شب ادراری کودکان (nocturnal enuresis in children) یا خیس کردن تخت خواب که به آن بی اختیاری ادرار شبانه نیز گفته میشود، به معنای از دست دادن کنترل مثانه در نگهداری ادرار در شب و هنگام خواب در سنی است که کودک میتواند کنترل ادرار خود را در طول شب داشته باشد. شب ادراری در بین کودکان حتی پس از آموزش توالت رایج است. اکثر کودکان با بزرگتر شدن به تدریج خیس کردن تخت را خود به خود متوقف می کنند که معمولا بین ۴ تا ۶ سالگی اتفاق می افتد. اگر کودک شما بیش از ۱۲ سال سن داشته باشد و حداقل سه ماه متوالی، دو یا چند بار در هفته شب ادراری دارد، می تواند یک مسئله قابل پیگیری باشد.
اگرچه شب ادراری کودکان یک اختلال جدی نیست، اما می تواند برای کودک و خانواده استرس ایجاد کند. کودکانی که رختخواب را خیس می کنند ممکن است احساس شرم یا خجالت کنند. درک این نکته مهم است که شب ادراری نتیجه آموزش ضعیف توالت رفتن یا تنبلی نیست. عوامل زیادی منجر به شب ادراری در کودکان می شود.
شب ادراری در کودکان تا چه سنی طبیعی است؟
شب ادراری در کودکان سنین کمتر از ۷ سالگی میتواند طبیعی باشد اما بعد از این سن و ادامه پیدا کردن آن در سنین بالاتر طبیعی نیست. در این سن ، فرزند شما ممکن است هنوز در حال توسعه کنترل مثانه در شب باشد. شب ادراری بعد از ۷ سالگی و وجود آن در ۱۲-۱۳ سالگی مشکل جدی تری است و میتواند ناراحتی زیادی را برای کودک و والدین ایجاد کند.
شب ادراری می تواند هر کودکی را تحت تاثیر قرار دهد، اما در پسران دو برابر بیشتر از دختران است. همچنین این مشکل می تواند در طول شبانه روز نیز اتفاق بیفتدتا سن ۳ سالگی حدود ۴۰ درصد از کودکان هنوز خودشان را خیس میکنند، در سن ۵ تا ۶ سالگی حدود ۸۵ درصد از کودکان توانایی کنترل ادرار را پیدا میکنند. اما مهم است که صبور باشید و به یاد داشته باشید که این مشکل تقصیر فرزند شما نیست و تا حد زیادی قابل کنترل و درمان است و روش های زیادی برای درمان و کمک به فرزندتان وجود دارد.
اگر فرزند شما همچنان به خیس کردن رختخواب ادامه می دهد ، با صبر و درک مشکل را درمان کنید. کمک گرفتن از بهترین روانشناس کودک برای حل مشکل شب ادراری کودک با ریشه روانی می تواند راه حل مناسبی باشد.
علائم شب ادراری در کودکان
علائم می تواند برای هر کودک کمی متفاوت باشد. بیدار شدن با لباس خواب یا ملحفه خیس از ادرار، علامت اصلی شب ادراری در کودکان است. در حالی که این یک شرایط فیزیکی است، شب ادراری میتواند برای هر کودکی که آن را تجربه میکند، آسیب‌های عاطفی شدیدی داشته باشد. شب ادراری در کودکان ممکن است باعث احساس خجالت یا شرم شود.
کودک ممکن است سعی کند لباس ها یا ملحفه های خیس خود را از دید دیگران پنهان کند. همچنین ممکن است از تعاملات اجتماعی در شب مانند خوابیدن اجتناب کند. علائم شب ادراری کودکان شامل موارد زیر است:
- خیس کردن رخت خواب به صورت مکرر
- ادرار کردن و خیس کردن لباس ها
- خیس کردن به مدت حداقل دو بار در هفته به مدت سه ماه
- خیس کردن دوباره رخت خواب بعد از ۶ ماه بدون شب ادراری
- عدم کنترل ادرار در شب بخصوص هنگام خواب
- کودک در خواب متوجه پر بودن مثانه نمیشود
چه چیزی باعث شب ادراری کودکان میشود؟
کارشناسان هنوز علت دقیقی پیدا نکرده اند که چرا شب ادراری در بعضی کودکان وجود دارد و در بعضی دیگر خیر. شب ادراری کودکان دلایل متفاوتی میتواند داشته باشد از جمله شایع ترین دلایل شب ادراری کودکان عبارت اند از:
- مثانه کودکان در شب بیش از حد پر می شود و نمی تواند ادرار را ذخیره کند.
