عفونت واژن یا «واژینیتیس» یکی از بیماریهای بسیار شایع در میان خانم‌ها است که در اثر بر هم خوردن تعادل ناحیه واژینال به وجود می‌آید. در صورتی که مقدار باکتری‌ها یا قارچ‌هایی که در این ناحیه به طور طبیعی وجود دارند به دلایلی افزایش یابد این بیماری به وجود می‌آید. در این مقاله به بررسی انواع عفونت‌های واژینال (ویروسی، قارچی، باکتریایی، انگلی)، علائم اختصاصی آن‌ها، نحوه تشخیص، درمان و پیشگیری از آن‌ها پرداخته‌ایم.
فهرست مطالب
- عفونت واژن چیست؟
- انواع عفونت واژن
- عفونت واژن چه علائمی دارد؟
- تشخیص عفونت واژن
- درمان عفونت واژن
- پیشگیری از عفونت واژینال
عفونت واژن چیست؟
«واژینیتیس» یا عفونت واژن زمانی به وجود می‌آید که در میزان باکتری‌ها و قارچ‌هایی که به طور طبیعی در واژن وجود دارند عدم تعادل به وجود می‌آید. عفونت واژینال می‌تواند باعث احساس خارش، سوزش و بوی غیر طبیعی شود. علت ایجاد این عفونت می‌تواند باکتری، قارچ، انگل یا ویروس باشد. توجه داشته باشید که تشخیص علت این بیماری و درمان آن به عهده پزشک متخصص زنان است و پیش از استفاده از هرگونه درمان سنتی یا دارویی حتماً با پزشک مشورت کنید.
انواع عفونت واژن
عفونت واژن به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. شایع‌ترین دلایل آن عبارتند از:
۱- عفونت باکتریایی واژن
عفونت باکتریایی شایع‌ترین دلیل ترشحات واژن در خانم‌های یائسه است. وقتی تعادل باکتریایی واژن به هم خورده و یا نوع باکتری‌هایی که در این ناحیه رشد می‌کنند تغییر کند عفونت باکتریایی واژن ایجاد می‌شود. این عفونت معمولاً با بوی بد واژن (مثل بوی ماهی گندیده) همراه است.
۲- عفونت قارچی واژن
عفونت قارچی یا عفونت کاندیدایی واژن زمانی به وجود می‌آید که قارچ‌های «کاندیدا» (Candida) – که به طور طبیعی و در مقادیر اندک در واژن وجود دارند – بیش از حد رشد می‌کنند. درو اقع به هم خوردن تعادل قارچ‌ها در واژن این عفونت را به وجود می‌آورد. مثلاً زمانی که برای درمان یک عفونت دیگر آنتی بیوتیک مصرف می کنید، آنتی بیوتیک‌ها باکتری‌هایی را که مسئول حفظ این تعادل هستند از بین می‌برند و رشد قارچ‌ها از حد می گذرد. بارداری، ضعف سیستم ایمنی و دیابت هم در افزایش احتمال بروز این عفونت نقش دارند.
برخی افراد بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به این نوع عفونت هستند:
- افرادی که تحت درمان با آنتی بیوتیک هستند.
- خانم‌های باردار
- مبتلایان به دیابت کنترل نشده
- مبتلایان به ویروس HIV
- افرادی که داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند.
- افرادی که داروهای جلوگیری با مقادیر بالای استروژن مصرف می‌کنند.
۳- عفونت ویروسی واژن
ویروس‌ها یکی از دلایل شایع عفونت واژینال هستند که اغلب از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شوند. ویروس‌هایی که سبب عفونت ویروسی واژن می‌شوند عبارتند از ویروس «هرپس» (Herpes یا HSV) و ویروس «پاپیلومای انسانی» (Human Papillomavirus یا HPV). ویروس HPV اصلی‌ترین دلیل ابتلای خانم‌ها به سرطان دهانه رحم است.
علامت عفونت ویروسی هرپس تبخال‌های دردناک اطراف واژن و خارج ناحیه تناسلی است. ویروس HPV هم می‌تواند باعث ایجاد زگیل‌های دردناک در ناحیه واژن، معقد، ناحیه خارجی واژن و کشاله ران می‌شود. البته زگیل‌ها همیشه قابل مشاهده نیستند که در این صورت پزشک با انجام تست پاپ اسمیر آن‌ها را تشخیص می‌دهد.
HPS و HPV درمان مشخصی ندارند. داروهای موجود به درمان عوارض این ویروس‌ها (مثل زگیل تناسلی) کمک می‌کنند. واکسن HPV می‌تواند در پیشگیری از ابتلا به این بیماری و سرطان دهانه رحم موثر باشد.
