تخصص طب فیزیکی و توانبخشی

آیا تاکنون پیش آمده که از دردی مزمن رنج ببرید؟ مثلا به دنبال فعالیت سنگین، دچار کمر درد شوید و یا به خاطر رشته ورزشی که انجام می دهید، اعصاب گردنتان تحت فشار قرار بگیرد؟ در این مواقع متخصص طب فیزیکی کمک فراوانی به شما خواهد کرد.

تخصص طب فیزیکی و توانبخشی تخصصی نسبتا نوظهور و نوپا، نسبت به بسیاری از تخصص های پزشکی، محسوب می‌شود و قدمتی حدود ۵۰ ساله در ایران دارد. دانش آموختگان این رشته پس از اتمام دوره هفت ساله پزشکی عمومی و قبولی در آزمون دستیاری به مدت ۳ سال آموزش تخصصی می‌بینند. هدف کلی این رشته پیشگیری، درمان و بازتوانی بیمارانی است که به علت ایجاد مشکلی در آناتومی بدن و یا عارضه بیماری، دچار کاهش عملکرد و یا ناتوانی شده اند. متخصصین این رشته تلاش می‌کنند تا با روش های درمانی خود عملکرد بیمار را بهبود ببخشند و از این طریق کیفیت زندگی فرد را بالا ببرند.

حوزه های اصلی طب فیزیکی و توانبخشی

تخصص طب فیزیکی توانبخشی، شامل سه زیرشاخه و حوزه کلی است که جهت تشخیص و درمان، متخصصان این حوزه براساس علاقه در یک یا چند زیرشاخه فعالیت خواهند داشت:

• طب موسکولواسکلتال

به تشخیص و درمان غیرجراحی دردها و مشکلات اسکلتی-عضلانی و عصبی می‌پردازد. که درگیری مفاصل، ستون فقرات و عضلات می‌باشد. برای تشخیص از روش هایی مثل ام آر آی، رادیوگرافی و تست های پاراکلینیک و ... استفاده می‌شود. درمان در طب فیزیکی عمدتا در جهت کاهش روش های اینویزیو جراحی و استفاده از روش های مداخله ایی دیگر همچون ورزش درمانی، ماساژ درمانی، لیزر درمانی، اوزون تراپی، درمان دستی (مانیپولاسیون)، مدالیته های فیزیکی مانند لیزر، تکار، طب سوزنی ... و در صورت نیاز تزریق های مفصلی استفاده می‌شود. در اکثر مواردی درمان دارویی در کنار این روش ها استفاده می‌شود.

• طب الکترودیاگنوزیس

برای تشخیص بیماری های اعصاب محیطی از این روش استفاده می‌شود که اساس آن، آنالیز جریانات عصبی در بدن می‌باشد. بیماری های نوروموسکولواسکلتال مثل نوروپاتی ها، انواع بیماری های عصبی عضلانی (میوپاتی) و مشکلات شایعی همچون سندرم تونل کارپ مچ دست و یا درگیری عصب سیاتیک پا از این دسته هستند. همچنین در مواردی مثل آسیب و قطع اعصاب محیطی پیش آگهی و تعیین میزان آسیب نیز با این روش صورت می‌گیرد. روش تشخیصی در این موارد گرفتن نوار عصب عضله می‌باشد که توسط الکترودها شوک های خیلی ضعیفی ایجاد می‌شود و جریان عصبی بررسی می‌شود.

انجام الکترودیاگنوز یا نوار عصب و نوار عضله که به تشخیص بسیاری از مشکلات عصبی-عضلانی مادرزادی یا اکتسابی کمک می کند. از جمله درگیری اعصاب در فتق دیسک کمر یا گردن، سندروم تونل کارپ، آسیب اعصاب محیطی در تروما، نوروپاتی ها و ...

این تست دو مرحله دارد:

• تست اعصاب محیطی با جریان الکتریکی
• تست عضلات توسط سوزن مخصوص

• طب بازتوانی

به منظور بازگرداندن عملکرد از دست رفته تا حد امکان انجام می‌شود.

بازتوانی در بیماری‌های مزمن اسکلتی-عضلانی شامل: فلج مغزی، آسیب نخاع در ستون فقرات و ... یا پس از جراحی های مفاصل و یا ستون فقرات انجام می‌شود.

مثلا در ورزشکار آسیب دیده یا فردی که به دنبال تصادف دچار اختلال عملکرد شده است و یا سالمند با محدودیت حرکتی، طب بازتوانی می‌تواند با روش ها و خدمات درمانی سبب بهبود فعالیت حرکتی بیمار شود.

با دیدن چه علائمی به متخصص طب فیزیکی مراجعه کنیم؟

• دردهای مرتبط با سیستم عصبی و اسکلتی
• دردهای عضلانی منتشر و یا متمرکز که به صورت حاد و یا مزمن ایجاد شده اند
• دردهای مفصلی، برای مثال مشکلاتی که در زمینه بیماری هایی هم چون روماتیسم  یا آرتروز ایجاد می‌شوند
• دردهایی با منشا عصبی که با تحت فشار قرار گرفتن دیسک گردن یا دیسک کمر به وجود می‌آیند.
• ضعف عضلانی
• تشخیص و درمان پوکی استخوان
• آسیب های نخاعی و مغزی، بیماری‌های مرتبط با اعصاب محیطی همچون ام اس و یا سوختگی و جراحاتی که با اختلال عملکرد همراه بوده اند.

روش های درمانی

انتخاب روش درمانی بسته به مشکل زمینه ایی و نظر متخصص طب فیزیکی صورت می‌گیرد.

ورزش درمانی، تزریق‌های تخصصی داخل مفاصل یا بافت آسیب دیده، ماساژ درمانی، لیزر تراپی، اوزون تراپی، روش های هدایت شده توسط فلوروسکوپی، دیسکوگرافی، بافت برداری عصب و عضله، پروتز، رژیم های اختصاصی ورزشی و ...

متخصص طب فیزیک همچنین در راستای درمان بیماری ها با سایر متخصصین مرتبط هم فکری می‌کنند.

همانطور که قبلا هم گفته شد، طب فیزیکی تلاش می‌کند حتی الامکان نیاز به مداخلات جراحی را در بیماران کاهش دهد و با روش های تشخیصی و درمانی تخصصی خود سبب بهبود عملکرد و در نتیجه بالا رفتن کیفیت زندگی افراد شود.

تفاوت تخصص طب فیزیکی توانبخشی با کایروپرکتیک چیست؟

فارغ التحصیلان کایروپرکتیک در حیطه درمان دستی (به ویژه در مشکلات ستون فقرات) فعالیت دارند. برای داشتن مدرک کایروپرکتیک نیاز به طی دوره پزشکی عمومی نیست و افراد علاقمند اغلب دوره کوتاه مدت و حداکثر ۴ ساله می‌گذرانند. لازم به ذکر است که دوره های کوتاه مدت در حال حاضر در ایران برگزار نمی‌شود.