اگر چه ترس از تاریکی ممکن است بخشی از رشد طبیعی کودکان خردسال باشد، اما برای نوجوانان و افراد بزرگسال امری غیرطبیعی به شمار می‌رود. ترس از تاریکی در بزرگسالی (نیکتوفوبیا) یک ترس نامناسب با سن افراد بزرگسال است و این افراد در تاریکی احساس ترس و اضطراب را تجربه خواهند کرد. هنگامی که این نگرانی از مکانیسم حفاظتی ذاتی به یک مسئله بالینی تبدیل شود، فوبیا شناخته میشود. نیکتوفوبیا ترس غیر منطقی یا شدید از تاریکی است. افراد مبتلا به نيكتوفوبيا اضطراب، تنش و احساس عدم اطمينان نسبت به تاريكي را تجربه خواهند کرد. در این مقاله به بررسی فوبیای تاریکی و تنهایی و درمان ترس از تاریکی در بزرگسالان می‌پردازیم.
ترس از تاریکی (نیکتوفوبیا) چیست؟
اصطلاح نیکتوفوبیا از دو کلمه یونانی گرفته شده است (nyktos) به معنای شب و (phobia) به معنای ترس.
محققان دریافته‌اند که تاریکی در مغز پاسخی ایجاد میکند که باعث آزاد شدن مواد شیمیایی میشود که درک افراد از اضطراب را افزایش می‌دهد. درحالی که برخی از افراد می‌توانند این اضطراب افزایش یافته را آرام کنند، برخی دیگر در انجام آن ناتوان هستند. به جای کاهش اضطراب، این افراد اضطراب‌شان را افزایش می‌دهند و یک سطح ترس شدید و غیرمنطقی ایجاد می‌کنند. ترس از تاریکی در کودکان امری کاملا طبیعی است. اما با رشد کودک و بزرگتر شدن این ترس فروکش میکند.
ترس از تاریکی در بزرگسالی ناتوان کننده است و میتواند باعث شود که فرد حتی از رفتن به بیرون در شب خودداری کند.
علائم فوبیای تاریکی
علائمی که ممکن است در اثر نیکتوفوبیا تجربه کنید بسیار شبیه علائمی است که در سایر فوبیاها رخ می‌دهد. افراد مبتلا به این نوع فوبیا زمانی که در تاریکی قرار می‌گیرند ترس و اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنند. علائم ممکن است در فعالیت‌های روزمره و عملکرد در مدرسه یا محیط کار تداخل ایجاد کند. حتی ممکن است باعث آسیب به سلامت افراد شود.
فوبیاهای مختلف علائم مشابهی دارند. این علائم ممکن است جسمی یا عاطفی باشند. افراد مبتلا به نیکتوفوبیا، علائم را در تاریکی از خود بروز می‌دهند و حتی با فکر کردن به این موضوع دچار استرس و اضطراب می‌شوند.
علائم جسمی عبارت‌اند از:
- مشکلات تنفسی
- افزایش ضربان قلب
- درد قفسه سینه
- لرزیدن یا سوزن سوزن شدن
- سبکی سر یا سرگیجه
- ناراحتی معده
- گرگرفتگی تعریق سرد
علائم عاطفی عبارت‌اند از:
- احساس اضطراب یا وحشت شدید
- نیاز شدید برای فرار از وضعیت
- از دست دادن کنترل یا احساس دیوانگی
- احساس می‌کنید ممکن است بمیرید یا از هوش بروید
- احساس ناتوانی نسبت به ترس
نیکتوفوبیا چقدر شایع است؟
Nyctophobia یا ترس از تاریکی نه تنها در بزرگسالان بلکه در کودکان هم یک عارضه شایع است. برخی از محققان تخمین زده‌اند که تقریباً ۴۵ درصد از کودکان ترس از تاریکی دارند. نیکتوفوبیا یکی از رایج‌ترین ترس‌ها در بین کودکان ۶ تا ۱۲ ساله است. شدت این عارضه در سنین نوجوانی بیش از سایر دوره‌ها است.
