فوبیا نوعی اختلال اضطرابی است و معمولا به ترسی شدید و غیر معقول نسبت به اشیاء و یا موقعیت‌های خاص اشاره دارد. هر فردی که از سطح بالایی از اضطراب رنج می‌برد در معرض ابتلا به فوبیا قرار دارد. یکی از رایجترین انواع فوبیا، کلاسترو فوبیا یا ترس از فضاهای بسته مانند آسانسور است. کلاستروفوبیا ترس شدید از فضاهای بسته یا فوبیای فضای بسته است. برخی ترس‌ها منطقی به نظر می‌رسد، به همین دلیل همه سعی می‌کنند از عواملی که باعث ناراحتی آنها می‌شوند دوری کنند.
تفاوت بین ترس و فوبیا در این است که فوبیا ترس شدید و غیرمنطقی نسبت به یک یا چند عامل و موقعیت است. در فوبیا سطح ترس از موقعیت، بسیار بالاتر از حد طبیعی آن است. این ترس می‌تواند در انجام فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد کند یا به یک مشکل در سلامتی فرد تبدیل شود. به دنبال آن توانایی در انجام کارها کاهش می‌یابد و اعتماد به نفس را به شدت کاهش میدهد.
در این مقاله به بررسی این نوع از اختلال اضطراب، علائم، تشخیص و درمان آن می‌پردازیم.
موقعیت‌های که موجب کلاستروفوبیا میشود
از محرک‌های رایج فوبیای فضای بسته میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تونل‌ها
- آسانسورها
- قطارها
- هواپیماها
- ماشین‌های کوچک
- غارها
- دستگاه تصویربرداری ام آر آی
- انبارها
- اتاق های کوچک بدون پنجره یا با پنجره‌هایی که باز نمی‌شوند.
- تفکر در مورد قرار گرفتن در یک فضای بسته
ترس از فضای بسته
کلاستروفوبیا به عنوان ترس از فضای بسته شناسایی میشود. مانند هر فوبیای دیگر شدت کلاستروفوبیا از فردی به فرد دیگر متفاوت است. ممکن است علائم این اختلال را در اتاقهای کوچک، فضای تنگ زیر طاق، مکان‌های پرجمعیت و بسیاری از موقعیت‌های دیگر تجربه کنید. برخی از افرادی که به کلاستروفوبیا مبتلا هستند در آسانسورها، درهای گردان و استفاده از سرویس‌های بهداشتی عمومی احساس ناراحتی دارند. برای بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال MRI و یا سایر آزمایشات پزشکی می‌تواند دشوار باشد.
ترس از آسانسور
ترس از آسانسور غالبا نوعی از کلاستروفوبیا است. مطالعات نشان داده است که حدود ۴٪ از جمعیت در سراسر جهان از این نوع فوبیا رنج می‌برند. اگر ترس از آسانسور را تجربه کرده باشید، مشاهده بسته شدن درهای آن می‌تواند احساس اضطراب و وحشت را در شما تحریک کند. با شروع حرکت آسانسور ممکن است احساس کنید که ضربان قلب شما بالا میرود. فشار خون نیز ممکن است با افزایش ضربان قلب بالا برود. ممکن است دستان و پاهای شما شروع به لرزیدن بکند و احساس تنش و تنفس سریع را تجربه کنید.
علائم ترس از فضای بسته
اگر شما به کلاستروفوبیا مبتلا باشید ممکن است در یک فضای بسته محدود دچار اضطراب خفیف و یا حملات شدید وحشت شوید. و علائم ممکن است هرچه بیشتر در آن فضا بمانید بدتر شود. ممکن است گریه کنید، فریاد بزنید و یا به هر طریقی که سعی کنید از آنجا خارج شوید. در حالی که ممکن است تمام افراد در مواجه با کلاستروفوبیا با یک نوع واکنش و علائم روبه‌رو نشوند. علائم کلاستروفوبیا شبیه علائم اضطراب و حمله پانیک است.
علائم فیزیکی
- عرق کردن یا تکان دادن
- سفتی در قفسه سینه یا ضربان قلب سریع
- مشکل در تنفس یا تنفس سریع
- لرز یا برافروختگی (صورت قرمز و داغ)
- احساس خفگی
- ناراحتی معده
- سرگیجه، احساس ضعف یا سبکی سر
- دهان خشک
- احساس سردرگمی
- بی‌حسی یا گزگز شدن دست و پا
- گریه، عصبانیت، یخ زدن یا چسبیدن (علائم یک فوبی خاص در کودکان)
علائم عاطفی
- ترس از دست دادن کنترل
- ترس از غش کردن
- احساس اضطراب شدید
- احساس نیاز شدید به ترک موقعیت
- درک اینکه ترس منطقی نیست، اما نمی‌توانید بر آن غلبه کنید
- ترس از مردن
پزشک خوب به شما کمک میکند بهترین روانشناسان را در کوتاه‌ترین زمان و در نزدیکی محل زندگی خود پیدا کنید
در موارد شدید کلاستروفوبیا می‌تواند باعث از حال رفتن فرد، از دست دادن کنترل و حتی مرگ شود. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند ممکن است از رفتن به مهمانی‌های شلوغ و یا سایر رویدادها امتناع کنند و یا هنگام رفتن به مکان‌ها و اتاقهای کوچک در را باز بگذارند.
