‌کنید بدن تا سال‌ها شما را در برابر آن بیماری محافظت می‌کند.
ویروس‌های خانوادهٔ کرونا روی سطح خود ساختاری شبیه به میخ دارند که به آن «پروتئین S» گفته می‌شود. پروتئین S به سطح سلول‌های بدن انسان می‌چسبد و منجر به بیماری می‌شود. واکسن کرونا پروتئین S را مورد هدف قرار می‌دهد و مانع اتصال آن به سلول‌ها و تکثیر آن می‌شود.
چرا باید واکسن بزنیم؟
بدون واکسن بدن ما در برابر بیماری‌های کشنده بسیار آسیب پذیر خواهد بود. ایمن سازی به روش واکسیناسیون هر سال جان دو الی سه میلیون نفر را از بیماری‌هایی مثل دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، آنفلوانزا و سرخک نجات می‌دهد.
واکسیناسیون تنها به خود فرد کمک نمی‌کند، بلکه از ابتلا و انتقال بیماری به سایر افرادی که قادر به دریافت واکسن نیستند (مثلاً افرادی که آلرژی دارند، نوزادان و افرادی که به شدت گرفتار بیماری هستند.) هم جلوگیری می‌کند.
واکسن کرونا، تنها راه خلاصی از همه گیری جهانی
در حال حاضر برای بیش از بیست بیماری کشنده واکسن تولید شده است و متخصصان در تلاش هستند تا با تولید واکسن کرونا (واکسن کووید ۱۹) از ابتلا به این بیماری و پایان همه‌گیری جهانی آن پیشگیری کنند.
از آنجا که ویروس کرونا ویروس جدیدی نیست و قبلاً هم باعث بروز بیماری‌هایی مثل سرماخوردگی، سارس و مرس شده است، کار متخصصان برای تولید واکسن درمان کرونا کمی ساده‌تر است. در واقع ویروسی که کووید – ۱۹ را ایجاد کرده است بسیار شبیه به ویروسی است که باعث ابتلا به بیماری سارس می‌شود.
ساخت واکسن کرونا چقدر طول میکشد؟
تولید یک واکسن ممکن است چندین سال طول بکشد. دلیل آن هم این است که یک واکسن باید از چندین مرحله عبور کند تا قابل استفاده باشد. در واقع تولید واکسن کرونا چند فاز دارد. مراحل تولید واکسن از تست آزمایشگاهی تا ورود به بازار را در ادامه آورده‌ایم.
۱- تست حیوانی
در این مرحله واکسن را روی حیوانات (میمون و موش) و تحت شرایط آزمایشگاهی خاص آزمایش می‌کنند. هدف از این آزمایش این است که بفهمند آیا واکسن در حیوان ایمنی ایجاد می‌کند یا نه؟ این فرایند بین سه تا شش ماه طول میکشد.
۲- تست بالینی
در این مرحله واکسن بر روی انسان آزمایش می‌شود تا ایمنی آن سنجیده شود. مرحلهٔ تست بالینی شامل سه فاز است:
- فاز اول: واکسن به طور آزمایشی روی گروه کوچکی از افراد آزمایش می‌شود تا ایمنی آن سنجیده شود.
- فاز دوم: واکسن روی صدها نفر آزمایش می‌شود. در این مرحله افراد گروه‌بندی می‌شوند (مثلاً سالمندان و کودکان) تا اثر متفاوت واکسن روی گروه‌های مختلف تعیین شود.
- فاز سوم: در این مرحله واکسن روی هزاران نفر آزمایش می‌شود تا از نظر ایمنی و همچنین عوارض جانبی احتمالی بررسی شود. تعداد افرادی که بعد از زدن واکسن به بیماری مبتلا می‌شوند یکی از معیارهای مهم موفقیت این مرحله است. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) توصیه کرده است که حداقل پنجاه درصد افراد مورد آزمایش باید در برابر ویروس مقاوم شوند تا این فاز با موفقیت طی شود.
۳- تایید اولیه
در این مرحله واکسن برای استفادهٔ محدود تایید می‌شود. واکسن کرونا چینی و واکسن کرونا ساخت روسیه بدون اینکه منتظر دریافت تایید فاز سوم بمانند وارد این مرحله شده‌اند که از دید متخصصان بسیار پر ریسک است.
