یائسگی چیست؟ یائسگی یک فرایند طبیعی در زندگی هر زنی است که در یک رده سنی خاص برای تمام زنان رخ خواهد داد. پس برای آن که راحت‌تر با این موضوع کنار بیایید باید اطلاعات خود را در این زمینه تکمیل کنید تا بتوانید این دوران را به خوبی مدیریت کرده و با احساس خوبی آن را پشت سر بگذارد. چرا که هر چه اطلاعات شما از دوران یائسگی بیشتر باشد، کمتر دچار نگرانی و سردرگمی خواهید شد و تغییرات جسمی، ظاهری و روحی این دوران کمتر شما را غافل خواهد کرد. در این مقاله قصد داریم بطور کامل به موضوع یائسگی، علائم، نشانه‌ها و مراقبت‌های لازم مربوط به آن بپردازیم؛ پس تا پایان این بخش با ما همراه باشید.
یائسگی چیست؟
یائسگی فرآیندی است که به دلیل اتمام عملکرد تخمک‌گذاری توسط تخمدان‌ها و اتمام سیکل‌های قاعدگی در زنان رخ میدهد و بطور کلی یائسگی به معنای عدم وقوع قاعدگی در یک سال است. البته این فرآیند بصورت ناگهانی اتفاق نمیافتد و معمولا از حدود ۴ سال قبل از وقوع یائسگی، نظم چرخه قاعدگی بهم میخورد و با علائم شایعی مانند گر گرفتگی، تعریق شبانه و خشکی واژن آغاز میشود.
یائسگی از چه سنی شروع میشود و چقدر زمان می‌برد؟
بیشتر خانم‌ها با علائم یائسگی در حدود چهار سال قبل از آخرین قاعدگی خود روبرو می‌شوند و علائم آن تا حدود چهار سال پس از آخرین قاعدگی آن‌ها ادامه خواهد داشت. برخی زنان نیز ممکن است علائم یائسگی را در یک دهه پیش از زمان اصلی آن تجربه کنند که این اتفاق برای تعداد کمی از خانم‌ها رخ میدهد. همچنین ممکن است از هر ۱۰ زن تنها یکی از آن‌ها علائم یائسگی را به مدت ۱۲ سال پس از آخرین قاعدگی خود تجربه کند.
در حالت کلی متوسط سن شروع یائسگی در ۵۱ سالگی است که ممکن است برای زنان سیاه پوست و لاتینی دو سال زودتر اتفاق افتد؛ اما بطور کلی برای فهمیدن سن دقیق یائسگی برای زنان رنگین پوست باید تحقیقات بیشتری صورت بگیرد. برای بسیاری از افراد این سوال پیش می‌آید که چه عواملی در بروز یائسگی تاثیر گذار هستند؟ باید بگوییم که عوامل زیادی در شروع زمان یائسگی موثر هستند که مهم‌ترین آن‌ها ژنتیک و سلامت تخمدان است.
بطور کلی زمانی که خانم‌ها وارد دهه پنجم از زندگی خود می‌شوند، هورمون‌های آن‌ها شروع به تغییرات می‌کند تا سیستم بدنی آن‌ها برای دوران یائسگی آماده شود. این تغییرات ممکن است چندین ماه تا چندین سال زمان ببرد؛ چرا که بسیاری از زنان در اواسط ۴۰ سالگی خود شروع به یائسگی می‌کنند. همچنین جالب است بدانید برخی از زنان نیز ممکن است دوران پیش از یائسگی را تجربه نکنند و بطور ناگهانی وارد یائسگی شوند.
حدود ۱ درصد از زنان نیز ممکن است یائسگی را پیش از ۴۰ سالگی تجربه کنند که به یائسگی زودرس یا نارسایی اولیه تخمدان معروف است. همچنین برخی دیگر از زنان که حدود ۵ درصد هستند فرآیند یائسگی زودرس را در سنین ۴۰ تا ۴۵ سالگی تجربه خواهند کرد.
دوران پیش از یائسگی
در دوران پیش از یائسگی زنان دورههای نامنظمی از قاعدگی را تجربه خواهند کرد که در طی این موضوع ممکن است قاعدگی فرد دیر اتفاق بیفتد یا برای یک یا چند دوره، قاعدگی را تجربه نکند. همچنین جریان قاعدگی نیز ممکن است در طی این دوران دچار تغییراتی شود و برخی مواقع سبک و برخی دیگر سنگین‌تر باشد. در واقع یائسگی به معنای عدم وقوع قاعدگی در یک سال است.
