Obsessive-compulsive disorder که در زبان فارسی به آن وسواس می‌گوییم، نوعی اختلال روانی است که در پی آن افکار، تمایلات و اضطراب‌های غیرقابل کنترلی در افراد مبتلا بروز میکند. وسواس به شکل‌های مختلفی در افراد ظهور و بروز پیدا میکند. اگر با افراد مبتلا به وسواس مواجه شده باشید، قطعا می‌دانید که این اختلال موجب رنج و زحمت زیادی برای آن‌ها میشود. در این مقاله ضمن نگاهی عمیق‌تر به این اختلال روانی، قصد داریم به این سؤال پاسخ دهیم که آیا راهی برای درمان وسواس وجود دارد یا خیر؟ تا انتها با ما همراه باشید.
وسواس چیست؟
قبل از هر چیزی بد نیست که تعریف مشخصی برای وسواس داشته باشیم. وسواس که در زبان علمی به اختلال وسواس فکری – اجباری تعریف میشود، نوعی بیماری روانی است که اضطراب مزمن و طولانی مدت برای افراد به دنبال می‌آورد. افراد مبتلا به وسواس در یک چرخه بسته‌ای از رفتارهای ناهنجار از قبیل ترس‌ها، هوس‌ها و ناراحتی‌ها گیر می‌افتند. از قضا به هیچ عنوان از عهده کنترل این شرایط نیز بر نمی‌آیند.
تنها حربه آن‌ها بر غلبه بر این اختلال روانی روی آوردن به رفتارها و اقدامات خاصی است. باید توجه داشته باشید که آن‌ها از انجام این کارهای تکراری لذت نمی‌برند؛ بلکه فکر میکنند بدون تکرار این رفتارها، اضطراب درونی و مشکلات‌شان مضاعف میشود. این احساس هرگز آن‌ها را رها نمی‌کند و به همین دلیل آن‌ها مدام رفتارهای خاصی را تکرار میکنند.
دلایل بروز وسواس
محققان و دانشمندان هنوز موفق نشده‌اند که عامل اصلی بروز وسواس در افراد را شناسایی کنند. با این وجود برخی از عوامل و رویدادها هستند که معمولا احتمال ابتلای فرد به وسواس را بالا می‌برند. این عوامل عبارت‌اند از:
- تغییرات در وضعیت زندگی مانند نقل مکان، ازدواج، طلاق، تغییر مدرسه و شغل جدید
- آسیب‌های عاطفی مانند از دست دادن یکی از عزیزان
- قرار گرفتن در معرض سوءاستفاده
- بیماری‌هایی مانند آنفولانزا
- کاهش سطح سروتونین (نوعی ماده طبیعی موجود در مغز)
- مشکلات کاری یا تحصیلی
نشانه‌های وسواس برای مراجعه به پزشک
همان طور که اشاره کردیم، وسواس به شکل‌های گوناگونی در افراد ظاهر میشود. اما یک نقطه مشترک بین انواع و اقسام ظواهر وسواس وجود دارد. وسواس باعث میشود که در فعالیت‌های عادی و روزمره زندگی افراد اختلال ایجاد شود. به عنوان مثال یک فرد وسواسی معمولا نمی‌تواند کارهای خود را به موقع انجام دهد. از طرفی دیگر در بسیاری از موارد افراد مبتلا به وسواس به مشکلات رفتاری خود آگاه هستند؛ اما توانایی بر متوقف کردن وضعیت ندارند و به نوعی مجبور به ادامه رفتارهای خود هستند.
