این مقاله توسط
شهاب افراز
از نظر تخصصی بررسی و تایید شده است.
همه کودکان بعضا با والدین خود لجبازی می‌کنند، اما کودکان مبتلا به اختلال نافرمانی مشکلات رفتاری بسیار شدیدتری نسبت به همسالان خود دارند. یکی از راه‌های تمایز بین لجبازی معمولی در کودکان و اختلال نافرمانی، کنترل شدت رفتار و زمان آن است. برای آنکه اختلال نافرمانی را در کودکان فهمید باید حداقل ۶ ماه علائم این اختلال در کودک وجود داشته باشد. در این مقاله به بررسی این اختلال روانی، علائم، تشخیص و درمان آن میپردازیم.
اختلال نافرمانی مقابل جویانه یا “Oppositional Defiant Disorder” یک نوع اختلال رفتاری در کودکان است. این اختلال در کودکی قابل تشخیص است. کودکان مبتل ابه “ODD” نسبت به والدین، همسالان، معلمان و سایر افراد رفتار سرکش و خصمانه دارند. رفتار کودکان مبتلا به این اختلال غالباً کارهای روزمره و فعالیت‌های مدرسه‌شان را مختل میکند.
آمار نشان می‌دهد که ۲ تا ۶ درصد از کودکان و نوجوانان به اختلال نافرمانی مقابل جویانه مبتلا هستند. در کودکان زیر ۸ سال “ODD” بیشتر در پسران دیده می‌شود. در کودکان بالاتر از ۸ سال “ODD” اغلب در پسران و دختران به یک اندازه است.
بسیاری از کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال نافرمانی و لجبازی علاوه بر این اختلال به اختلالات دیگر مانند اختلال کمبود توجه، اختلالات یادگیری، اختلالات خلقی (مانند افسردگی) و اختلالات اضطرابی مبتلا هستند. برخی از کودکان مبتلابه اختلال “ODD” با مشکلات جدی‌تری مانند اختلال سلوک مبتلا خواهند شد.
علائم اختلال نافرمانی مقابل جویانه در کودکان
کودکانی که مبتلا به اختلال نافرمانی و لجبازی هستند الگوی کاملاً مشخصی از مشکلات رفتاری ازجمله علائم زیر را دارند:
عصبی بودن و تحریک‌پذیری غیر‌معمول
سرپیچی از والدین
جروبحث بیش‌ازحد با بزرگسالان
سرپیچی آگاهانه از قوانین
تلاش برای اذیت و آزار و ناراحتی دیگران و یا به‌راحتی دلخور شدن از آن‌ها
از کنترل خارج شدن
مقصر دانستن دیگران به خاطر اشتباهات خود
کینه‌توزی و انتقام‌جویی
استفاده از کلمات رکیک که مناسب سنشان نیست.
بدجنس و نفرت‌انگیز بودن در هنگام ناراحتی
شدت اختلال نافرمانی و لجبازی می‌تواند متفاوت باشد:
خفیف: علائم فقط در یک محیط وجود دارد؛ مانند خانه، مدرسه یا در هنگام بازی با همسالان.
متوسط: برخی از علائم حداقل در دو محیط رخ می‌دهند.
شدید: تعدادی از علائم در سه محیط یا بیشتر رخ می‌دهد.
برای برخی از کودکان علائم ممکن است برای اولین بار در محیط خانه مشاهده شود؛ اما باگذشت زمان و پیشرفت اختلال ممکن است در محیط‌های دیگر نیز رخ دهد.
علت دقیق مبتلا شدن کودکان به این اختلال هنوز مشخص نیست؛ اما ترکیبی از عوامل بیولوژیکی، ژنتیکی و محیطی ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشد.
تغییرات شیمیایی در مغز
اختلال نافرمانی و لجبازی با انواع خاصی از مواد شیمیایی مغز و یا انتقال دهنده‌های عصبی که به درستی کار نمی‌کنند مرتبط است. انتقال‌دهنده‌های عصبی به سلول‌های عصبی مغز کمک می‌کنند تا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. اگر این مواد شیمیایی به‌درستی کار نکنند، پیام‌ها ممکن است به‌درستی از طریق مغز منتقل نشوند و موجب اختلال “ODD” و سایر اختلالات روانی شود.
