اگر خودتان یا اطرافیانتان به پرکاری تیروئید مبتلا هستید، احتمالاً این سوال برایتان پیش آمده است که آیا پرکاری تیروئید خطرناک است؟ و اصلاً تیروئید پرکار چه خطراتی دارد؟ غده تیروئید مسئولیت تولید هورمون‌هایی را بر عهده دارند که در تنظیم سوخت و ساز بدن نقش دارند. زمانی که این غده بیشتر یا کمتر از حد نرمال فعالیت کند و تعادل آن به هم بخورد، سوخت و ساز بدن هم مختل می‌شود.
واقعیت این است که هرگونه عدم تعادلی در بدن می تواند خطرناک باشد. در این مقاله قصد داریم به طور خاص به تیروئید پرکار و خطراتی که عدم درمان آن برای فرد بیمار به دنبال خواهد داشت صحبت کنیم.
پرکاری تیروئید چیست؟
«تیروئید» نام غده کوچکی است که در قسمت جلوی گردن قرار گرفته است. این غده هورمون‌های T3 و T4 را تولید می‌کند که مسئولیت اصلی کترل سوخت و ساز انرژی توسط سلول‌ها را بر عهده دارند. غده تیروئید با آزادسازی این هورمون‌ها سوخت و ساز بدن انسان را تنظیم می‌کند؛ اما وقتی این هورمون‌ها بیش از حد تولید می‌شوند، پرکاری تیروئید اتفاق می‌افتد.
نقش مهم تیروئید در بدن چیست؟
غده تیروئید یک بخش کوچک و پروانه‌ای شکل است که در قسمت جلوی گلو قرار گرفته است. ترشحات این غده میتواند نقش بسیار مهمی را در سلامتی بدن فرد ایفا کند. زمانی که این غده درست کار نکند، ممکن است بخش‌های مختلفی از بدن درست به وظیفه خود ادامه ندهند.
اما کار این غده چیست؟ چه وظیفه‌ای در بدن به عهده دارد؟ در واقع این غده میتواند متابولیسم بدن را کنترل کند. متابولیسم بدن همان تبدیل غذا به سوخت و ساز است، این وظیفه تنها به عهده‌ی غده تیروئید است. اگر تمامی بخش‌ها از این انرژی به صورت صحیح استفاده کنند، تمام اندام‌های بدن به درستی به فعالیت خود ادامه می‌دهند.
علت تیروئید پرکار چیست؟
پرکاری تیروئید به علل گوناگونی رخ می‌دهد. بیماری خود ایمنی «گریوز» (‘Graves) شایع‌ترین علت تیروئید پرکار است. گریوز که بیشتر در زنان شایع است باعث تولید آنتی بادی‌هایی می‌شود که غده تیروئید را به تولید بیشتر هورمون وادار می‌کنند.
سایر دلایل پرکاری تیروئید عبارتند از:
- افزایش ید
- التهاب غده تیروئید
- تومور تخمدان یا بیضه
- تومورهای خوش خیم تیروئید یا هیپوفیز
- مقادیر بالای هورمون T4 که از طریق مکمل‌های غذایی یا داروها وارد بدن می‌شوند.
آیا تیروئید پرکار خطرناک است؟
غده تروئید در بدن وظیفه تولید و تزریق هورمون‌های حیاتی به خون را دارد. اگر هرگونه اختلالی در عملکرد این هورمون به وجود آید موجب مشکلات بسیاری در بدن می‌شود. حال بسیاری از عوامل هستند که هورمون تیروئید را تحت تاثیر قرار می‌دهند و باعث می‌شوند تا آن کم کار و پرکار شود. آیا این علائم خطرناک هستند؟
باید بگوییم که این هورمون علاوه بر اینکه تمام سوخت و ساز بدن را کنترل می‌کند، کنترل دمای بدن، ضربان قلب، انبساط ریه، دستگاه گوارش و تقریبا بیشتر اندام‌های بدن به عهده آن است. اگر به هر دلیلی اختلالی در این غده بوجود بیاید تمام اندام‌های حیاتی بدن تحت تاثیر آن قرار می‌گیرند. بروز تیروئید پرکار یا کم کار میتواند باعث عوارض جبران ناپذیری در بدن شود.
