اعتیاد در نوجوانان می‌تواند تاثیر عمیقی ر روی زندگی آن‌ها بگذارد. نوجوانانی که مواد مخدر مصرف می‌کنند سلامتی و امنیت خود را به خطر می‌اندازند. بنابراین صحبت کردن با آن‌ها راجع به عواقب و خطرات سوء مصرف مواد می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا انتخاب‌های سالم‌تری داشته باشند.
اعتیاد در نوجوانان
اعتیاد در واقع یک وابستگی جسمی یا روانی به استعمال یک ماده یا یک فرآیند است. این فرآیند یا ماده ممکن است هر چیزی باشد، از جمله اعتیاد نوجوانان به اینترنت بازی و سرگرمی، وسایل ارتباط جمعی مانند تلویزیون و کامپیوتر،خرید، کار، خوراک، اعتیاد به گل، اعتیاد به تریاک و اعتیاد به شیشه و…
اگر چه اعتیاد به همه موارد ذکر شده بااهمیت است و نیاز به پیگیری والدین دارد، ولی مهم‌ترین موضوع در این رابطه بحث اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر است.
مطالعات زیادی در زمینه آسیب‌شناسی پدیده اعتیاد انجام شده است و محققان عوامل مختلفی را در ارتباط با شیوع اعتیاد در دوره نوجوانی معرفی کرده‌اند. در حقیقت دوره نوجوانی دوره‌ای پر از تعارضات و نوسانات است.
یکی از ویژگی‌های دوره نوجوانی هویت‌یابی، کم‌رنگ شدن روابط نوجوان با خانواده، افزایش گرایش به دوستان هم‌سن و الگویابی از آن‌ها است. می‌توان گفت مهم‌ترین عوامل موثر در اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر عوامل اجتماعی، اقتصادی، روانی، سیاسی و طبیعی هستند.
بسیاری از والدین این عقیده را دارند که اعتیاد نوجوانان در واقع نوعی سرکشی و کوشش برای ایجاد جلب‌توجه بیشتر است.
اما این علت فقط شامل عده معدودی از نوجوانانی است که در دام اعتیاد گرفتار می‌شوند. باید این نکته را دانست که خطری که این گروه سنی را تهدید می‌کند، تا این حد ساده و تک بعدی نیست، بلکه می‌تواند عوامل مختلف دیگری مانند یکنواخت شدن زندگی، مشکلات ارتباطی، افسردگی، کنجکاوی، اقدام برای کاهش وزن، استرس، اعتماد به نفس پایین، تجربه‌های جدید، فشار فکری و روانی زیاد و سابقه خانوادگی را شامل شود.
عوامل خطر شایع اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر عبارتند از:
- سابقه خانوادگی اعتیاد
- بیماری جسمی یا روانی زمینه‌ای مثل افسردگی، اضطراب یا اختلال بیش فعالی (ADHD)
- رفتارهای تهاجمی و پرخطر
- سبقه اتفاقات آسیب‌زا مثل تصادف یا تجاوز
- کمبود اعتماد به نفس و احساس طرد از اجتماع
عواقب اعتیاد به مواد مخدر در نوجوانان
- وابستگی: نوجوانانی که به سوء مصرف مواد دچار هستند بیشتر در خطر اعتیاد شدید در آینده هستند.
- قضاوت ضعیف: نوجوانان مصرف کننده، بیش از سایر همسالان خود در تعامل‌های اجتماعی یا فردی دچار قضاوت نادرست می‌شود.
- رابطه جنسی: مصرف مواد مخدر باعث افزایش شرکت در روابط جنسی پرخطر، نا ایمن و بارداری ناخواسته می‌شود.
- اختلالات روانی: اعتیاد در نوجوانان می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های روانی مثل افسردگی و اضطراب را افزایش دهد.
- افت تحصیلی: مصرف مخدر در نوجوانان منجر به کاهش و افت عملکرد تحصیلی در آن‌ها می‌شود.
مشکلات جسمی ناشی از اعتیاد در نوجوانان
- کوکائین: خطر حمله قلبی، سکته مغزی و تشنج
- اکستازی: نارسایی کبد و نارسایی قلبی
- مواد مخدر استنشاقی: خطر آسیب به قلب، ریه‌ها، کبد و کلیه‌ها در درازمدت
- ماریجوانا (گل): خطر بروز مشکلات حافظه، یادگیری، حل مسئله و تمرکز. خطر ابتلا به بیماری‌های روانپریشی مثل اسکیزوفرنی، توهم و بدبینی (پارانویا).
- متامفتامین (شیشه): خطر بروز رفتارهای سایکوتیک در درازمدت
- افیون‌ها: خطر مشکلات تنفسی یا مرگ در اثر مصرف بیش از حد
- سیگار الکترونیکی: خطر مصرف سیگار و وابستگی به نیکوتین
علائم اعتیاد در نوجوانان
- تغییر ناگهانی دوستان، عادات و الگوهای تغذیه، الگوی خواب، ظاهر فیزیکی و عملکرد تحصیلی
- بی مسئولیتی، قضاوت ضعیف و نبود انگیزه
- قانون‌شکنی و جدا شدن از خانواده
- پیدا کردن دارو یا مواد مخدر در اتاق نوجوان
عوامل اعتیاد در نوجوانان و جوانان
اولین مکانی که کودک در آن محیط قرار می‌گیرد، کانون خانواده است.
