اسپکترو فوبیا نوعی اختلال اضطرابی است که در دسته فوبیاهای خاص قرار می‌گیرد. اسپکترو فوبیا به ترس از آینه یا چیزی که در آن منعکس می‌شود گفته می‌شود. به ترس از آینه آیسو پترو فوبیا یا کاتوپتروفوبیا نیز گفته می‌شود. افراد مبتلا به اسپکترو فوبیا ممکن است از دیدن تصویر خود در آینه، خود آینه و یا توهم دیدن اشیاء ماورالطبیعه در آینه احساس وحشت کنند. این نوع فوبیا جز فوبیاهای خاص قرار می‌گیرد. اما بسیار جدی است. مانند دیگر انواع فوبیاهای خاص، اسپکترو فوبیا می‌تواند تمام جنبه‌های زندگی شخص را مختل کنند و موجب رفتارهای اجتنابی در او شود. علائم اسپکترو فوبیا می‌تواند بسیار جدی و ناتوان کننده باشد و کیفیت زندگی شخص را تحت تاثیر قرار دهد.
علائم اسپکترو فوبیا
علائم اسپکتروفوبیا بسته به فرد متفاوت خواهد بود، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- زمانی که فرد به آینه یا بازتاب خود نگاه میکند و یا حتی به آن فکر میکند، ممکن است علائم اضطراب و ترس (مانند تعریق، افزایش ضربان قلب و حملات وحشت) را تجربه کند.
- فرد ممکن است رفتارهای اجتنابی را تجربه کند.
- فرد مبتلا ممکن است به دلیل ترس از آینه و یا دیدن تصویر خود در آن به شدت کیفیت زندگی پایینی داشته باشد و دچار پریشانی و آشفتگی شود.
برای اینکه به طور قطعی این فوبیا برای شخص تشخیص داده شود باید حداقل به مدت شش ماه علائم را داشته باشد و این فوبیا به دلیل اختلال روانی دیگری بروز ندهد. نکته قابل توجه این است که افرادی که به فوبیاهای خاص مبتلا هستند ممکن است حملات پانیک (وحشت) را نیز تجربه کنند. در واقع فوبیاهای خاص و اختلالات پانیک (وحشت) در دسته اختلالات اضطرابی طبقه بندی می‌شوند و علیرغم تشابهاتی که در علائم خود دارند دو اختلال کاملا مجزا هستند.
تجربه اسپکترو فوبیا ممکن است بسیار ترسناک باشد. اگر این ترس موجب آسیب رساندن به خودتان یا دیگران شده است و یا زندگی شما مختل شده است باشد هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص اسپکترو فوبیا
فوبیای خاص توسط روانپزشکان و روانشناسان و همچنین دفترچه راهنمای تشخیصی آماری (DSM-5) قابل تشخیص است. (DSM-5) معیارهای مشخصی را برای تشخیص این اختلال ارائه می‌دهد. ممکن است پزشک معالج شما از شما بخواهد علائم، شدت و دفعات تکرار علائم را توصیف کنید. همچنین ممکن است روانشناس یا روانپزشک از شما بخواهد که میزان ترس و اضطراب‌تان را در هنگام مواجه با ترس درجه بندی کنید تا بهتر بتوانند میزان ترس شما را بفهمند.
بیماری‌های روانی مرتبط با اسپکتروفوبیا
در طی فرآیند تشخیص فوبیا، روانشناس یا روانپزشک شما ممکن است احتمال ابتلا به بیماری‌های دیگر را رد کند و یا ممکن است این اختلال همراه با اختلال دیگری خود را بروز داده باشد. با اختصاص وقت برای درک کامل دامنه علائم، پزشک می‌تواند بهترین درمان را به شما را ارائه دهد.
- فاسموفوبیا
- تاناتو فوبیا
- اختلال بدشکل انگاری بدن
- حملات پانیک
- اختلال وسواس فکری عملی
- اختلال استرس پس از سانحه
- اختلال اضطراب فراگیر
- اختلال اضطراب اجتماعی
بیماری‌های همراه با اسپکتروفوبیا
تحقیقات نشان می‌دهد که فوبیاهای خاص به طور بالقوه‌ای با اختلالات روانی دیگر ارتباط دارند. شایع‌ترین اختلالاتی که همراه با فوبیاهای خاص رخ می‌دهند شامل اختلالات خلقی، اختلالات اضطرابی و اختلالات سوء مصرف مواد مخدر می‌باشد.