در کشور آمریکا، حدود ۹ درصد از بزرگسالان در سال گذشته ترس از تاریکی داشتند و بیش از ۱۲ درصد از بزرگسالان در طول زندگی خود حداقل یک نوع فوبیای خاص داشته‌اند. اما در این میان زنان بسیار بیشتر از مردان در معرض ابتلا به نیکتوفوبیا قرار دارند.
محرک‌های نیکتوفوبیا کدامند؟
تقریباً بیشتر افراد با قرار گرفتن در یک محیط تاریک کمی می‌ترسند اما نیکتوفوبیا بیش از ترس از تاریکی است. این افراد از تاریکی و قرار گرفتن در یک مکان تاریک وحشت دارند، شدت ترس از تاریکی در این افراد به قدری بالاست که مانع زندگی روزمره آنها میشود. مواردی که در ادامه عنوان می‌کنیم محرک‌های نیکتوفوبیا در کودکان و بزرگسالان هستند:
- ورود به یک مکان تاریک (مانند سینما)
- آماده شدن برای خواب
- دیدن غروب خورشید
- فکر کردن در تاریکی
- تلاش برای خواب شبانه
- خاموش کردن چراغ‌ها
- تماشای یک فیلم یا برنامه تلویزیونی با صحنه‌های شبانه
دلایل ترس از تاریکی در بزرگسالان
عوامل زیادی ممکن است در ابتلا به ترس از تاریکی یا نیکتوفوبیا موثر باشد؛ اما در حالت کلی ترس از تاریکی با ترس از خشونت یا حمله مهاجمان احتمالی ارتباط دارد. به این معنا که چون فرد در تاریکی جایی را نمی‌بیند، احساس میکند که هزاران تهدیدهای احتمالی جسم و جان او را مورد هدف قرار دادند.
تحقیقات انجام شده نشان داده که مهم‌ترین علت ترس از تاریکی به خود تاریکی مربوط نیست؛ بلکه به دلیل خطرات ناشناخته و پنهان شده در تاریکی است و همین موضوع باعث شده تا در بیشتر فیلم‌های ترسناک، از تاریکی برای ترساندن بینندگان استفاده کنند.
فوبیای تاریکی و تنهایی اغلب در کودکی در سن ۳ تا ۶ سالگی رخ می‌دهد. در این سن، ترس از تاریکی کاملا طبیعی است و بخشی از مرحله رشد کودک است. در این سن ترس از روح، هیولاها، تنهایی خوابیدن و صداهای غریبه‌ها کاملا نرمال است.
کودکان در این سن ممکن است از روح، هیولا، تنها خوابیدن و صداهای عجیب نیز بترسند که یک نوع ترس بسیار معمول است. همانطور که در بخش‌های بالا هم بیان کردیم، زمانی که ترس از تاریکی در کودکان، خوابیدن را برای آنها غیرممکن میکند؛ اضطراب و استرس شدیدی وجود کودک را فرا می‌گیرد که ممکن است تا بزرگسالی نیز ادامه داشته باشد و در نهایت تبدیل به نیکتوفوبیا شود. عواملی که ممکن است در ابتلا به ترس از تاریکی یا نیکتوفوبیا موثر باشند؛ شامل موارد زیر است.
از دیگر دلایل فوبیای تاریکی در بزرگسالان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- والدین مضطرب: برخی از کودکان هنگام دیدن والدینشان که بخاطر موضوع خاصی مضطرب هستند یاد می‌گیرند که آنها نیز هنگام مواجه با آن موضوع مضطرب شوند.
- والدین سخت‌گیر: بسیاری از والدین نسبت به کودکان خود بسیار سخت‌گیر هستند و به همین دلیل کودکان به والدین خود وابسته می‌شوند. وابستگی بیش از حد به والدین میتواند کودک را به اختلال اضطراب فراگیر مبتلا کند.
- وقایع استرس‌زا: تراما و تجربه وقایع استرس‌زا میتواند فرد را به فوبیا مبتلا کند.