خانواده‌هایی که بنیاد سستی دارند یا یکی از والدین در آن معتاد باشد، ممکن است تاثیر بسیاری بر اعتیاد فرزند داشته باشند. از عوامل دیگر می‌توان به زندگی در محله‌هایی با سطح فرهنگی پایین و بزهکاری بالا، رفت‌و‌آمد با دوستان و همکلاسی‌های معتاد و در دسترس بودن مواد مخدر اشاره کرد.
با توجه به اینکه برخی از نوجوانان روحیه حساسی دارند، ممکن است خیلی زود دچار ناامیدی شده و برای فرار از یاس و ناامیدی رو به اعتیاد بیاورند.
عوامل ژنتیکی هم ممکن است تاثیری در این روند داشته باشد که البته این عامل هنوز کاملا شناخته شده نیست. معمولا اگر یکی از والدین معتاد باشد، ممکن است روی سیستم ژنتیکی فرزند نیز اثر بگذارد که باعث شود در نوجوانی گرایش خاصی به مواد مخدر پیدا کند.
در شهرها و محله‌هایی که دچار فقر فرهنگی هستند، به دلیل نداشتن امکانات تفریحی و فرهنگی برای پر کردن اوقات فراغت نوجوانان، این زمان که می‌تواند صرف کارهای مثبت شود، بیهوده تلف شده و حتی ممکن است باعث شود این افراد به سمت اعتیاد سوق داده شوند و این کار را به عنوان یک سرگرمی انتخاب کنند.
اگرچه در طبقات مرفه نیز ممکن است به علت اشباع شدن بیش از حد سرگرمی و تفریحات دیگر به این سمت و سو میل پیدا کنند و آن را به عنوان یک سرگرمی جدید نگاه کنند.
برخی نوجوانان برای اینکه به بزرگترها بفهمانند که دیگر بزرگ شده‌اند و می‌توانند کارهای بزرگترها را انجام دهند، برای خود شخصیت کاذب درست می‌کنند. برای این امر معمولا از سیگار یا مواد الکلی استفاده و سعی می‌کنند روی کمبودهای رفتاری و شخصیتی خود با مواد مخدر سرپوش بگذارند.
نکته بااهمیت دیگر این است که به طور کلی افراد برای فراموشی مشکلات زندگی به اعتیاد پناه می‌آورند.
رسانه‌های گروهی و والدین، اطلاعات کمی در این زمینه به نوجوانان می‌دهند و از آن‌ها می‌خواهند که از اعتیاد دوری کنند. ولی هیچ‌گونه اطلاعات لازم و کافی را در زمینه اعتیاد به نوجوانان ارائه نداده و اثرات مخرب استفاده از این مواد را به آنان گوشزد نمی‌کنند.
با توجه به اینکه خانواده نقش بسیار پررنگی در جلوگیری از اعتیاد نوجوانان دارد، عدم توجه به نوجوانان، عدم توجه به مسائل مربوط به تحصیل، روابط سرد عاطفی والدین با نوجوانان، دوستان ناباب و تضادهای فرهنگی بین والدین و نوجوانان می‌تواند اثرات زیادی بر اعتیاد نوجوانان داشته باشد، زیرا ممکن است نوجوانان جهت فراموشی سختی‌ها، استرس‌ها و نگرانی‌های به اعتیاد روی آورند.
راه های پیشگیری از اعتیاد در نوجوانان
چگونه از اعتیاد نوجوانان پیشگیری کنیم؟ آموزش مهارت‌های خود مراقبتی مانند تقویت اعتماد به نفس و تقویت توانایی تصمیم‌گیری و آموزش گفتن نه در مقابل بعضی از خواسته‌های نابجا، آموزش معایب مواد مخدر، آموزش معایب مصرف ناصحیح برخی داروها، صبور بودن در برابر مشکلات زندگی و غیره نیز می‌تواند تاثیر بسیار زیادی روی عدم تمایل نوجوانان به این سمت و سو باشد.
همچنین دادن مسئولیت‌های زندگی به آن‌ها، احترام به احساسات و عواطف نوجوان، ثبت‌نام در کلاس‌های ورزشی و هنری، جلوگیری از حضور در اماکن نامناسب، تقویت معنویات آن‌ها، فراهم کردن محیطی بانشاط در منزل و مدرسه، توجه به روند تحصیلی فرزندان و جا انداختن فرهنگ مشاوره و استفاده از دانش و تجربه روانشناسان ماهر و با تجربه در این زمینه می‌تواند بسیار مفید باشد.
صحبت درباره اعتیاد به مواد مخدر در نوجوانان
بهتر است درباره مصرف مواد مخدر یا الکل با نوجوان صحبت کنید. زمان مناسبی را برای این کار انتخاب کنید و موبایل و هر چیزی را که باعث حواس‌پرتی می‌شود از خود دور کنید.
