ورم پا و ورم مچ پا مشکل نسبتا شایعی است و معمولا جای نگرانی ندارد، به خصوص اگر به طور طولانی مدت بایستید و یا راه بروید. اما ورم پایی که برای مدت طولانی باقی می‌ماند و یا همراه با خود علائم خاص دیگری دارد می‌تواند یک مشکل جدی به شمار رود. در این مقاله برخی از دلایل احتمالی ورم پا و مچ پا و اینکه چه زمان باید به پزشک مراجعه کنیم را بررسی می‌کنیم.
دلایلی که ممکن است پاها ورم کند
دکتر کاپوتو تکرار می‌کند که پاهای متورم می‌تواند علت‌های بسیاری داشته باشد. گاهی اوقات، این نتیجه ناشی از تجمع مایعات پس از یک روز طولانی در پاها است. در موارد دیگر، تورم پا می‌تواند نشانه یک بیماری جدی باشد.اما ازجمله دلایل ورم پاها عبارتنداز:
پف کردن پاها
اگر تمام روز روی پاهای خود بوده‌اید، پف کردن در پاها غیر معمول نیست. همینطور اگر ساعت‌ها در ماشین یا هواپیما نشسته باشید، پاها ورم میکنند. در این زمان مایع در پاها جمع میشود. ورم پاها در افرادی که اضافه وزن دارند یا باردار هستند بسیار شایع‌تر از دیگر افراد است.
چه باید کرد: مصرف نمک را در رژیم غذایی خود محدود کنید. زمانی که در سفر هستید، مرتب از جای خود بلند شوید تا حرکات کششی انجام دهید. اگر ورم خفیف دارید و نمی‌خواهید پف کنید، پیاده روی کنید یا پاهای خود را روی بالش نگه دارید.
ترمبوز ورید عمقی
ترومبوز ورید عمقی (DVT) یک لخته خون است که در ورید بدن، چون لگن، ران یا ساق پا ایجاد میشود. علائم معمول DVT عبارتند از:
- رگ‌های بزرگ شده در نزدیکی سطح پوست
- درد یا حساسیت در پا
- تورم در یک پا، گاهی اوقات همراه با پوست قرمز و متورم
DVT به خودی خود تهدید کننده زندگی نیست. با این حال، اگر یک لخته آزاد شود، می‌تواند به ریه‌ها آسیب بزند و جریان خون را مسدود کند. این مسئله می‌تواند منجر به آمبولی ریه شود، یک وضعیت بسیار جدی است.
در مورد آن چه باید کرد: اگر علائم DVT را تجربه کردید، باید به دنبال درمان باشید تا خطر آمبولی ریه را کاهش دهید. پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- بالا بردن پاها
- پوشیدن جوراب‌های فشاری
- دارو
- درمان جراحی
نارسایی وریدی
گاهی اوقات، وریدهای پاها ممکن است ضعیف شوند. وقتی این اتفاق می‌افتد، خون به راحتی به قلب شما بر نمی‌گردد. این موضوع باعث میشود تا رگ‌های واریسی موجب تجمع مایع در پاها شود. گاهی اوقات نارسایی وریدی در افرادی که در گذشته DVT داشته‌اند ایجاد میشود.
در مورد آن چه باید کرد: اگر با نارسایی وریدی زندگی می‌کنید، پزشک برای بهبود اوضاع مواردی را توصیه می‌کند:
- تغییرات سبک زندگی مانند افزایش ورزش و کاهش وزن
- جوراب‌های فشاری یا دستگاه‌های فشرده سازی متناوب پنوماتیک
- دارو
- درمان جراحی
لنف ادم
لنف ادم زمانی رخ میدهد که غدد لنفاوی بدن آنطور که باید مایع لنفاوی را فیلتر نمی‌کنند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، می‌تواند باعث تورم یک یا چند اندام شود که از خفیف تا شدید متغیر است.
لنف ادم گاهی اوقات در افرادی که غدد لنفاوی را برای درمان سرطان برداشته اند، رخ میدهد. این بیماری می‌تواند دیگرانی را که غدد لنفاوی آنها به دلایل دیگر آسیب دیده یا به درستی کار نمی‌کنند، تحت تاثیر قرار دهد.
چه باید کرد: درمانهای رایج برای مدیریت لنف ادم عبارتند از:
- جوراب‌های فشرده سازی و دستگاه‌ها
- درناژ لنفاوی (شکلی از خود ماساژ)
- ورزش
- درمان جراحی
بیماری قلبی، کلیوی یا کبدی
وقتی اندام‌های بدن به درستی کار نمی‌کنند، مایعات می‌توانند در پاها جمع شوند. نارسایی احتقانی قلب، بیماری کلیوی و بیماری کبد همگی می‌توانند باعث تورم در پاها شوند.
