یکی از علت‌های شایع مراجعهٔ بیماران به متخصصان قلب و عروق «نارسایی قلبی» است. بیماری نارسایی قلبی (نارسایی قلبی احتقانی) اغلب به دلیل یک بیماری زمینه‌ای ایجاد می‌شود. وجود نارسایی در قلب می‌تواند خطرناک باشد و باعث سکتهٔ قلبی، تورم، تنگی نفس و مشکلات دیگر شود.

در این مقاله می‌خوانید:

  • ‌نارسایی احتقانی قلب چیست؟
  • نارسایی قلب چه علائمی دارد؟
  • آیا نارسایی قلب درمان می‌شود؟
  • نارسایی قلب چگونه ایجاد می‌شود؟
  • انواع نارسایی قلبی چیست؟
  • عوارض نارسایی قلب چیست؟
  • علت نارسایی قلب چیست؟
  • علائم نارسایی قلب چیست؟
  • نارسایی در قلب چطور تشخیص داده می‌شود؟
  • درمان نارسایی قلبی چیست؟

نارسایی احتقانی قلب چیست؟

قلب حیاتی‌ترین عضو بدن انسان است. همهٔ اعضای بدن برای اینکه به خوبی فعالیت کنند نیاز به اکسیژن و مواد مغذی دارند. این مواد حیاتی توسط خون و از طریق رگ‌های ریز و درشت بدن از قلب پمپاژ شده و به سایر اعضا می‌رسد.

وقتی قلب نمی‌تواند با حداکثر توان خود کار کند نارسایی قلبی رخ می‌دهد. ضعیف شدن ماهیچه قلب باعث می‌شود که نمی‌تواند کار خون‌رسانی را به خوبی انجام دهد.

نارسایی قلبی چه علائمی دارد؟

ضعیف شدن قلب به این معناست که خون به خوبی به اعضای حیاتی بدن مثل ریه‌ها، کلیه‌ها، مغز و … پمپاژ نمی‌شود. در نتیجه فعالیت‌های روزانهٔ فرد مختل می‌شود.

علایم ضعیف شدن ماهیچه قلب عبارتند از:

  • خستگی
  • سرفه
  • تنگی نفس
  • اختلال در فعالیت‌های روزمره مثل قدم زدن، از پله بالا رفتن و خرید کردن

‌‌خستگی از عوارض نارسایی قلب است.

نارسایی قلبی چگونه بوجود می اید؟

برای اینکه بفهمیم نارسایی قلبی چطور به وجود می‌آید بهتر است ابتدا کمی با نحوهٔ عملکرد قلب آشنا شویم. همانطور که گفتیم قلب عضله‌ای است که خون را به تمام اعضای بدن پمپاژ می‌کند. قلب دارای دو بطن و دو دهلیز در سمت چپ و راست است.

خونی که از اعضای بدن برگشته و خالی از اکسیژن است از دهلیز راست قلب وارد شده و توسط بطن راست برای دریافت اکسیژن وارد ریه‌ها می‌شود. خون حامل اکسیژن دوباره از ریه‌ها وارد دهلیز چپ قلب شده و توسط بطن چپ به کل بدن پمپاژ می‌شود.

برای اینکه قلب، ریه‌ها، بافت‌ها و هر جزء کوچک دیگری در بدن به خوبی کار کنند، بطن‌ها و دهلیزها باید هماهنگ با هم عمل کنند. حالا به جواب پرسش اول می‌رسیم. یعنی: نارسایی قلبی کی رخ می‌دهد؟

وقتی قلب نمی‌تواند وظیفهٔ اصلی خود یعنی پمپاژ خون را به خوبی انجام دهد و نیاز اعضای بدن به اکسیژن و خون رفع نمی‌شود نارسایی قلبی رخ داده است و فعالیت‌های فرد بیمار مختل می‌شود.