علل اسپکترو فوبیا
فوبیاهای خاص ممکن است در اثر تجربه وقایع آسیب‌زا رخ دهند. اما این به این معنی نیست که تمام افرادی که به فوبیاهای خاص مبتلا هستند حتما وقایع آسیب‌زا را تجربه کرده‌اند. تحقیقات نشان می‌دهد که عوامل ژنتیکی و محیطی نیز ممکن است در ایجاد فوبیاهای خاص نقش داشته باشند. اسپکترو فوبیا ممکن است بسته به تجربه شخصی فرد و ژنتیک به طرق مختلفی خود را نشان دهد.
- کودکان و بزرگسالان مبتلا به آمیگدالای بیش از حد فعال (بخشی از مغز که احساسات و رفتار را از خود بروز می دهد) ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به فوبیای خاص باشند.
- کودکان و بزرگسالانی که شرایط جدید را تجربه می‌کنند ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به فوبیاهای خاص باشند. به عبارت دیگر اشیایی که قبلا واکنش تهدید را برای مغز ایجاد نمی‌کرد ممکن است ترسناک به نظر برسد.
- ترس‌های اساسی ممکن است با تجارب ژنتیکی، محیطی یا آسیب‌زا تشدید شوند.
فردی که یک رویداد آسیب‌زای مربوط به آینه را تجربه میکند ممکن است دچار اسپکترو فوبیا شود. به عنوان مثال کودکی که یک یا چند بار در آینده او را ترسانده باشند ممکن است به اسپکترو فوبیا مبتلا شود.
انواع مختلف اسپکترو فوبیا
اسپکترو فوبیا ممکن است به هراس‌های مختلف مربوط به آینه مرتبط شود. در زیر به انواع مختلف اسپکترو فوبیا اشاره می‌کنیم اما به یاد داشته باشید که این عوامل تاکنون به طور رسمی تشخیص داده نشده‌اند.
ترس از آینه یا تصویر بدن
اگر با مشکلات مرتبط با تصویر بدنتان روبه‌رو هستید دیدن تصویر بدنتان در آینه ممکن است محرک اسپکترو فوبیا باشد. ممکن است همراه با اسپکترو فوبیا اختلالات تغذیه و یا بدشکلی بدن را تجربه کنید.
ترس از بازتاب
ترس از آینه ممکن است به طور کلی مربوط به ترس از بازتاب باشد. علاوه بر آینه سایر اجسامی که بازتاب کننده هستند مانند عینک آفتابی می‌توانند محرک این فوبیا باشند. بازتاب‌ها به طور کلی موارد منعکس شده را تحریف می‌کنند و باعث می‌شوند احسام کمی غیر واقعی به نظر برسند.
ترس از اجسام غیر واقعی
آینه از دیرباز با اجسام ماوراء طبیعی و خرافاتی در ارتباط بوده است. برخی از افراد بر این باورند که آینه روح افراد را منعکس میکند. در برخی از فرهنگ‌ها، افراد آینه‌های خانه شخص تازه فوت شده را می‌پوشانند. چه برای جلوگیری از ظهور ارواح تازه مرده و چه برای جلوگیری از مشخص شدن روح فرد مرده برای دیگران. ارتباط میان آینه و روح موجب انتشار افسانه‌های زیادی شده است که محرک اصلی ترس فرد از آینه می‌باشد.
درمان اسپکترو فوبیا
درمان اسپکترو فوبیا از شخصی به شخص دیگر متفاوت است اما به طور کلی شامل نوعی از رواندرمانی می‌باشد.
مصرف دارو
اسپکترو فوبیا به طور کلی به مصرف دارو نیازی ندارد اما اگر فرد به اختلال روانی دیگر همزمان با این نوع فوبیا مبتلا باشد مصرف دارو برای شخص توصیه می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد مصرف همزمان دارو همراه با رواندرمانی در درمان اسپکترو فوبیا بسیار موثر خواهد بود. بازدارنده‌های بازجذب انتخابی سروتونین، بتابلاکرها، بازدارنده‌های مونوآمین اکسیداز و بنزودیازپین‌ها از جمله داروهایی هستند که برای درمان این فوبیا تجویز می‌شوند.
