ایدز بیماری است که با ورود و حمله به دستگاه ایمنی بدن توسط ویروس HIV فرد را مبتلا می‌کند. عمدتا این بیماری از طریق آمیزش جنسی به خصوص مقعدی و دهانی منتقل میشود. از راه‌های دیگر انتقال این بیماری می‌توان به خون آلوده، سرنگ آلوده، انتقال از مادر به فرزند هنگام بارداری، زایمان و شیردهی اشاره کرد. این ویروس از طریق اشک و بزاق منتقل نمی‌شود. این بیماری از طریق علائم تنها قابل تشخیص نیست. چراکه نشانه‌های آن به بیماری‌های دیگر نیز شبیه است. تنها راه قطعی برای تشخیص بیماری ایدز آزمایش اچ آی وی است. ۱۰ آذر به منظور افزایش آگاهی و آموزش در زمینه این بیماری و با امید به پایان دادن جهانی ایدز نام گرفته است. در این مقاله به بررسی این بیماری خطرناک و علل و علائم آن می‌پردازیم.
ایدز چیست؟
سندرم نقص ایمنی اکتسابی (AIDS) یک بیماری مزمن و بالقوه تهدید کننده زندگی است که توسط ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) ایجاد میشود. اچ آی وی ویروسی است که به سیستم ایمنی بدن آسیب می‌رساند. در واقع اچ آی وی یک بیماری مقاربتی است. اما این بیماری از طریق خون آلوده و یا از مادر به نوزاد در طول بارداری، زایمان و شیردهی نیز ممکن است منتقل شود. اچ آی وی درمان نشده می‌تواند سلول‌های CD4 را که نوعی سلول ایمنی به نام سلول T است را تحت تاثیر قرار می‌دهد و آن‌ها را از بین می‌برد. با گذشت زمان و با از بین بردن سلول‌های CD4 بدن بیشتر مستعد دریافت انواع بیماری‌ها و سرطان‌ها میشود. هیچ درمان از بین برنده ویروس ایدز تا کنون کشف نشده است اما مصرف یکسری داروی خاص که توسط پزشک تجویز می‌شوند می‌تواند پیشرفت بیماری را به طرز چشمگیری کاهش دهد. این داروها توانسته‌اند از آمار مرگ و میر در جهان به دلیل ایدز بکاهند.
اگر ایدز در بدن پیشرفت کند به این معنی است که سیستم ایمنی به شدت آسیب دیده است و تا حدی ضعیف شده است که دیگر نمی‌تواند در برابر اکثر بیماری‌ها و عفونت‌ها از بدن محافظت کند. این باعث میشود که فرد مبتلا به ایدز در برابر طیف وسیعی از بیماری‌ها آسیب پذیر باشد، از جمله:
- ذات‌الریه
- بیماری سل
- برفک دهانی، یک بیماری قارچی در دهان یا گلو
- سیتومگالوویروس (CMV)، نوعی ویروس تبخال
- مننژیت کریپتوکوکی، یک عفونت قارچی در مغز است.
- توکسوپلاسموز، یک بیماری مغزی است که توسط انگل ایجاد میشود.
- کریپتوسپوریدیوم، بیماری ناشی از انگل روده
- سرطان، از جمله سارکوم کاپوسی (KS) و لنفوم
علائم ایدز
علائم اچ آی وی و ایدز بسته به مرحله عفونت متفاوت است.
عفونت اولیه (اچ آی وی حاد)
برخی از افراد آلوده به اچ آی وی طی ۲ الی ۴ هفته پس از ورود ویروس به بدن به بیماری شبیه به آنفولانزا مبتلا می‌شوند. این بیماری به عنوان عفونت اولیه حاد اچ آی وی شناخته میشود، و ممکن است چند هفته طول بکشد. علائم و نشانه‌های احتمالی عبارت اند از:
- تب
- سردرد
- درد عضلانی و درد مفاصل
- راش پوستی
- گلودرد و زخم‌های دردناک دهان
- غدد لنفاوی متورم عمدتا روی گردن
- اسهال
- کاهش وزن
- سرفه کردن
- تعریق شبانه
این علائم می‌توانند آنقدر خفیف باشند که حتی ممکن است متوجه آن‌ها نشوید. با این حال، میزان ویروس در جریان خون شما (بار ویروسی) در این زمان بسیار زیاد است. در نتیجه عفونت در طی مرحله اولیه بسیار راحت‌تر از مراحل دیگر در بدن گسترش می‌یابد.
