به طور طبیعی کبد مقداری چربی در خود دارد. با اینحال اگر چربی در کبد جمع شود (بیشتر از پنج درصد) منجر به بیماری کبد چرب میشود. چرب شدن کبد باعث ایجاد اختلال در عملکرد صحیح آن میشود. کبد چرب در صورتی که درمان نشود می تواند منجر به بیماریهای خطرناکی مثل هپاتیت الکلی، سیروز کبدی و سرطان کبد شود. در این مقاله شما را با خطرات کبد چرب و همچنین علت و راههای پیشگیری از آن آشنا میکنیم.
کبد چرب چیست؟
زمانی که چربیهای اضافی در کبد جمع میشوند بیماری کبد چرب اتفاق میافتد. نوشیدن بیش از حد الکل میتواند احتمال بروز این بیماری را افزایش دهد. از خطرات کبد چرب میتوان به سیروز کبدی، هپاتیت الکلی و سرطان کبد اشاره کرد.
برخی عواملی که احتمال بروز کبد چرب را در افراد افزایش میدهند عبارتند از:
- چاقی یا اضافه وزن
- افزایش فشار خون
- دیابت نوع دو
- سندرم متابولیک
- مقاومت به انسولین
- افزایش چربی خون (تری گلیسیرید یا کلسترول خون بالا)
کاهش وزن ناگهانی، هپاتیت نوع C و مصرف برخی داروها مثل دیلتیازم و گلوکوکورتیکوئیدها از جمله علل نادر ابتلا به این بیماری هستند.
مطالعه بیشتر: کبد چرب چیست و چرا به وجود میآید؟
انواع کبد چرب
دو نوع بیماری کبد چرب وجود دارد: کبد چرب الکلی و کبد چرب غیر الکلی.
۱- کبد چرب غیر الکلی(NAFLD)
کبد چرب غیر الکلی اصلیترین نوع این بیماری است که خود دارای دو نوع است: کبد چرب غیر الکلی ساده و کبد چرب غیر الکلی استئاتوهپاتیت.
کبد چرب غیر الکلی ساده
زمانی که در کبد چربی به وجود میآید اما به سلولهای کبدی آسیب وارد نمیشود (و یا آسیب اندک است) کبد چرب ساده اتفاق میافتد. عوارض کبد چرب ساده اغلب ناچیز است و به بیماری خطرناکی منجر نمیشود.
کبد چرب ساده استئاتوهپاتیت(NASH)
کبد فردی که دچار این نوع بیماری میشود علاوه بر چرب بودن ملتهب شده و آسیب میبیند. از کنار خطرات کبد چرب استئاتوهپاتیت به سادگی نباید گذر کرد. این بیماری در صورت پیشرفت کردن و عدم درمان میتواند منجر به بیماریهای خطرناکی مثل سرطان کبد و سیروز کبدی شود.
۲- کبد چرب الکلی(AFLD)
کبد عضوی است که در بدن به هضم غذا کمک میکند. حال چه زمانی بیماری کبد چرب الکلی اتفاق میافتد؟ این بیماری ناشی از مصرف سنگین الکل است. به عبارتی؛ زمانی که شما الکل مینوشید کبد آن را تجزیه میکند و از این طریق الکل از بدن خارج میشود. اما چه زمانی کبد آسیب میبیند؟ روند تجزیه الکل مواد مضری را در بدن ایجاد میکند که باعث آسیب جدی به سلولهای کبد و نهایتا به تجمع چربی در بافت کبد منجر میشود. در افرادی که بیش از حد الکل مصرف میکنند خطر ابتلا به کبد چرب بیشتر است. تجزیه الکل اضافی توسط کبد باعث تولید مواد خطرناکی در بدن میشود. این فرایند میتواند باعث التهاب و آسیب دیدن سلولها شود. این اولین مرحله بیماری کبد الکلی است. اگر فرد در همین مرحله الکل را ترک کند ممکن است بتواند کبد خود را نجات دهد. از عوارض بیماری کبد چرب الکلی میتوان هپاتیت الکلی و سیروز کبدی را نام برد.
کبد چرب الکلی ساده
همانطور که قبلتر گفتیم اولین مرحله بیماری کبد مرتبط با الکل است. حال اگر التهاب یا عارضه دیگری همراه تجمع چربی در کبد وجود نداشته باشد به آن بیماری کبد چرب الکلی ساده میگویند.