دلایل احتمالی ترس از فضای بسته
محققان هنوز درباره اینکه چه فاکتورهایی به طور دقیق باعث ایجاد کلاستروفوبیا میشود به اطلاعات دقیقی دست نیافته‌اند. بسیاری بر این باورند که ترس از فضای بسته ریشه در تجربیات بد کودکی دارد. افراد به طور معمول در دوران کودکی یا در سنین نوجوانی دچار کلاستروفوبیا می‌شوند. کلاستروفوبیا می‌تواند به اختلال در عملکرد آمیگدال مربوط شود، آمیگدال بخشی از مغز است که نحوه پردازش ترس را کنترل میکند. آنچه باعث ایجاد کلاستروفوبیا میشود به طور کامل درک نشده است. محققان معتقدند این دلایل ممکن است شامل موارد زیر باشد:
حوادث و آسیب‌های دوران کودکی: برخی از بزرگسالان مبتلا به کلاستروفوبیا از اتفاقات و حوادث دوران کودکی خود صحبت می‌کنند. اینکه در دوران کودکی در فضایی تنگ به دام افتاده یا زندانی شده بودند. این حوادث موجب ابتلا به فوبیای فضای بسته آنها در بزرگسالی شد.
حوادث و اتفاقات در بزرگسالی: گیر افتادن در آسانسور یا تجربه تلاطم شدید در هواپیما می‌تواند دلیل ابتلا به فوبیای فضای بسته باشد.
قرار گرفتن در معرض کلاستروفوبیا والدین در دوران کودکی: اگر والدین فوبیای فضای بسته داشته باشند، ممکن است کودک هم دچار کلاستروفوبیا شود.
دانشمندان بر این باورند که مواد شیمیایی عصبی ناحیه‌ای از مغز، آمیگدال را در زمان ترس بیش از حد تحریک میکند. علاوه بر این یک جهش ژنتیکی می‌تواند خطر کلاستروفوبیا را در صورت داشتن نقص ژنی افزایش دهد.
افرادی که والدینشان به کلاستروفوبیا مبتلا هستند بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. اگر کودکی ببیند که والدین یا اطرافیانش از یک فضای کوچک می‌ترسند ممکن است قرار گرفتن در این موقعیت‌ها و احساس اضطراب و استرس را مرتبط با یکدیگر بدانند.
تشخیص ترس از فضای بسته
اگر کلاستروفوبیا یا فوبیای فضای بسته دارید و می‌دانید که این یک مشکل بزرگ است، از قرار
گرفتن در محیط‌های بسته خودداری کنید. پزشک بعد از معاینه مشخص میکند که این ترس شما، طبیعیست یا فوبیای فضای بسته دارید. فوبیا قادر است به تنهایی موجب اختلال در زندگی شخصی فرد شو. پزشک پرسشنامه‌ای به شما میدهد تا پر کنید که فوبیای فضای بسته چه تأثیری بر زندگی روزمره شما داشته است. شدت فوبیای فضای بسته چقدر است؟ چگونه بر تعاملات شما با دوستان و خانواده‌تان تأثیر می‌گذارد؟ چگونه با فوبیای فضای بسته کنار می‌آیید؟ پزشک ممکن است سؤالات دیگری درباره خودتان بپرسد، از جمله تغییرات اخیر زندگی، عوامل استرس‌زا، و هر دارو یا مکملی که مصرف می‌کنید.
در صورتی که اگر همه موارد زیر را داشته باشید، تشخیص پزشک فوبیای فضای بسته یا کلاستروفوبیاست.
- ترس از فضاهای بسته به قدری شدید است که حداقل برای شش ماه یا بیشتر خود را نشان میدهد.
- ترس یا اضطراب در مورد یک موقعیت یا شی خاص است.
- ترس و اضطراب به محض اینکه با ترس خاص خود روبرو می‌شوید یا به موقعیت ترسناک فکر می‌کنید.
- از قرار گرفتن در موقعیت ترسناک دوری می‌کنید یا آن را با ترس و اضطراب شدید تحمل می‌کنید.
- ترس علاوه بر ناراحتی، توانایی فرد را در داشتن عملکرد بهتر مختل میکند.
