تب در بزرگسالان و کودکان یکی از عوارض جانبی بیماری هایی مثل کرونا و آنفلوانزای معمولی است. زمانی که سیستم ایمنی بدن در حال مبارزه با عفونت و بیماری‌هایی دیگر است دمای بدن به طور موقت بالا می‌رود و تب اتفاق می‌افتد. تب بزرگسالان اغلب کشنده نیست اما در کودکان و نوزادان می تواند باعث مشکلات جدی شود و باید به سرعت نسبت به پایین آوردن آن اقدام نمود.
فهرست مطالب
- تب چیست؟
- دمای طبیعی بدن انسان چند است؟
- چرا تب میکنیم؟
- علائم تب در بزرگسالان
- تب در کرونا
- چطور بفهمیم تب داریم؟
- چه زمانی تب خطرناک است؟
- چطور تب را کاهش دهیم؟
- چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنیم؟
تب چیست؟
تب پاسخ طبیعی بدن انسان در مقابل یک بیماری است که به صورت افزایش موقتی دمای بدن خود را نشان می‌دهد. در این حالت سیستم ایمنی برای مبارزه با بیماری تلاش می کند گلبول‌های سفید بیشتری را تولید کند. افزایش این سلول‌ها به مغز هشدار افزایش دمای بدن را می‌دهد و تب رخ می‌دهد.
دمای طبیعی بدن انسان چند است؟
دمای طبیعی بدن بین ۳۶/۱ تا ۳۷/۲ درجه سانتی گراد متغیر است. همانطور که گفته شد تب یکی از راه‌های مبارزه بدن با بیماری‌ها است و اغلب به دلیل عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی ایجاد می‌شود. دمای طبیعی بدن انسان در طول روز ممکن است تغییر کند؛ اما به طور کلی اگر دمای بدن یک فرد بالغ از ۳۸ درجه سانتی گراد تجاوز کند می‌توان گفت آن فرد دچار تب شده است.
چرا تب میکنیم؟
در هنگام مراجعه به مراکز درمانی پزشک را در جریان سفرهای اخیر خود (مخصوصاً سفرهای خارجی) و حضور در تجمعات قرار دهید. این مسائل می‌توانند به پزشک در تشخیص بهتر علت تب کمک کنند.
دلایل شایع تب در بزرگسالان عبارتند از:
- بیماری‌های عفونی ویروسی مثل آنفلوانزا و کرونا
- عفونت باکتریایی
- عفونت قارچی
- مسمومیت غذایی
- گرمازدگی
- التهاب (مثلاً به علت بیماری آرتریت روماتوئید)
- تومور
- لخته‌های خونی
افرادی که دچار بیماری‌های خاصی هستند بیشتر در معرض ابتلا به تب قرار دارند. اگر دچار بیماری های زیر هستید یا قبلاً تحت درمان بوده اید به پزشک اطلاع دهید:
- آسم
- آرتریت روماتوئید
- دیابت
- بیماری کرون
- بیماری های قلبی
- بیماری کلیوی
- بیماری کبدی
- بیماری مزمن ریوی
- فیبروز سیستیک
- کم خونی داسی شکل
- فلج مغزی
- سکته مغزی
- ام اس
- دیستروفی عضلانی
- بیماری ایدز یا HIV
انواع تب در بزرگسالان
تب الگوهای متفاوتی دارد، این الگوها در تشخیص پزشکی از اهمیت بالایی برخوردار هستند.
- تب عودکننده: این الگوی تب بیشتر مربوط به بیمارانی است که مبتلا به لنفوم هوچکین می‌شوند. در این الگو بیمار در طول بیماری تب بالایی دارد و در صورت بهبودی به سرعت کاهش دما پیدا خواهد کرد.
- تب ممتد: این الگوی تب به صورت ممتد و متداوم است. تب ممتد یا همان Continuous fever به تدریج بالا می‌رود و پس از چند روز با افت دما، درجه حرارت کاهش پیدا می‌کند. در بسیاری از بیماری‌ها چون تب تیفوئید، تیفوس، عفونت مجاری ادرار، تب مالت، سینه پهلو و… این الگوی تب دیده می‌شود.