۴- عفونت انگلی واژن (تریکومونیازیس)
این عنوع فونت که یکی از بیماریهای منتقله جنسی به حساب می‌آید از طریق انگلی به نام «تریکومونیازیس» (Trichomoniasis) و بین شرکای جنسی منتقل می‌شود. این عفونت باعث افزایش ریسک ابتلا به سایر عفونت‌های جنسی می‌شود. از آنجا که تریکومونیازیس در مردان علامت‌دار نیست، تنها زمانی تشخیص داده می‌شود که خانم به آن مبتلا شده و علائم آن را در خود مشاهده می‌کند.
۵- عفونت کلامیدیا
«کلامیدیا» (Chlamydia) شایع‌ترین عفونت منتقل شونده جنسی (STI) در خانم‌ها است. این عفونت در خانم‌های ۱۸ تا ۳۵ ساله که شرکای جنسی متعدد دارند شایع‌تر است.
۶- سوزاک
«سوزاک» هم یک عفونت واژن شایع است که معمولاً همراه با کلامیدیا ایجاد می‌شود.
مطلب بیشتر: علل، علائم و راه های درمان عفونت سوزاک
عفونت واژن چه علائمی دارد؟
واژن خانم‌ها به طور طبیعی ترشحات شفافی را تولید می‌کند که به پاکسازی محیط واژن کمک می‌کنند. ترشحات طبیعی واژن بدون بو و سوزش هستند و رنگ آن‌ها بسته به اینکه در چه مرحله‌ای از چرخه قاعدگی قرار دارید متفاوت است. ممکن است در بعضی از روزهای ماه ترشحات آبکی و کم و روزهای دیگر غلیظ تر و بیشتر باشند.
اگر ترشحات واژن بوی غیرطبیعی داشته باشند یا باعث ایجاد احساس خارش و سوزش ( به خصوص شب‌ها) شوند احتمال عفونت واژن وجود دارد. همچنین رابطه جنسی می‌تواند باعث بدتر شدن علائم شود. علائم شایع عفونت واژن عبارتند از:
- تغییر رنگ ترشحات واژن
- تغییر بو و مقدار ترشحات
- احساس خارش، سوزش، تورم یا درد در اطراف و ناحیه بیرونی واژن
- سوزش ادرار
- احساس ناراحتی هنگام نزدیکی
در ادامه علائم اختصاصی هر یک از عفونت‌های واژینال را شرح داده‌ایم. توجه داشته باشید که برخی علائم در همه عفونت‌ها مشترک هستند و در برخی از خانم‌ها هم علائم متفاوت است. بنابراین همیشه تشخیص درست این بیماری را به عهده پزشک بگذارید.
علائم عفونت باکتریایی
- سوزش ادرار
- بوی بد ماهی که بعد از سکس بیشتر می‌شود.
- خارش
- ترشحات خاکستری و سبز
علائم عفونت قارچی
- خارش و سوزش در ناحیه واژن و بخش بیرونی آن
- احساس سوزش در حین نزدیکی
- سوزش ادرار
- قرمزی و تورم در ناحیه بیرونی واژن
- احساس درد در ناحیه واژن
- جوش زدن واژن
- ترشحات سفید، غلیظ، بدون بو و پنیر پنیرکی
- ترشحات آبکی
علائم عفونت انگلی واژن
- ترشحات کف مانند، با بوی کپک و به رنگ سبز و زرد
- احساس سوزش و خارش در اطراف و داخل واژن
- تورم و قرمزی در ورودی واژن
- لکه بینی به خصوص بد از سکس
- سوزش ادرار
- احساس ناراحتی در ناحیه زیر شکم
- احساس درد هنگام نزدیکی
تشخیص عفونت واژن
تشخیص عفونت به عهده پزشک متخصص زنان است. زمانی که به مطب پزشک مراجعه می کنید پیش از انجام معاینه سوالاتی از شما پرسیده می‌شود. سوالاتی مثل:
- آیا شریک جنسی دارید؟
- در حال حاضر چند شریک جنسی دارید؟
- آیا قبلا به عفونت واژینال مبتلا شده‌اید؟
- آیا قبلا به عفونت‌های منتقله جنسی مبتلا شده‌اید؟
- آیا در حال حاضر بیماری خاصی دارید یا دارو مصرف می‌کنید؟
سپس برای تکمیل فرایند تشخیص معاینه لگن انجام می‌شود. در معاینه لگن پزشک از ترشحات واژن نمونه برداری می‌کند. این نمونه‌ها در آزمایشگاه بررسی می‌شوند و به پزشک در تشخیص بهتر کمک می‌کنند.
