اسکوپوفوبیا یا ترس از زل زدن چیست؟ علائم، علل و درمان

به ترس بیش از حد و غیرمنطقی از خیره شدن اسکوپوفوبیا گفته می‌شود. گاهی اوقات افراد از مرکز توجه بودن احساس اضطراب می‌کنند. اما اسکوپوفوبیا چیزی فراتر از یک استرس ساده است. مانند دیگر انواع فوبیا، اسکوپوفوبیا می‌تواند به قدری شدید شود که توانایی فرد را برای انجام کارهای روزانه (مانند رفتن به سر کار یا مدرسه) مختل کند. در این مقاله به بررسی ترس از زل زدن (اسکپوفوبیا)، علل، علائم و راه‌های درمان آن می‌پردازیم.

اسکوپوفوبیا (ترس از زل زدن) چیست؟

اسکوپوفوبیا (scopophobia) ترس از زل زدن و خیره شدن نام دارد. شدت علائم از شخصی به شخص دیگر متفاوت است. برخی از افراد تنها زمانی که افراد غریبه به مدت طولانی به آن‌ها خیره می‌شوند احساس ترس و اضطراب می‌کنند. برخی دیگر حتی با برقراری تماس چشمی با دوستانشان دچار وحشت و اضطراب می‌شوند. اسکوپوفوبیا غالبا با فوبیاها و اضطراب اجتماعی همراه است. عدم درمان این فوبیا می‌تواند مشکلات بسیاری را بوجود آورد.

مشکلات روانی مرتبط با اسکوپوفوبیا

بیشتر اوقات افرادی که به اسکوپوفوبیا مبتلا هستند به یکی دیگر از انواع اختلالات اضطرابی نیز مبتلایند. اسکوپوفوبیا با اختلال اضطراب اجتماعی و اختلال طیف اوتیسم مرتبط است. پزشکان مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها (CDC) بر این باورند که افرادی که به بیماری‌های عصبی مبتلا هستند، مانند سندرم تورت یا صرع، ممکن است به انواع اختلالات اضطراب اجتماعی مبتلا شوند. احتمالا به این دلیل که علائم این بیماری‌ها می‌تواند توجه افراد را به خود جلب کند.

توجه داشته باشید که هیچگاه ترس منطقی به عنوان فوبیا شناسایی نمی‌شود. با این حال برای برخی از افراد میزان ترس ایجاد شده بر اثر محرک‌های مختلف بسیار اغراق‌ آمیزتر از میزان خطری است که آن ترس ایجاد می‌کند.

فوبیاهای اجتماعی همچنین می‌تواند به دلایل وقایع و تجربه‌های منفی گذشته نیز رخ دهند. این تجربه‌ها می‌توانند شامل تصادفی در گذشته باشند که ظاهر شما را تغییر داده است. و یا مسخره کردن ظاهر در کودکی نیز می‌تواند موجب چنین اضطراب هایی شود.

علائم اسکوپوفوبیا

اگر به اسکوپوفوبیا مبتلا باشید، ممکن است از موقعیت‌هایی که باعث جلب توجه می‌شود و شما را در کانون توجه قرار می‌دهد به شدت خودداری کنید. برخی از افراد تنها در قرار گرفتن در جاهای شلوغ می‌ترسند، در حالی که برخی دیگر حتی از رفتن به فروشگاه مواد غذایی هم احساس اضطراب می‌کنند. برخی از افراد مبتلا به اسکوپوفوبیا حتی از تماس چشمی با یک رهگذر در خیابان هم احساس اضطراب می‌کنند.

هنگام مواجهه با ترس خود ممکن است به سرعت سرخ شوید. از قضا، بسیاری از افراد مبتلا به اسكوپوفوبیا از اریترو فوبیا یا ترس از سرخ شدن نیز رنج می‌برند. بسیاری از افراد مبتلا به اسکوپوفوبیا اکثر فعالیت‌های خود را تا جایی که ممکن است محدود می‌کنند. ممکن است دیگر به تنهایی از خانه بیرون نروند و یا حتی کسانی را که به خوبی نمی‌شناسند به خانه‌شان دعوت نکنند. با گذشت زمان عدم درمان این فوبیا می‌تواند به یک مشکل بسیاری جدی تبدیل شود. ممکن است بعد از مدتی حتی در بودن کنار اقوام و یا دوستانتان احساس اضطراب و استرس را داشته باشید. رایج‌ترین علائم اسکوپوفوبیا عبارت‌اند از:

• نگرانی بیش از حد
• خجالت زدگی
• تپش قلب
• تعریق یا لرزش
• خشکی دهان
• مشکل در تمرکز
• بی‌قراری
• حملات وحشت (پانیک)