اگر نیاز به دریافت راهنمایی در این زمینه دارید،روی دکمه زیر کلیک کنید

لیست متخصصان قلب

نحوه خونرسانی قلب

حالا قلب برای جبران ضعف خود چه می‌کند؟

  1. بزرگ شدن: قلب برای اینکه بتواند قوی مانده و خون مورد نیاز بدن را پمپاژ کند منبسط شده و با گذشت زمان بزرگ‌تر می‌شود.
  2. عضله سازی: وقتی بافت تشکیل‌دهندهٔ قلب بزرگ‌تر می‌شود، عضلات بیشتری ساخته می‌شوند. این باعث می‌شود که قلب با قدرت بیشتری پمپاژ کند.
  3. پمپاژ سریع: با سریع‌تر شدن پمپاژ خون قلب سعی می‌کند کم‌کاری خود را جبران کند.

بدن هم در پاسخ به ضعف قلب سعی می‌کند به نوعی نیاز خود را جبران کند. این کار را با منحرف کردن خون به سمت اعضای حیاتی‌تر بدن و تنگ‌تر کردن رگ‌ها برای بالا نگه داشتن فشار خون انجام می‌دهد.

این راهکارهای طبیعی قلب و بدن در ظاهر نارسایی قلب را جبران می‌کنند. اما در واقع هنوز مشکل اصلی برقرار است و قلب به جایی می‌رسد که با این راهکارهای موقتی هم نمی‌تواند ضعفش را جبران کند.

اینجاست که فرد دچار خستگی، مشکلات تنفسی و نشانه‌های دیگری می‌شود که او را ترغیب به مراجعه به پزشک متخصص قلب و عروق می‌کند.

انواع نارسایی احتقانی قلب

چهار نوع نارسایی قلبی وجود دارد: نارسایی قلبی راست و چپ، نارسایی قلبی سیستولیک و نارسایی قلبی دیاستولیک.

نارسایی قلب چپ

همانطور که در بخش قبل گفتیم قلب خون دارای اکسیژن را از طریق دهلیز چپ از ریه‌ها تحویل گرفته و به بطن چپ منتقل می‌کند تا به سایر اعضای بدن پمپاژ شود. بخش زیادی از وظیفهٔ پمپاژ خون بر عهدهٔ بطن چپ است.

در نارسایی قلب چپ خون به ریه‌ها برمی‌گردد و باعث تنگی نفس می‌شود. وقتی نارسایی قلبی سمت چپ ایجاد می‌شود، بطن چپ قلب باید بیشتر کار کند تا بتواند خون موردنیاز بدن را پمپاژ کند.

نارسایی قلب راست

نارسایی قلبی سمت راست معمولاً به دنبال نارسایی قلبی چپ ایجاد می‌شود. زمانی که بطن چپ به خوبی کار نمی‌کند، خون به ریه‌ها برمی گردد و به سمت راست قلب آسیب می‌رساند.

وقتی قدرت پمپاژ خون سمت راست قلب کاهش می‌یابد خون در رگ‌های بدن انباشته می‌شود و باعث ورم یا ایجاد خون‌مردگی در مچ و ساق پا، ورم اعضای گوارشی و آب آوردن شکم می‌شود.

نارسایی قلبی سیستولیک

در این نوع نارسایی بطن چپ نمی‌توانند به خوبی منقبض شوند در نتیجه پمپاژ خون با مشکل مواجه می‌شود.

نارسایی قلبی دیاستولیک

در نارسایی قلبی دیاستولیک بطن چپ به طور کامل منبسط و پر نمی‌شود.

عوارض نارسایی احتقانی قلب

  • تورم اعضای بدن
  • تنفس مشکل (به خصوص در حالت خوابیده)
  • نارسایی کلیوی
  • جمع شدن مایع در ریه
  • افزایش وزن

 

علت نارسایی قلب چیست؟

با بالاتر رفتن سن قدرت قلب در پمپاژ خون کاهش می‌یابد. علاوه بر سن، عوامل دیگری هم وجود دارند که قلب را ضعیف می‌کنند. سبک زندگی ناسالم (چاقی، سیگار، بی‌تحرکی و مصرف کلسترول و چربی زیاد) می‌توانند خطر بروز حملهٔ قلبی و ضعیف شدن عضلات قلب را بیشتر کنند. (برای آگاهی بیشتر در خصوص مضرات مصرف بیش از حد چربی این مقاله را بخوانید: چربی خون بالا چه عوارضی دارد؟)

نارسایی قلبی معمولاً به دنبال یک بیماری قلبی دیگر به وجود می‌آید. شایع‌ترین بیماری‌های قلبی که منجر به نارسایی قلب می‌شوند عبارتند از:

– بیماری عروق کرونری

با رسوب کلسترول و چربی در سرخرگ‌های قلب، خون کمتری به عضلهٔ قلب می‌رسد و بیماری «عروق کرونری» یا «تصلب شریان» (Atherosclerosis) ایجاد می‌شود. از عوارض این بیماری درد قفسه سینه یا آنژین قلبی (Angina) و در موارد وخیم حملهٔ قلبی است. همچنین افزایش فشار خون ناشی از بیماری می‌تواند در طول زمان منجر به نارسایی قلبی شود.