- ژنتیک: برخی از بزرگسالان بیشتر از سایر افراد به فوبیاهای مختلف مبتلا می‌شوند و احتمالا دلیل آن ژنتیک افراد است.
چه کسانی در معرض خطر نیکتوفوبیا هستند؟
Nyctophobia در کودکان بسیار شایع‌تر از بزرگسالان است، ترس از تاریکی محدودیت سنی ندارد و افراد در هر سنی ترس از تاریکی دارند. کودکان و بزرگسالانی که ترس از تاریکی دارند احتمالا در محیط تاریک به آنها آسیب وارد شده است.
فرد میتواند آن تجربه ترسناک یا حادثه تلخ را در زمان فکر کردن به تاریکی یا قرار گرفتن در یک محیط تاریک تصور کند و باعث استرس و اضطراب در افراد شود.
Nyctophobia میتواند بعد از تماشای یک فیلم ترسناک یا شنیدن یک داستان ناراحت کننده ایجاد شود. در صورت داشتن موارد زیر، خطر ابتلا به نیکتوفوبیا افزایش پیدا میکند:
- افسردگی
- اختلال مصرف مواد
- اختلال اضطراب فراگیر (GAD)
- سابقه بیماری روانی
- اختلال وسواس اجباری (OCD)
- ابتلا به سایر فوبیاها
- سابقه فوبیا در خانواده شما
- حملات پانیک
نیکتوفوبیا و اختلالات خواب
نیکتوفوبیا ممکن است با یک اختلال خواب مانند بی‌خوابی (insomnia) همراه باشد. مطالعه‌ای که بر روی دانشجویان یک دانشگاه که اختلال بی‌خوابی دارند انجام شد نشان داد که حدود نیمی از آنها از تاریکی می‌ترسند.
محققان پاسخ دانشجویان به سر و صدا را در زمان روشنایی و تاریکی بررسی کردند. افرادی که بیشترین مشکلات خواب را داشتند در تاریکی با شنیدن صدا بیشتر وحشت زده می‌شدند.
نحوه تشخیص ترس از تاریکی
ترس از تاریکی یا نیکتوفوبیا از آن قبیل فوبیاهایی است که علائم مخصوص به خود را دارد؛ پس هر فردی با بررسی نشانههای این اختلال میتواند از صحت ابتلا به آن، اطمینان حاصل کند. برخی افراد براساس آشنایی با علائم ترس از تاریکی ممکن است احساس کنند که خودشان یا یکی از اعضای خانواده به این اختلال مبتلا هستند؛ اما باید بدانید که افراد به تنهایی نمی‌توانند برای ابتلا به نیکتوفوبیا نتیجه‌گیری کنند.
بطور کلی تشخیص دقیق این ترس بر عهده روانشناس یا روانپزشک است؛ پس در صورت مشاهده علائم ترس از تاریکی در خود، اعضای خانواده یا فرزندتان پیشنهاد می‌کنیم در اسرع وقت به متخصص مربوطه مراجعه کنید. اختلال ترس از تاریکی علائم زیادی دارد؛ اما در حالت کلی اگر در هنگام خوابیدن دچار مشکل می‌شوید یا در تاریکی احساس ناراحتی و اضطراب می‌کنید بهتر است به روانپزشک یا روانشناس مراجعه کنید تا از صحبت ابتلا به نیکتوفوبیا اطمینان حاصل کنید.
با مراجعه بیمار به روانشناس یا روانپزشک، سوالاتی درباره علائم ترس او پرسیده میشود؛ همچنین سابقه پزشکی و روان درمانی بیمار نیز بررسی میشود. پس از اتمام معاینه، ویزیت جسم و روان فرد و تشخیص قطعی اختلال ترس از تاریکی؛ مراحل درمان برای بیمار شفاف‌سازی میشود و زیر نظر روانشناس یا روانپزشک میتواند درمان اختلال ترس از تاریکی یا نیکتوفوبیا را آغاز کند.