بعلاوه، بسیاری از کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال نافرمانی و لجبازی همچنین دارای اختلالات روانی دیگری مانند اختلال بیش فعالی با کمبود توجه (ADHD)، اختلالات یادگیری، افسردگی یا اختلال اضطراب هستند که ممکن است در مشکلات رفتاری آن‌ها نقش داشته باشد.
مشکلات خانوادگی
مواردی مانند مشکلات و نزاع خانوادگی، اختلالات سوء مصرف مواد مخدر، عدم نظارت و کنترل والدین و مشکلات تربیتی می‌تواند باعث ایجاد اختلال نافرمانی مقابل جویانه شود.
تفاوت‌های مغزی دیگر
برخی مطالعات نشان می‌دهد نقص یا آسیب‌دیدگی در مناطق خاصی از مغز می‌تواند منجر به مشکلات جدی در رفتار کودکان شود.
خلق‌وخو
کودکانی که در کنترل احساسات خود مشکل دارند، بیشتر دچار ODD می‌شوند.
سابقه خانوادگی
بسیاری از کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال نافرمانی و لجبازی دارای اعضای نزدیک خانواده مبتلا به بیماری‌های روانی، ازجمله اختلالات خلقی، اختلالات اضطرابی و اختلالات شخصیتی هستند. این نشان می‌دهد که اختلال نافرمانی مقابل جویان می‌تواند ارثی باشد.
عوارض
کودکان مبتلابه اختلال نافرمانی مقابل جویانه ممکن است در خانواده در برخورد با والدین و خواهر و برادر، در مدرسه با معلمان و همسالان خود با مشکل مواجه شوند. کودکان مبتلابه “ODD” ممکن است در دوست‌یابی با مشکل روبه‌رو شوند.
اختلال نافرمانی مقابل جویانه ممکن است باعث مشکلاتی شود. این مشکلات عبارت‌اند از:
عملکرد ضعیف در مدرسه
رفتارهای ضداجتماعی
اختلالات کنترل تکانه
اختلال سوء مصرف مواد
خودکشی
بسیاری از کودکان و نوجوانان مبتلا به ODD اختلالات روانی دیگری نیز دارند، مانند:
اختلال کمبود توجه / بیش فعالی (ADHD)
افسردگی
اضطراب
اختلالات یادگیری و ارتباط
درمان دیگر اختلالات روانی ممکن است به بهبود اختلال نافرمانی و لجبازی کمک کند. در صورت عدم درمان دیگر اختلالات روانی ممکن است “ODD” بدتر شود و درمان آن دشوارتر شود.
اگر نیاز به مشاوره حضوری، تلفنی یا آنلاین دارید روی دکمه زیر کلیک کنید
همانند بزرگسالان، بیماری‌های روانی در کودکان بر اساس علائم و نشانه‌هایی تشخیص داده می‌شود و می‌توان اختلال “ODD” را تشخیص داد. در صورت وجود علائم، پزشک با بررسی سوابق پزشکی و معاینه فیزیکی می‌تواند این اختلال را تشخیص دهد.
اگرچه هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص این اختلال وجود ندارد؛ اما ممکن است پزشک برای تشخیص این بیماری از تصویربرداری عصبی و یا آزمایش خون استفاده کند. همچنین ممکن است برای تشخیص این بیماری روانی به دنبال تشخیص بیماری‌های روانی دیگر که همراه اختلال نافرمانی و لجبازی رخ می‌دهد مانند افسردگی نیز باشد.
اگر پزشک نتواند علائم را تشخیص دهد، احتمالاً کودک را به یک روانشناس کودک و نوجوان یا یک روانپزشک که به‌طور خاص برای تشخیص و درمان بیماری‌های روانی در کودکان و نوجوانان آموزش‌دیده معرفی میکند.