استوئوهپاتیت الکلی(AFLD)
استئاتو هپاتیت الکلی همان هپاتیت الکلی است که در صورت بیتوجهی به کبد چرب الکلی و تداوم مصرف الکل اتفاق میافتد. در صورت بیتوجهی و عدم درمان هپاتیت الکلی به سیروز و نارسایی کبد مبتلا خواهید شد.
۳-کبد چرب حاد بارداری(ALFP)
کبد چرب حاد بارداری در دوران بارداری برای مادر اتفاق میافتد. این بیماری در زمان نزدیک به زایمان(سه ماه سوم بارداری) قابل شناسایی است. توجه داشته باشید این بیماری خطرات جدی برای مادر و نوزاد دارد از این رو به هیچ عنوان نباید نسبت به آن بیتوجه باشید. حالت تهوع، درد در بالای شکم، احساس خستگی و خوابآلودگی، زردی و کاهش اشتها از علائم کبد چرب حاد بارداری است.
علائم کبد چرب چیست؟
از انجا که کبد چرب حتی در مراحل پیشرفتهتر علائم خاصی را از خود نشان نمیدهد پزشکان آن را «بیماری خاموش» مینامند. یکی از عوارض کبد چرب بزرگ شدن کبد است. زمانی که کبد بزرگ میشود فرد در قسمت بالا و سمت راست ناحیه شکم (ناحیه بین مفاصل ران و قفسه سینه) احساس درد و ناراحتی میکند.
علائم اولیه کبد چرب عبارتند از:
- از دست دادن اشتها
- حالت تهوع یا استفراغ
- کاهش وزن
- خستگی و ضعف
- خارش پوست
- درد و تورم شکم
- تورم پاها
- زردی در چشم و پوست
- خونریزی از بینی
- بزرگ شدن پستان در مردان
- احساس گیجی
دلایل بروز کبد چرب
کبد چرب یک بیماری خاموش است و بیشتر به دلیل استفاده نادرست از موادغذایی و استفاده زیاد از چربیها و کربوهیدراتها در بدن ایجاد میشود. در ادامه با دلایل بروز کبد چرب آشنا خواهید شد:
- مقاومت به انسولین: سطح بالای انسولین در بدن میتواند باعث ذخیره چربی بیشتر در کبد این دسته از افراد شود. به این ترتیب ذخیره چربی در کبد افرادی که مبتلا به دیابت نوع دو و سندروم متابولیک هستند را افزایش میدهد.
- چاقی: اضافه وزن و چاقی نه تنها موجب ابتلا به کبد چرب میشود، بلکه میتواند خطر ابتلا به دیگر بیماریها را افزایش دهد. حدود ۳۰ تا ۹۰ درصد افراد چاق مبتلا به کبد چرب هستند.
- چربی اضافه شکم: افراد بسیاری هستند که وزن طبیعی و نرمالی دارند اما چربی اطراف شکم دارند. این چربی میتواند موجب کبد چرب در این دسته از افراد شود.
- نوشیدنیهای قندی: نوشیدنیهای شیرین شده با قند که دارای فروکتوز بالایی هستند هم میتوانند موجب ابتلا به کبد چرب شود.
- کربوهیدرات: مصرف روزانه کربوهیدراتهای تصفیه نشده میتواند بافت چربی موجود در کبد را افزایش دهد. همین امر موجب کبد چرب در فرد خواهد شد.
- مصرف میوه: میوه با وجود اینکه دارای ویتامین بالایی است، اما زیادهروی در مصرف آن میتواند موجب فشار روی کبد شود. در نهایت موجب ابتلای فرد به کبد چرب خواهد شد.
- اختلال در روده: روده دارای باکتریهای بسیاری است، عدم تعادل در میزان این باکتریها میتواند دلیلی برای کبد چرب در بدن فرد باشد. در واقع عدم تعادل در این باکتریها میتواند عملکرد روده را دچار مشکل کنند.
خطرات کبد چرب چیست؟
کبد چرب در صورتی که درمان نشود می تواند منجر به بیماریهای خطرناکی مثل هپاتیت الکلی، سیروز کبدی و سرطان کبد شود.