در صورتی که تیروئید پرکار درمان نشود میتواند باعث بروز مشکلات جدی در بدن شود. از جمله خطرات تیروئید پرکار عبارت است از:
۱. مشکلات قلبی
در صورتی که غده تیروئید بیش از حد هورمون تولید کند فعالیت قلب افزایش می‌یابد. در نتیجه می‌توان گفت تپش قلب و افزایش ضربان آن یکی از علائم تیروئید پرکار هستند. تپش قلب را به تنهایی نمی‌توان بیماری خطرناکی دانست؛ اما اگر بیماری به حال خود رها شده و درمان نشود میتواند عوارض خطرناک و بیماری‌های قلبی را به دنبال داشته باشد. بی نظمی ضربان قلب، فشار خون بالای خطرناک و نارسایی قلبی احتقانی از جمله خطرات پرکاری تیروئید هستند. با درمان پرکاری تیروئید این علائم هم از بین خواهند رفت.
اختلال در غده تیروئید و پرکار بودن آن میتواند در خون رسانی به سیستم قلبی و عروقی اختلال ایجاد کند. اگر به موقع درمان نشود و شدت پیدا کند میتواند منجر به سمته قلبی شود.
۲. پوکی استخوان
پوکی استخوان یکی دیگر از خطرات تیروئید پرکار درمان نشده است. استخوان‌ها بافت‌های فعالی هستند که دائماً در حال بازسازی خود هستند. پرکاری تیروئید میتواند در روند بازسازی استخوان‌ها تداخل ایجاد کند و باعث ضعیف و شکننده شدن آن‌ها و بروز علائم تیروئید خطرناک شود. کنترل و درمان بیماری تیروئید میتواند روند پوکی استخوان را متوقف کند.
زمانی که تیروئید بدن پرکار می‌شود در روند جذب کلسیم استخوان‌ها مشکل و اختلال ایجاد می‌شود و همین موضوع میتواند باعث پوکی استخوان در بدن فرد شود.
اگر به موقع بیماری تیروئید پرکار درمان نشود میتواند، فسفات و کلسیم موجود در استخوان از طریق ادرار و مدفوع دفع می‌شود و همین موضوع میتواند روی سلامت فرد تاثیرگذار باشد. افرادی که تیروئید پرکار دارند همیشه در معرض شکستگی استخوان قرار دارند و تنها دلیل آن هم میتواند پوکی استخوان ناشی از این بیماری باشد.
۳. ضعف عضلانی
ماهیچه‌ها هم مثل استخوان‌ها با ترشح بیش از حد هورمون‌های تیروئید ضعیف می‌شوند. این عارضه اغلب شانه‌ها، قسمت بالای بازوها، ران‌ها و مفصل ران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در مواردی ممکن است ماهیچه‌های صورت، گلو، چشم و نای هم دچار مشکل شوند. در صورتی که مشکل تیروئید خطرناک به موقع کنترل و درمان شود مشکلات عضلانی هم رفع می‌شوند.
در واقع پرکار بودن غده تیروئید میتواند تمام عضلات بدن را درگیر کند، ضعف عضلات یکی دیگر از عوارض ناشی از پرکاری تیروئید است که به آن میوپاتی هایپرتیروئیدی گفته می‌شود.
۴. کاهش وزن
افرادی که دچار مشکل و خطرات تیروئید پرکار هستند اغلب از این موضوع شکایت می‌کنند که هر چه می‌خورند چاق نمی‌شوند (و حتی لاغرتر می‌شوند!) تحت این شرایط سوخت و ساز بدن آنقدر سریع اتفاق می‌افتد که مقدار کالری دریافتی پاسخگوی نیاز بدن نیست و فرد دچار کاهش وزن و احساس خستگی و ضعف می‌شود.
