یکی از ساده‌ترین و بی دردسرترین راه‌های تشخیص بیماری‌های قلبی «تست اکوکاردیوگرام» یا به اختصار «تست اکوی قلب» است. در این تست از اشعهٔ ایکس استفاده نمی‌شود و تنها به کمک امواج صوتی پزشک قادر است تصاویری را از وضعیت قلب دریافت کند. در این مقاله قصد داریم دربارهٔ این تست، انواع و نحوهٔ انجام آن صحبت کنیم.
اکوی قلب (اکوکاردیوگرام) چیست؟
اکوکاردیوگرام (اکو) یک طرح کلی از حرکت قلب است. در طول آزمایش اکو، پزشک از اولتراسوند (امواج صوتی با فرکانس بالا) از یک عصای دستی که روی قفسه سینه قرار می‌گیرد برای عکس گرفتن از دریچه‌های قلب و حفره‌ها استفاده میکند. این به پزشک کمک میکند تا عملکرد پمپاژ قلب را ارزیابی کند.
پزشک اکو را با سونوگرافی داپلر و تکنیک‌های داپلر رنگی برای ارزیابی جریان خون در دریچه‌های قلب ترکیب می‌کنند. اکوکاردیوگرافی از اشعه استفاده نمی‌کند. این عامل باعث میشود که اکو از آزمایش‌های دیگر مانند اشعه ایکس و سی تی اسکن که از مقادیر کمی پرتو استفاده می‌کنند متفاوت باشد.
پزشک متخصص قلب و عروق به دلایل زیر ممکن است برای بیمار اکو انجام دهد:
- احتمال وجود بیماری قلبی
- بررسی روند بیماری‌های دریچهٔ قلب
- بررسی میزان موفقیت عمل جراحی یا درمان‌های دارویی
اکو قلب (اکوکاردیوگرام) چه مواردی را نشان میدهد؟
اکوکاردیوگرام می‌تواند انواع مختلفی از بیماری‌های قلبی را تشخیص دهد. این شامل:
- بیماری قلبی مادرزادی، که با آن متولد شده‌اید.
- کاردیومیوپاتی، که بر عضله قلب شما تأثیر می‌گذارد.
- اندوکاردیت عفونی، که یک عفونت در حفره‌ها یا دریچه‌های قلب است.
- بیماری پریکارد، که کیسه دو لایه‌ای را که سطح خارجی قلب شما را می‌پوشاند، تحت تاثیر قرار میدهد.
- بیماری دریچه، که بر “درهایی” که حفره‌های قلب شما را به هم متصل میکند، تاثیر می‌گذارد.
اکو همچنین می‌تواند تغییراتی را در قلب نشان دهد که می‌تواند نشان دهنده موارد زیر باشد:
- آنوریسم آئورت
- لخته شدن خون
- یک تومور قلبی
انواع اکوی قلب
- اکوی معمولی یا اکوی ترانستوراسیک (Transthoracic)
- اکو از راه مری
- اکوی استرس قلب
- اکوی تزریقی
- اکوی داخل وریدی
چه زمانی به اکو قلب (اکوکاردیوگرام) نیاز داریم؟
پزشک به دلایل زیادی اکو تجویز میکند. ازجمله دلایلی که موجب اکوکاردیوگرام میشود میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- مراجعه کننده علائم دارد و پزشک می‌خواهد اطلاعات بیشتری به دست آورد تا تشخیص قطعی دهد.
- پزشک فکر میکند که شما نوعی بیماری قلبی دارید. اکو برای تشخیص مشکل خاص و کسب اطلاعات بیشتر در مورد آن استفاده می شود.
- پزشک می‌خواهد شرایطی را که قبلاً برای شما تشخیص داده شده است بررسی کند. به عنوان مثال، برخی از افراد مبتلا به بیماری دریچه قلب هستند به همین دلیل نیاز به آزمایش اکو به طور منظم دارند.
