بسیاری از خانم‌هایی که به تازگی زایمان را پشت سر گذاشته‌اند به افسردگی بعد از زایمان دچار می‌شوند. خلق افسرده، نوسانات خلقی، خستگی بیش از حد و کاهش میل جنسی برخی علائم افسردگی پس از زایمان هستند. سابقه ابتلا به افسردگی، اختلافات زناشویی، احساس تردید درباره بارداری و کمبود حمایت اجتماعی و عاطفی می‌تواند باعث افزایش ریسک ابتلا به این اختلال شود. در این مقاله شما را به طور کامل با افسردگی بعد از زایمان، علت، علائم و نحوه درمان آن آشنا می‌کنیم.
فهرست مطالب
- افسردگی بعد از زایمان چیست؟
- علائم افسردگی بعد از زایمان چیست؟
- علت افسردگی بعد از زایمان چیست؟
- انواع افسردگی بعد از زایمان
- درمان افسردگی بعد از زایمان
- عوارض افسردگی بعد از زایمان
- راه های جلوگیری از افسردگی بعد از زایمان
- افسردگی بعد زایمان گرفتم چیکار کنم تا خوب بشم؟
افسردگی بعد از زایمان چیست؟
افسردگی بعد از زایمان ترکیب پیچیده‌ای از تغییرات فیزیکی، احساسی و رفتاری است که برخی خانم‌ها بعد از زایمان آن را تجربه می‌کنند. افسردگی پس از زایمان نوعی افسردگی اساسی است که طی ۴ هفته پس از زایمان آغاز می‌شود. تشخیص این نوع افسردگی براساس شدت آن و همچنین فاصله زمانی بین زایمان و شروع علائم افسردگی انجام می‌شود.
زمانی که مادر فرزند خود را به دنیا می‌آورد تغییرات شیمیایی، اجتماعی و روانی بسیاری در او ایجاد می‌شود. در واقع وقتی از این نوع افسردگی صحبت می‌شود به طیف گسترده‌ای از تغییرات فیزیکی و احساسی اشاره می‌شود که مادر آن‌ها را تجربه می‌کند.
افت میزان هورمون‌ها بعد از زایمان می‌تواند باعث بروز افسردگی شود. در طول دوران بارداری میزان هورمون‌های «استروژن» و «پروژسترون» چندین برابر می‌شود و طی ۳ روز بعد از زایمان به شدت افت کرده و به مقدار قبل از بارداری می‌رسد.
علاوه بر تغییرات هورمونی یاد شده، تغییرات روانی هم که به دنبال تولد نوزاد ایجاد می‌شوند می‌توانند خطر افسردگی را افزایش دهند. بسیاری از مادران احساس غم و اندوه بعد از زایمان را تجربه می‌کنند که کمتر از دو هفته طول میکشد. از هر ۱۰ نفر ۱ نفر دچار مشکلات روحی جدی‌تر و افسردگی بعد از زایمان می‌شود.
علائم افسردگی بعد از زایمان چیست؟
تشخیص نشانه های افسردگی بعد از زایمان می‌تواند سخت باشد. بسیاری از خانم‌ها بعد از به دنیا آوردن فرزندشان علائم زیر را تجربه می‌کنند:
- مشکل در به خواب رفتن
- تغییر اشتها
- خستگی بیش از حد
- کاهش میل جنسی
- نوسان خلق
تجربه این علائم بعد از زایمان، طبیعی است. اما خانم‌هایی که به افسردگی پس از زایمان دچار شده‌اند برخی از علائم افسردگی اساسی را هم تجربه می‌کنند. از جمله این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خلق افسرده
- کاهش انگیزه و لذت نبردن
- احساس بی ارزشی، ناامیدی و درماندگی
- افکار مرگ یا خودکشی
- فکر کردن به آسیب زدن به دیگران
علائم وسواس فکری – عملی (OCD) هم در درصدی از خانم‌ها بعد از زایمان مشاهده می‌شود. نگرانی درباره سلامت فرزند یا ترس‌های غیر منطقی درباره آسیب دیدن نوزاد در این دسته از علائم قرار می‌گیرد.
در صورتی که افسردگی درمان نشود می‌تواند برای مادر و فرزنش خطراتی را به همراه آورد. تحت شرایط زیر مادر باید از روانشناس و مشاوره فردی کمک بگیرد:
- پایدار بودن علائم به مدت حداقل ۲ هفته
- عدم توانایی انجام فعالیت‌های روزمره
- دارا بودن افکار آسیب به خود یا نوزاد
- اضطراب شدید، احساس ترس و وحشت زیاد در طول روز
مطلب مرتبط: علائم، علل و درمان افسردگی در زنان
علت افسردگی بعد از زایمان چیست؟
عوامل متعددی می‌توانند باعث بالا رفتن احتمال افسردگی شوند. از جمله:
- سابقه افسردگی حین بارداری و پس از زایمان
- سن مادر (هر چه مادر جوان‌تر باشد احتمال افسردگی بالاتر است.)