رواندرمانی
رواندرمانی معمولاً برای افرادی که علائم اسپکتروفوبیا را تجربه می‌کنند یک گزینه درمانی موثر است. رواندرمانی ممکن است به تنهایی و یا همراه با دارو انجام شود. تکنیک‌های روان درمانی اصولا بسته به خود شخص و سبک درمانی رواندرمانگر متفاوت خواهد بود. رفتار درمانی شناختی، مواجهه درمانی، مواجهه درمانی توسط واقعیت مجازی، حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد، درمان های پویشی و تحلیلی از تکنیک‌های درمانی است که رواندرمانگران برای درمان ترس از آینه (اسپکترو فوبیا) از آن استفاده می‌کنند.
منبع: verywell mind
اگر شماهم درگیر این مسئله هستید با مراجعه به سایت پزشک خوب از بهترین متخصصان این زمینه به صورت اینترنتی نوبت بگیرید.
پرسش و پاسخ
سلام من از انعکاس خودم توی اینه میترسم مثلا وقتی پشتم به اینه ست فورن برمیگردم و نگاه میکنم تا ببینم انعکاس من هم دقیقا مثل همه یا نه یا وقتی جلوی اینه چشمام رو میبندم فورن بازش میکنم چون میترسم انعکاسم در همون حالت نگام کنه
سلام ما بعضب وقتا وقتي ميرم جلو اينه خودمو ميبينم از خودم ميترسم
و توي شبا هم از خانوادم ميترسم
و وسواس فكري هم دارم
سلام وقتتون بخیر .
من اعتماد به نفس اینکه خودم رو داخل اینه نگاه کنم ندارم و هرجا اینه باشه از اونجا دور میشم چون فکر میکنم ممکنه نقصی داخل چهره ام باشه ، بعظی وقت ها که ناخودآگاه به اینه نگاه میکنم سریعا لباس هام رو عوض میکنم و کلا شکل شمایلمو عوض میکنم . لطفا کمک کنید چطور با این قضیه کنار بیام .
سلام , من خیلی کم به آیینه نگاه میکنم , خیلی کم عکس میگیرم و هیج تلاشی برای هیچ ژستی نمیکنم و اگه تو جمع دوستانه مجبور نباشم عکس نمیگیرم و اون رو به عنوان اینکه فقط اون لحظات بگذره میگذرونم , بعد از اینکه از محل کارم به خونه برمیگردم خودمو تو آیینه نگاه نمیکنم و حتی به عمد از آیینه فرار میکنم تا مبادا کوچکترین نقصی تو صورتم باشه و مایوس بشم , من فیسم کاملا عادیه کامل پرفکت نیستم و خب نقص هایی هم دارم ولی فکر نکنم انقدری باشه که منو ازآیینه فراری بده من حتی تو محیط کارمم تو آیینه خودمو نگاه نمیکنم نمیدونم از چی میترسم, تو این مدت فکر میکردم شاید کمبود اعتماد بنفس هستش ولی با خوندن مطالب شک دارم فقط این باشه ممنون میشم راهنماییم کنید .
سلام من دچار یک ترسی‌هستم از دور وقتی به آیینه نگاه میکنم همه چی اوکی هست ولی وقتی به آیینه نزدیک نزدیک میشم صورتم و سرم رو خیلی بزرگ میبینم که از شدت استرس و ترس بی حال میشم نمی دونم کدومش واقعیه حالم خیلی بده
سلام. اگه مشکلتون شدیده بهتره به روانشناس مراجعه کنید تا مساله و عوامل بروز رو بهتر بررسی کنید و راهکار مناسب رو برای حل مساله‌تون طرح‌ریزی کنید. این تمرین هم می‌تونه بهتون کمک کنه از فردی بخواید توی کادری شبیه به آینه مثلا چارچوب در یا پنجره بایسته و شما همینطور که از دور به ایشون نزدیک می‌شید به جزییات و چهره و سر و صورت ایشون دقت کنید و بعد همین تمرین رو در آینه انجام بدید تا ببینید آیا چیزی غیر عادی هست یا نه.
مطلب مفیدی بود ممنون