- کلیه ها در شب مقدار زیادی ادرار تولید می کنند که مثانه در نگه داشتن آن مشکل دارد
- کودک به دلیل سنگینی خواب قادر به بیدار شدن در هنگام خواب نیست
در نوزادان و کودکان نوپا، پیوندهای بین مغز و مثانه به طور کامل شکل نگرفته است. مثانه هر زمان که احساس پری کند فقط ادرار را آزاد می کند. با بزرگتر شدن کودکان، ارتباط بین مغز و مثانه ایجاد می شود که به کودک اجازه می دهد تا زمان تخلیه مثانه را کنترل کند. این کنترل معمولاً ابتدا در طول روز ایجاد میشود و کنترل در شب طی زمان بیشتری اتفاق میفتد. علت های دیگر شب ادراری در کودکان شامل موارد زیر است.
مطالعه بیشتر: انواع هوش در کودکان چیست؟ شناسایی و تقویت انواع هوش کودکان
دلایل جسمی شب ادراری کودکان
- رشد فیزیکی کند‌تر از همسالان خود
- کودک در طول روز کمتر ادرار خود را تخلیه میکند: بسیاری از کودکان به طور معمول ادرار خود را تا جای ممکن نگه میدارند
- مثانه کوچک یا رشد ناکافی مثانه کودک باعث میشود تا نتواند ادرار را برای یک شب کامل ذخیره کند
- عوارض جانبی یک دارو
- عدم تعادل هورمون‌ها در دوران کودکی، در بدن برخی از بچه ها هورمون ضد دیورتیک یا ضد ادرار (ADH) به اندازه کافی تولید نمیشود.
- بیماری های مثانه یا کلیه، ممکن است کودک مشکلات کنترل مثانه در طول روز و شب و سایر علائم ادراری مانند درد هنگام ادرار کردن یا نیاز به ادرار مکرر داشته باشد مثل عفونت مجاری ادراری، این عفونت که همچنین به عنوان (UTI) شناخته می شود، می تواند کنترل ادرار را برای فرزند شما سخت کند
- آپنه خواب، گاهی اوقات شب ادراری کودک میتواند نشانه ای از آپنه خواب انسدادی باشد. آپنه خواب زمانی است که تنفس کودک هنگام خواب قطع می شود. این عامل می تواند تعادل شیمیایی مغز را تغییر دهد که ممکن است باعث شب ادراری در کودکان شود.
- دیابت، برای کودکانی که معمولا شب ادراری ندارند، شروع شب ادراری ممکن است اولین نشانه دیابت باشد. علائم دیگر ممکن است شامل: افزایش تشنگی ، خستگی شدید و کاهش وزن علیرغم اشتهای خوب باشد.
- یبوست مداوم، کودکی که دچار یبوست است اغلب حرکات روده ای ندارد و مدفوع او ممکن است سفت و خشک باشد. هنگامی که یبوست طولانی میشود، ممکن است عضلات درگیر در عبور ادرار و مدفوع به خوبی کار نکنند و روده به مثانه فشار وارد کرده و باعث شود کودک کنترل مثانه را از دست بدهد.
- ناهنجاری های ساختاری در اندام ها، ماهیچه ها یا اعصاب درگیر در ادرار کردن می تواند باعث بی اختیاری یا سایر مشکلات ادراری شود.
همچنین میتوانید برای درمان آپنه خواب به چه دکتری مراجعه کنیم را مطالعه کنید.