روانپزشکان و روانشناسان از ابزار مصاحبه و ارزیابی ویژه طراحی شده برای ارزیابی کودک ازنظر روانی استفاده می‌کنند. روانشناسان ممکن است علائم و توضیحات لازم را از والدین و معلمان بخواهد زیرا کودکان اغلب در توضیح مشکلات و یا درک علائم خود مشکل دارند.
درمان
درمان “ODD” به مسائل مختلفی بستگی دارد. ازجمله سن کودک، شدت علائم و توانایی کودک در شرکت کردن در جلسات رواندرمانی و تحمل آن.
درمان‌های اختلال نافرمانی و لجبازی اغلب ترکیبی از موارد زیر است:
رواندرمانی
این نوع از مشاوره باهدف کمک به کودک در ایجاد مهارت‌های مقابله‌ای، اجتماعی، تکنیک‌های حل مسئله، روش‌های بیان مشکلات و کنترل خشم مؤثر است. نوعی از درمان به نام رفتار درمانی شناختی باهدف تغییر شکل تفکر کودک برای بهبود رفتار مؤثر است.
خانواده درمانی
خانواده‌درمانی ممکن است برای کمک به بهبود تعاملات خانوادگی و ارتباطات بین اعضای خانواده مؤثر باشد. یک روش درمانی تخصصی به نام آموزش مدیریت والدین (PMT) به والدین آموزش می‌دهد که بتوانند رفتارهای فرزندشان را از منفی به مثبت تغییر دهند. برنامه‌های مدیریت رفتاری والدین اغلب شامل ایجاد قراردادهایی بین والدین و کودک است؛ که در صورت داشتن رفتارهای مثبت به کودک پاداش و در صورت داشتن رفتارهای منفی او را تنبیه می‌کنند.
مصرف دارو
درحالی‌که هیچ دارویی به‌طور رسمی برای درمان ODD تأیید نشده است، بعضی اوقات ممکن است از داروها برای درمان علائم (ازجمله اختلال کنترل تکانه و بدخلقی) استفاده شود. گاهی اوقات کودک مبتلا به “ODD” ممکن است به اختلالات روانی دیگر مانند بیش فعالی مبتلا باشد که در این صورت باید دارو مصرف کند.
پیشگیری
هیچ تضمینی برای پیشگیری از اختلال مقابل جویانه وجود ندارد. بااین‌حال، محیط سالم و بدون مشکل خانواده، آگاهی و سبک فرزندپروری مناسب والدین، روابط خوب والدین با فرزندان و درمان زودهنگام می‌توانند به بهبود اختلال کمک کرده و از وخیم‌تر شدن اختلال جلوگیری کنند. درمان هرچه سریع‌تر اختلال مقابل جویانه بهتر خواهد بود.
درمان به‌موقع می‌تواند اعتمادبه‌نفس کودک را تقویت کرده و به ایجاد رابطه مثبت بین والدین و کودکان کمک کند. بهبود روابط بین کودک و دیگر اشخاص اطراف او مانند معلمان و همسالان نیز با درمان به‌موقع بهبود می‌یابد.
چه زمان باید به متخصص مراجعه کرد؟
هر موقع یکی از مشکلات و علائم زیر را در کودکتان مشاهده کردید باید هرچه سریع تر به مشاور او مراجعه کنید. این موارد شامل:
نسبت به خود یا دیگران احساس افسردگی شدید، ترس، اضطراب یا عصبانیت میکند.
خارج شدن از کنترل
شنیدن صداهای غیرواقعی
دیدن چیزهای غیرواقعی
سه روز متوالی غذا نخوردن یا نخوابیدن
بروز رفتارهای نگران‌کننده نسبت به دوستان، معلمان و والدین
چنانچه کودک شما به اختلال نافرمانی مقابل جویانه مبتلاست یا علائم مشکوک به این اختلال را دارد می‌توانید با مراجعه به سایت پزشک خوب از بهترین متخصصان برای اختلال نافرمانی نوبت بگیرید.
اگر نیاز به دریافت راهنمایی در این زمینه دارید، روی دکمه زیر کلیک کنید
سلام تشکر بابت مطالب خوبتون