ایجاد رسوب و لخته شدن خون در نارسایی قلبی

– فشار خون بالا

فشار خون کنترل نشده یکی از عوامل ابتلا به نارسایی قلبی احتقانی است. وقتی فشار خون رگ‌ها بیش از حد افزایش می‌یابد قلب برای خون‌رسانی باید بیشتر فعالیت کند. فعالیت بیش از حد باعث وارد آمدن فشار اضافی به قلب شده و به مرور زمان حفره‌های قلب (بطن‌ها و دهلیزها) ضعیف و بزرگ می‌شوند.

| برای آشنایی بیشتر با دلایل فشار خون بالا و پیشگیری از آن این مقاله را هم بخوانید: فشار خون بالا چیست؟ (علائم، تشخیص و درمان فشار خون) |

– حملهٔ قلبی

زمانی که شریان‌های قلب دچار گرفتگی می‌شوند اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز به بافت‌های قلب نمی‌رسد و بخش‌هایی از قلب از بین می‌رود. بافت‌های آسیب دیدهٔ قلب دیگر نمی‌توانند مثل قبل کار کنند و قلب ضعیف می‌شود.

(دربارهٔ سکتهٔ قلبی و علائم آن در مقالهٔ علائم سکته قلبی قبل از وقوع و راه پیشگیری از آن | چرا سکته می‌کنیم؟ بیشتر نوشته‌ایم.)

– بیماری‌های دریچه قلب

یکی از بیماری‌های قلبی شایع «بیماری دریچه‌های قلب» است. وقتی دریچه‌های قلب نمی‌توانند به طور کامل باز و بسته شوند ماهیچهٔ قلب برای خون‌رسانی باید بیشتر تلاش کند. این فشار اضافی که به قلب وارد شده است باعث نارسایی قلبی می‌شود.

– نارسایی قلبی مادرزادی

گاهی برخی بخش‌های قلب در دوران جنینی به طور کامل رشد نمی‌کنند. در نتیجه سایر بخش‌ها که سالم‌تر هستند مجبورند بیش از توان خود فعالیت کنند.

– بیماری‌های ریوی

در بیماری‌های حاد ریوی ریه‌ها نمی‌توانند با تمام توان خود اکسیژن‌رسانی کنند. در این مواقع قلب باید بیشتر تلاش کند تا بتواند حداکثر اکسیژن ممکن را از ریه دریافت کرده و به سایر اعضای بدن برساند.

– دیابت و نارسایی قلبی

افرادی که به دیابت مبتلا هستند بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون و بیماری عروق کرونری قرار دارند.

– چاقی و اضافه وزن

احتمال بروز نارسایی قلبی در افراد چاق بیشتر است. قلب یک فرد چاق برای اینکه بتواند بهتر خون‌رسانی کند مجبور است بیشتر فعالیت کند.

– آپنهٔ خواب

اختلال آپنه خواب می‌توانددر طول روز باعث خستگی شدید و بروز مشکلاتی در انجام فعالیت‌های روزمره شود. این اختلال یکی از عوامل خطر در نارسایی قلبی، فشار خون، دیابت و سکتهٔ مغزی است.

– کم خونی شدید

کم خونی پایین آمدن سطح گلبول‌های قرمز خون و به معنی کم شدن ظرفیت اکسیژن‌رسانی خون است. در نتیجه قلب تلاش می‌کند همان گلبول‌های قرمز محدودی را که در اختیار دارد با سرعت بیشتری پمپاژ کند. در نتیجه ضربان قلب بالاتر می‌رود و به مرور باعث نارسایی قلب می‌شود.