۱- سیروز کبدی
سیروز خطرناکترین مرحله در بیماریهای مربوط به کبد است. زمانی که بافت زخم روی بافت سالم کبد را بپوشاند سیروز رخ می دهد که در نهایت میتواند منجر به نارسایی کبدی شود.
کبد افرادی که الکل مصرف میکنند قادر نیست الکل اضافی موجود در بدن را تجزیه کند و به تدریج دچار آسیب میشود. همچنین افرادی که به کبد چرب غیر الکلی مبتلا هستند چربی اضافی کبد منجر به التهاب و سیروز کبدی میشود.
سیروز بیماری است که به تدریج و در طول سالهای متمادی ایجاد میشود. در واقع سلولهای کبدی در دراز مدت آسیب میبینند و به تدریج بافت کبد با بافت زخم پوشیده میشود. در این حالت جریان خون در کبد متوقف شده و کبد از بین میرود.
در مراحل اولیه سیروز کبدی علامت خاصی از خود نشان نمیدهد. برخی از علائم عبارتند از:
- خارش پوست
- مشاهده مویرگهای خون در قسمت بالای شکم
- خستگی و ضعف جسمانی
- بی خوابی
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
- حالت تهوع
- احساس درد در ناحیه کبد
- قرمزی کف دستها
- تورم پا یا مچ پا
- نفخ شکم
- زردی (زرد شدن چشمها و پوست)

در مراحل پیشرفته سیروز کبدی علائم زیر را نشان می دهد:
- افزایش ضربان قلب
- تغییرات شخصیتی
- خونریزی لثه
- گیجی
- سرگیجه
- تجمع مایعات در ساق پا، قوزک و پا
- ریزش مو
- افزایش خونریزی و کبودی
- زردی چشمها و پوست
- کاهش میل جنسی
- تب مکرر و افزایش ریسک عفونت
- انقباض عضلات
- خون دماغ شدن
- مشکلات حافظه
- درد شانه راست
- تنگی نفس
- تیره شدن ادرار
- بالا آوردن خون
- مشکل در راه رفتن و حرکت
- مدفوع سیاه و قیری رنگ یا خیلی کم رنگ
سیروز کبدی میتواند جان انسان را تهدید کند و باید در صورت ابتلا به سرعت درمان شود.
۲- سرطان کبد
یکی از عوارض خطرناک کبد چرب سرطان کبد است. توجه داشته باشید که سرطان کبد ممکن است به علت متاستاز سرطان از سایر ارگانهای بدن به وجود بیاید یا از درون خود کبد آغاز شود؛ اما پزشکان تنها نوع دوم را سرطان کبد مینامند. افرادی که بیش از حد الکل مصرف می کنند بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به سیروز کبدی و در نهایت سرطان کبد قرار دارند.
متاسفانه علائم این سرطان تا زمانی که به مراحل پیشرفته نرسیده است خود را نشان نمیدهند. برخی علائم این بیماری عبارتند از:
- یرقان یا زردی
- درد شکمی
- درد در نزدیکی کتف راست
- کاهش وزن غیر طبیعی
- بزرگ شدن طحال، کبد یا هر دو
- تورم شکم یا آب آوردن آن
- خستگی
- حالت تهوع
- استفراغ
- کمردرد
- خارش
- تب
- احساس پری بعد از خوردن غذای اندک
سرطان همچنین می تواند منجر به تورم و پر رنگ شدن رگهای زیر پوست شکم، کبودی و خونریزی شود. افزایش کلسیم و کلسترول خون و کاهش قند خون سایر نشانههای این بیماری هستند.
۳- هپاتیت الکلی
هپاتیت الکلی یکی از عوارض کبد چرب الکلی است. این بیماری که یک بیماری التهابی کبد است در اثر سوء مصرف الکل در طول زمان به وجود میآید. زمانی که الکل توسط کبد تجزیه میشود مواد شیمیایی سمی تولید میشود که به سلولهای کبد آسیب میزنند. آسیب به این سلولها در نهایت منجر به التهاب و هپاتیت الکلی میشود.
بسته به میزان آسیب کبدی علائم این بیماری متفاوت است. در مراحل اولیه ممکن است هیچ علائمی ظاهر نشود؛ با اینحال هرچه زمان بیشتری میگذرد و بیماری وخیمتر میشود علائم مختلفی ظاهر میشوند. در نهایت هپاتیت الکلی می تواند منجر به سیروز و نارسایی کبد شود.