- در حال آماده شدن برای یک عمل جراحی باشید.
چه کسی تست اکو را انجام میدهد؟
تکنسینی به نام سونوگرافی قلب، اکو را انجام میدهد. آن‌ها در انجام تست‌های اکو و استفاده از جدیدترین فناوری آموزش دیده‌اند. برای کار در محیط‌های مختلف از جمله اتاق‌های بیمارستان و آزمایشگاه‌های کاتتریزاسیون آماده هستند.
نحوهٔ انجام اکوی قلب چگونه است؟
پزشکان برای گرفتن تصاویر قلب، از انواع اکو قلب استفاده می کنند. بسته به نوع تستی که روی شما انجام میشود نحوهٔ انجام آن هم متفاوت است. در ادامه به بررسی نحوهٔ انجام انواع تست اکو پرداخته‌ایم.
– اکوی ترانستوراسیک معمولی
«تست اکوی ترانستوراسیک» (Transthoracic Echocardiogram) معمول‌ترین شیوهٔ انجام اکو است. برای شروع اکوی قلب روی قسمت چپ بدن می‌خوابید و تکنسین یک مبدل را جهت تصویربرداری روی نقاط مختلف قفسهٔ سینه قرار میدهد. همچنین از ژل مخصوص برای دریافت تصاویر واضح‌تر از قلب استفاده میشود. تغییر امواج صوتی سرعت و جهت جریان خون در رگ‌ها را مشخص میکند.
روزی که قرار است از شما تست اکو گرفته شود برنامهٔ غذایی معمول خود را داشته باشید و داروهایتان را هم مصرف کنید. برای انجام این تست لازم است تمام لباس‌هایتان را از تن درآورده و لباس مخصوص بیمارستان (گان) بپوشید. سپس سه الکترود کوچک روی سینه وصل میشود. این الکترودها به مانیتور نوار قلب وصل می‌شوند تا وضعیت سیگنال‌های قلبی شما را نشان دهند.
در حین انجام تست ممکن است لازم باشد کمی بچرخید تا تکنسین بتواند از نقاط مختلف قلبتان تصویربرداری کند. انجام تست اکو حدود چهل دقیقه طول می‌کشد، انجام آن هیچ درد و خطری ندارد و شما تنها سرمای ژل مخصوص و فشار مبدل را روی سینه احساس خواهید کرد.
– اکوی قلب از طریق مری
از آنجا که مری فاصلهٔ کمی تا قلب دارد گاهی برای انجام اکو و گرفتن تصاویر واضح‌تر از این روش استفاده میشود. لازم است اگر دچار مشکل بلع هستید، بیماری مرتبط با مری و یا سرطان دارید از قبل پزشک خود را در جریان قرار دهید. پیش از انجام این تست چند ساعت نباید چیزی بخورید و بیاشامید (از پزشک خود دربارهٔ این موضوع برسید.)، اگر دارو مصرف می‌کنید آن‌ها را با مقدار کمی آب بخورید.
تکنسین مربوطه یک آنژیوکت را برای انتقال دارو به بدن وارد رگ دست یا بازو میکند (معمولاً داروهای مسکن و آرامبخش به بیمار تزریق می‌شوند.) همچنین الکترودهای مربوط به نوار قلب هم روی سینه وصل می‌شوند. علائم حیاتی (نبض و فشار خون) در طول اکو تحت نظر هستند.
پراب تصویربرداری از طریق دهان وارد گلو و مری میشود. اگرچه این کار قطعاً حس ناخوشایندی دارد اما در تنفس شما اختلالی ایجاد نمی‌شود. ممکن است مجبور باشید با قورت دادن به پایین رفتن پراب کمک کنید.
اکوی قلب از مری بین ده تا سی دقیقه طول می‌کشد. از آنجا که برای انجام این تست داروی آرامبخش تزریق میشود بعد از انجام تست رانندگی نکنید.