– نارسایی قلب و تیروئید پرکار

پرکاری تیروئید باعث افزایش فعالیت بدن و قلب می‌شود.

– ضربان قلب نامنظم (آریتمی)

ضربان خیلی کند یا خیلی تند قلب باعث اختلال در خون‌رسانی موثر به اعضای بدن می‌شود.

– میوکاردیت

‌میوکاردیت به معنای عفونت عضلهٔ قلب است. این بیماری در اثر عفونت‌های ویروسی از جمله ویروس کرونا ایجاد می‌شود و می‌تواند منجر به نارسایی سمت چپ قلب شود.

– مصرف بیش از حد الکل و دخانیات

مصرف الکل و دخانیات باعث ضعیف‌تر شدن عضلهٔ قلب می‌شود.

‌‌

مطالعه بیشتر: آریتمی قلبی؛ چرا ضربان قلب نامنظم می‌شود؟

علائم نارسایی قلبی

در ادامهٔ این مطلب علائم شایع در بیماران مبتلا به نارسایی قلب لیست شده است. البته با مشاهدهٔ هر یک از این علائم در خود نگران نشوید زیرا گاهی این علائم به دلایل دیگری ظاهر می‌شوند. اما اگر چند تا از نشانه‌ها را داشتید یا توسط پزشک متخصص قلب و عروق مبتلا به بیماری قلبی تشخیص داده شده‌اید بهتر است توسط پزشک ویزیت شوید.

  • تنگی نفس (نارسایی قلب و تنگی نفس ارتباط تنگاتنگی با هم دارند.)
  • سرفهٔ مداوم و خس خس سینه
  • آب آوردن بافت‌های بدن (ورم اعضای بدن)
  • احساس خستگی و کوفتگی
  • افزایش وزن ناگهانی
  • بی اشتهایی و حالت تهوع
  • گیجی و عدم تمرکز
  • درد قفسه سینه (آنژین قلبی)
  • تپش قلب

اگر نیاز به دریافت راهنمایی در این زمینه دارید،روی دکمه زیر کلیک کنید

لیست متخصصان قلب

تشخیص نارسایی قلبی

پزشک متخصص قلب برای تشخیص بیماری ممکن است چند نوع تست و آزمایش را انجام دهد. این تست‌ها عبارتد از:

  • بررسی پروندهٔ پزشکی و سابقهٔ خانوادگی
  • معاینهٔ اولیه (گوش دادن به صدای قلب و ریه و تعیین وزن بیمار)
  • آزمایش خون (برای سنجش میزان اجزای حیاتی خون)
  • عکسبرداری قفسهٔ سینه (برای بررسی ریه‌ها و اندازهٔ قلب)
  • نوار قلب (بررسی ضربان قلب)
  • تست اکو (برای بررسی عضلات قلب)
  • تست ورزش
  • آنژیوگرافی
  • ام آر آی (برای بررسی دقیق عضلات قلب، بطن‌ها، دهلیزها و دریچه‌ها)

‌درمان ضعیف شدن قلب : آیا نارسایی قلبی قابل درمان است ؟

از آنجا که بیماری نارسایی قلب به مرور زمان ایجاد می‌شود درمان قطعی برای آن وجود ندارد. اقداماتی که پزشکان پیشنهاد می‌کنند برای بهبود علائم بیماری هستند.

از کنار بیماری نارسایی قلبی نباید به سادگی گذشت، اما این بدان معنا نیست که این بیماری غیر قابل درمان است. واقعیت این است که بسیاری از افراد دارای نارسایی قلبی می‌توانند تا سال‌ها به زندگی خود ادامه دهند، اما به شرطی که تغییرات اساسی در سبک زندگی خود ایجاد کنند و با دارو بیماری خود را کنترل کنند.

بعضی از راهکاری پیشنهادی برای درمان نارسایی قلبی عبارتند از:

  • تغییر سبک زندگی
  • دارودرمانی
  • عمل جراحی
  • چکاپ مداوم توسط پزشک

منبع:

 American Heart Association

Mayo Clinic


تشخیص به موقع نارسایی قلبی نقش مهمی در پیشگیری از بروز عوارض خطرناک این بیماری دارد. با رزرو اینترنتی نوبت متخصص قلب و عروق می‌توانید به موقع از وضعیت سلامتی خود آگاه شوید.