- تب متناوب موجی: این الگوی تب که به Remittent fever هم شناخته می‌شود در طول بیماری دمای بدن را بالا نگه می‌دارد.میزان دمای بدن در این الگو به صورت موجی کاهش و افزایش پیدا می‌کند، این میزان تغییرات تقریبا یک تا دو درجه حرارت هستند.
- تب موجی: این نوع تب در واقع همان تب متناوب بهبود دهنده خواهد بود، تنها تفاوت آن در تغییرات دمانی کندتر در بدن بیمار خواهد بود.
- تب متناوب متقاطع: این نوع تب متناوب به این صورت است که در یک دوره زمان منظم تب قطع خواهد شد و در یک دوره دمای بدن افزایش پیدا می‌کند. مالاریا، گندخونی، تب سیاه و… ازجمله نمونه‌های تب متناوب متقاطع هستند.
- تب زمانی: این نوع تب همانند تب ممتد است اما سرعت رسیدن به دمای بالا و پایین در این نوع تب بسیار بالاست.
برای تشخیص تب در بزرگسالان و کودکان می توانید از جدول زیر کمک بگیرید:
| روش اندازه‌گیری تب | زیر ۲ سال | ۳ تا ۱۰ سال | ۱۱ تا ۶۵ سال | بالای ۶۵ سال |
|---|---|---|---|---|
| دهانی | ۳۵/۵ تا ۳۷/۵ درجه سانتی گراد | ۳۵/۵ تا ۳۷/۵ درجه سانتی گراد | ۳۶/۴ تا ۳۷/۶ درجه سانتی گراد | ۳۵/۸ تا ۳۶/۹ درجه سانتی گراد |
| مقعدی | ۳۶/۶ تا ۳۸ درجه سانتی گراد | ۳۶/۶ تا ۳۸ درجه سانتی گراد | ۳۷ تا ۳۸/۱ درجه سانتی گراد | ۳۶/۲ تا ۳۷/۳ درجه سانتی گراد |
| زیر بغل | ۳۴/۷ تا ۳۷/۳ درجه سانتی گراد | ۳۵/۹ تا ۳۶/۷ درجه سانتی گراد | ۳۵/۲ تا ۳۶/۹ درجه سانتی گراد | ۳۵/۶ تا ۳۶/۳ درجه سانتی گراد |
| گوش | ۳۶/۴ تا ۳۸ درجه سانتی گراد | ۳۶/۱ تا ۳۷/۸ درجه سانتی گراد | ۳۵/۹ تا ۳۷/۶ درجه سانتی گراد | ۳۶/۶ تا ۳۸ درجه سانتی گراد |
علائم تب در بزرگسالان
اگر دمای بدن یک فرد بزرگسال از ۳۸ درجه سانتی گراد بیشتر شود تب خفیف اتفاق افتاده است. اگر دمای بدن از ۳۹/۴ درجه سانتی گراد بیشتر شود تب شدید است.
در اغلب مواقع تب بعد از ۱ تا ۳ روز خود به خود از بین می‌رود. در صورتی که تب طولانی شود (حتی تب خفیف) یا به صورت دوره‌ای برگردد می‌تواند نشانه‌ای از یک عفونت جدی در بدن باشد.
علائم شایع تب در بزرگسالان عبارتند از:
- سردرد
- تعریق
- سردرد
- داغ شدن پیشانی
- لرز
- درد عضلات
- احساس خستگی
- ضعف جسمی
- ملتهب شدن چشم‌ها
- کاهش اشتها
- از دست دادن آب بدن
- تورم غدد لنفاوی
همچنین تب در کودکان و نوزادان سبب بروز علائم زیر می‌شود:
- افزایش تحریک پذیری
- بی حالی
- سرخ شدن پوست
- رنگ پریدگی
- مشکل در بلع غذا
- پس زدن غذا، آب و شیر
تب شدید در بزرگسالان
به طور کلی زمانی که دمای دهان در فرد بیش از ۳۷.۹ سانتی‌گراد باشد، فرد به تب مبتلا شده است. اما زمانی که دمای تب در بدن بزرگسالان بیش از ۴۰ درجه سانتی گراد باشد، تب شدید خواهد بود و می‌تواند خطراتی به همراه داشته باشد. در بزرگسالان تب بالای ۴۰ درجه معمولا می‌تواند در عملکرد پروتئین‌ها، آنزیم‌های بدن و… اخلال ایجاد کند و همین موضوع در بسیاری از موارد اگر با تب بالای ۴۴ درجه همراه باشد می‌تواند منجر به فوت فرد شود.