۵. مشکلات روحی و روانی
یکی از خطرات پرکاری تیروئید افزایش حساسیت سیستم اعصاب است. افرادی که دچار تیروئید پرکار هستند افزایش اضطراب، علائم افسردگی، بی‌قراری، بی‌خوابی، رعشه و استرس را تجربه می کنند. این علائم ممکن است به اشتباه مشابه با علائم برخی مشکلات ذهنی در نظر گرفته شود. با این وجود درمان تیروئید میتواند ذهن بیمار را آرام کرده و به او کمک کند تا دوباره قدرت تفکر خود را به دست آورد.
همانطور که گفتیم پرکاری تیروئید باعث افزایش متابولسم بدن می‌شود. همین موضوع میتواند درجه حرارت بدن را بالا ببرد، به این ترتیب هیجان و ناتوانی فرد در برابر گرما کم می‌شود و فرد بی‌حوصله و کلافه خواهد شد.
در واقع هورمون‌های تیروئید پرکار می‌توانند روی اعصاب بدن تاثیر داشته باشند و فرد احساس استرس، زودرنجی، اضطراب و… خواهد داشت. اگر درمان نشود میتواند عوارض بسیار خطرناکی را برای فرد داشته باشد.
۶. افزایش اجابت مزاج
یکی از عوارض پرکاری تیروئید هضم سریع تر غذاها است که منجر به تحریک روده‌ها و افزایش دفعات اجابت مزاج می‌شود. با اینکه ممکن است این عارضه خیلی خطرناک به نظر نرسد اما بهتر است بدانید که دفع به دفعات بالا میتواند باعث کم آبی بدن و بروز مشکل در جذب مواد مغذی شود.
۷. مشکلات چشمی
یکی از نشانه‌های اصلی بیماری‌های مرتبط با تیروئید (مثل بیماری گریوز) بیرون زدگی چشم‌ها از حدقه است. قرمزی چشم، تورم، حساسیت به نور، تاری دید و دوبینی از دیگر عوارض چشمی پرکاری تیروئید هستند. در صورتی که تیروئید درمان نشود عوارض چشمی مربوط به آن میتواند به نابینایی ختم شود.
بنابراین اگر برایتان سوال پیش آمده که «ایا بیماری گریوز خطرناک است؟»، در پاسخ باید بگوییم که در صورت عدم درمان، پاسخ مثبت است. چرا که میتواند باعث نابینایی فرد شود.
۸. مشکلات پوستی و تیروئید پرکار
مشکلات پوستی در این بیماران بسیار نادر است. بیماری گریوز میتواند باعث تورم پوست، قرمزی و تغییر بافت آن – به ویژه در پاها – شود. این مشکل میتواند تا جایی پیش برود که پیدا کردن کفش مناسب برای پاهای بیمار دشوار باشد. مشکلات پوستی با درمان تیروئید از بین می‌روند؛ اما در برخی موارد شدید برای درمان عوارض پوستی ناشی از تیروئید پرکار نیاز به کمک گرفتن از درمان‌های دیگر وجود دارد.
۹. مشکلات باروری
پرکاری تیروئید میتواند از جنبه‌های مختلفی سلامتی یک خانم را تحت تاثیر قرار دهد. بعضی از اثرات آن قطع پریود یا بی نظمی آن و ناباروری است. در خانم‌های باردار افزایش فعالیت تیروئید میتواند به مادر و جنین آسیب برساند. از جمله خطرات تیروئید پرکار در دوران بارداری می‌توان به سقط جنین، افزایش فشار خون خطرناک (پره اکلامپسی)، زایمان زودرس و کمبود وزن نوزاد حین تولد اشاره کرد.
۱۰. طوفان تیروئیدی (تیروتوکسیک)
بحران تیروئیدی به معنی بدتر شدن ناگهانی علائم بیمار است. با اینکه این عارضه نادر است اما در صورت عدم درمان به موقع یا درمان نا مناسب پرکاری تیروئید اتفاق می‌افتد. تب، تعریق بیش از حد، افزایش ضربان قلب، استفراغ، اسهال، ضعف و خستگی شدید و هذیان گویی و در برخی موارد لرز از علائم طوفان تیروئیدی هستند. این بحران نیاز به درمان اورژانسی دارد؛ پس به محض مشاهده این علائم با ۱۱۵ تماس بگیرید.