علائم یائسگی چیست؟
تجربه دوران یائسگی برای هر زنی متفاوت خواهد بود و به خصوصیات جسمی و بدنی او وابسته است. زمانی که یائسگی بطور ناگهانی یا در مدت زمان بسیار کوتاهی رخ میدهد، علائم آن معمولا نسبت به سایر افراد شدیدتر خواهد بود. همچنین عوامل خاصی مانند سرطان یا هیسترکتومی(عمل برداشتن رحم) و سیگار کشیدن نیز ممکن است بر سلامت تخمدان تاثیر بگذارد و باعث ایجاد تغییراتی در علائم و مدت زمان یائسگی شود. صرف نظر از تغییرات دوران قاعدگی، علائم پیش و پس از یائسگی بطور کلی برای بسیاری از زنان یکسان است؛ اما برخی از آن‌ها در بین تمامی زنان شایع و برخی دیگر در بین برخی از زنان رایج هستند که در ادامه به معرفی هر یک می‌پردازیم.
شایع‌ترین علائم پیش از یائسگی شامل موارد زیر است.
- قاعدگی کمتر
- قاعدگی‌های سنگین یا سبک‌تر از حد معمول
- علائم وازوموتور(VMS) مانند گرگرفتگی و تعریق شبانه
براساس تحقیقات انجام شده حدود ۷۵ درصد از زنان، گرگرفتگی پیش از یائسگی را تجربه خواهند کرد.
رایج‌ترین علائم پیش از یائسگی نیز شامل موارد زیر است.
- بیخوابی
- خشکی واژن
- افزایش وزن
- افسردگی
- اضطراب
- بروز مشکلاتی در تمرکز
- بروز مشکلاتی در حافظه
- کاهش میل جنسی
- خشکی پوست، دهان و چشم
- افزایش ادرار
- بروز درد در سینه‌ها
- سردرد
- تپش قلب
- عفونت‌های دستگاه ادرار(UTIs)
- کاهش توده عضلانی
- مفاصل دردناک یا سفت
- کاهش توده استخوانی
- کاهش پری سینه‌ها
- ریزش مو یا ناز شدن مو
- افزایش رشد مو در برخی نواحی بدن مانند صورت، گردن و سینه
عوارض یائسگی چیست؟
عوارض یائسگی با تغییرات جسمی پس از پایان این دوران همراه است که ممکن است برای برخی زنان آزار دهنده باشد؛ اما باید بدانید که این عوارض در واقع بخشی طبیعی از این فرآیند است. در ادامه به بیان رایج‌ترین عوارض یائسگی می‌پردازیم.
- آتروفی ولوواژینال(نازک و کوچک شدن بافت‌های جدار واژن)
- دیسپارونی یا مقاربت دردناک
- عملکرد متابولیک کندتر
- پوکی استخوان و استخوان ضعیف‌تر
- بروز تغییراتی در خل و خو
- تغییرات عاطفی ناگهانی
- آب مروارید
- بیماری پریودنتال(بیماری لثه)
- بی‌اختیاری ادرار
- بیماری قلب یا عروق خونی
چرا یائسگی رخ میدهد؟
یائسگی یک فرایند طبیعی در بدن زنان است که با افزایش سن تخمدان‌ها و کاهش تولید هورمون‌های تولید مثل، اتفاق می‌افتد. در طی کاهش تولید هورمون‌های استروژن، پروژسترون، تستوسترون، هورمون محرک فولیکول(FSH) و هورمون لوتئینه کننده(LH) بدن شروع به تغییراتی برای وقوع یائسگی می‌کند. یکی از قابل توجه‌ترین تغییرات از بین رفتن فولیکول‌های فعال تخمدان است. در واقع فولیکول‌های تخمدان ساختارهایی هستند که تخمک‌ها را از دیواره تخمدان تولید و رها می‌کنند و اجازه قاعدگی و باروری را می‌دهند.