مدت زمان تب
تب با توجه به شرایط بدنی فرد و نوع بیماری و ریشه آن می‌تواند مدت زمان زیادی در بدن ماندگار شود. به همین دلیل است که در صورت داشتن تب پزشکان توصیه می‌کنند نسبت به درمان آن اقدام کنید. تب اگر در بدن بماند و درمان نشود می‌تواند صدمات جبران ناپذیری را به بدن وارد کند. ازجمله مدت زمانی که تب می‌تواند در بدن بماند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تب حاد: این نوع تب معمولا کمتر از هفت روز طول می‌کشد.
- تب مزمن یا مداوم: این نوع تب می‌تواند بیش از ۱۴ روز در بدن بماند.
- تب تحت حاد: این نوع تب حداکثر تا ۱۴ روز طول می‌کشد.
تب در کرونا
اوایل سال ۲۰۲۰ میلادی همه گیری جهانی یک ویروس جدید به نام «کووید – ۱۹» و بیماری «کرونا» در صدر اخبار جهان قرار گرفت. یکی از علائم شایع ویروس کرونا تب خفیف است که به مرور زمان بالاتر می‌رود. سایر علائم این بیماری تنگی نفس و سرفه خشک هستند.
در بسیاری از بیماران علائم خود به خود بهبود می‌یابد و نیاز به درمان ندارد. با اینحال در صورتی که تنفستان دشوار شده است، احساس گیجی می‌کنید، لب‌هایتان آبی (رنگ پریده) شده یا درد قفسه سینه دارید باید سریعاً به بیمارستان‌هایی که خدمات درمانی اورژانسی مربوط به کووید – ۱۹ را ارائه می کنند مراجعه کنید.
مطالعه بیشتر: علائم ویروس کرونا چیست؟
در ادامه به این پرسش پاسخ می دهیم که «چطور بفهمیم تب داریم؟» و سپس راه‌های پایین آوردن تب را بررسی میکنیم.
از کجا بفهمیم تب داریم؟
راه‌های مختلفی برای اندازه گیری تب وجود دارد که هر یک مزایا و معایب خود را دارد. در ادامه ۶ روش اندازه گیری تب در بزرگسالان را بررسی می کنیم.
۱ – اندازه‌گیری تب از دهان
تب سنج‌های دهانی برای اندازه گیری تب از طریق دهان مورد استفاده قرار می‌گیرند. اندازه گیری تب دهانی بهترین راه برای اندازه گیری دمای بدن بزرگسالان است. از آنجا که برای اندازه گیری تب از این طریق باید تب سنج را به مدت حداقل ۲۰ ثانیه در دهان بسته نگه داشت، این روش برای کودکان و خردسالان اندکی دشوار است.
نحوه اندازه‌گیری تب دهانی
- پازده دقیقه پیش از اینکه تب سنج را در دهان قرار دهید چیزی نخورید. چرا که غذا و نوشیدنی می تواند دمای داخل دهان را تحت تاثیر قرار دهد.
- حداقل بیست ثانیه تب سنج را زیر زبان و تا جایی که می‌توانید نزدیک به مرکز زبان قرار دهید. (در تب سنج‌های دیجیتالی یک بوق کوتاه شنیده می‌شود.)
- بعد از خواندن تب، تب سنج را با آب گرم و صابون بشویید.
۲ – اندازه گیری تب از گوش
تب سنج گوش یک ابزار دیجیتال است که برای اندازه گیری تب از گوش طراحی شده است. البته این ابزار بیشتر در مراکز درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما استفاده از آن در خانه هم سخت نیست.
این ابزار دمای بدن را در عرض چند ثانیه اندازه‌گیری می‌کند و به همین دلیل استفاده از آن برای اندازه گیری تب در بزرگسالان، کودکان و نوزادان بالای ۶ ماه ساده است.