۴- تایید نهایی واکسن کرونا
در این مرحله واکسن برای استفادهٔ عمومی تایید می‌شود. البته افرادی که مورد واکسیناسیون قرار گرفته‌اند همچنان تحت نظر خواهند بود.
اخرین واکسن های کرونا
به دلیل شرایط بحرانی کووید – ۱۹ در جهان، مراحل آزمایش واکسن با سرعتی بیشتر از حد معمول در حال انجام هستند. با اینحال از زمان شروع تست تا تولید انبوه، توزیع، تزریق و ایجاد ایمنی در جامعه زمان زیادی لازم است.
در تصویر زیر تعداد واکسن‌هایی را که در حال حاضر در جهان در حال ساخت هستند مشاهده می‌کنید. (تا تاریخ ۲۴ مهر ۱۳۹۹)
همانطور که می‌بینید تا کنون هیچ واکسنی به مرحلهٔ تایید نهایی نرسیده است. در ادامهٔ این مطلب به آخرین اخبار از مهم‌ترین واکسن‌های ساخته شده در جهان پرداخته‌ایم.
واکسن فایزر و بیون تک
در ۹ نوامبر ۲۰۲۰ میلادی شرکت فایزر آمریکا اعلام کرد که واکسن کرونای ساخته شده توسط این شرکت و شرکت داروسازی آلمانی «بیون تک» تا ۹۰ درصد در پیشگیری از ابتلا به کرونا موثر است. تزریق واکسن شرکت فایزر قرار است بعد از دریافت مجوز از سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) آغاز شود. قرار است تا انتهای سال ۲۰۲۰ میلادی ۱۵ تا ۲۰ میلیون نفر به کمک واکسن کرونای فایزر در برابر این ویروس مقاوم شوند.
یکی از چالش‌های پیش روی واکسن فایزر کرونا نحوهٔ نگهداری و توزیع آن است. از آنجا که این واکسن بر اساس mRNA ساخته شده است باید تا زمان تزریق در درمای منفی ۸۰ درجه سلسیوس نگهداری شود. الزامات نگهداری واکسن فایزر آمریکا باعث می‌شود توزیع و نگهداری آن سخت‌تر باشد.
واکسن مدرنا به کجا رسید؟
یکی از پر سروصداترین واکسن‌های ساخته شده در جهان واکسن کرونای شرکت مدرنا (Moderna) است. این شرکت در ژانویهٔ ۲۰۲۰ با حمایت مالی دولت آمریکا شروع به ساخت واکسنی برای بیماری کووید – ۱۹ کرد.
واکسن کرونا مدرنا آمریکا بعد از گذراندن تست حیوانی و فاز اول و دوم آزمایش‌های انسانی، وارد فاز سوم شده است. در حال حاضر محققان این شرکت منتظر هستند تا درصد ابتلای مجدد افراد مورد آزمایش را به ویروس کرونا بسنجند. پیش‌بینی شده است نهایی شدن فاز سوم به اواخر سال ۲۰۲۰ و یا اوایل سال ۲۰۲۱ میلادی موکول شود.
به روزرسانی ۲۵ آبان ۹۹: در تاریخ ۱۶ نوامبر ۲۰۲۰ شرکت مدرنا واکسن کرونا را تایید کرد. شرکت آمریکایی مدرنا اعلام کرده است که این واکسن ۹۴.۵ درصد موثر بوده است. این خبر خوب در حالی اعلام شد که یک هفته پیش از آن واکسن کرونای شرکت فایزر نیز با نتایج مشابهی تایید شد.
یکی دیگر از ویژگی‌های مثبت واکسن کرونای شرکت مدرنا این است که به نظر می‌رسد این واکسن می‌تواند افراد را در برابر ابتلای شدید به بیماری محفوظ نگه دارد و این باعث کاهش مرگ و میر خواهد شد. همچنین واکسن کرونا در دمای معمولی یخچال تا ۳۰ روز قابل نگهداری است که به توزیع ساده‌تر این واکسن کمک می‌کند.
واکسن کرونای آکسفورد
واکسن کرونای دانشگاه آکسفورد در ماه می ۲۰۲۰ با حمایت مالی دولت آمریکا توانست واکسن خود را وارد مرحلهٔ تست حیوانی کند. در این مرحله مشاهده شد که شامپانزه‌های مورد آزمایش در برابر بیماری مقاوم شده و هیچ عوارض جانبی در آن‌ها به وجود نیامد.