در پی وقوع یائسگی، اکثر خانم‌ها متوجه می‌شوند که دفعات پریودشان نسبت به قبل کمتر شده؛ چرا که جریان قاعدگی سنگین‌تر و طولانی‌تر میشود. این تغییرات معمولا ممکن است در اواسط دهه ۴۰ سالگی تا اوایل دهه ۵۰ سالگی رخ دهد. همچنین جالب است بدانید در برخی موارد یائسگی به دلیل آسیب تخمدان‌ها یا برداشتن آن‌ها در طی عمل جراحی و بروز تغییر در ساختارهای لگن است. شایع‌ترین علل بروز یائسگی شامل موارد زیر است.
- اوفورکتومی دو طرفه یا برداشتن تخمدان‌ها که در طی عمل جراحی صورت می‌گیرد.
- ابلیشن تخمدان یا قطع عملکرد تخمدان که ممکن است با هورمون درمانی، جراحی یا تکنیک‌های رادیوتراپی در زنان مبتلا به تومورهای گیرنده مثبت استروژن انجام شود.
- رادیاسیون یا تابش لگن که به معنای بروز بدخیمی‌هایی در دستگاه تولید مثل، گوارش، ادرار و تناسلی است.
- آسیب‌های لگنی که به شدت به تخمدان‌ها آسیب می‌زنند یا آن‌ها را تخریب می‌کنند.
یائسگی چگونه تشخیص داده میشود؟
روشهای زیادی برای تشخیص یائسگی وجود دارد که تمامی آن‌ها به تجویز پزشک صورت می‌گیرد. به تازگی روش جدیدی به نام آزمایش تشخیص PicoAMH Elisa توسط سازمان غذا و دارو تایید شده که به کمک آن می‌توان تشخیص داد که زنی وارد یائسگی شده یا نزدیک به آن است. همچنین این آزمایش برای زنانی که علائم پیش از یائسگی را تجربه می‌کنند نیز مفید است و به کمک این آزمایش و با تشخیص یائسگی زودرس، می‌توان از اثرات نامطلوب این فرآیند جلوگیری کرد. چرا که یائسگی زودرس با خطرهایی چون پوکی و شکستگی استخوان، بیماری قلبی، تغییرات روانشناختی، تغییرات واژن، کاهش میل جنسی و تغییرات خلقی همراه است. همچنین روش دیگر تشخیص یائسگی به کمک آزمایش خون است.
در واقع پزشک مربوطه با تجویز آزمایش خون و بررسی سطح برخی از هورمون‌های خاص بدن مانند FSH و نوعی استروژن به نام استرادیول می‌تواند یائسگی شما را تشخیص دهد. افزایش مداوم سطح FSH خون به مقدار عددی ۳۰ MIU/ML یا بالاتر به همراه عدم وقوع قاعدگی در یک سال متوالی به معنای تایید یائسگی است. همچنین دو آزمایش بزاق و ادرار بدون نیاز به نسخه نیز ممکن است در تشخیص یائسگی نیز موثر باشد؛ اما قابل اعتماد نیست و هزینه آن برای بسیاری از افراد ممکن است گران باشد.
در دوران پیش از یائسگی سطح FSH و استروژن روزانه فرد در حال نوسان است و برای تشخیص دقیق فرآیند یائسگی پزشک باید علائم و تاریخچه پزشکی و اطلاعات قاعدگی فرد را مورد بررسی قرار دهد. در واقع بسته به علائم و سابقه بیماری فرد، پزشک ممکن است آزمایش‌های خون اضافی را برای بیمار تجویز کند تا مطمئن شود علائم پیش از یائسگی باعث بروز تغییراتی در بدن نشود. آزمایش‌های خون اضافی که معمولا برای کمک به تایید یائسگی استفاده میشود شامل موارد زیر است.
- تست‌های عملکرد تیروئید
- پروفایل چربی خون
- تست‌های عملکرد کبد
- تست‌های عملکرد کلیه
- تست تستوسترون، پروژسترون، پرولاکتین، استرادیول و گنادوتروپین جفتی(HCG)
اگر شما در رده سنی ۴۵ سال یا کمتر از آن هستید و علائم متفاوت و دردسرسازی از یائسگی را تجربه میکنید، پیشنهاد می‌کنیم برای کنترل و مدیریت علائم خود هر چه سریع‌تر به پزشک متخصص مراجعه کنید.
