خشکی واژن یک مشکل بسیار دردناک است که ممکن است برخی از زنان در دوره‌هایی از زندگی خود آن را تجربه کنند. این مشکل میتواند در نتیجه کاهش سطح هورمون‌ها، شیردهی و یا مصرف داروهای خاص ایجاد شود. اما به طور معمول این مشکل با شروع یائسگی میتواند همراه باشد. گزینه‌های درمانی برای درمان خشکی واژن اصولا به علت بروز علائم آن بستگی دارد. علت اصلی خشکی واژن کاهش سطح استروژن است که معمولا میتواند در هر دوره‌ای از زندگی رخ دهد. در این مقاله به بررسی علائم، تشخیص و درمان خشکی واژن می‌پردازیم.
خشکی واژن چیست؟
خشکی واژن یک علامت دردناک است که زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این عامل میتواند باعث درد در هنگام نشستن، ورزش، ادرار کردن و مقاربت جنسی شود. به طور معمول، واژن با مایعی پوشیده شده که به ضخیم و الاستیک نگه داشتن بخش داخلی کمک بسیاری میکند. خشکی واژن زمانی اتفاق می‌افتد که بافت‌های واژن خشک و نازک شود و به خوبی مرطوب نشده باشند. این موضوع منجر به ناراحتی به خصوص در هنگام رابطه جنسی میشود.
خشکی واژن در هر سنی رخ می‌دهد. احتمال ابتلا به این بیماری در طول یا بعد از یائسگی، زمانی که سطح استروژن بدن کاهش پیدا میکند بسیار شایع‌تر است. هورمون استروژن به مرطوب و سالم ماندن پوشش واژن کمک میکند. سطوح پایین استروژن باعث میشود دیواره‌های واژن نازک و خشک شوند. این یک وضعیت رایج یائسگی است که در اصطلاح پزشکی به آن آتروفی واژن می‌گویند.
آیا خشکی واژن شایع است؟
حدود ۱۷ درصد از افراد ۱۸ تا ۵۰ ساله مشکل خشکی واژن را در حین رابطه جنسی، حتی قبل از شروع یائسگی دارند. بیش از نیمی از زنان خشکی واژن را پس از یائسگی تجربه می‌کنند.
مطلب بیشتر: افسردگی در دوران یائسگی | عوارض روحی یائسگی
علل خشکی واژن
پایین آمدن سطح استروژن دلیل اصلی خشکی واژن است. سطح استروژن با افزایش سن در بدن خانم‌ها کاهش می‌یابد. از عواملی که باعث کاهش سطح استروژن در بدن میشود میتوان به شیردهی، زایمان، یائسگی، برداشتن تخمدان، پرتودرمانی، شیمی درمانی، هورمون درمانی، سرطان‌های دستگاه تناسلی، مصرف دخانیات، دوش‌های واژینال، بیماری‌های خود ایمنی، استرس‌ها و ورزش‌های شدید و مصرف داروهای ضدافسردگی و ضد آلرژی اشاره کرد.
اما شایع‌ترین علل خشکی واژن میتواند مربوط به عوامل روحی و روانی یا فیزیکی باشد. بسیاری از زنانی که دچار تجاوز جنسی قرار می‌گیرند، استرس، اضطراب، ترس و… از لحاظ روحی دچار مشکل می‌شوند. همین امر میتواند یکی از شایع‌ترین علل خشکی واژن باشد.
علائم خشکی واژن
- سوزش و خارش واژن
- خونریزی‌های سبک حین رابطه
- درد لگن و واژن
- درد و سوزش حین نزدیکی
- از دست دادن میل جنسی
- تکرر ادرار
- عفونت دستگاه ادراری (UTI)
- نازک شدن لابیاهای واژن
علاوه بر این علائمی که عنوان شد از دیگر علائم خشکی واژن میتوان به مواردی چون:
- خشک شدن واژن تنها روی اندام‌های داخلی بدن تاثیر گذار نیست. بلکه میتواند منجر به درد درحین رابطه جنسی بشه و همین موضوع از لحاظ روحی و روانی برای زنان بسیار آزاردهنده خواهد بود. این دسته از زنان با کاهش اعتماد به نفسشان دچار افزایش استرس و اضطراب می‌شوند.
- خشک شن واژن میتواند هنگان نشستن، ایستادن، ورزش کردن و حتی ادرار برای فرد درد و ناراحتی را به همراه داشته باشد.
- خشک شدن واژن میتواند باعث تغییر ظاهری روی ظاهر اندام جنسی زنان شود. معمولا لب‌های خارجی در اندام جنسی زنان که به خشکی واژن مبتلا هستند، بسیار نازک خواهد شد.