چه باید کرد: اگر هر یک از این شرایط را دارید (یا مشکوک هستید که دارید) و متوجه تورم جدید یا مداوم در پاهای خود شدید، در مورد مدیریت آن شرایط به پزشک مراجعه کنید.
آیا برای تورم پاها باید به پزشک مراجعه کرد؟
بسیاری از شرایط دیگر نیز می‌توانند باعث تورم پاها شوند، از جمله عفونت‌ها، آسیب‌ها و شرایطی مانند آرتریت. اگر پف بیش از حد چشمگیر نباشد و ظرف یک روز یا بیشتر برطرف شود، احتمالاً مسئله مهمی نیست. با این حال، اگر علائم زیر را دارید، باید به پزشک مراجعه کنید:
- تورم دائمی شده باشد
- تورم در پاها به طور منظم رخ دهد
- یک پا را تحت تاثیر قرار دهد
- با دیگر علائم خود را نشان دهد
دکتر کاپوتو می‌گوید: پاهای متورم اغلب نشانه یک مشکل بزرگ است. اگر ورم پا دارید، باید توسط پزشک معاینه شوید تا بفهمید چه اتفاقی دارد می‌افتد.
درمان ورم پا
راهنمای گام به گام نحوه درمان تغییر رنگ و تورم ساق پا (در ارتباط با بیماری عروقی).
چگونه تغییر رنگ و ادم پا را که مربوط به بیماری عروقی است، درمان میکنند؟
نحوه تشخیص
پزشکان از روش‌های مختلفی برای تشخیص بیماری عروقی استفاده میکنند، این بیماری موجب تغییر رنگ و تورم پا میشود. این روش‌های تشخیص شامل ارزیابی و بررسی کامل موارد زیر هستند:
- ارائه علائم
- سابقه اولیه پزشکی و جراحی
- بررسی داروها
- مطالعات داپلر وریدی برای ارزیابی نارسایی وریدی در هر دو سیستم ورید سطحی و عمقی
- ونوگرافی
- مطالعات جریان سونوگرافی داپلر
- آنژیوگرافی
- آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی
- شاخص مچ پا-بازویی
- اندازه گیری فشار خون سگمنتال
- تست های ورزشی
هر یک از این آزمایش‌ها به پزشک تصویری از وضعیت گردش خون در پاها میدهد. پزشک می‌توانند بهترین گزینه‌های درمانی را برای شرایط خاص ایجاد کنند.
گزینه‌های درمان
هنگامی که پزشک تشخیص بیماری میدهد، می‌تواند برنامه‌های درمانی را تجویز کند که به وضعیت خاص بیمار رسیدگی کند. با این حال، درمان تنها به وضعیت بیمار بستگی ندارد. سایر عوامل موثر بر درمان عبارتند از:
- سن
- سابقه سلامتی و پزشکی
- شدت عارضه
- سایر شرایط پزشکی و میزان بیماری به طور کلی
- تحمل بدن بیمار برای داروها، درمان‌ها و روش‌های درمانی خاص
- نظر دکتر
مدیریت محافظه کارانه تورم ممکن است شامل توصیه‌های زیر باشد:
- بالا بردن پا در زمان استراحت: گرانش باعث افزایش تجمع خون در ساق پاها و افزایش تورم میشود اگر پاها به جای بالا بردن آنها آویزان شوند.
- جوراب‌های فشرده: این جوراب‌های سبک خاصی هستند که فشارهای مختلفی را در سطوح مختلف اعمال میکنند. این فشار به سیاهرگ ها کمک می‌کند تا میزان تجمع خون را محدود کنند. آنها در سبک‌ها و اندازه‌های مختلفی عرضه شده‌اند و برای استفاده در دوره‌های طولانی نشستن یا ایستادن استفاده می‌شوند.
- نظارت دقیق و مدیریت سایر شرایط پزشکی که ممکن است منجر به تورم شود.
- مصرف نمک/سدیم را در رژیم غذایی محدود کنید.
- تنظیم داروهایی که ممکن است به تورم کمک کنند.