۱۱. اختلال در بارداری
زمانی که تیروئید پرکار باشد، متابولیسم بدن افزایش شدیدی پیدا می‌کند. در بسیاری از خانم‌ها این موضوع میتواند موجب نامنظمی پریود شدن و مشکلات بسیار شدیدی در بارداری فرد شود. خانم‌های باردار مبتلا به این عارضه دچار پراکلامپسی با همان فشار خون بالا می‌شوند، که یکی از دلایل شایع مرگ مادران و جنین در دوران بارداری است. به همین دلیل است که حتما قبل از بارداری باید نسبت به تنظیم بودن هورمون تیروئید خود اطمینان داشته باشید.
علائم تیروئید خطرناک پرکار چیست؟
مقادیر بیش از حد هورمون‌های T4 و T3 میتواند سوخت و ساز بدن را به شدت افزایش دهد. افزایش سوخت و ساز بدن خود باعث افزایش ضربان قلب، تعریق زیاد، افزایش فشار خون و رعشه دست می‌شود. تیروئید پرکار خطرناک همچنین باعث کاهش وزن، افزایش نیاز به اجابت مزاج و در زنان بی نظمی دوره‌های قاعدگی است.
یکی دیگر از علائم پرکار شدن تیروئید، متورم شدن آن (گواتر) است که ممکن است متقارن یا یک طرفه باشد. بیرون زدن چشم‌ها از حدقه هم یکی دیگر از علائم بیماری گریوز است.
سایر علائم پرکاری تیروئید عبارتند از:
- افزایش اشتها
- اضطراب
- بی قراری
- کاهش تمرکز
- خستگی و ضعف
- آریتمی قلبی (ضربان قلب نا منظم)
- اختلال خواب
- موهای شکننده یا ریزش مو
- استفراغ و حالت تهوع
- بزرگ شدن پستان‌ها در مردان
- خارش
اگر علائم زیر را دارید بهتر است سریعاً به پزشک مراجعه کنید:
در موارد شدید این بیماری میتواند باعث فیبریلاسیون دهلیزی (Atrial Fibrillation) شود. فیبریلاسیون دهلیزی نوع خطرناکی از آریتمی قلبی است که باعث سکته مغزی و نارسایی احتقانی قلب می‌شود.
چگونه تیروئید پرکار را تشخیص دهیم؟
اولین قدم تشخیص این بیماری بررسی سوابق پزشکی، معاینه و انجام تست‌های آزمایشگاهی است. پزشک با انجام این تست‌ها میتواند کاهش وزن، افزایش فشار خون، افزایش ضربان قلب، بیرون زدگی چشم‌ها و بزرگ شدن تیروئید را تشخیص دهد.
تست‌های دیگری که برای تشخیص پرکاری تیروئید انجام می‌شود عبارتند از:
۱. آزمایش کلسترول
پزشک برای تشخیص بهتر مشکل بیمار برای او درخواست آزمایش خون می‌دهد. با انجام آزمایش خون می‌توان سطح کلسترول خون را سنجید. در صورتی که سطح کلسترول پایین باشد نشان دهنده این موضوع است که سوخت و ساز بدن افزایش پیدا کرده و به سرعت کلسترول را می‌سوزاند.
۲. آزمایش T4 ،T4 Free و T3
با انجام این تست‌ها می‌توان سطح هورمون‌های تولید شده توسط تیروئید را اندازه گیری کرد.
۳. آزمایش TSH
با انجام آزمایش TSH می‌توان سطح هورمون TSH را سنجید. این هورمون مسئول تحریک غده تیروئید برای تولید هورمون‌ها است. سطح پایین هورمون TSH نشان‌دهنده پرکاری تیروئید است.