– اکو استرس قلب
«تست استرس اکوی قلب» (Stress Echocardiogram) مثل تست ورزش در حال دویدن روی تردمیل یا دوچرخهٔ ثابت انجام میشود. چهار ساعت قبل از انجام تست نباید چیزی بخورید و بیاشامید. همچنین مصرف کافئین (چای، قهوه، شکلات و …) را از ۲۴ ساعت قبل قطع کنید و روز انجام تست سیگار نکشید. اگر دارو مصرف کنید پزشک خود را در جریان قرار دهید، چرا که مصرف بعضی از داروها پیش از انجام تست ورزش باید قطع شود. (مطلب «تست ورزش قلب چیست و مثبت بودن تست ورزش چه معنایی دارد؟» را هم بخوانید.)
پیش از شروع اکوی استرس قلب، الکترودهای مخصوص روی سینه وصل می‌شوند. سپس تکنسین یک اکوی قلب معمولی را انجام میدهد. سپس روی تردمیل رفته و شروع به تمرین می‌کنید. در این حین به تدریج شدت تمرین بالا می‌رود و پزشک ضربان قلب و فشار خون را چک میکند. تست ورزش تا زمانی که دیگر قادر به دویدن نباشید ادامه پیدا میکند و بلافاصله یک اکوی دیگر از شما گرفته میشود. کل فرایند انجام تست حدود یک ساعت طول خواهد کشید.
تست اکو تزریقی (استرس اکوی دوبوتامین)
«تست اکوی استرس دوبوتامین» (Dobutamine Stress Echocardiogram) زمانی که فرد قادر نباشد روی تردمیل یا دوچرخهٔ ثابت ورزش کند به او دوبوتامین تزریق میشود. این دارو تاثیری مشابه ورزش کردن را بر روی قلب می‌گذارد. ابتدا الکترودهای نوار قلب روی سینه وصل شده و یک آنژیوکت برای تزریق دارو وارد دست میشود. ابتدا در حالت استراحت یک اکوی معمولی از شما گرفته و فشار خون و ضربان قلب بررسی میشود. سپس دوبوتامین تزریق شده و ضربان قلب تندتر میشود. در هنگام تزرطق دارو ممکن است احساس گر گرفتگی و سردرد کنید.
پزشک به طور مرتب نوار قلب را تحت نظر دارد و بعد از اتمام دوبوتامین تست به اتمام می‌رسد. بهتر است بعد از اتمام تست در سالن انتظار بنشینید تا اثر دوبوتامین به طور کامل از بین برود.
تست اکو داخل وریدی (Intravascular Ultrasound)
در این تست پزشک با استفاده از سوندی که از طریق کشالهٔ ران وارد بدن میشود، مبدل را به رگ‌های قلب وارد میکند و تصویربرداری را انجام میدهد. پیش از انجام تست پزشک دربارهٔ نحوهٔ مصرف داروهایتان به شما توصیه‌هایی را ارائه میکند. در طول انجام تست از طریق آنژیوکت یک آرامبخش به شما تزریق میشود.
این نوع تست حدوداً یک ساعت به طول می‌انجامد. در پایان برای جلوگیری از خونریزی، محل ورود سوند با باند بسته میشود. بین سه الی شش ساعت باید با پای کشیده دراز بکشید. ممکن است نیاز به یک شب بستری در بیمارستان هم داشته باشید.
در اکوی قلب (اکوکاردیوگرافی) از چه تکنیک‌هایی استفاده میشود؟
از چندین تکنیک میتوان برای ایجاد تصاویر قلب استفاده کرد. بهترین تکنیک به شرایط خاص بیمار و آنچه پزشک می‌بیند بستگی دارد. این تکنیک‌ها عبارتند از:
- سونوگرافی دو بعدی (۲ بعدی): این روش بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. تصاویر دو بعدی را تولید می‌کنند و به صورت “برش” روی صفحه کامپیوتر ظاهر می‌شوند. به طور سنتی، این برش‌ها را میتوان برای ساخت یک ساختار سه بعدی استفاده کرد.