- نازک شدن لایه مرطوب اندام جنسی، باعث آسیب به واژن خواهد شد. این موضوع میتواند در حین رابطه جنسی به یک موضوع ناراحت کننده تبدیل شود.
دلایل خشکی واژن چیست؟
در بسیاری از موارد، خشکی واژن زمانی اتفاق می‌افتد که سطح استروژن کاهش یابد. این به طور طبیعی با افزایش سن یا در دوران یائسگی رخ می‌دهد. یائسگی زمانی اتفاق می‌افتد که دوره قاعدگی شما به پایان می‌رسد و دیگر نمی‌توانید باردار شوید. هنگامی که سطح استروژن کاهش می‌یابد، پوست و بافت‌های فرج و واژن نازک‌تر و انعطاف پذیرتر می‌شوند و واژن میتواند خشک شود. از دلایل خشکی واژن میتواند به موارد زیر اشاره کرد:
- شیردهی (شیردهی) و زایمان
- قرص‌های ضد بارداری یا هر نوع کنترل هورمونی
- درمان‌های سرطان از جمله شیمی درمانی و هورمون درمانی
- دیابت
- داروها، از جمله داروهای ضد استروژن (درمان فیبروم رحم یا اندومتریوز)
- برخی داروهای ضد افسردگی و آنتی هیستامین ها (درمان خارش چشم و آبریزش بینی)
- برداشتن تخمدان‌ها (اووفورکتومی)
- سندرم شوگرن (یک اختلال خود ایمنی که میتواند باعث خشکی در سراسر بدن شود)
- عدم تحریک جنسی
- یائسگی: طبق نظریه محققان حدود ۵۰ درصد از زنانی که یائسه می‌شوند، خشکی واژن را تجربه می‌کنند. خشکی واژن میتواند درد زیادی را در حین رابطه جنسی به فرد دهد به همین دلیل بهتر است درمان شود. تنها ۲۰ درصد زنان یائسه‌ای که به خشکی واژن مبتلا هستند نسبت به درمان این عارضه اقدام می‌کنند. در صورتی که به موقع آن را درمان نکنید میتواند منجر به بروز عفونت‌های شدیدی در بدن شود.
استفاده از صابون‌های معطر یا معطر، اسپری‌ها و شستشوها در اطراف یا داخل واژن
خشکی واژن چه حسی دارد؟
خشکی واژن باعث ایجاد ناراحتی و درد در واژن میشود، به خصوص در هنگام رابطه جنسی. خشکی واژن همچنین ممکن است باعث موارد بروز علائمی شود که در ادامه عنوان شده است:
- سوزش و خارش
- خونریزی بعد از رابطه جنسی به دلیل باز شدن بافت دیواره واژن
- درد در فرج شما
- عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری (UTIs) یا عفونت‌های مخمری
- نیاز به دفع بیشتر ادرار کردن
- عدم تمایل به رابطه جنسی
- رطوبت کمتر در واژن منجر به رطوبت کمتر در ناحیه فرج شما (دستگاه تناسلی خارجی) میشود. این بدان معناست که هنگام پوشیدن لباس زیر یا در حین فعالیت‌های عادی مانند راه رفتن یا نشستن می‌توانید احساس خشکی یا سوزش کنید.
چرا واژن هنگام رابطه جنسی خشک میشود؟
خشکی واژن معمولاً در هنگام دخول جنسی آشکار میشود. بدون روانکاری واژن کافی، اصطکاک (یا مالش) در طول رابطه جنسی میتواند باعث درد و ناراحتی شود. قبل از رابطه جنسی زمان بگذارید تا مطمئن شوید که کاملاً برانگیخته شده‌اید. با شریک زندگی خود به عشق‌بازی بپردازید و سعی کنید آرامش داشته باشید.
استفاده از روان کننده‌های جنسی مبتنی بر آب نیز میتواند کمک کننده باشد و از سوزش و درد حین رابطه بکاهند. متأسفانه، رابطه جنسی دردناک میتواند منجر به از دست دادن علاقه به رابطه جنسی یا از دست دادن صمیمیت با شریک زندگی شما شود. هر چقدر هم که ممکن است شرم آور باشد، علائم خود را با همسرتان در میان بگذارید تا او بتواند به شما کمک کند.
خشکی واژن در بارداری
زنان باردار اغلب در برخی از ماه‌های بارداری دچار خارش واژن می‌شوند. این مشکل امری طبیعی و نرمال است. عوامل بسیاری میتواند در ایجاد احساس خارش در دوران بارداری دخیل باشند. برخی از این دلایل میتواند در نتیجه تغییراتی باشد که در دوران بارداری رخ می‌دهند. دلایل دیگر ممکن است با بارداری فرد هیچ ربطی نداشته باشد.