علت روانی شب ادراری در کودکان
- کودک آزاری: مورد تجاوز واقع شدن کودک از نظر جسمی یا جنسی
- مشکلات عاطفی، یک زندگی استرس زا مانند خانه ای که والدین در آن دارای درگیری هستند، گاهی اوقات باعث می شود شب ادراری کودکان اتفاق بیفتد
- احساس ترس در کودکان
- تحت فشار بودن کودکان هنگام نقل مکان به خانه یا مدرسه جدید، تجربه طلاق والدین یا از دست دادن والدین یا افرادی که دوستشان دارند یا گذراندن یک رویداد مهم دیگر در زندگی، این استرس می تواند باعث شب ادراری شود.
عوامل خطر شب ادراری در کودکان
عوامل متعددی با افزایش خطر شب ادراری کودکان مرتبط هستند، از جمله:
- استرس و اضطراب کودکان، رویدادهای استرس زا ممکن است باعث شب ادراری کودکان شود.
- سابقه خانوادگی، اگر یکی از والدین کودک یا هر دوی آنها درر دوران کودکی شب ادراری داشته باشند، احتمال آنکه کودکشان نیز دچار این مشکل بشود افزایش می یابد.
- اختلال نقص توجه-بیش فعالی، شب ادراری در کودکان دارای اختلال ADHD بیشتر است.
انواع شب ادراری
شب ادراری در کودکان می تواند انواع مختلفی داشته باشد از جمله:
- شب ادراری ارثی: معمولا یک یا هردوی والدین کودکانی که دارای شب ادراری هستند، سابقه شب ادراری داشته‌اند.
- شب ادراری اولیه: زمانی اتفاق می‌افتد که فرد در طول شب به مدت شش ماه متوالی یا بیشتر شب ادراری داشته باشد.
- شب ادراری ثانویه: زمانی رخ می دهد که فرد پس از آنکه به مدت ۶ ماه یا بیشتر شب ادراری نداشته، مجدداً رختخواب را خیس کند. شب ادراری ثانویه معمولاً نتیجه یک وضعیت پزشکی یا روانی است.
تشخیص شب ادراری در کودکان
بسیاری از کودکان ممکن است هر از گاهی شب ادراری داشته باشند. برخی از کودکان ممکن است طول بکشد تا کنترل مثانه خود را یاد بگیرند. دختران اغلب قبل از پسران کنترل مثانه دارند. به همین دلیل شب ادراری در دختران زودتر از پسران تشخیص داده می شود. ممکن است دختران در سن ۵ سالگی تشخیص داده شوند. پسران حداقل تا سن ۶ سالگی تشخیص داده نمی شوند. یک متخصص کودک با بررسی موارد زیر می تواند شب ادراری در کودکان را تشخیص دهد:
- آیا سایر اعضای خانواده شب ادراری داشته اند
- چند بار کودک شما در طول روز ادرار می کند
- چقدر کودک شما در شب نوشیدنی می نوشد
- آیا کودک شما علائمی مانند درد یا سوزش هنگام ادرار کردن دارد
- آیا ادرار تیره یا کدر است یا خون در آن وجود دارد
- آیا فرزند شما یبوست دارد
- آیا فرزند شما اخیراً در زندگی خود استرس داشته است
- فاصله زمانی بین شب ادراری های کودک چقدر است
چگونه از شب ادراری کودکان جلوگیری کنیم؟
کارهایی که می توانید در خانه انجام دهید تا از شب ادراری کودک خود جلوگیری کنید:
- به کودک خود در طول روز به اندازه کافی آب دهید
- اطمینان حاصل کنید که کودک شما به طور مرتب به دستشویی می رود، حدود ۴ تا ۷ بار در روز، از جمله درست قبل از خواب
- با فرزند خود در مورد یک سیستم انگیزشی پاداش برای اقدامات مثبت ، مانند برچسب برای شب هایی که کودک شب ادراری ندارد و دریافت یک پاداش کوچک (مثل کتاب) پس از تعداد مشخصی از آن ها صحبت کنید
- از روکش های ضد آب روی تشک کودک خود استفاده کنید
- فرزند خود را مجازات نکنید این تقصیر آنها نیست و می تواند خوابیدن آن ها را بدتر کند
- نوشیدنی هایی که حاوی کافئین هستند، مانند کولا، چای و قهوه به کودک خود ندهید، این میتواند باعث شود آنها بیشتر ادرار کنند.