عفونت نهفته بالینی (HIV مزمن)
در این مرحله از عفونت، اچ آی وی هنوز در بدن و در گلبول های سفید خون وجود دارد. با این حال، بسیاری از افراد ممکن است در این مدت هیچ علائم یا عفونتی نداشته باشند. در صورت عدم درمان ضد ویروسی این مرحله می‌تواند سال‌ها به طول بیانجامد.
عفونت HIVعلامت‌دار
با ادامه تکثیر و تخریب سلول‌های ایمنی بدن توسط ویروس در این مرحله ممکن است به عفونت‌های خفیف یا علائم نشانه‌های مزمن دچار شوید این علائم عبارت‌اند از:
- تب
- خستگی
- تورم غدد لنفاوی – اغلب یکی از اولین علائم عفونت HIV است.
- اسهال
- کاهش وزن
- عفونت مخمر دهانی (برفک)
- زونا (هرپس زوستر)
- ذات‌الریه
پیشرفت به ایدز
به لطف درمان‌های ضد ویروسی پیشرفته، امروزه بیشتر افراد مبتلا به HIV به ایدز مبتلا نمی‌شوند. بدون درمان، اچ آی وی معمولاً در حدود ۸ تا ۱۰ سال به ایدز تبدیل میشود. وقتی فرد به ایدز مبتلا میشود سیستم ایمنی بدن او به شدت آسیب دیده است. به احتمال زیاد به عفونت‌های فرصت طلب یا سرطان‌های فرصت طلب مبتلا میشود. بیماری‌هایی که معمولاً در یک فرد با سیستم ایمنی سالم باعث بیماری نمی‌شوند.
علائم و نشانه‌های برخی از این عفونت‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- عرق
- تب و لرز مکرر
- اسهال مزمن
- غدد لنفاوی متورم
- لکه‌های سفید مداوم یا ضایعات غیر معمول روی زبان یا دهان
- خستگی مداوم و غیر قابل توضیح
- ضعف
- کاهش وزن
- بثورات یا برجستگی‌های پوستی
علل ابتلا به عفونت HIV
HIV در مایعات بدن شخص آلوده یافت میشود. این مایعات شامل مایع منی، مایعات واژن و مقعد، شیر مادر و خون است. این ویروس برای مدت طولانی در خارج از بدن زنده نمی‌ماند. HIV نمی‌تواند از طریق تعریق، ادرار یا بزاق منتقل شود. رایج‌ترین راه ابتلا به اچ آی وی رابطه جنسی مقعدی یا واژینال بدون کاندوم است. از دیگر راه‌های ابتلا به این ویروس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- به اشتراک گذاشتن سوزن، سرنگ یا سایر تجهیزات تزریقی
- انتقال از مادر به کودک در دوران بارداری، زایمان یا شیردهی
تشخیص ویروس HIV
HIV را می‌توان از طریق آزمایش خون یا بزاق تشخیص داد. آزمایشات موجود شامل موارد زیر است:
آزمایشات آنتی ژن/آنتی بادی:
این آزمایشات معمولا به وسیله گرفتن خون از وریدها انجام میشود. آنتی ژن‌ها موادی بر روی ویروس اچ آی وی هستند که معمولاً ظرف چند هفته پس از قرار گرفتن در معرض اچ آی وی، در خون قابل تشخیص هستند. آنتی بادی‌ها هنگامی که بدن در معرض ابتلا به اچ آی وی قرار می‌گیرد توسط سیستم ایمنی بدن تولید میشود. هفته‌ها و یا حتی ماه‌ها می‌توان آنتی بادی را در بدن تشخیص داد. آزمایشات آنتی ژن / آنتی بادی ترکیبی ممکن است دو تا شش هفته پس از مواجهه مثبت شود.