تغییرات هورمونی در دوران بارداری ممکن است در برخی از افراد باعث خشکی واژن شود. در نتیجه خشکی واژن قرمزی، تحریک و درد در هنگام رابطه جنسی نیز ممکن است رخ دهد. پروژسترون کم نیز ممکن است در برخی از زنان باردار باعث خشکی واژن شود. از آنجا که این هورمون برای پایداری بارداری لازم است، اگر این علائم را دارید با پزشک خود صحبت کنید.
مطلب بیشتر: عفونت واژن و انواع آن: علت، علائم، نحوه تشخیص، درمان و پیشگیری
خشکی واژن بعد از زایمان
بعد از زایمان طبیعی ممکن است که خشکی واژن را تجربه کنید. در مقایسه با بارداری با میزان پایین‌تر استروژن مرتبط است. برای مادران شیرده، میزان سطح هورمون استروژن کمتر از سایر افراد است. با قطع دوره شیردهی سطح استروژن به سطح قبل از بارداری بر می‌گردد. اگر بعد از اتمام این دوره خشکی واژن را همچنان تجربه کردید به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید.
روش‌های تشخیص خشکی واژن چیست؟
اگر به خشکی واژن مبتلا شدید اولین کاری که باید انجام دهید به پزشک زنان مراجعه کنید، پزشک با معاینه و بررسی بیشتر میتواند خشکی واژن را تشخیص دهد. پزشک زنان ابتدا واژن را بررسی میکند اگر در واژن علائمی چون رنگ پریدگی و زخم وجود داشت، فرد به خشکی واژن مبتلاست. از دیگر روش‌های تشخیص خشکی واژن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- یکی از آزمایشات مربوط به این عارضه، انجام آزمایش پاپ اسمیر است.
- در بیشتر موارد میتوان با آزمایش ادرار، میزان خشکی واژن را مشخص کرد.
- در صورتی که آزمایش کمبود استروژن را مشخص کند، فرد دچار خشکی واژن است.
- با سونوگرافی میتوان ضخامت دیواره واژن را اندازه گرفت، درصورتی که ضخامت آن کاهش پیدا کرده باشد فرد به خشکی واژن مبتلاست.
چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟
خشکی واژن به ندرت نشان دهنده یک بیماری جدی است. اما اگر ناراحتی بیش از چند روز طول کشید یا در هنگام رابطه جنسی احساس ناراحتی کردید، به پزشک مراجعه کنید. در صورت عدم درمان، خشکی واژن میتواند باعث ایجاد زخم یا ترک در بافت واژن شود. اگر این مشکل با خونریزی شدید واژن همراه است، فوراً به پزشک مراجعه کنید. در طول معاینه، پزشک ممکن است دیواره‌های واژن را بررسی کند تا به به دنبال زخم و نازک شدن دیواره‌ها باشد. آن‌ها همچنین ممکن است نمونه‌ای از ترشحات واژن را برای بررسی وجود باکتری‌های مضر استفاده کنند. علاوه بر این، آزمایشات هورمونی میتواند تشخیص دهد که در دوره یائسگی یا پیش از یائسگی هستید.