راه‌های مقابله با ترس از تاریکی
درمان برای افرادی که به دلیل نیکتوفوبیا دچار استرس و اضطراب فراوانی می‌شوند شامل ترکیبی از تغییر سبک زندگی و مراجعه به یک روانشناس است.
راهکارهایی که برای درمان نیکتوفوبیا در خانه پیشنهاد میشود شامل موارد زیر است:
-
شناسایی یک عبارت مقابله‌ای برای کاهش اضطراب
“همه جا تاریک است اما من در امان هستم.”
استفاده از چنین عباراتی و تکرار آنها ممکن است میزان اضطراب را کاهش دهد.
-
تمرینات تنفسی مانند نفس عمیق کشیدن برای کاهش افکار منفی و تقویت خواب
به عنوان مثال میتوان به آگاهی از دم و بازدم و تمرکز بر تنفس آرام و عمیق اشاره کرد.
-
تمرکز بر روی یک تصویر مثبت در تاریکی
به عنوان مثال به مکانی که دوست دارید در آن حضور داشته باشید فکر کنید. این تصاویر مثبت می‌توانند به فرد کمک کنند تا بر احساسات منفی خود نسبت به تاریکی غلبه کند.
-
تمرین ریلکسیشن و آرمیدگی عضلانی پیشرونده
این تکنیک میتواند به صورت خوابیده یا نشسته انجام شد. و شامل تصور هر قسمت بدن که در حال ریلکسیشن می‌باشد است.
انجام این کارها به بدن کمک میکند تا زمانی که با ترس خود از تاریکی مواجه میشود اضطراب خود را کاهش دهد. با این حال اگر انجام این کارها برای فردی که به نیکتوفوبیا مبتلاست موثر نباشد باید به روانشناس مراجعه کند.
درمان ترس از تاریکی در بزرگسالان
گزینه‌های درمانی برای نیکتوفوبیا عبارت‌اند از:
رفتار درمانی شناختی (CBT)
این روش شامل صحبت در مورد این اختلال و کمک به فرد برای اینکه چگونه ترس از تاریکی میتواند بر مغز تاثیر بگذارد می‌باشد. سپس روانشناس به فرد کمک میکند تا افکار خاصی را که باعث اضطراب قابل توجه آنها در رابطه با تاریکی میشود را شناسایی کند و توضیح دهد که چگونه میتواند این افکار را با مرور زمان اصلاح کنند.
مواجهه درمانی
بسیاری از روانشناسان مواجهه درمانی را روش خوبی برای کاهش اضطراب می‌دانند. مواجهه درمانی شامل حساسیت زدایی و به نوعی قرار گرفتن در معرض ترس به مرور زمان می‌باشد. با گذشت زمان ترس فرد از تاریکی کاهش می‌یابد.
مصرف دارو
پزشکان همچنین ممکن است داروهایی را برای درمان موقت اضطراب یا تقویت خواب برای فرد مبتلا به نیکتوفوبیا که در اثر ترس نمی‌توانند بخوابند تجویز کنند. با این حال، این داروها فوبیای زمینه‌ای یا علت آن را درمان نمی‌کنند. برای درمان فوبیا، فرد باید همراه با دارو رواندرمانی را نیز انجام دهد.
عوارض نیکتوفوبیا چیست؟
Nyctophobia مانند دیگر بیماری‌های روحی و روانی عوارضی دارد که یکی از مهم‌ترین آنها بی‌خوابی است. خوابیدن در محیطی که چراغ آن خاموش است یا فکر کردن به تاریکی مانع خواب شبانه میشود و استرس و اضطراب بسیاری برای فرد به همراه دارد. این افراد سعی کنند با چراغ روشن بخوابند، خوابیدن با چراغ روشن موجب آرامش آنها میشود.
درمان نشدن نیکتوفوبیا در بزرگسالان میتواند مشکلات بیشتری برای فرد ایجاد کند. کم خوابیدن افراد به دلیل ترس از تاریکی که دارند موجب تضعیف سیستم ایمنی آنها میشود، به دنبال تضعیف سیستم ایمنی فرد در طول روز احساس خستگی و خوابآلودگی دارد. کم‌خوابی در کودکان با اختلال در رشد کودک همراه است، اگر رشد کودک کامل نباشد قدرت یادگیری آن کاهش پیدا میکند.