نمونه‌هایی از رفتارهای وسواسی را می‌توانید در اینجا مشاهده کنید:
- حساسیت بیش از حد به کثیفی و میکروب
- حساسیت بیش از حد نسبت به اشتباه کردن
- احساس شک به افراد
- حساسیت به تقارن یا آراستگی ظاهری
- حساسیت در چیدمان وسایل
- بررسی مکرر و چندباره وسایل و اقدامات
- حساسیت در دست دادن یا لمس اشیاء
برای درمان وسواس به چه دکتری مراجعه کنیم؟
درمان وسواس باید زیر نظر افراد متخصص صورت بگیرد تا نتیجه مطلوبی حاصل شود. توصیه می‌کنیم که در گام اول به نزد روانشناس بالینی مراجعه کنید. این فرد با توجه به تخصصی که دارد می‌تواند تشخیص دهد که شما نیاز به چه نوع درمانی برای مشکلات روانشناختی خود دارید. در گام بعد اگر لازم باشد که درمان دارویی در دستور کار قرار بگیرد، باید به سراغ روانپزشک متخصص مراجعه کنید. در غیر این صورت روان درمانی برای حل مشکلات می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
روش های درمان وسواس
روش‌های درمان وسواس به شکل‌های گوناگونی توسط متخصصان انجام میشود. اصلی‌ترین استراتژی‌هایی که در حال حاضر برای درمان وسواس مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارت‌اند از:
۱. درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری نوعی روان درمانی است. در این روش فرد مبتلا با یک درمانگر جلسات گفتگویی را برگزار میکند. در قالب این جلسات درمانگر افکار و احساسات فرد را به دقت زیر نظر می‌گیرد. در ادامه بعد از شناسایی عادت‌های منفی فرد مبتلا به وسواس، اقدامات درمانی لازم برای رهایی فرد از این مشکلات در دستور کار قرار می‌گیرد.
۲. داروی وسواس
برای درمان وسواس، داروهایی نیز در نظر گرفته میشود. داروهای مناسب درمان وسواس در دو دسته تسهیل کننده جذب سروتونین و ضد افسردگی تقسیم می‌شوند. داروهای تسهیل کننده جذب سروتونین، جذب این ماده طبیعی در مغز را افزایش می‌دهد. از جمله داروهای مناسب برای درمان وسواس می‌توان به کلومیپرامین، فلوکستین، فلووکسامین، پاروکستین و سرترالین اشاره کرد.
۳. الکتروشوک درمانی
درمان شناختی رفتاری و دارویی در اولویت روش‌های درمانی قرار دارد که برای درمان وسواس استفاده می‌شوند. در مواردی که این درمان‌ها جواب‌گو نباشد، متخصصان به سراغ درمان‌های پیشرفته‌تر و سخت‌تری می‌روند. الکتروشوک درمانی یکی از این روش‌هاست. برای این روش درمانی از الکترودهایی استفاده میشود که به سر افراد متصل می‌شوند. به کمک این الکترودها، شوک الکتریکی به مغز وارد میشود. این شوک‌های کنترل شده باعث ایجاد تشنج‌های محدودی می‌شوند. در نتیجه باعث بهبود عملکرد مغز می‌شوند.
۴. تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال
در روش درمانی تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال از یک دستگاه مغناطیسی که روی سر قرار می‌گیرد، استفاده میشود. تکانه‌های الکتریکی را به مغز وارد میکند. این تکانه‌ها باعث میشود مغز مواد شیمیایی ترشح کند که باعث بهبود خلق و خو میشود.
خودیاری در درمان وسواس
خودیاری در درمان وسواس اهمیت بسیار مهمی در کنترل علائم و نشانه‌های این اختلال روانی دارد. مجموعه اقداماتی وجود دارد که افراد باید سعی کنند در زندگی روزمره خود پیاده کنند. این موارد عبارت‌اند از:
- تکنیک‌ها و مهارت‌هایی که توسط درمانگر مورد تأکید قرار می‌گیرد، باید به طور مداوم و منظم تمرین کنید.
- مصرف داروهای وسواس را طبق دستور و برنامه پزشک انجام دهید.
- برای رفتارهای مقابله‌ای در زمان هجوم افکار منفی وسواس از قبل برنامه‌ریزی کنید.
- دانش خود را درباره وسواس افزایش دهید.
- به گروه‌های همیاری که در این زمینه فعالیت میکنند، بپیوندید.
- برای زندگی روزمره برنامه‌ریزی کنید و حتما به آن پاپیبند باشید.
