مراحل رشد و نمو در کودکان با سرعتی بالاتر و متفاوت از بزرگسالان صورت می‌گیرد. همین طور آناتومی و فیزیولوژی آنها به ویژه در دوران نوزادی با بزرگسالان فرق دارد. لذا بررسی سلامت آنها با بزرگسالان متفاوت خواهد بود و بررسی آن نیازمند دانش ویژه است.

کارهایی که متخصص اطفال انجام می‌دهد:

1) ارزیابی سلامت

از همان بدو تولد چک کردن وضعیت سلامت نوزاد به عهده متخصص اطفال است که در اتاق زایمان صورت می‌گیرید. پس از تولد واکسن زدن و ثبت رشد و نمو شیرخوار و بررسی سرعت رشد را به عهده خواهد داشت. قد، وزن، دور سر در هر نوبت ویزیت تا 2 سالگی چک و ثبت خواهد شد.

علاوه بر تغییرات فیزیکی، ارزیابی رشد ذهنی کودک بر اساس جدول سنی انجام می شود.یعنی اینکه شیرخوار یا کودک در هر سن باید توانایی انجام چه کارهایی را داشته باشد.

2) درمان بیماری ها

همانطور که پیشتر گفته شد از آنجایی که آناتومی بدن کودکان در مواردی متفاوت با بزرگسالان است، درمان بیماری ها در آنها متفاوت با بزرگسالان خواهد بود.

شایع ترین بیماری ها در شیرخواران و کودکان بیماری های عفونی است. بیماری هایی همچون سرماخوردگی های ویروسی و باکتریال، فارنژیت، اتیت مدیا یا همان عفونت گوش و سینوزیت.

تب در بچه ها مقوله ایی مهم است که به دنبال آن حتما باید به پزشک مراجعه شود. در موارد زیادی تب می تواند با تشنج همراه باشد یا علامت عفونت در مغز(مننژیت) باشد.

اسهال و استفراغ (گاستریت ها) نیز علایمی شایع در کودکان هستند که حتما نیازمند مراجعه به پزشک است. چرا که با توجه به حجم کم بدن کودکان، میزان آب بدن آنها کم است و طی اسهال و استفراغ، بدن سریعا کم آب می‌شود که بسیار خطرناک است.

مساله دیگری که در مورد بیماری های کودکان وجود دارد دوز داروهای مصرفی است که کاملا با بزرگسالان متفاوت است. میزان داروی مصرفی کودکان باید بر اساس وزن آنها و توسط پزشک محاسبه و تجویز گردد. همچنین عدم درمان صحیح در مواردی، مثلا در فارنژیت استرپتوکوکی، که با تب، گلودرد، بدن درد، سرفه و علایمی شبیه به سرماخوردگی مشخص می‌شود می‌تواند زمینه ساز مشکلات قلبی (روماتیسم قلبی) شود. پس از کنار علایم سرماخوردگی در کودکان نباید به سادگی گذشت و حتما نیازمند درمان توسط پزشک است.

به طور کل تشخیص و درمان بیماری های کودکان با معاینه فیزیکی و در صورت نیاز آزمایشات بالینی و در مواردی استفاده از ابزار های پاراکلینیکی صورت می‌گیرد.