آینده افراد مبتلا به نیکتوفوبیا
اکثر افراد مبتلا به نیکتوفوبیا با درمان بهبود می‌یابند اما طول درمان آنها به شدت فوبیا بستگی دارد. این افراد برای درمان نیکتوفوبیا شدید به چندین نوع درمان نیاز دارند، پزشکان از درمان‌های ترکیبی استفاده می‌کنند تا نتیجه و بازده بهتری داشته باشد.
سخن آخر پزشک خوب
نیکتوفوبیا میتواند برای برخی از افراد یک ترس هراس آور و ناتوان کننده و برای برخی دیگر یک منبع اضطراب شدید باشد. اگر نيكتوفوبيا فرد را از فعاليت‌هاي روزمره باز دارد يا خواب او را تحت تاثير قرار دهد، بايد در مورد درمان‌هاي بالقوه با پزشك مشورت كنند.
سوالات متداول
- آیا ترس از تاریکی راه درمان قطعی دارد؟
بله، ترس از تاریکی را میتوان با کمک مشاوره و با استفاده از تکنیکهایی که استفاده میکند کنترل و درمان کرد. - نشانههای ترس از تاریکی چه میتواند باشد؟
عرق کردن، لرزش بدن، ناراحتی معده، ضربان قلب بالا، مشکلات تنفسی، عدم تمایل به خوابیدن، احساس ترس شدید، نیاز به فرار از وضعیت و… همه از نشانههای ترس از تاریکی در فرد است. - آیا میتوان برای درمان این عارضه از دارو استفاده کرد؟
بله زمانی که دیگر تکنیکهای روانشناسی نتواند پاسخگو باشند و نتوان به آنها به عنوان یک راه درمان نگاه کرد، باید از دارو برای بهبود وضعیت روحی فرد استفاده کرد. - دلایل ایجاد فوبیای پیچیده چیست؟
در واقع دلایل ایجاد این نوع فوبیا هنوز به صورت قطعی مشخص نشده است اما میتوان مشکلات ژنتیکی، شیمی مغز و تجربیات زندگی را به آن اضافه کرد. - عدم درمان ترس از تاریکی در بزرگسالان چه مشکلاتی به همراه دارد؟
درمان نشدن نیکتوفوبیا در بزرگسالان میتواند مشکلات بیشتری برای فرد ایجاد کند. کم خوابیدن افراد به دلیل ترس از تاریکی که دارند موجب تضعیف سیستم ایمنی آنها میشود، به دنبال تضعیف سیستم ایمنی فرد در طول روز احساس خستگی و خوابآلودگی دارد.
منابع
اگر شما یا عزیزانتان درگیر فوبیا هستید با مراجعه به سایت پزشک خوب میتوانید از بهترین متخصصان در این زمینه کمک بگیرید.