- احساس شک و تردید در بارداری
- تعداد فرزندان (هر چه تعداد فرزندان بیشتر باشد احتمال ابتلا به افسردگی بالاتر می‌رود.)
- سابقه ابتلا به افسردگی یا اختلال ناخوشی قبل از قاعدگی
- کمبود حمایت اجتماعی و عاطفی
- تنها زندگی کردن
- اختلافات زناشویی
در واقع نمی‌توان یک علت واحد برای افسردگی بعد زایمان پیدا کرد. اما مسائل روانی و جسمانی مختلفی می‌توانند در ابتلا به این اختلال دخیل باشند، از جمله:
- هورمون‌ها: کاهش ناگهانی استروژن و پروژسترون پس از بارداری می‌توانند باعث این مشکل شوند. همچنین ممکن است میزان هورمون‌های تولید شده توسط غده تیروئید هم به شدت افت کند و باعث ایجاد حس خستگی، کندی عمل و افسردگی شود.
- کمبود خواب: کاهش ساعت خواب می‌تواند انجام کارهای روزمره، رسیدگی به کوچک‌ترین مسائل و مراقبت از نوزاد را هم با مشکل روبرو کرده و باعث ایجاد حس اضطراب شود.
- مخدوش شدن تصویر ذهنی فرد از خود: در این دوران مادر ممکن است احساس کند جذابیت خود را از دست داده یا دیگر کنترلی روی زندگی خود ندارد. این مسائل می‌توانند منجر به افسردگی بعد از زایمان شوند.
انواع افسردگی بعد از زایمان
انواع حالت های افسردگی بعد زایمان را می‌توان در سه گروه زیر خلاصه کرد:
۱- اندوه بعد از زایمان
احساس غم و اندوه بعد از زایمان را بسیاری از مادران در روزهای ابتدایی تولد نوزاد خود تجربه می کنند. نوسانات خلقی (مثلاً احساس خوشحالی زیاد و بعد احساس غم شدید)، گریه کردن بی دلیل، بیتابی، کاهش صبر و تحمل، خلق تحریک پذیر، اضطراب، احساس غم و تنهایی در این دوران تجربه می‌شوند.
این علائم بین چند ساعت تا حداکثر دو هفته بعد از زایمان پایدار هستند. اندوه بعد از زایمان معمولاً خود به خود بهبود یافته و احتیاج به کمک حرفه‌ای ندارد. صحبت کردن با سایر مادران و شرکت در برنامه‌های گروهی می‌تواند به مادر در سپری کردن این دوران کمک کند.
۲- افسردگی بعد از زایمان
افسردگی بعد زایمان چند روز یا حتی چند ماه بعد از تولد نوزاد ایجاد می‌شود. علائم آن بسیار شبیه به اندوه بعد از تولد است (احساس غم، اضطراب، تحریکی پذیری بالا، یاس و ناامیدی) اما شدت آن‌ها بسیار بیشتر است. افسردگی زایمان می‌تواند توانایی مادر را در انجام فعالیت‌های روزمره‌اش محدود کند.
اگر علائم افسردگی بعد زایمان را در خود یا اطرافیانتان مشاهده می کنید لازم است با پزشک خود صحبت کنید. پزشک علائم را بررسی و درمان مناسب را تجویز می‌کند. مشاوره رواندرمانی و دارو می‌توانند روند پیشرفت بیماری را متوقف کنند. در صورتی که افسردگی درمان نشود علائم آن شدت یافته و وضعیت بیمار بدتر می‌شود.
۳- روانپریشی بعد از زایمان
«روانپریشی بعد زایمان» یا «سایکوز بعد از زایمان» (Postpartum Psychosis) یک بیماری ذهنی خطرناک است که می‌تواند طی سه ماه بعد از تولد ایجاد شود. افراد مبتلا به سایکوز ارتباط خود را با دنیای واقعی از دست می‌دهند، ممکن است صداهای غیر واقعی بشنوند یا دچار هذیان و توهم شوند.
سایر علائم این بیماری عبارتند از:
- بی خوابی
- احساس عصبانیت
- بی قراری
- احساسات و رفتارهای عجیب
- توهم دیداری (در موارد نادر)
خانم‌هایی که به جنون پس از زایمان مبتلا می‌شوند باید به سرعت درمان (اغلب درمان دارویی) دریافت کنند. گاهی این خانم‌ها به علت خطر آئیب به خود یا دیگران نیاز به بستری در بیمارستان دارند.