خشکی واژن چگونه درمان میشود؟
درمان‌های زیادی برای خشکی واژن و مقاربت دردناک (دیسپارونی) مرتبط با خشکی واژن وجود دارد:
- داروهای خشکی واژن
داروها جایگزین مناسبی برای استروژن در بدن هستند. داروهای خشکی واژن را تنها می‌توانید با نسخه پزشک دریافت کنید. - کرم، قرص استروژن با دوز پایین
کرم‌ها هم میتوانند نقش استروژن را به خوبی در بدن شما بازی کنند. کرم‌ها و قرص‌ها را باید مستقیماً با استفاده از اپلیکاتور به واژن وارد کنید. بیشتر آن‌ها برای استفاده روزانه تجویز می‌شوند تا زمانی که تسکین پیدا کنید، سپس در صورت نیاز به صورت هفتگی استفاده میشود. حلقه‌های حاوی استروژن تا سه ماه باید در واژن قرار بگیرند. - Ospemifene ((Osphena
این دارو یک تعدیل کننده انتخابی استروژن (SERM) است که از راه خوراکی مصرف میشود. مانند استروژن در بدن شما عمل میکند و به درمان رابطه جنسی دردناک مرتبط با آتروفی واژن کمک میکند. - دهیدرواپی آندروسترون (DHEA)
این داروی دیگری است که مانند استروژن در بدن شما عمل میکند. دهیدرواپی آندروسترون یک شیاف واژینال است که به رابطه جنسی دردناک در افراد یائسه کمک میکند. - روان کننده‌ها و مرطوب کننده‌ها برای خشکی واژن
روان کننده‌ها و مرطوب کننده‌ها را می‌توانید بدون نسخه از داروخانه‌ها تهیه کنید. این داروها با پر کردن بافت واژن و مرطوب کردن آن، موجب کاهش درد در رابطه جنسی می‌شوند. به هیچ عنوان نباید از مرطوب کننده‌هایی (مانند صورت یا بدن) که برای واژن شما مناسب نیستند استفاده کنید. - مرطوب‌کننده‌های واژن
هر چند روز یک‌بار از مرطوب‌کننده‌های واژن به داخل واژن خود بمالید تا پوشش واژن شما سالم بماند. برخی از نمونه‌ها عبارتند از Replens، Luvena و Liquibeads. - روان کننده‌های واژن
برای کاهش ناراحتی ناشی از رابطه جنسی، روان کننده‌ها را درست قبل از رابطه جنسی استفاده کنید. Astroglide و KY، Jelly نمونه‌هایی از روان کننده‌های واژن بر پایه آب هستند. روان کننده‌های مبتنی بر سیلیکون و روغن نیز وجود دارد.
چگونه میتوان از خشکی واژن جلوگیری کرد؟
از استفاده از محصولات تحریک کننده، مانند دوش گرفتن واژینال، خودداری کنید. از کاندوم‌های حاوی nonoxynol-9 یا N-9 خودداری کنید. این نوع کاندوم حاوی ماده شیمیایی هستند که میتواند باعث خشکی واژن شود. مهم است که بدانید از تغییرات مربوط به سن یا باروری در واژن نمی‌توان جلوگیری کرد.
درمان خانگی خشکی واژن
بسیاری از تغییرات در جهت تغییر سبک زندگی میتواند از خشکی واژن جلوگیری کند.
-
از مصرف برخی از محصولات شیمیایی جلوگیری کنید.
بسیاری از محصولات بدن و محصولات بهداشت شخصی حاوی مواد معطر و رنگی هستند که میتوانند بافت واژن را تحریک یا خشک کنند. خود واژن دارای تعادل باکتری‌های مفید است که میتواند خود را تمیز کند. بنابراین از دوش واژینال بپرهیزید و برای شستشوی واژن لازم نیست از صابون‌های معطر استفاده کنید.
-
مکمل‌های فیتواستروژن
فیتواستروژن‌ها ترکیباتی هستند که مشابه استروژن در بدن عمل می‌کنند. آن‌ها در غذاهای گیاهی، از جمله سویا، آجیل، دانه‌ها و توفو وجود دارند. یک بررسی نشان می‌دهد که مصرف فیتواستروژن‌ها ممکن است خشکی واژن و گرگرفتگی را در دوران یائسگی کمی بهبود بخشد. با این حال، شواهد محدود است و تحقیقات بیشتری در این رابطه لازم است.
خشکی واژن همانند سایر عارضه‌ها هم میتواند با داروهای شیمیایی و هم میتواند با داروهای گیاهی، استفاده از طب سنتی درمان شود. در این بخش قصد داریم تا شما را با راه‌های درمان‌های خانگی این عارضه بیشتر آشنا کنیم:
-
نوشیدن آب و مایعات
دیواره داخلی واژن از پوست ساخته شده است. نوشیدن آن و مایعات برای پوست بدن بسیار ضروری است و کمبود آن میتواند عوارض بسیاری را در پی داشته باشد. برای سلامتی واژن و حفظ رطوبت موجود در آن بهتر است از آب و مایعات استفاده کنید. -
ورزش
داشتن یک برنامه‌ی ورزشی روتین و روزانه از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر روزانه بیست دقیقه فعالیت ورزشی داشته باشید علاوه بر سلامت قلب، گردش خون در بدن بهبود پیدا میکند. ورزش میتواند از تنبلی تخمدان‌ها جلوگیری کند و سلامت کبد و کلیه را برای شما تضمین کند. -
تغذیه مناسب
تغذیه نقش بسیار مهم و تاثیرگذاری روی خشکی واژن و لذت رابطه جنسی دارد. خوراک‌ها و غذاهای گیاهی همانند آجیل، خشکبار، سویا و… میتواند روی رطوبت واژن تاثیر بسیاری داشته باشد. به دلیل اسیدی بودن محیط واژن، غذاهایی حاوی اسیدها چرب بالایی برای واژن از اهمیت بالای برخوردارند. به همین دلیل خوردن غذاهایی که دارای امگا۳ هستند چون کدو خام، تخمه، روغن کنجد، روغن آفتابگردان، ماهی و… برای جلوگیری از خشکی واژن و سلامت داستگاه تناسلی زنان بسیار مهم است. -
شبدر قرمز
شبدر قرمز دارای چهار ترکیب مفید است که میتواند خشکی واژن را درمان کند. نوشیدن عصاره این شبدر میتواند به بهبود خشکی واژن کمک بسیاری کند. -
کوهوش سیاه
از این ماده برای درمان علائم یائسگی استفاده می‌کنند. اسیدی که در این گیاه وجود دارد خواص مشابهی با استروژن دارد. این اسید میتواند از مشکلاتی که ناشی از کاهش سطح استروژن بدن ایجاد شده‌اند جلوگیری کند. علاوه بر این موضوع افرادی که قاعدگی دردناکی دارند هم میتوانند از این گیاه استفاده کنند.