از جمله علائم هپاتیت الکلی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تغییر اشتها
- خشکی دهان
- کاهش وزن
- حالت تهوع و استفراغ
- درد یا تورم در شکم
- زردی
- تب
- تغییر حالات روانی (مثل احساس گیجی)
- خستگی
- خونریزی یا کبودی
کبد چرب برای چه کسانی خطرناکتر است؟
ابتلا به این بیماری در افرادی که دارای بیماریهای زمینهای باشند میتواند به یک عامل خطرناک تبدیل شود:
- افرادی که سابقه هپاتیت سی دارند
- افرادی که دارای کلسترول، قند خون و تری گلیسرید بالا هستند
- افراد مبتلا به سندروم متابولیک و افرادی که سابقه خانوادگی دارند.
- خانمهای بارداری که به سندروم تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند.
- افرادی که دارای اضافه وزن و چاقی هستند.
- افرادی که دیابت نوع دو دارند.
عوارض کبد چرب روی پوست
در واقع میتوان گفت که یکی از نشانههای اصلی بیماری کبد چرب که روی پوست فرد ظاهر میشود، یرقان یا همان زردی پوست است. هرچه شدت بیماری کبد چرب افزایش پیدا کند، سفیذی چشمها بیشتر به سمت زردی یش خواهد رفت. لکههای قهوهای روی صورت ناشی از افزایش استروژن بدن است که این موضوع، به دلیل چرب شدن بیش از حد کبد ایجاد میشود.
در واقع باید بگوییم که تاثیرات کبد چرب روی پوست و مو را باید جدی بگیرید. از دیگر تاثیرات این عارضه روی پوست و مو میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- خارش پوست صورت و بدن
- ریزش موهای سر
- قرمز شدن کف دست و پا
- رنگ پریدگی پوست صورت و بدن
- آکنههای صورت
نحوه تشخیص کبد چرب
همانطور که گفتیم این بیماری به عنوان یک بیماری خاموش معرفی شده است و علائم واضح و آشکاری ندارد. معمولا پزشک با انجام آزمایشهای متعدد و مختلف میزان چربی کبد را اندازهگیری میکند. ازجمله این آزمایشها عبارتنداز:
- سی تی اسکن شکم و لگن: در این روش با کمک یک رایانه پیشرفته و اشعه ایکس عکسهای مختلفی از داخل بدن میگیرند. در این روش اگر کبد تیره، موجدار و منقبض باشد نشان دهنده کبد چرب است.
- آزمایش خون: با آزمایش خون میتوان سطح آنزیمهای ALT و AST در کبد را مشخص کرد. در صورتی که بالاتر از شاخص تعیین شده باشند میتوان گفت که فرد به کبد چرب یا فیبروز کبدی مبتلا شده است.
- بیوپسی از بافت کبد: در این روش که کمی دردناک است با استفاده از یک سوزن کوچک بخشی از بافت کبد را جداکرده و از بدن خارج میکنند. با بررسی آن زیر میکروسکوپ التهاب و آسیب وارد شده را مشخص خواهند کرد.
- سونوگرافی: در سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی تصاویری از وضعیت کبد به ثبت میرسد که پزشک با بررسی آنها میتواند وضعیت کبد را ارزیابی کند.
- ام آر آی: در این روش از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای تصویربرداری استفاده میشود. حساسیت این روش به قدری بالاست که کمترین و خفیفترین چربیهای کبد را هم مشخص خواهند کرد.
نحوه درمان کبد چرب
درمان کبد چرب و فیبروز کبدی با توجه به نوع کبد چرب و تشخیص پزشک متفاوت خواهد بود. درواقع با استفاده از روشهای درمانی مختلف میتوان فیبروز کبدی را درمان کرد، در ادامه با روشهای درمان کبد چرب آشنا خواهید شد:
- استفاده از طب سنتی
- عدم مصرف الکل
- داشتن برنامه غذایی مناسب
- مدیریت کلسترول و دیابت
- کاهش وزن و ورزش مداوم
- استفاده از داروهای ضدالتهاب
- استفاده از داروهایی برای مقاومت انسولین
درمان خانگی کبد چرب
زمانی که چربی کبد ۵ تا ۱۰ وزن کبد را تشکیل دهد، به اصطلاح فرد دچار کبد چرب شده است. کبد چرب را نباید به حال خود رها کرد، باید برای بهبود آن اقدام کنید.