درمان یائسگی
علائم یائسگی ممکن است باعث ایجاد تاثیرات منفی در زندگی زنان شود پس برای جلوگیری از بروز این عوارض باید به پزشک متخصص مراجعه و برای درمان آن اقدام کرد. هورمون درمانی یکی از روشهای درمان یائسگی است که برای زنان زیر ۶۰ سال تجویز میشود و موجب کاهش یا مدیریت علائم یائسگی چون گرگرفتگی، تعریق شبانه، آتروفی واژن و پوکی استخوان میشود. همچنین مصرف برخی داروها باعث درمان علائم خاص یائسگی مانند ریزش مو و خشکی واژن میشود. برخی از این داروها که برای درمان علائم یائسگی تجویز میشود شامل موارد زیر است.
- محلول ماینوکسیدیل موضعی۵ درصد، یک بار در روز برای نازک شدن و ریزش مو استفاده میشود.
- شامپوهای ضد شوره مانند کتوکونازول ۲ درصد و زینک پیریتیون ۱ درصد برای ریزش مو استفاده میشود.
- کرم موضعی فلورنیتین هیدروکلراید که برای رشد موهای ناخواسته استفاده میشود.
- قرص‌های مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین(SSRIS) مانند پاروکستین ۷.۵ میلی گرم برای گرگرفتگی، اضطراب و افسردگی استفاده میشود.
- مرطوب کننده‌ها و روان کننده‌های غیر هورمونی واژن
- روان کننده‌های واژن مبتنی بر استروژن به شکل کرم، حلقه یا قرص
- قرص اسپمیفن برای خشکی واژن و مقاربت دردناک
- آنتی بیوتیک‌های پیشگیری کننده برای عفونت‌های مکرر ادرار
- داروهای خواب برای بیخوابی
- دنوزوماب، تری پاراتید، رالوکسیفن یا کلسی تونین برای پوکی استخوان پس از قاعدگی
روشهای خانگی و تغییر سبک زندگی برای درمان یائسگی
روشهای مختلفی برای کاهش علائم یائسگی خفیف تا شدید وجود دارد که با استفاده از روشهای خانگی و تغییر سبک زندگی قابل درمان است. در ادامه به بیان چند نکته برای مدیریت علائم یائسگی در خانه می‌پردازیم.
۱- خنک نگه داشتن و راحت بودن ناحیه تناسلی
در طول شب و در ماه‌های گرم سال، لباس‌های گشاد و چند لایه بپوشید؛ چرا که این کار در مدیریت گرگرفتگی بسیار موثر است. همچنین خنک نگه داشتن اتاق خواب عدم استفاده از پتوهای سنگین در شب به کاهش احتمال تعریق در طول شب کمک می‌کند. پیشنهاد می‌کنیم اگر مرتبا دچار تعریق شبانه می‌شوید، بر روی تشک خود ملحفه ضد آب بیندازید تا رختخواب شما خیس نشود. برای کاهش سرخ شدن صورت به دلیل تعریق، پیشنهاد می‌کنیم فن قابل حمل تهیه کنید تا موجب خنک شدن شما شود.
۲- ورزش و کنترل وزن
برای کنترل وزن باید کالری دریافتی روزانه را بین ۴۰۰ تا ۶۰۰ کالری کاهش دهید؛ در واقع با این کار به مدیریت وزن خود کمک خواهید کرد. همچنین پیشنهاد می‌کنیم هر روز بصورت متوسط بین ۲۰ تا ۳۰ دقیقه ورزش کنید؛ چرا که ورزش موجب افزایش انرژی، خواب بهتر در شب، بهبود خلق و خو و ارتقا حال عمومی شما میشود.
۳- بیان نیازهای خود
در صورت مواجهه با احساس افسردگی، اضطراب، غم، انزوا و بیخوابی حتما با یک درمانگر یا روانشناس مشورت کنید. همچنین برای برطرف کردن نیازهای خود با اعضای خانواده، دوستان و نزدیکان خود صحبت کنید تا احساس اضطراب، تغییرات خلقی و افسردگی شما برطرف شود.
۴- مصرف مکمل‌های غذایی
برای کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان، بهبود سطح انرژی و خواب باید از مکمل‌های کلسیم، ویتامین D و منیزیم استفاده کنید. برای مصرف این مکمل‌ها حتما با پزشک خود مشورت کنید تا مکمل‌هایی برایتان تجویز کند که نیازهای بدنی شما را تامین کنند.