نحوه اندازه‌گیری تب از گوش
- تب سنج را داخل گوش قرار دهید به طوریکه سنسور مادون قرمز آن به سمت کانال گوش قرار بگیرد.
- زمانی که تب سنج در جای مناسب قرار گرفت آن را روشن کنید. وقتی اندازه‌گیری تب کامل شود تب سنج بوق کوتاهی می‌زند.
۳ – اندازه گیری تب از مقعد
با قرار دادن تب سنج در مقعد می‌توان دمای بدن را اندازه گرفت. توجه کنید که تب سنج مقعدی را نباید در دهان قرار داد. این روش اندازه گیری تب در کودکان و نوزادان زیر شش ماه مورد استفاده قرار می گیرد.
روش اندازه گیری تب مقعدی
- نوزاد را روی شکم خوابانده و پوشک او را خارج کنید.
- تب سنج را به آرامی در مقعد قرار دهید. آن را بیشتر از ۱/۵ الی ۲ سانتی متر وارد نکنید.
- تب سنج را روشن کرده و بیست ثانیه صبر کنید.
- زمانی که خواندن دمای بدن کامل شد تب سنج را به آرامی خارج کنید.
- بعد از استفاده از تب سنج آن را با الکل ضدعفونی کنید.
در صورتی که نوزاد در حین اندازه‌گیری دما تکان بخورد نتایج ممکن است دقت پایینی داشته باشد.
۴ – اندازه گیری تب از زیر بغل
این روش برای سنجش تب در کودکان استفاده می‌شود.
روش اندازه گیری تب از زیر بغل
- تب سنج را زیر بغل قرار دهید. (از خشک بودن زیر بغل اطمینان حاصل کنید.)
- آرنج را رو به سینه قرار دهید تا زیر بغل بسته بماند. تا زمانی که تب سنج زنگ بزند دست را به همین حالت قرار دهید. قسمت بالای تب سنج باید با پوست کودک در تماس باشد.
۵ – اندازه‌گیری تب از پیشانی
این تب سنج امواج گرمایی گذرنده از سرخرگ‌های گیجگاهی را اندازه‌گیری می کند.
روش اندازه گیری تب پیشانی
تب سنج را ۱۵ ثانیه وسط پیشانی قرار دهید تا درجه تب مشخص شود.
دقیق‌ترین روش اندازه‌گیری تب در کودکان از راه مقعد است. پس از آن سنجش تب به ترتیب از راه پیشانی، دهان و در آخر زیر بغل دقیق هستند.
۶ – اندازه گیری تب بدون تب سنج
چطور بدون دماسنج بفهمیم تب داریم؟ اگر در خانه تب سنج ندارید می‌توانید از راه های دیگری که دقت پایین‌تری دارند دمای بالای بدن را تشخیص دهید.
لمس کردن پوست یک روش بسیار متداول برای سنجش دمای بدن است. اگر قصد دارید دمای بدن فرد دیگری را اندازه گیری کنید ابتدا بدن خودتان را لمس کنید و سپس پوست او را لمس کنید. با مقایسه دمای بدن خودتان با دمای بدن فرد دیگر می توانید تب را تشخیص دهید.
یک راه دیگر برای سنجش تب بدون دماسنج نیشگون گرفتن پوست پشت دست است. اگر پوست به سرعت به حالت قبل برنگشت می‌تواند نشانه‌ای از کم آبی بدن و تب باشد.
درمان تب در بزرگسالان
تب در بدن نشان دهنده مبارزه و مقابله بدن با عفونت است. معمولا برای تب خفیف نیازی به داروهای قوی نیست اما اگر تب شدید باشد باید برای درمان سر درد و سرگیجگی آن به پزشک مراجعه کرده و از داروهای تب بر و استامینوفن استفاده کنید. در کنار مراجعه به پزشک لازم است که به چند نکته مهم هم توجه داشته باشید:
- مایعات زیاد بنوشید.
- هر دو سه ساعت یکبار کمی استراحت کنید.
- دمای اتاق را معتدل کنید.
- لباس سبک بپوشید.