آزمایشات اسید نوکلئیک (NAT):
این آزمایشات به دنبال ویروس واقعی در خون شما هستند (بار ویروسی). این آزمایشات با گرفتن خون از ورید انجام می‌شوند. اگر ممکن است در طی چند هفته گذشته در معرض HIV قرار گرفته باشید و به ابتلا به آن مشکوک باشید، پزشک ممکن است NAT را توصیه کند. NAT اولین آزمایشی است که پس از قرار گرفتن در معرض HIV مثبت میشود.
لازم است به یاد داشته باشید که:
- داروهای پیشگیری اورژانسی ضد اچ آی وی (PEP) اگر تا ۷۲ ساعت پس از ابتلا و یا در معرض قرار گرفتن این ویروس استفاده شوند ممکن است عفونت را متوقف کند. اگر به اینکه به اچ آی وی مبتلا شده‌اید مشکوک هستید توصیه میشود در ۲۴ ساعت اولیه مصرف آن را شروع کنید.
- تشخیص زودهنگام این ویروس به این معنی است که شما می‌توانید درمان را سریع‌تر شروع کنید. که این امر می‌تواند شانس شما را در کنترل ویروس بهبود بخشد و ابتلا به بیماری‌های ناخوشایند را از بین ببرد و همچنین احتمال انتقال ویروس به دیگران را کاهش دهد.
آزمایش‌های مثبت و منفی HIV ممکن است نیاز به تکرار ۱ تا ۳ ماه پس از مواجهه احتمالی با عفونت HIV داشته باشد (این دوره به عنوان دوره پنجره ایدز شناخته میشود.)
درمان HIV
در حال حاضر، هیچ درمانی برای HIV / AIDS وجود ندارد. اگر به این ویروس مبتلا شوید بدن شما نمی‌تواند از شر آن خلاص شود. با این حال، بسیاری از داروها وجود دارند که می‌توانند HIV را کنترل کرده و از بروز عوارض جلوگیری کنند. به این داروها درمان ضد ویروسی (ART) گفته میشود.
هر کسی که مبتلا به HIV است، بدون توجه به مرحله عفونت یا عارضه، باید مصرف ART را شروع کند. از داروهای ضد ویروس برای درمان اچ آی وی استفاده میشود. آن‌ها با جلوگیری از تکثیر ویروس در بدن کار می‌کنند و به سیستم ایمنی بدن اجازه می‌دهند خود را ترمیم کند و از آسیب بیشتر جلوگیری می‌کند. این داروها به صورت قرص هستند که باید به صورت روزانه مصرف شوند. HIV به راحتی قادر به مقاومت در برابر یک داروی HIV است، اما مصرف ترکیبی از داروهای مختلف این احتمال را بسیار کمتر می‌کند. بیشتر افراد مبتلا به HIV ترکیبی از داروها را مصرف می‌کنند. مصرف به موقع و طبق تجویز پزشک بسیار مهم است.
جلوگیری از ابتلا به HIV و ویروس ایدز
هر فردی که رابطه جنسی محافظت نشده دارد و یا از سرنگ برای تزریق مواد استفاده می‌کند در خطر ابتلا به این ویروس قرار دارد. بسیاری از روش‌های موثر برای جلوگیری یا کاهش خطر ابتلا به عفونت HIV وجود دارد، از جمله:
- استفاده از کاندوم حین سکس
- استفاده نکردن و به اشتراک نگذاشتن سرنگ در هنگام مصرف مواد مخدر
- مصرف PEP در صورت قرار گرفتن در معرض ویروس
منابع
در صورت نیاز می‌توانید با مراجعه به سایت پزشک خوب از بهترین فلوشیپ‌های بیماری ایدز در ایران به صورت اینترنتی نوبت بگیرید.
پرسش و پاسخ
سلام خیلی مفید بود ممنون