۵- تمرین تکنیک‌های تمدد اعصاب و تنفس
برای تمدد اعصاب و تنفس باید تکنیک‌ها و تمرین‌های خاصی را انجام دهید. این تمرین‌ها و تکنیک‌ها شامل مواردی چون یوگا، تنفس جعبه‌ای و مراقبه(مدیتیشن) است.
۶- مراقبت از پوست
برای کاهش خشکی پوست پیشنهاد می‌کنیم بصورت روزانه از مرطوب کننده‌ها استفاده کنید. همچنین از حمام کردن یا شنای بیش از حد پرهیز کنید؛ چرا که این دو کار خشکی پوست شما را افزایش میدهد و باعث تحریک آن میشود.
۷- مدیریت مشکلات خواب
برای مدیریت موقت بی‌خوابی‌های خود از داروهای OTC استفاده کنید. در غیر اینصورت اگر شما از جمله افرادی هستید که بطور منظم با مشکل خواب دست و پنجه نرم میکنید برای مدیریت این مشکل حتما با پزشک متخصص مشورت کنید.
۸- ترک سیگار و محدود کردن مصرف الکل
مصرف سیگار را ترک کنید و از قرار گرفتن در معرض دود سیگار نیز خودداری کنید؛ چرا که قرار گرفتن در معرض دود سیگار ممکن است علائم یائسگی شما را بدتر کند. همچنی برای آن که علائم این فرآیند را کنترل کنید باید حتما مصرف الکل را محدود کنید؛ چرا که نوشیدن زیاد الکل در دوران یائسگی ممکن است سلامتی شما را به خطر اندازد.
۹- روشهای درمانی دیگر
براساس تحقیقات انجام شده، مصرف داروهای گیاهی در کنترل و مدیریت علائم یائسگی ناشی از کمبود استروژن بسیار موثر خواهد بود. همچنین مصرف برخی مکمل‌ها و مواد غذایی طبیعی مانند سویا، ویتامین E، اسیدهای چرب امگا ۳، ایزوفلاون، ملاتونین و دانه کتان به کاهش علائم یائسگی کمک خواهد کرد.
سوالات متداول
- آیا فرآیند یائسگی به صورت ناگهانی رخ میدهد؟
- خیر، فرآیند یائسگی بصورت ناگهانی اتفاق نمیافتد و معمولا از حدود ۴ سال قبل از وقوع یائسگی، نظم چرخه قاعدگی بهم میخورد و با علائم شایعی مانند گر گرفتگی، تعریق شبانه و خشکی واژن آغاز میشود.
- یائسگی زودرس در چه سنی رخ میدهد؟
- حدود ۱ درصد از زنان ممکن است یائسگی را پیش از ۴۰ سالگی تجربه کنند که به یائسگی زودرس یا نارسایی اولیه تخمدان معروف است. برخی دیگر از زنان که حدود ۵ درصد هستند؛ فرآیند یائسگی زودرس را در سنین ۴۰ تا ۴۵ سالگی تجربه خواهند کرد.
- در دوران پیش از یائسگی بدن دچار چه تغییراتی میشود؟
- در دوران پیش از یائسگی زنان دورههای نامنظمی از قاعدگی را تجربه خواهند کرد که در طی این دوران ممکن است قاعدگی فرد دیر اتفاق بیفتد یا برای یک یا چند دوره، قاعدگی را تجربه نکند. همچنین در این مدت جریان قاعدگی نیز دچار تغییراتی خواهد شد.
- یائسگی زودرس چه عوارضی به همراه دارد؟
- یائسگی زودرس با خطرهایی چون پوکی و شکستگی استخوان، بیماری قلبی، تغییرات روانشناختی، تغییرات واژن، کاهش میل جنسی و تغییرات خلقی همراه است.
- هورمون درمانی چیست؟
- هورمون درمانی یکی از روشهای درمان یائسگی است که برای زنان زیر ۶۰ سال تجویز میشود و موجب کاهش یا مدیریت علائم یائسگی چون گرگرفتگی، تعریق شبانه، آتروفی واژن و پوکی استخوان میشود.
پرسش و پاسخ
من در ۳۲ سالگی یایسه شدم و با دارو تا ۳۵ سالگی باهاش مبارزه کردم ولی بعد دیگه دارو ها حتی ایرانیش پیدا نشد الان ۴۳ساله هستمو خیلی اذیت میشم میشه کمکم کنید
چقدر خوب که در مورد این مسائل جامعه رو آگاه میکنید