فوبیا یا هراس نوعی ترس شدید، غیرمنطقی و غیرواقعی است. فوبیا یک نوع اختلال اضطراب است. افراد مبتلا به این اختلال، معمولا از برخورد با آن موقعیت یا شیء که باعث ترس آن‌ها می‌شوند خودداری میکنند. به عنوان مثال، کسی که ترس از عنکبوت دارد (Arachnophobia) ممکن است تمایل نداشته باشد عنکبوت را لمس کند یا حتی به عکس آن نگاه کند. در این مقاله به بررسی این اختلال، انواع فوبیا و درمان آن میپردازیم.
فوبیا یا هراس زدگی چیست؟
برای بسیاری از ما پیش آمده که در یک موقعیت یا شرایط خاص دچار ترس یا هراس شویم. فوبیا یا هراس‌زدگی نوعی ترس غیرواقعی، شدید و طولانی است که نسبت به یک جسم، شخص، حیوان یا موقعیت به سراغ افراد می‌آید. فوبیا یک نوع اختلال اضطراب است که در طی آن فرد بیمار سعی می‌کند تا از چیزی که باعث ترس او میشود اجتناب کند یا آن را با وجود اضطراب زیاد، تحمل کند.
برخی از موارد فوبیا بسیار خاص و محدود هستند و به یک شخص یا حیوان خاص محدود می‌شوند. در این نمونه شخص با دوری و اجتناب از مقابله با چیزی که از آن می‌ترسد، بدون استرس و اضطراب لحظات زندگی خود را سپری می‌کند. نمونه دیگری از فوبیا در مکان یا یک موقعیت خاص بر شخص بیمار غلبه می‌کند و در واقع طیف گسترده‌ای دارد. برای مثال شخصی که از ارتفاع بترسد، با نگاه کردن از بیرون پنجره هم دچار فوبیا و اضطراب میشود. فرد مبتلا به این نمونه از فوبیا نیاز به ایجاد تغییراتی ملموس در زندگی خود دارد.
جالب است بدانید سطح شدید و پیشرفته این اختلال باعث بروز مشکلاتی در محل کار، فعالیت‌های اجتماعی و تفریحی، مسیر رانندگی و تمامی کارهای روزمره فرد میشود.
علائم شایع فوبیا
- احساس سرگیجه، سبکی سر و ضعف
- احساس خفگی
- تپش قلب
- درد و گرفتگی در قفسه سینه
- ناتوانی در تکلم
- تعریق
- احساس گرگرفتگی
- حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
- احساس بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن بدن
- لرزش
- ناراحتی معده
- خشکی دهان
- فشار خون بالا
دلایل ایجاد فوبیا
عوامل ژنتیکی و محیطی میتواند در ایجاد این اختلال تاثیرگذار باشد. کودکانی که والدینشان به اختلالات اضطرابی مبتلا هستند بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. حوادث ناراحت کننده‌ای مانند: تجربه غرق شدن میتواند باعث ایجاد فوبیا شود. قرار گرفتن در فضاهای تنگ، ارتفاعات بلند و گزش حیوانات و حشرات همگی میتوانند باعث فوبیا شوند.
ایجاد اختلال فوبیا، پس از صدمات مغزی بسیار شایع است. سوء مصرف مواد مخدر و افسردگی از دیگر فاکتورهای خطری است که می‌توان به آن اشاره کرد.
فوبیا نسبت به دیگر اختلالات جدی روانی مانند اسکیزوفرنی، علائم مختلفی دارد. در اسکیزوفرنی افراد دچار هذیان، توهم، پارانویا، آنهدونیا (فقدان لذت) و … می‌شوند. ممکن است بیماری فوبیا برای یک سری غیر منطقی به نظر بیاید، اما افرادی که این اختلال را دارند دچار هذیان و توهم نمیشوند.
مطالب بیشتر: با ترس های شدید و غیر معقول خود چه کنیم؟
انواع فوبیا و تعریف آن ها
-
آگورافوبیا (Agoraphobia)
آگورافوبیا نوعی اختلال است که در آن فرد از قرار گرفتن در محیطهایی که نمیتواند از آن خارج شود می‌ترسد. افراد مبتلا به آگورافوبیا از قرار گرفتن در محیط‌های شلوغ و پرجمعیت و یا گیر افتادن در آن می‌ترسند. آن‌ها معمولا از رفتن به مکانهای شلوغ اجتناب میکنند و در خانه میمانند.