- سرکه سیب: مصرف سرکه سیب میتواند تجمع بافت چربی در کبد را کاهش دهدو مانع تجمع چربیها در این ناحیه شود. از طرفی سرکه سیب میتواند مانع التهاب کبد چرب شود.
- چای سبز: کاتینین موجود در چای سبز میتواند چربی کبد را کاهش دهد. البته چای سبز تنها موجب بهبود کبد چرب نخواهد شد، کاهش وزن و لاغری به کمک چای سبز میسر میشود.
- زردچوبه: زردچوبه خواص درمانی بالایی دارد و به هضم غذا کمک بسیاری میکند. استفاده از زردچوبه علاوه بر اینکه میتواند موجب کاهش چربی کبد شود، در سم زدایی کبد هم بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
- سبزیجات خام: سبزیجات خام به دلیل فیبر بالایی که دارند میتوانند موجب بهبود کبد چرب شوند. اگر دچار کبد چرب هستید میتوانید با آب سبزیجات چربی کبد خود را کاهش دهید.
- ریشه زنجبیل: زنجبیل طبع بسیار گرمی دارد و با فیبر بالای خودش موجب هضم آسان غذا خواهد شد. دم کرده ریشه زنجبیل میتواند موجب بهبود عملکرد دستگاه گوارش شود و چربی کبد را کاهش دهد.
- موز: پتاسیم و مواد مغذی موجود در موز میتواند چربی کبد را کاهش دهد و به سم زدایی آن کمک بسیاری کند. علاوه بر این موز میتواند هضم غذا را آسان کند.
- لیمو ترش: لیمو ترش دارای ویتامین سی و آنتی اکسیدان بسیار زیادی است. آنزیم گلوتاتیون میتواند سموم موجود در کبد چرب را درمان کند. لیموترش با سم زدایی بدن میتواند موجب بهبود کبد چرب شود.
خوراکی مفید برای درمان کبد چرب
سرکه سیب برای درمان کبد چرب
سرکه سیب یکی از بهترین خوراکیها برای درمان کبد چرب و کاهش وزن است.
برای استفاده از سرکه سیب کافیست یک قاشق غذاخوری سرکه سیب خام و تصفیهنشده را به یک لیوان آب گرم اضافه کنید. در صورت تمایل میتوانید از عسل هم برای خوشطعم شدن آن استفاده کنید. برای چند ماه از این معجون دو بار در روز استفاده کنید.
زردچوبه برای درمان کبد چرب
زردچوبه نیز به دلیل داشتن آنتیاکسیدان در درمان کبد چرب بسیار موثر عمل میکند.
برای استفاده از زردچوبه کافیست یکچهارم قاشق چایخوری زردچوبه را در دو لیوان آب مخلوط کنید و بجوشانید و به مدت چند هفته روزی دوبار از آن بنوشید.
سیزیجات خام برای درمان کبد چرب
سیزیجات خام به جذب و هضم بدن کمک میکند. کلمپیچ، کلم، کاهو، مارچوبه، کرفس، چغندر و کلمبروکلی از جمله سبزیجاتی است که به درمان کبد چرب کمک میکند.
لیموترش برای درمان کبد چرب
لیموترس از خوراکیهای غنی از ویتامین سی است. این خوراکی سمزدا اثرات سموم بر کبد چرب را از بین میبرد. برای استفاده از لیموترش کافیست یک آب یک لیموترش را در یک لیوان آب مخلوط کنید و دو یا سه بار در روز و بهمدت چند هفته میل کنید.
چای سبز برای درمان کبد چرب
چای سبز با خواصی که دارد به بهبود عملکرد کبد کمک میکند و باعث کاهش چربی در کبد میشود. نوشیدن روزانه سه تا چهار فنجان چای سبز شما را در برابر مبتلا شدن به کبد چرب محافظت میکند.
موز؛ قاتل کبد چرب
موز یکی از بهترین میوههای برای درمان کبد چرب است که به هضم مواد غذایی کمک میکند و فلزات سنگین و سموم را از بدن میزداید.
خوراکیهایی که مانع درمان کبد چرب میشود
الکل
الکل از مضرترین خوارکیها برای کسانی است که به کبد چرب مبتلا هستند. الکل باعث ایجاد سم و التهاب در بدن میشود. از این رو اگر به کبد چرب الکلی یا غیرالکلی مبتلا هستید از مصرف الکل به صورت جدی خودداری کنید.