درمان ترس از فضای بسته
کلاستروفوبیا معمولا با رواندرمانی قابل درمان است. انواع مختلف رواندرمانی و مشاوره ممکن است به شما کمک کند تا بر ترس خود غلبه کنید و عوامل محرک علائم را مدیریت کنید. بهتر است با مشاور خود درباره اینکه چه نوع درمانی برای شما بیشتر موثر است مشورت کنید. انواع مختلف رواندرمانی که در زیر به آن اشاره می‌کنیم ممکن است برای درمان ترس از فضای بسته مناسب باشند.
رفتار درمانی شناختی:
یک رواندرمانگر متخصص در زمینه رفتار درمانی شناختی به شما می‌آموزد که چگونه افکار منفی ناشی از موقعیت‌هایی را که باعث ایجاد علائم کلاستروفوبیا میشود مدیریت و تغییر دهید. با یادگیری تغییر افکارتان می‌توانید نحوه واکنش به این موقعیت‌ها را تغییر دهید.
رفتار درمانی عقلانی هیجانی:
رفتار درمانی عقلانی هیجانی شکل عمل گرا از رفتار درمانی شناختی است. رفتار درمانی عقلانی هیجانی نگرش‌ها، عواطف و رفتارهای ناسالم را مورد هدف قرار میدهد و شامل اختلاف در عقاید غیرمنطقی برای کمک به افراد در ایجاد گزینه‌های واقع بینانه و سالم است.
آرام سازی و تجسم:
رواندرمانگران از تکنیک‌های آرام سازی و تجسم برای قرار گرفتن در شرایطی که در معرض بروز علائم هستید استفاده می‌کنند. این تکنیک‌ها ممکن است شامل تمریناتی مانند شمارش معکوس یا تصور کردن یک فضای امن باشد. این تکنیک‌ها ممکن است به آرامش اعصاب شما کمک کرده و احساس وحشت شما را تسکین دهند.
مواجهه درمانی:
مواجه درمانی معمولاً برای درمان اختلالات اضطرابی و فوبیا استفاده میشود. در این روش درمانی، شما در موقعیتی غیر خطرناک قرار خواهید گرفت که باعث غلبه بر ترس شما میشود. ایده این نوع رواندرمانی این است که هرچه بیشتر در معرض آنچه شما را می‌ترساند باشید، ترس از آن کمتر خواهد شد.
مصرف دارو:
همچنین ممکن است برای درمان وحشت و علائم جسمی شما داروهای ضد افسردگی یا داروی ضد اضطراب تجویز شود. در صورت تجویز، داروها معمولاً علاوه بر رواندرمانی استفاده می‌شوند.
نکاتی برای مدیریت و کنترل ترس از فضای بسته
بسیاری از افراد مبتلا به کلاستروفوبیا از رفتن به فضاهایی که شرایط و علائم را تحریک می‌کنند جلوگیری می‌کنند. اما این را‌ه‌حل ممکن است راه درستی نباشد. چرا که ممکن است شما به طور ناخواسته در این موقعیت‌ها قرار بگیرید. در اینجا به چند نکته برای مقابله با حملات وحشت احتمالی اشاره می‌کنیم:
- به آرامی نفس عمیق بکشید در حالی که در هر تنفس تا سه می‌شمارید.
- بر روی چیزی که خطری ندارد تمرکز کنید. مانند نگاه کردن ساعتتان و گذر زمان
- به طور مکرر به خود یادآوری کنید که احساس ترس و اضطراب‌تان تمام خواهد شد.
- با تکرار غیرمنطقی بودن ترس آنچه را که محرک حمله وحشت در شما شده است را به چالش بکشید.
- یک مکان یا لحظه را تجسم کنید و بر آن تمرکز کنید که باعث آرامش شما میشود.
همچنین مهم است که در هنگام حمله مقاومت نکنید. ممکن است بخواهید حمله را متوقف کنید، اما اگر قادر به جلوگیری از آن نباشید، اضطراب شما افزایش یافته و حمله را بدتر میکند. در عوض، بپذیرید که حمله در حال وقوع است، به خود یادآوری کنید که تجربه این احساسات اشکالی ندارد، به خود اطمینان دهید که این حمله تهدید کننده زندگی نیست و به یاد داشته باشید که این حمله گذرا است.
کلاستروفوبیا یک اختلال هراس قابل درمان است. برای بعضی از افراد، با افزایش سن، کلاستروفوبیا از بین خواهد رفت. اگر اینگونه نباشد، روشهای مختلفی وجود دارد که می‌توانید ترس و علائم جسمی خود را کنترل کنید.
سخنی از پزشک خوب
اگر فوبیای فضای بسته را به حال خود رها کنید و نسبت به درمان آن اقدامی انجام ندهید، این نوع فوبیا می‌تواند شما را از مردم و فعالیت‌های اجتماعی دور کند. خوشبختانه فوبیای فضای بسته قابل درمان است. روان درمانی به ۹۰٪ از افرادی که از این روش استفاده می‌کنند، کمک میکند تا در عرض چند هفته یا چند ماه فوبیای فضای بسته کنترل و درمان شود.