بسیاری از افراد مبتلا به آگورافوبیا همیشه از اینکه نتوانند از محیط شلوغ فرار کنند و حمله عصبی به آن‌ها دست دهد می‌ترسند. و این امر تا حدی درست است. افراد بیمار که مشکلات سلامتی مزمن دارند میتوانند در چنین شرایطی به فوریتهای پزشکی احتیاج داشته باشند.
مکانهای عمومی مانند حمل و نقل عمومی، قرار گرفتن در جشنوارههای مختلف و دیگر مکانهای پرجمعیت میتواند برای این افراد خطرناک باشد.
-
اختلال اضطراب اجتماعی ( فوبیای اجتماعی)
نام دیگر فوبیای اجتماعی، اختلال اضطراب اجتماعی است. این ترس شدید مربوط به قرار گرفتن در موقعیتهای اجتماعی است. و ممکن است فرد را به انزوا بکشاند. فوبیای اجتماعی میتواند آنقدر شدید باشد که سادهترین تعاملات مانند سفارش غذا و پاسخگویی به تلفن باعث وحشت شخص شود. افراد مبتلا به هراس اجتماعی معمولا برای برای جلوگیری از وحشت از خانه خارج نمیشوند.
-
ترس از سخنرانی یا گلوسوفوبیا (Glossophobia)
این اختلال به اختلال اضطراب عملکرد و یا ترس از سخنرانی در مقابل دیگران مشهور است. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند حتی زمانیکه به این موضوع فکر میکنند دچار اضطراب و استرس شدید می‌شوند. گلوسوفوبیا با مصرف دارو و رواندرمانی قابل معالجه است.
-
بلندی هراسی یا آکروفوبیا (Acrophobia)
این نوع فوبیا مربوط به ترس از ارتفاع است. افراد مبتلا به این ترس از قرار گرفتن در جای بلند مانند کوه، پلها و ساختمانهای بلند احساس وحشت میکنند. علائم شامل سرگیجه، حمله عصبی و از دست دادن کنترل، تعریق، بی‌حسی و حتی بیهوش شدن میباشد.
-
تنگناهراسی یا کلاستروفوبیا (claustrophobia)
در این نوع فوبیا افراد از گیرکردن در جاهای تنگ و مکانهای کوچک احساس وحشت میکنند. مانند گیر کردن در آسانسور. علائم تنگناهراسی شامل: تپش قلب، نفس نفس زدن و بیهوشی است. تنگناهراسی از طریق مصرف دارو، رواندرمانی و هیپنوتیزم قابل درمان است.
-
ترس از پرواز یا آویوفوبیا (Aviophobia)
به این نوع فوبیا، ترس از پرواز نیز گفته میشود. چندین عامل برای ایجاد این نوع فوبیا وجود دارد، که میتواند به دلیل یک اتفاق یا چندین فاکتور مختلف ایجاد شود.
تاثیر مستقیم یک اتفاق که میتواند بر اثر تجربه بدی باشد که از پرواز داشتهاید و یا تجربه سقوط افراد نزدیکتان میتواند باعث ایجاد این اختلال شود.
-
ترس از دندان پزشکی یا دنتوفوبیا (Dentophobia)
به ترس از دندانپزشک یا اقدامات دندانپزشکی، دنتوفوبیا گفته می شود. این نوع فوبیا معمولا پس از تجربه ناخوشایند در مطب دندان پزشکی بروز میدهد. این اختلال در صورت درمان نشدن میتواند سلامت دندانهای شما را به خطر بیاندازد.
-
ترس از خون یا هموفوبیا (Hemophobia)
به ترس از خون یا آسیب دیدگی هموفوبیا گفته میشود. فرد مبتلا به این اختلال ممکن است در اثر تماس با خون خود یا فرد دیگر از حال برود.
مطلب بیشتر: هموفوبیا یا ترس از خون چگونه درمان میشود؟
-
عنکبوت هراسی یا آرکنوفوبیا (Arachnophobia)
ترس از عنکبوت و گزش باعث ایجاد این نوع فوبیا میشود. مثل همه فوبیاهای خاص، ترس از عنکبوت اغلب با رواندرمانی به خصوص تکنیک‌های شناختی رفتاری، معالجه میشود.