عوارض بارداری
مقداری تورم در پا یا مچ پا در دوران بارداری امری طبیعی است. تورم ناگهانی یا بیش از حد ممکن است در نتیجه یک بیماری جدی به نام پره اکلامپسی باشد. پره اکلامپسی یا مسمومیت حاملگی یک بیماری بسیار جدی است که در آن فشار خون بالا و وجود پروتئین در ادرار پس از هفته ۲۰ بارداری ایجاد میشود. اگر در این دوران تورم شدید و یا تورم همراه با علائمی مانند درد شکم، سردرد، تکرر ادرار، حالت تهوع و استفراغ یا تغییرات بینایی را تجربه کردید، بهتر است هرچه سریع‌تر با پزشک خود تماس بگیرید و درباره نحوه مدیریت این علائم اطلاعات بیشتری به دست آورید.
آسیب پا یا مچ پا
آسیب به پا یا مچ پا می‌تواند منجر به ورم پا شود. متداول‌ترین نوع آسیب به پا پیچ خوردگی مچ پا است. که در صورت آسیب دیدگی یا حرکت نادرست باعث کشیده شدن رباط‌هایی که در حالت نرمال قرار دارند میشود. برای کاهش تورم ناشی از آسیب دیدگی پا یا مچ پا، برای مدتی استراحت کنید، از کیسه آب یخ استفاده کنید، قسمت آسیب دیده را با باند مخصوص بپیچید و پا را بر روی بالش بگذارید. اگر تورم و درد شدید است و با درمانهای خانگی قابل درمان نیست بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
ورم غدد لنفاوی
ورم غدد لنفاوی مجموعه‌ای از غدد لنفاوی در بافت‌ها است که می‌تواند به دلیل عدم وجود غدد لنفاوی یا مشکلات آن پس از برداشتن غدد لنفاوی ایجاد شود. لنف مایعی غنی از پروتئین است که به طور معمول در امتداد شبکه گسترده‌ای از عروق و مویرگ‌ها حرکت می‌کند. از طریق غدد لنفاوی فیلتر میشود، که مواد ناخواسته مانند باکتری‌ها را به دام می‌اندازد و از بین می‌برد. اگر مشکلی در عروق یا غدد لنفاوی وجود داشته باشد حرکت مایع می‌تواند مسدود شود. عدم درمان تجمع غدد لنفاوی می‌تواند باعث عدم درمان زخم و عفونت و تغییر شکل شود. لنف ادم یک مشکل رایج است که بدنبال پرتودرمانی یا برداشتن غدد لنفاوی در بیماران مبتلا به سرطان رخ میدهد. اگر تحت درمانهای سرطانی قرار دارید و تورم را تجربه کرده‌اید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
نارسایی وریدی
تورم مچ پا یا پا غالبا یکی از علائم اولیه رایج نارسایی وریدی است. نارسایی وریدی وضعیتی است که در آن خون به طور نامناسبی به وریدها انتقال پیدا می‌کند. این بدین معنی است که وریدها نمی‌توانند خون کافی را برای بازگشت به قلب پمپاژ کند. به طور معمول، وریدها با دریچه‌های یک طرفه جریان خون را به سمت بالا حفظ میکنند. زمانی که این دریچه‌ها ضعیف شوند یا آسیب دیده باشند، خون به داخل رگ‌ها نشت می‌کند و مایعات در بافت نرم ساق پا، به ویژه مچ پا و پا باقی می‌مانند. نارسایی مزمن وریدی می‌تواند منجر به تغییرات پوستی، زخم‌های پوستی و عفونت شود. اگر علائمی از نارسایی وریدی را تجربه کردید باید به پزشک مراجعه کنید.
عفونت
تورم پا یا مچ پا می‌تواند نشانه‌ای از عفونت باشد. افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی یا سایر مشکلات عصبی پا در معرض خطر بیشتری برای عفونت پا هستند. اگر به دیابت مبتلا هستند، باید به طور روزانه پا را از نظر تاول زدگی و زخم بررسی کنید. زیرا آسیب عصبی می‌تواند احساس درد را از بین ببرد و به همین دلیل مشکلات پا به سرعت پیشرفت خواهد کرد. اگر متوجه تاول و یا زخم بر روی پا شدید ممکن است که به عفونت مبتلا شده باشید. به همین دلیل بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
لخته خون
لخته‌های خونی که در رگ‌های پاها ایجاد می‌شوند، می‌توانند جریان برگشت خون از پاها به سمت قلب را متوقف کرده و باعث تورم مچ پا و پا شوند. لخته خون می‌تواند سطحی باشد (در رگ‌های زیر پوست رخ میدهد)، یا عمیق باشد (بیماری معروف به ترومبوز ورید عمقی). لخته‌های عمیق می‌توانند یک یا چند رگ اصلی پاها را مسدود کنند. این لخته‌های خون اگر از بین نروند می‌توانند به سمت قلب و ریه حرکت کنند و تهدید کننده زندگی باشند. اگر در یک پا تورم ایجاد شود و همراه با درد، تب پایین و احتمالاً تغییر رنگ پای آسیب دیده، سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید. ممکن است برای درمان این مشکل به مصرف داروهای رقیق کننده خون نیاز باشد.