غذاهای کربوهیدراتدار
نان، برنج و ذرت غذاهایی است که سرشار از کربوهیدرات هستند از این رو تا حد امکان از خوردن آنها جلوگیری کنید. حتی جایگزین کردن برنج قهوهای به جای برنج معمولی نیز کمک بسیار زیادی میکند.
نوشیدنیهای شکردار
از نوشیدنیهای پرشکر میتوان به نوشابههای انرژیزا و نوشابههای گازدار اشاره کرد که سرشار از شیرینکنندههای مصنوعی و شکر است. این حجم از شیرینی در بدن قابل تجزیه نیست و باعث تاثیر منفی روی کبد میشود.
غذاهای فرآوری شده
روغنهای هیدروژنه، شکر تصفیهشده، غذاهای حاضری و سوسیس و کالباس از جمله مواد خوراکی هستند که برای بدن سمی هستند. یکی از بزرگترین گامها در جهت درمان کبد چرب حذف این خوراکیها از برنامه غذایی است.
معاینه بیمار مبتلا به کبد چرب
زمانی که به پزشک مراجعه میکنید ابتدا مورد معالجه فیزیکی پزشک قرار میگیرید. سپس در صورتی که پزشک به چرب بودن کبد شما شک کند، برای شما انجام آزمایشات متعددی را تجویز میکند. پزشک با بررسی نتایج این آزمایشات میتواند نظر قطعی در رابطه با کبد چرب دهد.
پیشگیری و اصلاح سبک زندگی
همانطور که در بخشهای قبل خواندید کبد چرب میتواند عوارض خطرناکی را برای فرد به دنبال داشته باشد. به همین دلیل درمان به موقع این بیماری و پیشگیری از ابتلا به آن بسیار مهم است.
تغییر سبک زندگی در کاهش احتمال ابتلا به این بیماری نقش مهمی دارد. ترک الکل، رژیم غذایی متعادل، کاهش حجم وعدههای غذایی و تمرین ورزشی منظم در کاهش احتمال ابتلا و بروز خطرات کبد چرب موثرند.
سیر، قهوه، مارچوبه، تره فرنگی و لبنیات پروبیوتیک میتوانند به پیشگیری از ابتلا به کبد چرب غیر الکلی کمک کنند. گنجاندن غلات کامل و انواع میوه و سبزیجات در رژیم غذایی هم بسیار موثر است.
مصرف غذاهای سرشار از چربی اشباع، کربوهیدرات های تصفیه شده و شکر توصیه نمیشود. مصرف شکر، گوشت قرمز، غذاهای اماده و غذاهایی که مقادیر فیبر کمی دارند میتواند منجر به بروز کبد چرب غیر الکلی شود.
در کنار رژیم غذایی، تمرین ورزشی روزانه هم (به مدت ۲/۵ ساعت در هفته) به طوری که منجر به افزایش ضربان قلب شود باید در برنامه گنجانده شود. فعالیت فیزیکی، وزن متعادل و ترک الکل میتواند در پیشگیری از ابتلا به کبد چرب موثر باشد.
به صورت کلی با توجه به نکات زیر میتوان درصد ابتلا به بیماری کبد چرب را کاهش داد و از ابتلا به آن جلوگیری کرد:
- داشتن یک برنامه غذایی استاندارد و مناسب
- به حداقل رساندن مصرف شکر و مواد غذایی با افزودنی غیرطبیعی
- داشتن یک رژیم غذایی سرشار از فیبر و چربیهای اشباع شده
- داشتن یک برنامه ورزشی روزانه و روتین
- در صورت اضافه وزن، رعایت یک برنامه غذایی اصول
منابع:
اگر خودتان یا اطرافیانتان به مشکل کبدی دچار شدهاید و برای درمان آن نیاز به راهنمایی و مشاوره دارید میتوانید از متخصصان داخلی پزشک خوب کمک بگیرید. با کلیلک روی دکمه زیر به لیست بهترین متخصصان داخلی هدایت خواهید شد و میتوانید به صورت اینترنتی و غیرحضوری از آنها نوبت ویزیت دریافت کنید:
پرسش و پاسخ
سلام خیلی مفید بود ممنون