درمان تب در خانه
در بیشتر مواقع اگر درجه حرارت بدن خیلی بالا نباشد می‌توان با استفاده از روش‌های خانگی میزان حرارت بدن را کاهش داد.
- مصرف اسفناج
اسفناج به عنوان یک سبزی ضد تب و تب بر شناخته شده است. با مصرف این گیاه می‌توانید عفونت موجود در بدن را از بین ببرید. - مصرف میوه‌هایی با ویتامین C بالا
استفاده از میوه‌هایی که ویتامین C بالایی دارند می‌تواند در کاهش درجه حرارت بدن تاثیر بسیاری داشته باشند. میوه‌هایی چون لیموشیرین، پرتغال، نارنگی و… می‌تواند دمای بدن را تا حد بسیار زیادی کاهش دهد. - استفاده از دمنوش‌های گیاهی چون پونه کوهی، زنجبیل و…
استفاده از دمنوش‌های گیاهی چون پونه، نعناع، زنجبیل و.. می‌توانند میزان درجه حرارت بدن را کاهش دهند. توجه داشته باشید که نباید در مصرف این دمنوش‌ها گیاهی زیاده روی کنید. - استفاده از سرکه سیب
نصف لیوان سرکه سیب با دو لیتر آب ترکیب کنید. سپس با استفاده از یک دستمال نمدار این ترکیب را روی پیشانی قرار دهید، این روش می‌تواند دمای بدن را کاهش دهد. بهتر است روزانه چند بار این عمل را تکرار کنید تا نتیجه بهتری بگیرید. - استفاده از ریحان
چای ریجان یا همان دم کرده ریجان سبز می‌تواند به از بین بردن عفونت و کاهش دمای بدن کمک بسیاری کند. در واقع نوشیدن چای ریحان می‌تواند به آرام کردن بدن کمک بسیاری کند.
چه زمانی تب خطرناک است؟
اگر تب در بزرگسالان و کودکان همراه با علائم زیر باشد نشانه‌ای از یک بیماری جدی است و درمان آن باید پیگیری شود:
- سردرد شدید
- سرگیجه
- حساسیت به نور
- گردن درد
- دانه‌های پوستی
- تنگی نفس
- استفراغ مکرر
- درد شکم
- تشنج
- گرفتگی عضلات
- ادرار همراه با درد
- ادرار تیره رنگ
- کم شدن ادرار
- بد بو شدن ادرار
تب خطرناک چند درجه است؟
در صورتی که درجه حرارت دهانی یا مقعدی بدن بیش از ۳۷/۸ درجه سانتی گراد باشد فرد دچار تب شده است. در کودکان بالای ۳ ماه و بزرگسالان در صورتی که تب بالای ۳۹ درجه باشد تب شدید است.
در نوزادان زیر ۳ ماه تب بالای ۳۸ درجه خطرناک تلقی می‌شود و نیازمند مراجعه به پزشک است. در کودکان ۳ ماه تا ۳ سال تب بالای ۳۹ درجه خطرناک است و باید به پزشک مراجعه کرد.
در کل تب بالای ۴۰ درجه یا دمای زیر ۳۵ درجه بدن خطرناک است و نیاز به دریافت کمک اورژانسی دارد.
چطور تب را کاهش دهیم؟
تب در بزرگسالان به خودی خود بیماری خطرناکی نیست و معمولاً بعد از چند روز با بهبود بیماری از بین می‌رود. اولین قدم برای کاهش تب پیدا کردن علت و درمان آن است. در صورتی که تب به علت وجود عفونت ویروسی یا باکتریایی در بدن ایجاد شده باشد باید نسبت به درمان بیماری اقدام کرد تا تب پایین بیاید.
برای پایین آوردن تب در خانه:
- از گرما دوری کنید: اتاق را خنک کنید و لباس سبک، خنک و قابل تنفس بپوشید. پاشویه کردن یکی از راه‌های مناسب برای پایین آوردن تب در بزرگسالان و کودکان است.
- کمبود آب بدن را جبران کنید: مایعات فراوان بخورید تا آب از دست رفته بدن جبران شود. سوپ، آب، آبمیوه و سرم خوراکی در بازیابی مایعات بدن موثرهستند.