درمان عفونت واژن
اولین قدم برای درمان عفونت تشخیص درست آن است. پیش از مراجعه به متخصص زنان و زایمان، به علائم و زمان بروز آن‌ها دقت کنید. ترشحات چه رنگی هستند؟ بو، مقدار و شکل آن‌ها چگونه است؟ این‌ها سوالاتی هستند که پزشک از شما می‌پرسد و بهتر است از قبل برای پاسخگویی آماده باشید.
قبل از اینکه به مطب پزشک مراجعه کنید از دوش واژینال استفاده نکنید تا تشخیص عفونت واژن ساده‌تر باشد. همچنین بعضی پزشکان از بیمار می‌خواهند که از ۲۴ الی ۴۸ ساعت قبل از ویزیت نزدیکی نداشته باشند. قبل از اینکه پزشک نوع عفونت را تشخیص دهد هیچ دارویی را سرخود مصرف نکنید.
در ادامه مطلب درمان‌های اختصاصی هر یک از عفونت‌های واژینال را توضیح می‌دهیم.
درمان عفونت قارچی واژن
بسته به شدت عفونت، درمانی که پزشک برای بیمار انتخاب می‌کند متفاوت است. اگر شدت عفونت و علائم آن خفیف یا متوسط باشند پزشک یک دوره سه الی هفت روزه داروی ضد قارچ واژینال تجویز می‌کند. این داروها که به صورت پماد، قرص و شیاف موجود هستند عبارتند از «میکونازول» و «ترکونازول».
همچنین داروهای خوراکی (یک دوز) مثل «فلوکونازول» (دیفلوکان) هم تجویز می‌شوند که مصرف آن‌ها در خانم‌های باردار توصیه نمی‌شود. در صورتی که علائم بعد از دو ماه برگشتند یا اصلاً بهبود پیدا نکردند دوباره به پزشک مراجعه کنید.
در مواردی که عفونت قارچی شدید است یا فرد بیمار قبلاً هم به عفونت مبتلا شده است درمان ضد قارچ واژینال بلند مدت (مصرف روزانه به مدت دو هفته و بعد از آن مصرف هفتگی به مدت شش ماه) تجویز می‌شود.
داروی خوراکی (دو یا سه دوز) هم یکی دیگر از گزینه‌های درمانی است که در خانم‌های باردار توصیه نمی‌شود.
عفونت باکتریایی واژن و درمان آن
از آنجا که منشا بروز این عفونت باکتری‌ها هستند درمان آن با آنتی بیوتیک انجام می‌شود. داروهایی که برای درمان عفونت باکتریایی استفاده می‌شوند عبارتند از:
- مترونیدازول (خوراکی و واژینال)
- پماد کلیندامایسین
- تینیدازول (خوراکی)
درمان عفونت تریکومونیازیس
اگر خانمی مبتلا به این بیماری شود باید برای درمان آنتی بیوتیک مصرف کند. همچنین شریک یا شرکای جنسی او و هر کسی که با آن‌ها در رابطه جنسی بوده است باید تحت درمان قرار بگیرند.
پیشگیری از عفونت واژینال
برای پیشگیری از ابتلا به عفونت به موارد زیر توجه کنید:
- پوشیدن لباس زیرهای نخی
- خشک نگه داشتن ناحیه واژن
- عدم استفاده از ژل ضدعفونی و دوش واژینال
- تعویض به موقع لباس زیر
- شستن ورودی واژن با صابون‌های ملایم و غیر معطر
- خشک کردن ناحیه تناسلی در دستشویی (دستمال را از جلو به عقب بکشید تا باکتری‌های ناحیه مقعد به واژن منتقل نشوند.)
- تعویض به موقع نوار بهداشتی و تامپون (هر ۲ الی ۴ ساعت یک بار)
- عدم استفاده از دستمال کاغذی، نوار بهداشتی، تامپون، اسپری واژینال و صابون‌های معطر که باعث حساسیت می‌شوند.
- نپوشیدن لباس زیرهای پلاستیکی، لگ‌های ورزشی تنگ، شلوار تنگ، جوراب شلواری پلاستیکی و لباس‌هایی که گرما و رطوبت را در خود نگه می‌دارند.
- استفاده از کاندوم در حین رابطه جنسی
- خوردن لبنیات پروبیوتیک
- انجام آزمایش‌های دوره‌ای زنان (از جمله پاپ اسمیر) می‌تواند در تشخیص به موقع و پیشگیری از بدتر شدن عفونت واژینال موثر باشد.
منابع:
اگر علائم عفونت واژینال را در خود مشاهده می‌کنید باید به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید تا اقدامات درمانی لازم برای شما انجام شود.