واکسن ضد کرونای اکسفورد بعد از عبور فاز اول و دوم، وارد فاز سوم شد. در سپتامبر ۲۰۲۰ آزمایش‌های فاز سوم این واکسن به دلیل بروز عوارض در یکی از داوطلبان متوقف شد. بعد از یک هفته، آزمایش‌ها از سر گرفته شد و حالا باید منتظر نتایج نهایی واکسن کرونا ساخت اکسفورد ماند.
واکسن کرونای جانسون
شرکت «جانسون اند جانسون» یکی از شرکت‌هایی است که پیش از این برای بیماری‌هایی مثل «ابولا» واکسن ساخته است و اکنون در حال انجام تست‌های مربوط به واکسن کرونا است.
واکسن کرونای جانسون اند جانسون بعد از تایید تست‌های حیوانی و فازهای اولیهٔ تست انسانی، در سپتامبر ۲۰۲۰ وارد فاز سوم آزمایش‌ها شد.
در ۱۲ اکتبر ۲۰۲۰ میلادی اعلام شد که آزمایش‌های مربوط به واکسن کرونا جانسون اند جانسون به دلیل بروز عوارض در یکی از داوطلبان فعلاً متوقف شده است.
واکسن کرونا چینی
چین از کشورهایی است که چند واکسن را برای بیماری کووید – ۱۹ تولید کرده و مورد آزمایش قرار داده است. واکسن کرونای چینی ساخت شرکت «کانسینو» و «سینوفارم» در حال حاضر در فاز سوم تست انسانی هستند. همزمان با انجام فاز سوم، به این شرکت‌ها اجازه داده شده است واکسن خود را برای استفادهٔ محدود بین سربازان و کادر درمانی ارائه کنند.
واکسن کرونا «سینو واک» ساخت چین یکی دیگر از واکسن‌های تولید شده در این کشور است که اکنون در مرحلهٔ تایید برای استفادهٔ محدود است. شرکت سینو واک اعلام کرده است که توزیع بین‌المللی این واکسن از اوایل سال ۲۰۲۱ میلادی آغاز خواهد شد.
واکسن کرونا روسیه
موسسهٔ تحقیقاتی «گامالیا» در روسیه از ماه جون ۲۰۲۰ میلای آزمایش‌های بالینی واکسن گامالیا را آغاز نمود. در آگوست ۲۰۲۰ فاز دوم و سوم آزمایش واکسن کرونا روسیه ای انجام شد. در ماه سپتامبر ۲۰۲۰ شرکت گامالیا علام کرد که واکسن کرونای ساخت روسیه توانسته است در بدن داوطلبان مورد آزمایش آنتی‌بادی ایجاد کند. این واکسن اکنون در مرحلهٔ تایید اولیه و استفادهٔ محدود قرار دارد.
واکسن کرونای آلمان
شرکت آلمانی «BioNTech» با همکاری شرکت‌های داروسازی نیویورک و چین در حال ساخت و آزمایش واکسن کرونا است. آزمایش‌های انسانی این شرکت در فازهای ادغام شده به صورت همزمان در حال انجام هستند.
در حال حاضر دولت آمریکا، ژاپن و اتحادیهٔ اروپا برای خرید این واکسن قرارداد امضا کرده‌اند. این شرکت امیدوار است که تا پایان سال ۲۰۲۱ میلادی بتواند بیش از ۱/۳ میلیارد واکسن را در کل جهان توزیع کند.
سخن پایانی
تلاش‌های شرکت‌های داروسازی، دولت‌ها و سایر سازمان‌های مسئول برای رساندن واکسن کرونا به مردم امیدبخش است. اما بهتر است تا زمانی که واکسن و درمان قطعی کووید ۱۹ پیدا نشده است، همچنان اصول بهداشت فردی و فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت کنید. به خاطر داشته باشید که پیشگیری از کرونا در حال حاضر بهترین راهکار برای حفظ سلامت خود و اطرافیانتان است.
مطالب مرتبط:
پاسخ سوالات رایج درباره پیشگیری و درمان کرونا