چگونه اسکوپوفوبیا بر زندگی شما تاثیر می‌گذارد؟

اسکوپوفوبیا می‌تواند منجر به اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی (حتی دورهمی‌های خانوادگی) شود. اگر علائم شما شدید باشد، ترس از خیره شدن می‌تواند باعث اجتناب از برخوردهای عادی روزانه مانند مراجعه به پزشک، مشورت با معلم فرزندتان یا استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی شود. این ترس می‌توانند مشکلات متعددی در رابطه با زندگی کاری یا زندگی عاطفی شما ایجاد کند. همچنین می‌تواند مانع از ادامه تحصیل و سفر کردن شود.

علل اسکوپوفوبیا

اسکوپوفوبیا در بیشتر مواقع می‌تواند بر اثر رویدادهای آسیب‌زا ایجاد شود. افرادی که در کودکی مورد آزار و اذیت لفظی قرار گرفته‌اند و یا از نظر ظاهری مورد تمسخر قرار گرفته‌اند ممکن است بیش از سایر در خطر ابتلا به این نوع فوبیا باشند. بسیاری از نوجوانان مرحله‌ای از خود میان بینی شدید را پشت سر می‌گذرانند که ممکن است شامل نگرانی درباره خیره شدن به آن‌ها باشد. به طور کلی این احساسات با گذشت زمان فروکش خواهد کرد. اما اگر این نوع ترس‌ها بعد از گذشت از سن نوجوانی باقی بمانند ممکن است اسکوپوفوبیا تشخیص داده شود که حتما باید تحت درمان قرار گیرد.

درمان اسکوپوفوبیا

اگر به اسکوپوفوبیا مبتلا هستید، شاید دانستن این قضیه که حدود ۱۲ درصد از بزرگسالان اختلال اضطراب اجتماعی دارند به شما کمک کند.

رفتار درمانی شناختی اولین قدم برای درمان فوبیاهای خاص

موسسه ملی سلامت روان دو نوع درمان مختلف را برای افرادی که به اختلال اضطراب اجتماعی مبتلا هستند توصیه می‌کند:

• رفتار درمانی شناختی شامل رواندرمانی با یک درمانگر می‌باشد که در آن با ریشه یابی الگوهای منفی تفکر می‌توانید ترس‌تان را تشخیص دهید. بنابراین با این کار می‌توانید با مرور زمان هم رفتار و هم افکار خود را تغییر دهید.
• مواجهه درمانی همراه با یک رواندرمانگر می‌تواند به شما کمک کند تا با ترس خود روبه‌رو شوید. این کار به مرور زمان باعث کاهش و در نتیجه از بین رفتن ترستان می‌شود. توجه داشته باشید که تکنیک مواجهه درمانی در محیطی کاملا امن و بدون هیچ خطری انجام خواهد شد.

مصرف دارو

برخی از علائم اضطراب ممکن است تنها با مصرف دارو کاهش یابند. به همین دلیل لازم است که به طور کامل علائم خود را برای رواندرمانگر توضیح دهید.

سخن آخر پزشک خوب

به ترس از زل زدن و خیره شدن اسکوپوفوبیا گفته می‌شود. این نوع فوبیا اغلب با دیگر انواع اضطراب اجتماعی مرتبط است. در طی تجربه یک دوره از علائم اسکوپوفوبیا ممکن است احساس گرگرفتگی یا تپش قلب را تجربه کنید. همچنین لرزش و تعریق از دیگر علائم شایع این اختلال هستند. به دلیل ناخوشایند بودن علائم این بیماری، ممکن است از موقعیت‌های اجتماعی که محرک این فوبیا هستند اجتناب کنید. اما اجتناب طولانی مدت ‌می‌تواند در در روابط شما،  عملکرد  شما در مدرسه، محل کار و سایر زمینه‌های زندگی روزمره اختلال ایجاد کند.

رفتار درمانی شناختی و مواجهه درمانی می‌توانند برای درمان این نوع فوبیا بسیار موثر باشند. همچنین مصرف دارو می‌تواند علائم این بیماری را تا حد قابل توجهی کاهش دهد. در طی تجربه دوره‌های اسکوپوفوبیا تکنیک‌های آرام سازی را امتحان کنید و یا با یک دوست و حامی معتمد تماس بگیرید تا علائم شما کاهش یابد.

منابع

• healthline
• verywell mind

در صورت نیاز می‌توانید با مراجعه به سایت پزشک خوب از بهترین روانشناسان فردی در سراسر ایران به صورت اینترنتی نوبت بگیرید.