پرسش و پاسخ
سلام خیلی ممنون بابت مقاله خوبتون
من ۱۷ سالمه و از بچگی از تاریکی می ترسم طوری که یادمه ۱۱ ۱۲ سالم بود شبا از ترس گریه می کردم و همیشه از وقتی یادم تا صبح با چراغ خواب می خوام و اصلا نمی تونم این موضوع رو به خانواده بگم و این علائمی که گفتین را دارم می تونم خود درمانی کنم و چگونه؟ 🤔
سلام من تقریبا ۱۶ سالمه ، احساس می کنم ترسم از تاریکی بیشتر شده چون تو بچگی فکر کنم کمتر بود طوری که راحت تو تاریکی می دوییدم و بازی می کردم درسته کمی حس بد داشتم اون موقع اما الان بیشتر شده ، مثلا موقعی تو تاریکی میرم احساس می کنم یکی نگام می کنه و پشتمه وقتی پشتمو نگا می کنم اینبار حس می کنم جلومه ، و موقع خواب عرق می کنم و مدام به گوشه های خیلی تاریک خیره میشم در همین حالت احساس می کنم ی چیزی اون وذ سریع حرکت می کنه … خودم احساس می کنم به خاطر داستان های ترسناک و فیلم ها هم هست ولی نه انقدر تاثیر گذار … اما وقتی خواهرم یا برادرم که ۷ سالشه همراهمه کمتر این حسو دارم عجیبه برام ، یبار اخر باغمون فردی عجیبی دیدم بلند قد و کلا از دور ظاهر عجیبی داشت هوا طرفای غروب بود یعنی هنوز هوا تاریک نشده بود ولی من یهویی احساس شدید ترس و لرزش و نا توانی حرکت دادن پا بهم دست داد طوری که افتادم زمین و سرم گیج می رفت ،، خیلی برام چیزی عجیب بود اون موقع ۱۳ یا ۱۲ سال سن داشتم و کسی این ماجرا رو نمی دونه چون هر موقع برا کسی تعریف می کردم اون حسو بم دست میده و احساس سنگینی قفس سینه می کنم … ممنون میشم یه راهنمایی خوب و موثر بکنید تشکر بابت سایت خوبتون .
سلام وقت بخیر من ۳۴ سالمه و تازگی نمیتونم بخوابم احساس میکنم چشامو ببندم و بخوابم همین الانه که بمیرم شبا تا صبح چراغ قوه گوشی روشن نگه میدارم و بیدار میمونم و صبح میخوابم لطفا اگه بشه راهنماییم کنین ممنون
سلام ۲۷ سالمه و نمیتونم شبا تنها بخوابم . همش افکار ترسناک میاد سراغم ههر صدای‌ریزی منو میترسونه و باعث میشه خوابم بپره
از‌بچگی این ترس باهامه
من ۱۶ سالمه ب شدت از تاریکی وحشت دارم از تاریکی و تنهایی خیلیی میترسم 😔البته ما تو روستایم اینجا گرگ و خرس زیاده شاید بخاطر اینه ک از تاربکی میترسم یبار خواب دیدم رو پله هام و ی گرگ منو خفه کرد😐😂بعد من هر خوابی می بینم دقیقا تو واقعیت اتفاق میفته برا همین جرات ندارم شب تنها برم بیرون…
سلام من ۱۸ سالمه و از وقتی که یادم میاد از تاریکی میترسیدم و خوابم را تحت تاثیر قرار داده است اگه دارویی هست لطفاً بگین دیگه تاقت تحملش رو ندارم
سلام، با توجه به طولانی شدن مدت ترس عادیه که مدت زمانی هم طول بکشه تا در مدیریت این ترس ماهر بشی. پیشنهاد میکنم با مراجعه به روانشناس افکار و عوامل نگهدارنده این ترس رو بهتر شناسایی و برای رفعشون اقدام کن.
حتی به افکار خوب هم ورود میکنم باز صدای جیغ دیگران تو سرمه و بت چشمای بسته احساس میکنم یکی داره به من نزدیک میشه و خیلی اذیت میشم خانواده توجه نمیکنن و من مجبورم تا صبح وقت طلوع افتاب بیدار باشم
سلام، لطفا برای بررسی دقیق‌تر مساله و عوامل بروز اون به روانشناس مراجعه کنید تا بتونید روند بهبود رو طرح‌ریزی و طی کنید.
سلام
من اقایی هستم ۳۸ ساله که الان ۲ ساله که دچار یه بیماری شدم از شبها میترسم وهمین امرباعث استرس زیادی در من شده .بیقراری .ناامیدی زیاد.درد پا و نخوابیدن .اختلال احساسی ورفتاری زندگیمو مختل کرده لطفا کمکم کنید
سلام، به نظر میاد علت زیربنایی این مساله رو بشه در روابط مهم و سبک زندگی فعلی شما جستجو کرد، بهتره با مراجعه به روانشناس و بررسی دقیق‌تر مساله برای بهبود اقدام کنید.
مطلب مفیدی بود ممنون