- در صورت لزوم کودک خود را فقط یک بار در طول شب بیدار کنید تا ادرار کند. بیدار کردن کودک بیش از یک بار در شب ممکن است الگوی خواب او را مختل کند، که می تواند منجر به مشکلاتی در مدرسه در روز بعد شود.
- اطمینان حاصل کنید که کودک در شب دسترسی راحتی به دستشویی دارد
چه زمانی برای شب ادراری کودکان به پزشک مراجعه کنیم؟
بیشتر کودکان به تنهایی میتوانند در کنترل شب ادراری کودکان موفق شوند اما برخی کودکان دیگر برای کنترل شب ادراری نیاز به کمک گرفتن از یک متخصص کودک دارند. اگر کودک شما نشانه های زیر را دارد لازم است تا از یک متخصص کمک بگیرید:
- فرزند شما هنوز هم بعد از ۷ سالگی شب ادراری دارد
- فرزند شما بعد از چند ماه نداشتن شب ادراری شروع به خیس کردن تختخواب خود می کند.
- شب ادراری که به طور ناگهانی شروع می شود
- در طول روز نیز شروع به خیس کردن شلوار خود می کند
- از احساس سوزش یا درد هنگام ادرار شکایت می کند
- بسیار بیشتر از حد معمول می نوشد یا می خورد
- در حال کاهش وزن است
درمان فوری شب ادراری کودکان
در بسیاری از موارد شب ادراری به مرور زمان از بین می رود و نیازی به درمان ندارد، اما ممکن است مدتی طول بکشد. این موضوع می تواند برای کودک شما خجالت آور و ناراحت کننده باشد. درمان شب ادراری بر اساس علت آن متفاوت است. گزینه های درمان شب ادراری کودکان می تواند شامل موارد زیر باشد:
چه دارویی برای شب ادراری کودکان مناسب است؟
داروهایی برای درمان شب ادراری کودکان در دسترس هستند، اما معمولاً برای کودکان زیر ۶ سال توصیه نمیشود. ممکن است از داروها برای کاهش میزان ادرار تولید شده توسط کلیه ها یا کمک به افزایش ظرفیت مثانه استفاده شود.
- دسموپرسین استات شکل مصنوعی هورمون ضد ادرار (ADH) است، ماده ای که به طور طبیعی در بدن وجود دارد. این دارو با تقلید عملکرد ADH در بدن عمل می کند که باعث کاهش میزان ادرار تولید شده در بدن و همچنین افزایش غلظت ادرار می شود. کاربرد اصلی آن برای کودکانی است که زنگ هشدار به آنها کمک نکرده است. این یک درمان مورد تایید FDA برای شب ادراری است.
- ایمی پرامین (توفرانیل)، یک داروی ضد افسردگی است که برای درمان شب ادراری نیز مفید است.
- اکسی بوتنین که برای کودکانی استفاده میشود که مشکل مثانه کوچک دارند، این دارو انقباضات مثانه را کاهش و ظرفیت آن را افزایش میدهد.
در حالی که داروها می توانند برای مدیریت علائم شب ادراری مفید باشند، پس از قطع آنها، کودک معمولاً دوباره شروع به شب ادراری می کند. داروها ممکن است به بهبود عملکرد کودک کمک کنند تا زمانی که درمان های رفتاری شروع به کار کنند. تکنیک‌های رفتاری کارهایی هستند که میتوانید برای برنامه‌های شبانه خود یا فرزندتان انجام دهید که شامل دارو نمیشود. این تکنیک ها می تواند شامل موارد زیر باشد:
- محدود کردن مایعات قبل از خواب: حداقل دو ساعت قبل از خواب به کودک خود چیزی برای نوشیدن ندهید. اطمینان حاصل کنید که کودک شما در طول روز مایعات زیادی می نوشد.