- سونوگرافی سه بعدی (سه بعدی): پیشرفت تکنولوژی تصویربرداری سه بعدی را کارآمدتر و مفیدتر کرده است. تکنیک‌های جدید سه‌بعدی جنبه‌های مختلف قلب، از جمله اینکه چقدر خون را به خوبی پمپ میکند، با دقت بیشتری نشان می‌دهند. استفاده از سونوگرافی سه بعدی همچنین به سونوگرافیست اجازه میدهد تا قسمت‌هایی از قلب را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار دهد.
- سونوگرافی داپلر: این تکنیک نشان میدهد که خون با چه سرعتی جریان دارد و همچنین در چه جهتی جریان دارد.
- سونوگرافی داپلر رنگی: این تکنیک همچنین جریان خون را نشان میدهد، اما از رنگ‌های مختلف برای برجسته کردن جهت‌های مختلف جریان استفاده میکند.
- تصویربرداری کرنش: این رویکرد تغییراتی را در نحوه حرکت ماهیچه قلب نشان میدهد. تصویربرداری کرنش می‌تواند علائم اولیه برخی از بیماری‌های قلبی را مشاهده کند.
- تصویربرداری کنتراست: پزشک در این تصویربرداری ماده ای به نام ماده حاجب را به یکی از رگ‌ها تزریق میکند. این ماده در تصاویر قابل مشاهده است و می‌تواند تمام جزئیات قلب را نشان دهد. برخی از افراد واکنش آلرژیک به ماده حاجب دارند، این واکنش‌ها معمولا خفیف هستند.
سوالات متداول
- با انجام اکو قلب میتوان به بیماریهایی را تشخیص داد؟
آسیب به عضله قلب، اندازه قلب، قدرت پمپاژ، نقص قلب، مشکلات دریچه قلب را میتوان از طریق اکو قلب تشخیص داد. - اکو قلب چند نوع است؟
پزشک نوع اکو قلب را با توجه به عارضهای که وجود دارد مشخص میکند. اکو قلب انواع مختلفی دارد که برای عارضههای مختلفی از آن استفاده میشود: اکوکاردیوگرافی ترانزیستوری، اکوکاردیوگرافیtransesophageal، اکوکاردیوگرافی جنینی، اکوکاردیوگرافی سه بعدی، اکو کاردیوگرام استرس. - هزینه انجام اکو قلب چقدر است؟
برای انجام اکو نمیتوان هزینه مشخصی عنوان کرد. نوع اکو، کلینیک مورد نظر، تخصص پزشک، موقعیت جغرافیایی کلینیک و… همه میتوانند روی هزینه اکو قلب تاثیرگذار باشند. - مدت زمان انجام اکو قلب چقدر است؟
به طور میانگین هر بیماری برای انجام اکو قلب حدود یک ساعت به زمان نیاز دارد. - آیا کودکان هم میتوانند اکو قلب انجام دهند؟
در برخی موارد پزشک برای تشخیص قطعی به اکو قلب کودک نیاز دارد. معمولا برای کودکان از دو نوع اکو قلب ازوفاژیال و توراسیک استفاده میکند.
منبع:
تشخیص و درمان به موقع بیماری‌های قلبی به خصوص در افرادی که سابقهٔ بیماری قلبی و زمینهٔ خانوادگی ابتلا را دارند بسیار مهم است. در صورتی که علائم بیماری قلبی را در خود یا اطرافیانتان مشاهده می‌کنید بهتر است برای تشخیص علت و درمان آن با یک متخصص قلب و عروق مشورت کنید.
مطالب مرتبط با این مقاله را هم بخوانید:
پرسش و پاسخ
سپاس از مطالب کارامد