- داروهای تب بر مصرف کنید: داروهای تب بر مثل بروفن و استامینوفن می‌توانند در کاهش تب موثر باشند. البته قبل از مصرف این داروها (مخصوصاً در کودکان) با پزشک صحبت کنید.
- استراحت کنید: فعالیت زیاد می تواند دمای بدن را افزایش دهد. بنابراین اگر تب دارید بهتر است استراحت کنید تا تب قطع شود.
- غذاهای سبک بخورید.
اگر تب شدید باشد پزشک براساس علت آن داروهای دیگری تجویز می‌کند. از جمله:
- آنتی بیوتیک
- داروهای ضد ویروس
- داروهای ضد قارچ
دوش آب سرد برای تب
دوش آب سرد می‌تواند به پایین آوردن تب کمک کند؛ اما ممکن است منجر به لرز شود. بدن در پاسخ به آب سرد تلاش می‌کند با لرزیدن دمای بدن را افزایش دهد. در نتیجه ممکن است تب بالاتر رفته و شرایط بدن بدتر شود.
یک راه خوب برای پایین آوردن تب در بزرگسالان و کودکان پاشویه است. به جای اینکه با آب سرد دوش بگیرید پاشویه را امتحان کنید. به کمک اسفنج یا یک حوله بدن را با آب ولرم خیس کنید. وقتی آب از روی پوست بخار می‌شود بدن به آرامی شروع به خنک شدن می کند. اگر پاشویه باعث لرز شد پاشویه را متوقف کنید یا از آب گرم‌تر استفاده کنید.
تب در دوران بارداری
دوران بارداری برای زنان با چالش‌های بسیاری همراه است، گاهی اوقات این چالش‌ها می‌توانند عوارض بسیاری داشته باشند و به یک موضوع نگران کننده و خطرناک تبدیل شوند. به دلیل حساسیت بالای این دوران بهتر است هرگونه تغییری را مورد بررسی قرار دهید.
معمولا تب ممتد در زنان باردار می‌تواند یک موضوع نگران کننده باشد، ممکن است جان مادر و جنین به خطر بیفتد. بیشتر پزشکان بر این باورند که تب دوران بارداری می‌تواند ناشی از تغییرات هورمونی بدن باشد، گاهش اوقات این درجه حرارت بالا تنها برای مدت زمان کوتاهی است و نمی‌تواند نگران کننده باشد. اما اگر تب ادامه پیدا کند می‌تواند به یک موضوع نگران کننده تبدیل شود. در زنان باردار درجه حرارت بالای ۳۸ درجه می‌تواند خطرساز باشد. بهتر است در این زمان به پزشک مراجعه کنید تا با کمک داروهای دوز پایین تب بدن را کاهش دهد.
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنیم؟
همانطور که در ابتدا عنوان کردیم تب بالا می‌تواند برای بیمار بسیار خطرناک باشد. زمانی که تب افزایش پیدا کنند می‌تواند به سیستم دفاعی بدن و دیگر بخش‌ها آسیب وارد کند. بهتر است تنها به پاشویه کردن و استفاده از داروهای ضدتب اکتفا نکنید، حتما در صورت بروز تب طولانی مدت به پزشک مراجعه کنید. زمانی که تب برای مدت زمان طولانی در بدن بماند می‌تواند نشان دهنده یک نوع بیماری عفونی در بدن باشد.
این نوع بیماری عفونی اگر به موقع درمان نشود می‌تواند منجر به شدت یافتن و فوت فرد شود.
در صورتی که تب در کودکان بالای ۳ ماه بیشتر از ۳۸ درجه و در کودکان ۳ ماه تا ۳ سال بیشتر از ۳۹ درجه باشد باید به پزشک مراجعه کرد.
منابع:
تب در بزرگسالان به تنهایی خطرناک نیست. اگر تب طولانی یا خیلی بالا باشد باید به پزشک مراجعه کنید تا نسبت به درمان سریع آن اقدام شود. برای دریافت اینترنتی نوبت ویزیت پزشک روی دکمه زیر کلیک کنید:
پرسش و پاسخ
مرسی از اطلاعات کامل و جامعتون