اگر عصبانی هستید یا صحبت‌ها را از قبل آماده نکرده‌اید و یا فرزندتان در حالت مستی است زمان مناسبی برای صحبت کردن نیست!
- نظر او را بپرسید: از نصیحت کردن پرهیز کنید. برعکس تلاش کنید به صحبت ها یا سوالات نوجوان درباره مواد مخدر پاسخ دهید. اطمینان حاصل کنید که او می‌تواند به راحتی با شما صحبت کرده و صادق باشد.
- دلایل منع مصرف را شرح دهید: از تنبیه و روش‌های ترساندن پرهیز کنید. به او یادآوری کنید که اعتیاد به مواد مخدر چگونه می‌تواند روی نقاط مهم زندگی او مثل ورزش، رانندگی، ظاهر و سلامتی اثر منفی بگذارد.
- پیام‌های رسانه‌ها را جدی بگیرید: رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی، برنامه های تلویزیونی، فیلم‌ها و آهنگ‌ها می توانند مصرف مواد مخدر را زیبا جلوه دهند. درباره این موارد با نوجوان صحبت کنید.
- نه گفتن را به او یاد دهید: درباره راه‌های نه گفتن به پیشنهاد دوستان با فرزندتان صحبت کنید.
- اگر خودتان مواد مخدر مصرف می‌کنید، آماده باشید تا به پرسش‌های فرزندتان درباره مصرف مواد مخدر پاسخ دهید.
سایر روش های پیشگیری از اعتیاد در نوجوانان عبارتند از:
- توجه به فعالیت های نوجوان
- ایجاد قوانین تشویق و تنبیه
- شناخت دوستان نوجوان
- زیر نظر گرفتن مصرف داروهای خانگی
- حمایت روانی
روش‌های ترک اعتیاد نوجوانان
والدین قبل از هر چیز باید در رابطه با اعتیاد و مواد مخدر با فرزندان خود صحبت و آن‌ها را از خطرات این مواد آگاه کنند، زیرا ترک مواد اعتیادآور می‌تواند برای شخص مصرف‌کننده سخت و دشوار باشد و او را دچار چالش کند.
تلاش برای کاهش علایم ترک مواد اعتیادآور و یا تصمیم ناگهانی عدم مصرف آن، اغلب اوقات اثرات بسیار ناخوشایندی بر روی جسم و روان فرد می‌گذارد. درمان اعتیاد در منزل آن هم بدون روش درمانی مناسب، موجب لغزش بیمار و مصرف مجدد در دوز بالاتر می‌شود.
لیست رواندرمانگران متخصص در زمینه ترک اعتیاد در سرتاسر کشور
یک روانشناس یا روانپزشک می‌تواند در حل این مسائل به نوجوان شما کمک کند.
مسلما از طریق روان درمانی می‌توان زندگی شادتر و سالم‌تری برای او رقم زد. روان درمانی یک درمان مشترک مبتنی بر رابطه بین یک فرد و یک روانشناس است. روانشناس به نوجوان شما کمک خواهد کرد تا الگوهای فکری و رفتاری خود را شناسایی و تغییر دهد و این امر موجب می‌شود که نوجوان شما احساس بهتری داشته باشد.
با شرکت در جلسات روان درمانی، نوجوان شما نه تنها مشکلاتی را که در گذشته درگیر آن بوده است را حل خواهد کرد، بلکه مهارت‌های جدیدی را در رابطه با مسائل فکری و رفتاری یاد می‌گیرد تا بتواند با هر چالشی که در آینده امکان رخ دادن آن وجود دارد، روبرو شود. در اصل شما به عنوان والدین یک نوجوان باید شرایط خانوادگی خود را با مشاور در میان بگذارید تا تصمیم درستی برای برنامه پیشگیری، اصلاح یا بازپروری فرزندتان اتخاذ شود.
منبع: Mayo Clinic
مطالب مشابه:
- مشکلات رفتاری و روانی شایع در نوجوانان
- روانشناس نوجوان کیست؟ معرفی بهترین روانشناسان نوجوان کشور
- همه چیز درباره اعتیاد به اینترنت و درمان آن
- مراحل پنج‌گانه ترک شیشه
- افسردگی بعد از ترک گل
- عوارض ترک تریاک
- علائم اعتیاد جنسی در مردان
- تاثیر الکل بر رابطه جنسی
خوانندگان محترم چنانچه سوالی در رابطه با معضلات اعتیاد دارید در قسمت نظرات مطرح کنید تا در اسرع وقت پاسخگو باشیم.
پزشک خوب، سامانه آنلاین رزرو اینترنتی نوبت از روانشناسان و روانپزشکان و سایر تخصص های پزشکی است که به شما کمک می‌کند بهترین متخصصان را در کوتاه ترین زمان و در نزدیکی محل زندگی خود پیدا کرده و وقت خود را به صورت “آنلاین” رزرو نمایید.
پرسش و پاسخ
سلام پسر من سیزده سالشه داره میره سمت قلیان چه کار کنم که پشیمانی کنم از این کار لطفا راهنمای کنید ممنونم
مطلب مفیدی بود ممنون