تخصص نورولوژی (مغز و اعصاب) چیست؟

نورولوژی شاخه ای از علم پزشکی است که به تشخیص و درمان بیماری های سیستم عصبی مرکزی و محیطی می‌پردازد. سیستم عصبی مرکزی شامل مغز و نخاع و سیستم عصبی محیطی شامل اعصاب حسی و حرکتی در سرتاسر بدن می‌باشد.

یک پزشک عمومی بعد از قبولی در آزمون دستیاری به مدت چهار سال در این رشته آموزش می‌بیند.

از آنجاییکه سیستم عصبی بدن شبکه ای پیچیده است، تشخیص و درمان بیماری هایی که در این تخصص جای می‌گیرند آسان نیست.

بیماری های مربوط به سیستم عصبی می‌توانند سیر مزمن داشته باشند و در ابتدا علایم کافی جهت تشخیص را بروز ندهند، همچنین بعضی از آنها کاملا ناگهانی بروز می‌کند. این بیماری ها اکثرا پیشرونده هستند، لذا تشخیص به موقع توسط یک نورولوژیست خوب اهمیت بالایی دارد.

بیماری های مغز و اعصاب کدامند؟

• انواع سردرد که شایع ترین طیف مراجعه کنندگان را تشکیل می‌دهد، شامل: میگرن، سردرد تنشی، نورالژی و ... 

وجود علائم زیر در سردرد، زنگ خطر محسوب می‌شوند:

• ناگهانی و شدید  
• بدترین سردردی است که فرد تا کنون تجربه کرده است.
• علایم همچون تاری دید تهوع و استفراغ تب و کاهش سطح هوشیاری و ... همراه آن باشند.

که این موارد نیازمند اقدام اورژانسی می‌باشد:

• انواع سرگیجه
•  تشنج و صرع که با حرکات پرشی تکرار شونده بدون اطلاع فرد بروز می‌کند.
• کاهش سطح هوشیاری که می‌تواند به علل مختلف مانند عفونی، نورولوژیکی، عروقی و ... بروز کند که نیازمند مراجعه اورژانسی است.
• بیمارهای عروقی مغز شامل سکته مغزی، خونریزی مغزی، تنگی عروق و ...که علایم آنها اغلب ناگهانی بروز می‌کند و می‌تواند با یک سردرد شدید، تاری دید، اختلال حرکتی و ... خود را نشان دهد.
• بیماری های حرکتی مثل بیماری پارکینسون که با ترمور (لرزش) در هنگام استراحت، اختلال حافظه و ..بروز می‌کند.
• فراموشی و اختلال حافظه مانند آلزایمر و دمانس
• بیماری های ستون فقرات مثل درد گردن و کمردرد که علت آن می‌تواند فشار دیسک روی نخاع، اسپاسم عضلات، تنگی کانال نخاعی باشد و نیازمند بررسی است.
• بیماری های درگیرکننده میلین عصب مثل ام اس یک بیماری خود ایمنی است و معمولا اولین علامت آن یک اختلال حسی مثل نابینایی یا کم بینایی موقت است.
• اختلال حرکتی ناشی از ضعف عصبی عضلانی هم میتواند در ام اس بروز کند.
• بیماری های پیش رونده ضعف عضلانی که علت آنها اختلال سیستم عصبی است مانند گیلن باره.
• اختلالات اعصاب محیطی مثل انواع نوروپاتی که با علائمی همچون گزگز و گرفتگی و بی حسی اندام ها بروز می‌کند. 
• اختلالات خواب شامل بی خوابی و نداشتن خواب عمیق و موثر که ابتدا نیازمند ویزیت نورولوژیست است و در صورت نبود مشکل زمینه ای مراجعه به روانپزشک توصیه می‌شود.

تشخیص و درمان بیماری های مغز و اعصاب به چه شکل است؟

با توجه به پیچیدگی سیستم عصبی، تشخیص بیماری ها علاوه بر شرح حال دقیق بیمار و معاینه، نیازمند ابزار های پاراکلینیکی دقیق است.

سی تی اسکن و ام آر آی تحولی عظیم در تشخیص به موقع بیماری های عصبی پدید آورد. همچنین تست هایی چون نوار مغز (مثلا برای تشخیص تشنج) یا نوار عصب و عضله برای بررسی عملکرد اعصاب محیطی بسیار کارامد است.

در صورتیکه درمان دارویی برای بیماری نورولوژیکی کارآمد باشد، انتخاب اول خواهد بود که زیر نظر پزشک نورولوژیست انجام می‌شود. همچنین روش های نوینی همچون آی وی-آی جی امروزه برای درمان بیماری هایی با ماهیت خود ایمنی (مثل گیلن باره) استفاده می‌شود که نیازمند بستری در بیمارستان است.

در صورتیکه جهت درمان جراحی مورد نیاز باشد (مثل جراحی ستون مهره یا خونریزی های مغزی) بیمار از حیطه کار متخصص نورولوژی خارج شده و نیازمند ارجاع به جراح مغز و اعصاب است.