افسردگی تنفسی زمانی رخ می‌دهد که ریه‌ها نتوانند به طور کارآمد و موثر اکسیژن و دی اکسید کربن را رد و بدل کنند. این ناتوانی در عملکرد تنفسی می‌تواند باعث تجمع دی اکسید کربن در بدن شود و در نتیجه عوارض سلامتی بسیاری برای فرد ایجاد کند.
یکی از علائم رایج افسردگی تنفسی مشکل در تنفس است. افرادی که به افسردگی تنفسی مبتلا هستند تنفس کم عمق‌تر و کندتری را دارند و به طور کلی به سختی نفس می‌کشند. به طور کلی زنان بیشتر از مردان در خطر ابتلا به افسردگی تنفسی قرار دارند.
همچنین افرادی که به بیماری‌های خاص مانند دیابت، وجود آپنه انسدادی خواب، بیماری انسدادی مزمن ریوی، بیماری قلبی، فشار خون بالا، بیماری عصبی، چاقی و وابستگی به مواد افیونی مبتلا هستند بیش از سایر افراد به افسردگی تنفسی مبتلا می‌شوند. در این مقاله به بررسی افسردگی تنفسی، علائم، عوارض و درمان آن می‌پردازیم.
افسردگی تنفسی چیست؟
افسردگی تنفسی یک اختلال تنفسی است که با تنفس آهسته مشخص می‌شود. در طی یک چرخه تنفس طبیعی شما اکسیژن را به طور طبیعی وارد ریه‌ها می‌کنید. در واقع خون بدن شما اکسیژن را در بدن شما به سایر بافت‌های شما تحویل می‌دهد. سپس خون شما ماده مضر دی‌اکسید را به ریه‌های شما باز می‌گرداند. و هنگام بازدم ریه‌های شما این دی اکسید را از بدن شما خارج می‌کنند.
در طی افسردگی تنفسی، بدن شما به طور موثر نمی‌تواند دی اکسید را از بدن خارج کند. این امر می‌تواند موجب استفاده ضعیف اکسیژن توسط ریه‌ها شود. نتیجه این اتفاق افزایش دی اکسید کربن و کاهش اکسیژن در بدن است.
علائم افسردگی تنفسی
علائم افسردگی تنفسی به شدت عارضه بستگی دارد. اگر عارضه شدید باشد، این علائم آشکارتر خواهند بود. علائم افسردگی تنفسی عبارتنداز:
- گیجی
- سرگردانی
- بی‌حالی
- خستگی
- سردرد
- سرگیجه
- حالت تهوع
برخی افراد ممکن است سایر علائم را تجربه کنند:
- تنفس کم‌عمق و آهسته با حرکت اندک قفسه سینه
- استفراغ
- فشار خون بالا یا پایین
- صداهای غیرطبیعی نفس، مانند کاهش صداهای تنفسی یا صدای سوت یا ترقه مشخص در حین تنفس
- لرزش
- آپنه
- پوست مایل به آبی به خصوص در انگشتان پا و انگشتان دست
- تشنج
- ضربان قلب سریع
اگر فردی تحت درمان قرار نگیرد، افسردگی شدید تنفسی می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
- ایست تنفسی
- حمله قلبی
- ضربه مغزی
- کما یا مرگ
- کاهش ضربان قلب
هرکسی که مشکوک به افسردگی تنفسی است باید سریعا برای درمان اقدام کند.
علل ابتلا به افسردگی تنفسی
برخی از شرایط سلامتی می‌توانند باعث افسردگی تنفسی شوند که بر سرعت تنفس تأثیر می‌گذارد. در این شرایط ریه‌ها نمی‌توانند عملکرد درستی داشته باشند. ابتلا به افسردگی تنفسی دلایل مختلفی دارد:
اختلالات عصبی عضلانی
افراد مبتلا به اختلالات عصبی عضلانی می‌توانند به دلیل ضعف ماهیچه‌های تنفسی و کنترل ضعیف عضلات، تنفس سریع و کم عمق داشته باشند. در اختلالات عصبی عضلانی، تنفس در طول خواب، به ویژه خواب REM کاهش می‌یابد و باعث بدتر شدن افسردگی تنفسی می‌شود.
ناهنجاری‌های دیواره قفسه سینه
بدشکلی‌های دیواره قفسه سینه که در شرایطی مانند کیفوسکولیوز و فیبروتوراکس دیده می‌شود، به دلیل محدودیت‌های فیزیکی ناشی از ناهنجاری‌ها، می‌تواند با سرعت تنفس طبیعی و عملکرد ریه تداخل داشته باشد.
افزایش وزن و چاقی
چاقی شدید در برخی افراد می‌تواند منجر به افسردگی تنفسی شود که به عنوان سندرم چاقی-هیپوونتیله (OHS) شناخته می‌شود.
اضافه وزن در اطراف گردن، شکم و دیواره قفسه سینه نفس کشیدن را سخت‌تر می‌کند. افزایش وزن بر تکانه تنفس مغز تأثیر می‌گذارد و باعث می‌شود تا میزان دی اکسید کربن در خون افزایش پیدا کند.