بیماری قلبی، کبدی و کلیوی
گاهی اوقات تورم می‌تواند نشان دهنده مشکلات و بیماری‌های قلبی، کبدی و یا کلیوی باشد. تورم پا یا مچ پا همچنین می‌تواند نشان دهنده مشکلات کلیوی باشد. زمانی که کلیه‌ها به درستی کار نکنند مایعات می‌توانند در بدن جمع شوند. بیماری کبد می‌تواند بر تولید پروتئینی به نام آلبومین در کبد تاثیر بگذارد که باعث میشود خون از رگ‌های خونی به بافت های اطراف برود. تولید ناکافی آلبومین می تواند منجر به نشت مایعات شود. نیروی جاذبه باعث تجمع مایعات در پا و مچ پا میشود، اما مایعات می‌توانند در شکم و قفسه سینه نیز جمع شوند. اگر تورم شما با علائم دیگری از جمله خستگی، کاهش اشتها و افزایش وزن همراه است، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
عوارض جانبی داروها
بسیاری از داروها می‌توانند عوارض جانبی از جمله تورم در پا و یا مچ پا داشته باشند.
- هورمون‌هایی مانند استروژن (که در داروهای ضدبارداری و درمان جایگزین هورمون یافت می‌شوند.) و تستوسترون
- مسدودکننده‌های کانال کلسیم که نوعی داروی فشار خون هستند.
- استروئیدها، از جمله استروئیدهای آندروژنیک و آنابولیک و کورتیکو استروئیدها مانند پردنیزولون
- داروهای ضد افسردگی، از جمله: داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای، مانند نورتریپتیلین (Pamelor ، Aventyl)، دوکسپین، دسیپرامین (Norpramin) و آمی تریپتیلین (Elavil ، Endep ، Vanatrip)؛ و بازدارنده‌های مونوآمین اکسیداز (MAO) مانند فنلزین (Nardil) و ترانیل پرومین (Parnate)
- داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
- داروهای دیابتی
اگر مشکوک هستید که تورم مربوط به دارویی است که مصرف می‌کنید، با پزشک خود صحبت کنید. اگرچه مزایای دارو می‌تواند بیشتر از عوارض آن باشد اما در برخی موارد لازم است دوز دارو تغییر کند و یا نیاز به تغییر دارو باشد.
سوالات متداول
- برای درمان ورم پا چه درمانهای خانگی توصیه میشود؟
انجام یوگا، مصرف مکمل و منیزیم، آب درمانی، استفاده از روغنهای گیاهی، جوراب محافظ، ماساژ پا و… از دیگر علائم درمان خانگی ورم پا هستند. - برای درمان ورم پا در دوران بارداری باید چه کرد؟
پوشیدن کفش راحت، نوشیدن آب و مایعات زیاد، کاهش مصرف نمک، آویزان کردن پاها از راههای کاهش ورم پا در دوران بارداری هستند. - آیا ورم پا با بیماری دیابت ارتباطی دارد؟
بله، بیشتر کسانی که مبتلا به دیابت هستند پاهای متورمی دارند. این موضوع نشان میدهد که شدت بیماری دیابت روی ورم پا تاثیرگذار است. - ورم پا را چگونه درمان میکنند؟
دارو درمانی، فیزیوتراپی و درمانهای خانگی از راههای درمان ورم پا هستند. - برای درمان ورم پا باید چه زمانی به پزشک مراجعه کرد؟
در زمان ورم پا همراه با خارش پوست، وجود زخم و تاول روی قست ورم کرده، ورم پا همراه با تنگی نفس، باقی ماندن جای انگشت روی قسمت ورم کرده بعد از فشار دادن و… از دیگر دلایلی است که باید به خاطر آنها به پزشک مراجعه کنید.
منابع
در صورت نیاز می‌توانید با مراجعه به سایت پزشک خوب از بهترین متخصصان قلب و عروق در سراسر ایران به صورت اینترنتی نوبت بگیرید.
اگر نیاز به دریافت راهنمایی در این زمینه دارید، روی دکمه زیر کلیک کنید
سلام خیلی مفید بود ممنون