حدود ۱۲.۵ درصد از جمعیت به کلاستروفوبیا مبتلا هستند و از سه شی یا موقعیت می‌ترسد. حدود ۷۵ درصد از افراد هم مبتلا به فوبیای خاص هستند که از بیش از یک شی یا موقعیت می‌ترسند. اگر به کلاستروفوبیا مبتلا هستید، از قرار گرفتن در یک فضای بسته یا تنگ احساس اضطراب دارید. ممکن است در تمرکز و عملکرد مشکل داشته باشید. غرق در افکار قرار گرفتن در یک فضای محدود می‌شوید، این افکار ممکن است شما را در شب بیدار نگه دارد.
سوالات متداول
- علائم و نشانههای کلاستروفوبیا چیست؟
تعریق، لرزیدن، گرگرفتگی، مضطرب شدن، تنگی نفس، سبکی سر از مهمترین و رایجترین علائم کلاستروفوبیا هستند. - کلاستروفوبیا در چه اماکنی رخ میدهد؟
آسانسور، MRI، اتاقهای بدون پنجره، مترو و اتوبوس، رانندگی در تونل، ترس از هواپیما، کارواش اتوماتیک، اماکن شلوغ و پرازدحام از اماکنی هستند که موجب کلاستروفوبیا میشود. - با چه روشهایی میتوان عارضه کلاستروفوبیا را درمان کرد؟
رفتار درمانی شناختی، دارودرمانی، رفتار درمانی عقلانی هیجانی، مواجهه درمانی، آرامسازی و تجسم از بهترین روشهای درمان کلاستروفوبیا هستند. - آیا کلاستروفوبیا به طور کامل از بین میرود؟
کلاستروفوبیا در برخی افراد با افزایش سن از بین میرود، اما برای بهبودی کامل نباید آن را به حال خود رها کرد. با استفاده از روشهای درمانی مختلف باید نسبت به درمان این عارضه اقدام کنید. - آیا ابتلا به کلاستروفوبیا یک عارضه ارثی است؟
این موضوع به صورت علمی تایید نشده است اما در بیشتر کودکانی که والدین آنها به کلاستروفوبیا مبتلا هستند، این عارضه وجود دارد.
منابع
در صورت نیاز می‌توانید با مراجعه به سایت پزشک خوب از بهترین مشاوران فردی به صورت اینترنتی نوبت بگیرید.
اگر نیاز به دریافت راهنمایی در این زمینه دارید، روی دکمه زیر کلیک کنید
من ۴۰ سالمه و الان ۵ سالی هست تو ماشین و موقع خواب اینجوری میشم. مخصوصا اگه تو مسافرت باشیم از یکنواختی جاده مثل کویر و برف و دریا کلافه میشم احساس خفگی بهم دست میده طوری که احساس میکنم دارم نفسهای آخرمو میکشم
مقاله بسیار خوبیست و من که به این بیماری دچار هستم استفاده کردم
سلام خسته نباشید
من با اسانسور و تونل مشکلی ندارم من از فضای تنگ تر مشابه ام آر ای و از اون تنگ تر مشکل دارم به حدی که اگر نتونم بدنم رو درست حرکت بدم دیوانه میشم ، جیغ میزنم و گریه میکنم . یادمه دوران راهنمایی که بودم کفش پوشیدن برام عذاب بود چون نمیتونستم انگشتام رو ازادانه حرکت بدم برای همین کفشای سایز بزرگتر میگرفتم و اون کم کم با گذشت سن درست شد . میخواستم ببینم اینم جزو کلاستروفوبیا حساب میشه ؟
بله فوبیا هست حتما دلایل بنیادین زیر نظر یک روانشناس حوزه اختلال فردی بررسی بشه و تکنیک های لازم برای بهبود داده بشه ،با آزمون خطا استرس بیشتر میشه کمک تخصصی بگیرید
من از سفر به طیاره و آسانسور میترسم راه حل چیست؟
لطفا همکاری کنید ویا نزد چه نوع متخصص برم؟
روانشناس بالینی می تونه خیلی بهتون کمک کنه راه حل های علمی خوبی در این زمینه هست
من از آسانسور میترسم خواهش میکنم راه درمانش چیه
مهترین مسله ای که در فوبیا مطرح میشه دلایل اصلی ایجاد اون برای هر فردی متفاوته نفش ژنیتک ،اسیب ها یا ترس های دوران کودکی ،خطاهای های فکری تاثیر مستقیم داره حتما با روانشناس بصورت اختصاصی کار کنید
ممنون عالی👍
مطلب مفیدی بود ممنون