تخصص زنان و زایمان رشته‏ ای بالینی است که به پیشگیری، تشخیص، درمان و پیگیری هر آنچه به سیستم تناسلی بانوان و مسائل مرتبط با آن مانند حاملگی، ناباروری و ... مربوط است، می‌پردازد.

یک پزشک بعد از گذراندن 7 سال دوران پزشکی عمومی خود، مجدداً در آزمون دستیاری شرکت کرده و در صورت رسیدن به حد نصاب لازم به تحصیل در این رشته می‌پردازد. طول مدت تخصص حداقل 4 سال است.

شایان ذکر است از اشتباهات رایج افراد، ندانستن تفاوت "ماما" و پزشک "متخصص زنان و زایمان" می‌باشد. مامایی رشته‏ ای مجزا از پزشکی است و آموزش‏ هایی در زمینه پیگیری زنان باردار و مراقبت‏ های دوران بارداری (و نه تمامی مسائل مرتبط با زنان) به دانش‏ آموختگان این رشته داده می‏ شود، درحالیکه متخصص زنان و زایمان به تمامی مسائل مرتبط با دستگاه تناسلی زنان می‌پردازد و با توجه به تخصص خود اجازه درمان دارویی و در مواقع لزوم، درمان جراحی را دارد.

مسائلی که یک متخصص زنان به آنها می‌پردازد در دو حیطه کلی قرار می‌گیرند:

1. مباحث مامایی که مرتبط با بارداری و زایمان و مسائل پیرامون آن است.
2. مباحث ژنیکولوژی که به مطالعه بیماری‏ های دستگاه تناسلی زنان و مسائل مرتبط می‌پردازد.

در حیطه مسائل مامایی مواردی مثل آزمایشات قبل از بارداری، مراقبت‏ های دوران بارداری، حاملگی طبیعی و سزارین، انواع سقط، خونریزی‏ های دوران بارداری، دیابت دوران بارداری، پرفشاری خون مرتبط با بارداری، تست‏ های ارزیابی سلامت جنین، عفونت‏ های بعد از زایمان، خونریزی ‏های بعد از زایمان، عفونت ادراری دوران بارداری و ... از موارد شایعی هستند که به آنها پرداخته می‌شود.

به عبارتی هر خانمی که قصد بارداری دارد باید تحت نظر یک متخصص زنان قرار بگیرد تا مراقبت‏ های دوران بارداری و بررسی‏ های لازم را تحت نظر وی انجام دهد.

حفظ سلامت مادر باردار، سلامت جنین و مراقبت از روند بارداری به شکلی که کمترین خطر را به دنبال داشته باشد، از وظایف این رشته می‌باشد.

در حیطه ژنیکولوژی، پزشک به مسائلی همچون اختلالات مربوط به قاعدگی مانند سندرم pco، خونریزی‏ های غیرطبیعی واژینال، عفونت‏ های دستگاه تناسلی، روش‏ های پیشگیری از بارداری، کیست‏ های تخمدانی، میوم‏ های رحمی، اندومتریوز، روش‏‏ های غربالگری سرطان سرویکس مانند پاپ اسمیر، اختلالات پیرامون یايسگی می‌پردازد.

معاینات بالینی، تست‏ های آزمایشگاهی و روش‏ های پاراکلینیکی اساس تشخیص بیماری‏ های ژنیکولوژی هستند.

درمان هر کدام از بیماری‏ ها با صلاح دید پزشک صورت می‌گیرد که می‏ تواند دارویی (مانند اختلالات قاعدگی PCO و ...) و یا نیازمند عمل جراحی (مانند انواعی از کیست‏ های تخمدانی یا میوم‏ های رحمی...) باشد. عمل جراحی توسط خود متخصص زنان صورت می‌گیرد.

در سطوح فوق تخصصی، همانند رشته‏ های دیگر، به منظور تمرکز بیشتر و اختصاصی تر، فلوشیپ‏ های رشته زنان و زایمان وجود دارند که در کشور ما شامل موارد زیر است:

• فلوشیپ نازایی و IVF
• فلوشیپ انکولوژی
• فلوشیپ لاپاراسکوپی
• فلوشیپ پریناتولوژی 

به طور کل مراجعه به فوق‏ تخصص ‏های زنان با نظر پزشک معالج (و نه خود بیمار) انجام می‌شود.

فلوشیپ جراحی کانسر (انکولوژی)، از زیر مجموعه های تخصص زنان و زایمان ست.

این رشته به طور اختصاصی به بررسی، درمان و پیگیری بیماران مبتلا به کنسرهای مرتبط با دستگاه تناسلی خانم ها می‌پردازد. لذا انجام تست های تشخیصی، بیوپسی، جراحی و ... در این فیلد قرار می‌گیرد.

در حاشیه این مبحث شایان ذکر است که اساس تشخیص اولیه کانسر سرویکس (دهانه رحم) تست پاپ اسمیر می‌باشد که تستی ارزان قیمت با ارزش تشخیصی بالاست و از آنجا که تشخیص زودهنگام این سرطان اهمیت بالایی در درمان دارد. لذا هر خانم بالای 21 سال و یا هر خانمی که 3 سال از شروع فعالیت جنسی اش می‌گذرد، لازم است سالانه یک بار تست پاپ اسمیر را انجام دهد.

این تست توسط متخصص زنان، پزشک عمومی و ماما قابل انجام است.