-
سگ هراسی یا سینوفوبیا (Cynophobia)
سینوفوبیا یا سگ هراسی به ترس غیر منطقی از سگ گفته میشود. سگ هراسی در زیر مجموعه حیوان هراسی قرار میگیرد.
-
ترس از تاریکی یا نیکتوفوبیا (Nyctophobia)
نیکتوفوبیا به ترس از تاریکی گفته میشود. این فوبیا به عنوان یک ترس ساده از تاریکی در کودکی آغاز میشود. که اگر در کودکی درمان نشود، در نوجوانی پیشرفت می‌کند و به عنوان یک فوبیا شناخته میشود.
تیشخیص فوبیا
زمانی که احساس کردید ممکن است با اختلال فوبیا مبتلا باشید، در گام اول باید به روانپزشک یا روانشناس مراجعه کنید. متخصص مربوطه با کمک مصاحبه بالینی، اختلال فوبیای شما را تشخیص خواهد داد. سپس علائم و سطح بیماری شما توسط متخصص مورد نظر بررسی میشود و از سابقه پزشکی شما اطلاع پیدا می‌کند. در نهایت برای براساس داده‌های بدست آمده از وضعیت بیماری شما، سطح و روش درمانی اختلال فوبیا توسط پزشک یا روانشناس برای شما توضیح داده میشود.
همانطور که می‌دانید فوبیا انواع مختلفی دارد؛ که هر نوع آن معیارهای تشخیص مربوط به خود را دارند. اما در بیشتر مدل‌های فوبیا، موارد زیر وجود خواهد داشت:
- محدود کردن زندگی فرد
تا زمانی که این اختلال در زندگی شما مشکلاتی را به وجود نیاورد، تشخیص دادن آن برای شما و پزشک ممکن نخواهد بود. فرد بیماری زمانی به روانپزشک یا روانشناس مراجعه می‌کند که مشکلات و سختی را در انجام فعالیت‌های روزانه خود لمس کند.
- اجتناب از وضعیت زندگی خود
ممکن است اختلال فوبیای شما توسط پزشک یا حتی خودتان تشخیص داده شده باشد و شرایط و وضعیت بیماری خود را با وجود سختی‌هایش تحمل کرده باشید. اما باید بدانید همین تلاش شما برای جلوگیری از افزایش سطح بیماری و وخامت وضعیت خود، معیاری مهم در تشخیص اختلال فوبیا است.
- پیش‌بینی اضطراب
فرد مبتلا به اختلال فوبیا تمایل دارد تا درباره حوادث آینده، ترس‌ها و سختی‌های بیماری خود فکر کند و با خود یا سایر افراد درباره آن صحبت کند.
راه های درمان فوبیا
درمانهای فوبیا میتواند مصرف دارو، رواندرمانی و حتی ترکیبی از این دو باشد.
رفتار درمانی شناختی (CBT)
رفتار درمانی شناختی (CBT) ، یکی از متداولترین روشها برای درمان فوبیا است. که با قرار گرفتن در شرایط ایجاد کننده ترس در یک محیط تحت کنترل انجام میشود. این نوع درمان میتواند فوبیا را درمان کند و اضطراب شخص را تا حد قابل توجهی کاهش دهد.
رواندرمانی بر شناخت افکار منفی، تغییر باورهای ناکارآمد و کاهش واکنشهای منفی به وضعیت هراس کمک می‌کند. تکنیک‌های جدید رفتار درمانی شناختی، از فناوری واقعیت مجازی استفاده می‌کند تا افراد با خیال راحت در معرض منابع ترسشان قرار بگیرند.
درمان دارویی
داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب میتواند به واکنشهای عاطفی و جسمی هنگام ترس کمک کنند. مصرف هم دارو و هم مشاوره می تواند بسیار مفید باشد.
اگر فوبیای خاصی دارید بسیار مهم است که به دنبال درمان آن باشید. غلبه بر ترس ممکن است دشوار باشد اما غیر ممکن نیست. با یک درمان سریع میتوانید بر ترسهای خود غلبه کرده و زندگی بهتری داشته باشید.
منابع
با کلیک بر روی لینک زیر و مراجعه به سایت پزشک خوب می توانید با بهترین روانشناسان ایران در ارتباط بوده و از آن ها وقت اینترنتی دریافت کنید.
پرسش و پاسخ
[…] خاص (ساده) که شایع‌ترین فوبیا است و بر روی اشیاء خاص تمرکز […]