- رفتن به دستشویی قبل از خواب: مطمئن شوید که کودک شما قبل از خواب به دستشویی رفته و مثانه خود را خالی می کند. حتی اگر کودک شما تمایل یا تمایلی به ادرار کردن ندارد، از او بخواهید چند دقیقه قبل از خواب ادرار کند یا روی توالت بنشیند تا سعی کند مثانه خود را تخلیه کند.
- تنظیم زنگ هشدار: زنگ شب ادراری وسیله‌ای است که صدای بلندی ایجاد میکند یا به لرزه در می‌آید تا شما یا فرزندتان را با تشخیص خیسی بیدار کند. با گذشت زمان، کودک یاد می‌گیرد که با احساس پر بودن مثانه از خواب بیدار شود و در نهایت بتواند در طول شب بدون ادرار کردن در رخت خواب بخوابد، این تکنیک ممکن است چندین ماه طول بکشد تا موفقیت آمیز باشد.
- مثانه درمانی: این رویکرد به تدریج ظرفیت عملکردی مثانه را افزایش می دهد و باعث می شود فاصله بین رفتن به دستشویی در طول روز طولانی تر شود. افزایش فاصله زمانی بین مراجعه به دستشویی به بزرگ شدن مثانه کمک می کند تا بتواند ادرار بیشتری را نگه دارد.
- وقتی فرزندتان با ملافه های خیس از خواب بیدار می شود، فریاد نزنید و تنبیه نکنید. از فرزندتان بخواهید به شما کمک کند تا ملحفه را عوض کنید. توضیح دهید که این مجازات نیست، بلکه بخشی از فرآیند است. حتی ممکن است به کودک شما کمک کند که احساس بهتری داشته باشد. هنگامی که کودک شما شب ادراری ندارد او را تشویق کنید.
صحبت با یک روانشناس خوب برای مدیریت استرس و چالش های عاطفی کودک میتواند به شما کمک کند.
درمان شب ادراری کودکان در طب سنتی
استفاده از طب سنتی، موادغذایی و گیاهان دارویی ممکن است در درمان و یا کنترل شب ادراری در کودکان موثر باشد از جمله آن ها میتوان موارد زیر را نام برد:
- مواد غذایی دارای طبع سرد: حذف و یا کاهش مواد غذایی که حجم ادرار تولید شده را افزایش میدهند مانند مواد غذایی با طبع سرد (هندوانه، خیار)
- کاهش مصرف خوراکی هایی که دارای کافئین هستند، مثل نوشابه.
- مواد غذایی دارای طبع گرم (دارچین، موز، کشمش، عسل)
- کدو تنبل
- سنبل طیب، به جهت خاصیت آرام بخشی که دارد میتواند در کنترل استرس کودک موثر باشد
- دمنوش زنجبیل
- گل ختمی که خاصیت ضد عفونی کنندگی دارد
درمان شب ادراری کودکان با پیاز
برخی افراد برای درمان شب ادراری کودکان از یاز را به تنهایی یا با ترکیب برخی مواد دیگر استفاده می کنند، با وجود اینکه برخی افراد گزارش می دهند پیاز برای شب ادراری مفید بوده اما تحقیقی در این باره صورت نگرفته و منبعی جهت تائید یا رد این ماجرا وجود ندارد. پیشنهاد می کنیم با مراجعه به پزشک علت شب ادراری کودک را پیگیری کرده و آن را درمان کنید.
پیامدهای درمان نشدن شب ادراری کودکان
شب ادراری در کودکان می تواند مشکلات و عوارضی را برای کودک شما ایجاد کند، از جمله:
- احساس گناه و خجالت که می تواند منجر به کاهش عزت نفس شود
- از دست دادن فرصت برای فعالیت های اجتماعی، مانند خوابیدن در جمع و رفتن به سفر
- ایجاد ناراحتی های پوستی در قسمت پایین بدن و ناحیه تناسلی کودک شما به خصوص اگر کودک شما با لباس زیر که با ادرار خیس شده است بخوابد
پرسش های متداول
در این بخش به سوالات متداول در مورد شب ادراری کودکان می پردازیم.