کمبود آب در بدن میتواند منجر به خشکی واژن شود؟
به طور کلی بیشتر بدن انسان را آب تشکیل داده است، از این رو وجود آن برای ادامه زندگی و سلامت بدن بسیار مهم است. همانطور که می‌دانید آب میتواند از چروک شدن و خشک شدن پوست جلوگیری کند. از آنجایی که دیواره واژن از یک لایه پوست نازک تشکیل شده است، مصرف آب و مایعات برای جلوگیری از خشکی پوست رد این ناحیه بسیار مهم است.
سخن آخر پزشک خوب
خشکی واژن یک علامت رایج است که اغلب با کاهش سطح استروژن مرتبط است، کاهش سطح استروژن در بدن به دلایل مختلفی از جمله یائسگی و دوران شیردهی مرتبط است. این مشکل پیامدهای خطرناکی به همراه ندارد، اما میتواند باعث ناراحتی و احساس ناخوشایندی در افراد شود. کرم موضعی استروژن یکی از درمان‌های کم خطر است. علائم خفیف را میتوان با گزینه‌های بدون نسخه، از جمله مرطوب کننده‌های واژن و استفاده از مواد روان کننده در طول فعالیت جنسی، درمان کرد. با این حال اگر به طور مداوم با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنید بهتر است هرچه سریع‌تر به یک متخصص زنان مراجعه کنید.
سوالات متداول
- دلایل اصلی ابتلا به خشکی واژن چیست؟
برداشتن تخمدان، زایمان و شیردهی، دوش واژینال، مصرف داروهای ضداستروژن، درمان سرطان با شیمی درمانی از دلایل مهم و اصلی ابتلا به خشکی واژن هستند. - آیا خشکی واژن علائمی دارد که از روی آن قابل تشخیص باشد؟
بله، این عارضه هم مانند دیگر بیماریها دارای علائم و نشانههایی است. التهاب واژن، عفونت زنان، ترشحات غیرطبیعی، تکرر ادرار، درد و خونریزی، خارش و سوزش از علائم و نشانههای خشکی واژن هستند. - آیا با کمک لیزر میتوان خشکی واژن را درمان کرد؟
لیزر در حیطه پزشکی کاربرد و کارایی بسیاری دارد. علاوه بر جنبه زیبایی که میتواند برای واژن بهم همراه داشته باشد دارای جنبه درمان هم است. لیزر یک روش کم تهاجمی است و میتواند موجب جوانسازی و بهبود خشکی واژن شود. - آیا بعد از زایمان هم فرد به خشکی واژن مبتلا میشود؟
در دوران بارداری سطح پروژسترون و استروژن در بدن افزایش چشمگیری پیدا میکند. بعد از ازیمان و در دوران شیردهی سطح استروژن به دلیل سلامت نوزاد که از شیر مادر تغذیه میکند باید پایین باشد. به همین دلیل است که کاهش میزان استروژن موجب خشکی واژن در فرد میشود. - آیا تغییر سبک زندگی فرد میتواند روی این خشکی واژن تاثیرگذار باشد؟
استفاده از لباسهای نخی و گشاد، داشتن یک برنامه غذایی درست و اصولی، مصرف مکمل، ورزش به عنوان تغییر سبک زندگی شناخته شده است. این عوامل روی خشکی واژن میتوانند تاثیرگذار باشند.
منابع
در صورت نیاز می‌توانید با مراجعه به سایت پزشک خوب از بهترین متخصصان زنان در ایران به صورت اینترنتی نوبت بگیرید.
پرسش و پاسخ
متشکرم .عالی و کاربردی بود