درمان افسردگی بعد از زایمان
بسته به نوع و شدت علائم، راه درمان افسردگی بعد زایمان متفاوت است. داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی، رواندرمانی و شرکت در گروه‌های حمایتی برای دریافت حمایت عاطفی راه‌هایی هستند که برای درمان این بیماری استفاده می‌شوند. در موارد شدیدتر از تزریق وریدی داروی جدیدی به نام «برکسانولون» استفاده می‌شود. در افراد مبتلا به جنون بعد از بارداری داروهای درمان جنون و بستری در بیمارستان هم تجویز می‌شود.
مطلب مرتبط: افسردگی بعد از زایمان چقدر طول میکشد؟
در صورتی که نوزاد از شیر مادر تغذیه می‌کند لزوماً نباید نگران مصرف داروهای ضد افسردگی بود. بسیاری از مادران شیرده می‌توانند تحت نظر پزشک خود از اثرات درمانی این داروها بهره ببرند.
عوارض افسردگی بعد از زایمان
در صورتی که افسردگی بعد از زایمان درمان نشود اثرات منفی آن می‌تواند گریبان‌گیر مادر، نوزاد و سایر اعضای خانواده شود. افسردگی درمان نشده می‌تواند ماه‌ها طول بکشد یا تبدیل به یک اختلال مزمن شود. حتی در صورت درمان هم ممکن است فرد در آینده به طور مقطعی دچار افسردگی شود.
همچنین افسردگی می‌تواند پدر خانواده را هم تحت تاثیر قرار داده و ریسک ابتلای او را به افسردگی افزایش دهد. فرزندان مادران افسرده هم با احتمال بیشتری به اختلالات خواب و خوردن، بی قراری و گریه های غیر طبیعی و تاخیر در زبان باز کردن دچار می‌شوند.
مطلب مرتبط: افسردگی در زندگی زناشویی چه اثراتی دارد؟
راه های جلوگیری از افسردگی بعد از زایمان
اگر سابقه ابتلا به افسردگی را دارید در اولین مراجعه به پزشک برای مراقبت‌های بارداری یا پیش از اقدام به بارداری این مساله را با او در میان بگذارید.
در طول دوران بارداری پزشک علائم را تحت نظر می‌گیرد. افسردگی خفیف در بارداری را می‌توان به کمک گروه‌های حمایتی و رواندرمانی کنترل کرد. همچنین ممکن است پزشک تشخیص دهد که نیاز به دریافت درمان دارویی هم دارید.
بعد از تولد نوزاد پزشک شما را تحت نظر قرار می دهد تا علائم افسردگی را بررسی کند. هر چه زودتر تشخیص افسردگی انجام شود درمان را سریع‌تر می‌توان آغاز کرد. در صورتی که قبلاً هم سابقه ابتلا به افسردگی پس از زایمان داشتید پزشک درمان را به محض تولد نوزاد آغاز می‌کند.
افسردگی بعد زایمان گرفتم چیکار کنم تا خوب بشم؟
اگر به دنبال راه‌هایی برای بهتر شدن حالتان و کنار آمدن با تولد نوزاد دارید توصیه‌های زیر را به کار بگیرید:
- کمک بگیرید: اجازه دهید دیگران بدانند که چگونه می‌توانند به شما کمک کنند.
- درباره انتظاراتی که از خود و فرزندتان دارید واقع‌بین باشید.
- ورزش کنید: اگرچه ممکن است پزشک پس از زایمان برایتان محدودیت‌هایی قائل شود می‌توانید با صلاحدید او ورزش را آغاز کنید. از خانه خارج شوید و کمی قدم بزنید تا به بهبود حالات افسردگی کمک کنید.
- رژیم غذایی سالم را رعایت کنید و از مصرف الکل و کافئین بپرهیزید.
- ارتباط خود را با همسرتان بهبود دهید و برای یکدیگر وقت بگذارید.
- خود را در خانه حبس نکنید و سعی کنید با خانواده و دوستانتان در ارتباط باشید.
- در اولین روزهای بعد از زایمان ملاقات‌ها و تماس‌های تلفنی را محدود کنید.
- زمانی که نوزادتان خواب است شما هم استراحت کنید.
همچنین اگر به دنبال درمان‌های کمکی افسردگی هستید مطلب «درمان افسردگی در خانه | ۱۰ درمان خانگی افسردگی» را بخوانید.
منبع:
آیا شما هم تجربه افسردگی پس از زایمان را دارید؟ اگر سوالی درباره افسردگی دارید می‌توانید در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
برای دریافت مشاوره از روانشناسان و روانپزشکان روی دکمه زیر کلیک کنید و به صورت اینترنتی و غیرحضوری از آن‌ها وقت رزرو کنید.