آسیب مغزی
آسیب مغزی می‌تواند با توانایی مغز برای کنترل عملکردهای اساسی مانند تنفس تداخل ایجاد کند. اختلال در رفلکس‌های ساقه مغز و هوشیاری پس از آسیب مغزی موجب مشکلاتی در تنفس فرد می‌شود.
آپنه خواب
افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب (OSA) با مسدود شدن راه تنفس در طول شب، افسردگی تنفسی مبتلا می‌شوند. باید برای نفس کشیدن تلاش کنند.
اما افرادی که مبتلا به آپنه خواب مرکزی (CSA) هستند، راه تنفس آن‌ها بسته نخواهد شد. اما تنفس به دلیل ناهنجاری در شکل دیواره قفسه سینه یا ریه‌های آن‌ها بیش از حد سفت می‌شود. این موضوع می‌تواند منجر به افسردگی تنفسی شود.
بیماری مزمن ریه
بیماری مزمن ریه (COPD) و فیبروز کیستیک منجر به مسدود شدن راه‌های هوایی یا انسداد شدید ریه می‌شود و می‌تواند باعث تنفس را با مشکل مواجه کند.
بیماری‌های عصبی
بیماری‌های عصبی زمینه‌ای مانند آسیب به عروق مغزی، تروما، آسیب‌های سر و رشد غیرطبیعی بافت‌ها می‌توانند باعث افسدگی تنفسی شوند. این عارضه به عنوان هیپوونتیلاسیون آلوئولار مرکزی هم شناخته می‌شود که بر عملکرد تنفسی سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارد.
سطوح آمونیاک بالا
مشکلات ژنتیکی یا بیماری اکتسابی کبدی مانند سیروز، عملکرد کبد را مختل می‌کند و می‌تواند سطح آمونیاک خون را بالاتر از مقدار طبیعی نشان دهد. این عارضه به عنوان هیپرآمونمی شناخته می‌شود و بر تنفس تأثیر می‌گذارد و در نهایت باعث افسردگی تنفسی می‌شود.
مصرف دارو
برخی از داروها در صورت مصرف در دوز بالا می‌تواند باعث افسردگی تنفسی شود و خطر ابتلا به آن را افزایش دهد. در واقع افسردگی تنفسی از عوارض مصرف این داروها هستند. مصرف این داروها در برخی مواقع با عملکرد مغز تداخل پیدا می‌کنند و سیستم عصبی مرکزی را تحت فشار قرار می‌دهند، این امر باعث کند شدن حرکت تنفسی می‌شود.
این داروها و مواد عبارتنداز:
- آرام بخش‌ها
- مواد مخدر
- مواد افیونی
- الکل
- باربیتورات‌ها
- بنزودیازپین‌ها
نحوه تشخیص افسردگی تنفسی
در صورت داشتن علائم افسردگی تنفسی به پزشک مراجعه کنید. اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید یا بیماری زمینه‌ای دارید، با پزشک درباره این موضوع صحبت کنید. پزشک هم معاینه فیزیکی و آزمایشاتی را انجام می‌دهد که عارضه را تشخیص دهد. پزشک برای تعیین علت افسردگی تنفسی یک سری آزمایشات را تجویز می‌کند. این آزمایشات شامل موارد زیر هستند:
- اشعه ایکس قفسه سینه: یک آزمایش تصویربرداری است که از ناحیه قفسه سینه عکس می‌گیرد و ناهنجاری‌ها را بررسی می‌کند.
- تست عملکرد ریه: تست تنفسی که تعیین می‌کند که چند درصد از ریه‌ها را درگیر خود کرده است.
- آزمایش گاز خون: آزمایشی است که میزان دی‌اکسید‌کربن، اکسیژن، تعادل اسید و باز را در جریان خون اندازه‌گیری می‌کنند.
- تست پالس اکسیمتری: این تست خون قادر است تا سطح اکسیژن موجود در جریان خون را از طریق یک مانیتور بدون درد روی انگشت اندازه‌گیری کند.
- آزمایش خون هماتوکریت و هموگلوبین: این آزمایش قادر است تا تعداد گلبول‌های قرمز موجود برای حمل اکسیژن در بدن را ارزیابی می‌کند.
- مطالعه خواب: برای تشخیص اختلالات مرتبط با خواب، مانند آپنه خواب استفاده می‌شود.