چه زمانی برای درمان وسواس به روانشناس مراجعه کنیم؟
بسیاری از افراد در طول زندگی خود به سطح مشخصی از وسواس دچار هستند. به عنوان مثال فردی بعد از قفل کردن درب خانه، شک میکند که آیا درب را قفل کرده است یا نه. به همین دلیل مجدد باز می‌گردد تا قفل درب را چک کند. این نوع رفتارها ممکن است در بسیاری از ما بروز کند؛ اما آن چیزی که تحت عنوان وسواس شناخته میشود، اختلال روانی فراتر از این حرف‌هاست. به گونه‌ای ساعاتی از زندگی روزمره فرد تحت تأثیر قرار می‌دهد و او را از مسیر عادی زندگی باز می‌دارد.
در چنین شرایطی است که افراد باید برای دمان وسواس دست به کار شوند و به روانشناس مراجعه نمایند. لازم به ذکر است که وسواس بین مردان و زنان شایع است. به این معنی که اختلال فکری مختص جنس خاصی به شمار نمی‌رود. همچنین در هر رده سنی از کودکی تا پیری ممکن است این اختلال در افراد بروز کند.
سخن پایانی
در این مقاله به بررسی اختلال رفتاری وسواس و روش‌های درمان آن پرداختیم. وسواس می‌تواند مشکلات عدیده‌ای را در زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها ایجاد کند. شاید امکان جلوگیری از بروز وسواس چندان وجود نداشته باشد؛ اما واقعیت این است که می‌توان با انجام به موقع فرآیندهای درمانی، نسبت به کنترل و درمان وسواس اقدامات لازم را انجام داد. بنابراین حتما این اختلال روانی را جدی بگیرید تا بتوانید زندگی سالم و با نشاطی را داشته باشید.
پرسش و پاسخ
سلام وقت بخیر دختری دارم ۱۳ ساله وسواس شستن داره دستشویی هم زیاد میمونه لباسو کثیف میدونه زود به زود عوض میکنه پیش متخصص هم دو بار بردم با مصرف شربت خوب میشه ولی تا قطع میکنم دارو رو بدتر میشه لطفا راهنمایی کنید زندگیم داغونه
سلام خسته نباشید پسرم ۲۱ سال سن دارد و وسواس شدیدی به پاک ونجس دارد مدت زیادی در دستشویی می ماند تا جایی که خسته شده و اقدام به خود زنی و شکستن اشیا میکند خودم هم همین مشکل را دارم لطفا بگوئید چکار کنم ؟ممنونم
سلام بر شما، خودزنی و شکستن اشیا رفتاری است که بعلت فرو خوردن و عدم ابراز خشم، به شکلی دیگر نمود پیدا میکند. سرکوب احساسات باعث بروز وسواس و مکانیسم های دفاعی مثل مواردی که ذکر کردید میشود.
سلام پسر من ۱۶ سالشه و به شدت به تمیزیش حساسه وسواس زیادی داره و انقدر دستهاشو میشوره که پوست دستش اسیب دیده جدیدا از دستشویی خارج میشه میره حمام پاهاشم میشوره در طول روز بیش از ۵ بار و خیلی رفتار های دیگه، به هیچ عنوان قبول نداره که وسواس داره من چطور ایشون رو پیش پزشک ببرم چون نمیاد لطفا راهنمایی کنید ممنون
سلام ، گاهی افراد متوجه عواقب رفتارخود و تاوانی که بابت آن میپردازند نیستند بنابراین رفتار خود را صحیح قلمداد میکنند. کافی است همدلانه ( نه با سرزنشگری ) با همفکری خودِ شخصی که درگیر اختلال است یادآور شوید که این رفتارها چه تاثیرات منفی بر روی ارتباطات، درس، شغل و بقیه امور زندگی گذاشته تا نسبت به درستی یا غلط بودن رفتارشان واقع بینانه تر و منطقی تر فکر کنند. آنوقت میتوانیم امید داشته باشیم تا خود ایشان نیز نسبت به کمک گرفتن ترغیب شوند.
سلام تشکر بابت مطالب خوبتون