۴. آزمایش تری گلیسیرید
اگر سطح تری گلیسیرید خون پایین باشد نشان‌دهنده سوخت و ساز بالای بدن و پرکاری تیروئید است.
۵. اسکن تیروئید
به کمک اسکن تیروئید پزشک میتواند پرکاری غده تیروئید را تشخیص دهد.
۶. سونوگرافی تیروئید
به کمک سونوگرافی می‌توان اندازه غده تیروئید و کیست‌های احتمالی آن را بررسی کرد.
۷. سی تی اسکن و ام آر آی
سی تی اسکن و ام آر آی می‌توانند به تشخیص تومورهای غده هیپوفیز که روی عملکرد تیروئید اثر گذاشته‌اند کمک کنند.
آیا تیروئید پرکار درمان دارد؟
برای درمان تیروئید ابتدا پزشک به دنبال آن است که چرا تیروئید فرد دچار اختلال و مشکل شده است. با انجام معاینه فیزیکی، سونوگرافی، نمونه برداری و اسکن می‌توان دلیل اختلال در این غده را مشخص کرد. اگر اختلال مربوط به پرکاری تیروئید است باید بدانید که بسیار خطرناک است و اگر به موقع نسبت به درمان آن اقدام نکنید، میتواند منجر به بروز یک حادثه خطرناک در فرد شود. معمولا روند درمان غده تیروئید به شرح زیر است:
۱. دارو درمانی
داروهای ضد تیروئید مثل متی مازول از تولید هورمون‌ها توسط تیروئید جلوگیری می‌کنند.
۲. درمان تیروئید پرکار با ید رادیواکتیو
درمان با ید رادیواکتیو برای بیش از ۷۰ درصد بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید در آمریکا انچام می‌شود. به کمک ای درمان می‌توان سلول‌هایی را که هورمون تولید می‌کنند از بین برد.
عوارض جانبی این درمان عبارتند از:
- خشکی دهان
- خشکی چشم
- گلودرد
- تغییر حس چشایی
۳. جراحی
در جراحی تیروئید بخشی از غده تیروئید برداشته می‌شود. البته بعد از جراحی بیمار باید داروهایی را برای جلوگیری از ابتلا به کم کاری تیروئید مصرف کند. همچنین داروهای بتا بلاکر مثل پرانول به کنترل تپش قلب، تعریق، اضطراب و فشار خون بالا کمک می‌کنند.
در کنار این‌ها، تغییراتی نیز در زندگی شخصی بیمار و رژیم غذایی او باید ایجاد شود. رژیم غذایی سرشار از سدیم و کلسیم در پیشگیری از ابتلا به پرکاری تیروئید بسیار مهم است. در این خصوص با پزشک مشورت کنید تا به شما در زمینه رژیم غذایی مناسب، تمرینات ورزشی ومکمل‌های مورد نیاز راهنمایی‌تان کند.
همچنین برای پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان باید مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین D را در برنامه خود قرار دهید. درباره میزان مصرف این مکمل‌ها با پزشک مشورت کنید.
همچنین برای پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان باید مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین D را در برنامه خود قرار دهید. درباره میزان مصرف این مکمل‌ها با پزشک معالج خود مشورت کنید.
رژیم غذایی برای پرکاری تیروئید
- استفاده از غذاهای کم ید: در این دسته از افراد ید به اندازه کافی وجود دارد به همین دلیل بهتر است از مصرف غذاهایی که میزان ید بالایی دارند بپرهیزند.
- استفاده از سبزیجات: سبزیجاتی چون کلم بروکلی، گل کلم و… میتواند از شدت یافتن تیروئید پرکار جلوگیری کند.
- آهن: با مصرف به اندازه و کافی آهن می‌توان از اختلال در عملکرد غده تیروئید جلوگیری کرد.
- سلنیوم: استفاده از غذاهایی که سرشار از سلنیوم هستند میتواند به بهبود عملکرد غده تیروئید کمک بسیاری کند. برنج، سبوس، آجیل و… از بهترین منابع سلنیوم هستند.