چگونه می‌توان افسردگی تنفسی را درمان کرد؟
افسردگی تنفسی یک بیماری و شرایط قابل درمان است. نوع درمان به علل ایجاد این بیماری بستگی دارد. هنگامی که افسردگی تنفسی در نتیجه مصرف دارو بوجود آمده باشد، قطع دارو ممکن است باعث بهبودی این مشکل شود. از دیگر درمان‌های موثر برای برطرف شدن افسردگی تنفسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اکسیژن درمانی برای تقویت تنفس
- کاهش وزن
- دستگاه CPAP یا BiPAP برای بازنگه داشتن راه هوایی هنگام خواب
- جراحی برای اصلاح ناهنجاری‌های قفسه سینه
- داروهای استنشاقی برای باز کردن مجاری تنفسی و درمان بیماری مداوم ریه
آیا افسردگی تنفسی می‌تواند عوارضی ایجاد کند؟
افسردگی تنفسی در صورت عدم درمان مناسب می‌تواند عوارض شدیدی داشته باشد و همچنین موجب به مرگ فرد شود. افسردگی تنفسی ناشی از مصرف بیش از حد دارو می‌تواند منجر به ایست تنفسی شود. در این مشکل تنفس کاملا متوقف می‌شود و این امر به طور بالقوه‌ای کشنده است.
افسردگی تنفسی همچنین می‌تواند باعث فشار خون ریوی شود. که این امر می‌تواند باعث نارسایی قلبی شود. پیروی از برنامه درمانی می‌تواند از بروز عوارض جلوگیری کند. این بیماری می‌تواند کیفیت زندگی را کاهش دهد. شناسایی و درمان به موقع ممکن است به بدن شما کمک کند تا سطح سالم اکسیژن و دی اکسید کربن را حفظ کرده و از بروز عوارض جلوگیری کند.
راه‌هایی جلوگیری از ابتلا به افسردگی کدامند؟
نمی‌توان از همه مواردی که موجب افسردگی تنفسی می‌شوند جلوگیری کرد. پیشگیری از همه موارد افسردگی تنفسی، مانند تصادف یا بیماری ناگهانی ممکن نیست. اما موارد دیگر قابل پیشگیری هستند.
راه‌های کاهش شانس ابتلا به این بیماری عبارتنداز:
- اجتناب از داروهای آرام بخش یا احتیاط در زمان مصرف
- نظارت بر مصرف داروهای کودکان
- اجتناب از مصرف زیاد الکل
- عدم مصرف مواد مخدر
مقایسه هایپرونتیلاسیون و هیپوونتیلاسیون
هایپرونتیلاسیون به عارضه‌ای گفته می‌شود که در آن فرد سریع نفس می‌کشد و بازده بیشتری نسبت به حالت طبیعی دارد. این امر منجر به کاهش سطح دی اکسید کربن در خون می‌شود.
در هیپوونتیلاسیون بدن قادر نخواهد بود تا دی اکسید کربن را حذف کند. شاید با این مورد برخورد کرده باشید که یک نفر سریع نفس می‌کشد و این موضوع برای برخی آزار دهنده است. اما در واقعیت این فرد به هیپوونتیلاسیون مبتلاست، نفس‌های سریع و بازدم بسیار کمی دارد.
سخن آخر پزشک خوب
افسردگی تنفسی یا هیپونتیلاسیون هنگامی اتفاق می‌افتد که ریه‌ها نتوانند به درستی چرخه تنفسی را انجام دهند و دی‌اکسید را در بدن جمع کنند. این عارضه می‌تواند منجر به عوارضی مانند اسیدوز تنفسی شود و اگر تحت درمان قرار نگیرد می‌تواند کشنده باشد. علل آن غالبا شامل شرایطی است که مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد، مانند سکته مغزی و مصرف داروها که عملکرد سیستم عصبی مرکزی را مختل می‌کنند. اگر فردی به افسردگی تنفسی مشکوک است، باید به دنبال فوریت‌های پزشکی باشد.
منابع
در صورت نیاز می‌توانید با مراجعه به سایت پزشک خوب از بهترین متخصصان ریه در ایران به صورت اینترنتی نوبت بگیرید.
پرسش و پاسخ
سلام ..من نزدیک هفت ساله بیماری تنفسی دارم اما پزشکان تشخیص ندادن میگن ریه سالمه ….امروز صبح مواردی رو اینجا خوندم که خیلی شبیه ب مشکل من هست …منم دم و بازدم خوبی ندارم و هوا داخل ریه جمع میشه دی اکسید کربن پس نمیده قفسه سینه خیلی کم جلو میاد و حتی احساس میکنم خالی هست گاهی اوقات حالت تهوع ب من دست میده بخاطر هوایی که وارد بدن میشه و میمونه و خارج نمیشه هوایی که داخل بدنم میشه زیر سینه هام میره میسوزونه از ته نفس میکشم دارو خوردم این جوری شد و اسپری استفاده کردم خوب نشد اگر افسردگی تنفسی باشه چه دارویی استفاده کنم که خوب بشم ؟؟؟؟؟ لطفا کمک کنید دیگه خسته شدم ممنونم یا پزشکی معرفی کنید بتونه منو درمان کنه …اینم بگم من سیتی اسکن کردم ریه سالمه آزمایش هم سالمه …لطفا برام ایمیل کنید اینجا نمیتونم پیدا کنم…اینجا اسمم مشخص نباشه ممنونم
مرسی از اطلاعات کامل و جامعتون