شب ادراری کودکان تا چه سنی ادامه دارد؟
به طور معمول، یک کودک بین سنین ۲ تا ۴ سالگی توالت رفتن را یاد می گیرد. در سن ۵ یا ۶ سالگی، ۸۵ درصد از کودکان شب ادراری ندارند، اما برخی از کودکان تا سن ۱۰ یا ۱۲ سالگی هر از گاهی تخت خود را خیس می کنند.
آیا شب ادراری کودکان درمان دارد؟
بله، شب ادراری کودکان معمولا با افزایش سن برطرف می شود اما اگر یک بیماری زمینه‌ای باعث شب ادراری شود، درمان آن وضعیت شب ادراری را متوقف می کند یا کاهش میدهد. شب ادراری با روش های رفتاری و دارویی قابل درمان است.
برای شب ادراری کودک سه ساله چه کنیم؟
شب ادراری در سن سه سالگی طبیعی است و برای برخی کودکان شب ادراری تا پنج سالگی ادامه دارد. اگر کودک ۵ سال یا بزرگتر باشد و حداقل دو بار در هفته رختخواب را برای حداقل سه ماه متوالی خیس کند، به متخصص مراجعه کنید.
شب ادراری کودکان از چه سنی شروع میشود؟
شب ادراری کودکان از زمان تولد وجود دارد اما در حالت طبیعی نهایتا بعد از پنج سالگی و آموزش توالت، می بایست برطرف شود، شب ادراری به معنای اختلال از ۷ سال به بالا شوع می شود.
آیا شب ادراری ارثی است؟
شب ادراری معمولا در خانواده ها وجود دارد. بسیاری از کودکانی که شب ادراری دارند، والدینی دارند که در دوران کودکی نیز این مشکل را داشته اند. اکثر این کودکان تقریباً در همان سنی که شب ادراری والدینشان متوقف میشده، شب ادراری‌شان متوقف میشود.
چگونه می توانم به پزشک کمک کنم تا شب ادراری کودکم را حل کند؟
برای کمک به حل شب ادراری فرزندتان، کارآگاه خوبی در خانه باشید. برای پاسخ به این موضوعات آماده باشید: وجود سابقه شب ادراری در خانواده، شرایط خاص یا غذاها و نوشیدنی هایی که باعث بروز بیشتر شب ادراری در کودکتان می شود، کودک در ساعات نزدیک به زمان خواب مایعات می نوشد یا خیر، علائم غیرعادی مانند ادرار خونی در ادرار کودک وجود دارد یا نه
چگونه با شب ادراری کودکان برخورد کنیم؟
باید به این نکته توجه کنید که شب ادراری کودکان کاری نیست که فرزندتان آن را با اختیار خود انجام دهد، پس نباید آن ها را سرزنش و یا تنبیه کرد. همچنین در خانواده خود قاعده ای برای عدم تمسخر وضع کنید. اجازه ندهید اعضای خانواده به خصوص خواهر و برادر فرزندتان را اذیت کنند.
کدام کودکان بیشتر در معرض خطر شب ادراری هستند؟
کودکانی که یبوست دارند، عادات استفاده از دستشویی را به خوبی فرا نگرفته باشند، مشکلات رشد جسمانی دارند و اضطراب داشته باشند؛ بیشتر در معرض شب اراری کودکان هستند.
منابع: mayoclinic, webmd, myclevelandclinic, kidshealth
پزشک خوب، سامانه رزرو “آنلاین” روانشناس و روانپزشک و سایر حوزه های پزشکی و سلامت، به شما کمک میکند بهترین متخصصان را در محدوده زندگی خود در سراسر کشور، انتخاب نموده و وقت خود را بصورت آنلاین رزرو کنید.
من هم کودک ۸سالم شب شب ادراری داره، ممنون بابت راه های درمانی