- روی: این عنصر میتواند روی تنظیم اشتها فرد و سیستم ایمنی بدن کمک بسیاری کند. قارچ، دانه کدو، گوشت، نخود فرنگی و… از بهترین منابع روی برای بدن هستند.
- کلسیم و ویتامینD: پرکاری تیروئید باعث پوک شدن استخوان‌های بدن خواهد شد، به همین دلیل بهتر است با مصرف کلسیم و ویتامینD از پوک شدن و شکننده شدن این استخوان‌ها جلوگیری کرد.
این دسته از افراد که تیروئید پرکاری دارند، باید از مصرف غذاهایی که دارای نیترات، گلوتن و سویا هستند بپرهیزند.
انواع بیماری‌های تیروئید چیست؟
۱. پرکاری تیروئید
زمانی که این غده بیش از حد معمول هورمون ترشح کند، در اصطلاح پزشکی می‌گویند که فرد به پرکاری تیروئید مبتلا شده است. ازجمله نشانه‌های این عارضه:
-
- پوست نازک
- لرزش
- مشکلات بی خوابی
- تعریق زیاد
- بپش قلب
- چشم‌های برجسته
- کاهش وزن
۲. کم‌کاری تیروئید
زمانی که غده تیروئید نتواند به اندازه کافی هورمون تولید کند، اختلال در اندام‌های مختلف بدن ایجاد می‌شود. از علائم کم کاری تیروئید می‌توان موارد زیر را نام برد:
-
-
- افسردگی
- پوست خشک
- یبوست
- افزایش وزن
- مشکل حافظه
- نوسانات خلقی
- نوسان قلب
- ضعف
-
۳. گواتر
این بیمار هم مربوط به غده تیروئید است و برای هر فردی میتواند در هر سن و سالی ایجاد شود. اما معمولا در بیشتر افرادی ایجاد می‌شود که کمبود ید دارند و در غذاهایشان جای ید خالی است. اما طبق نظر پزشکان افرادی که سابقه ژنتیکی دارند و زنان بالای ۴۰ سال بیش از سایرین در معرض این بیماری قرار دارند. این بیماری گواتر خود میتواند به انواع مختلفی چون گواتر غیرسمی، گواتر سمی گرده دار، گواتر کلوئیدی تقسیم شود. از علائم این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
-
-
- مشکلات تنفسی و بلعیدنی
- تورم در گردن
- گرفتگی صدا به همراه سرفه‌های شدید
-
-
۴. هاشیموتو
این بیماری بیشتر مربوط به زنان میانسال است و در صورت داشتن غده تیروئید کم کار خود را نمایان می‌کند. در این بیماری سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های داخلی جمله می‌کند و باعث از بین بردن هورمون‌های غده تیروئید رد بدن می‌شود. از علائم و نشانه‌های این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خستگی
- افسردگی
- حساسیت در برابر سرما
- تغییر در وزن
- تغییر در پوست و مو
- قاعدگی نامنظم
۵. سرطان تیروئید
سرطان تیروئید در واقع ناشی از رشد بی رویه و غیرطبیعی سلول‌ها است. زمانی که سلول‌های داخلی شروع به رشد و تقسیم شدن می‌کنند، تغییرات بسیاری در بافت این غده به وجود می‌آید. البته احتمال بروز سرطان در زنان بسیار بیشتر از مردان است. اگر بخواهیم به علائم آن اشاره‌ای داشته باشیم می‌توانیم بگوییم که ازجمله علائم آن:
-
- تغییر صدا
- سرفه‌های مکرر و بی دلیل
- اختلال در بلع غذا
- احساس گیر کردن چیزی در گلو
منابع:
۱. Health Line
۲. Healthgrades
برای بررسی وضعیت سلامتی خود و پیشگیری از بروز عوارض مربوط به بیماری پرکاری تیروئید باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. در سایت پزشک خوب می‌توانید به صورت غیرحضوری و آنلاین از پزشکان وقت ویزیت دریافت کنید. برای رزرو نوبت از پزشکان روی دکمه زیر کلیک کنید:
