چرا کودک من ناخن‌هایش را دائماً می‌جود؟ چرا فرزندم نمی‌تواند آرام بنشیند؟ چرا دائماً تکان می‌خورد و بی‌قرار است؟ چرا کودکم در طول شب بار‌ها از خواب بیدار میشود؟ آیا شب‌ادراری او طبیعی است؟ آیا فرزندم به اختلال اضطراب دچار است یا این رفتار‌ها عادی است؟ آیا نیاز به مشاوره با روانشناس دارد؟ این‌ها نمونه‌ای از سؤالاتی هستند که والدین با مشاهده علائم اضطراب در فرزندان خود مطرح می‌کنند. خوشبختانه امروزه پدر‌ها و مادر‌ها بیش از گذشته به سلامت روح و روان کودکان خود توجه دارند، چرا‌که غالباً از این موضوع آگاه هستند که مشکلات روانشناختی اگر در کودکی بر‌طرف نشوند، به‌مرور زمان شدت یافته و به افت تحصیلی، تزلزل جایگاه اجتماعی و شغلی، افسردگی، سوء‌مصرف مواد مخدر و مشكلات در ازدواج منتهی می‌شوند. بنابراین، اگر کودک شما نشانه‌هایی از اضطراب را دارد، باید اقدامات لازم را در جهت بر‌طرف کردن آن انجام دهید.
اضطراب چیست؟
اضطراب بخشی از غریزه بقا در ما است. زمانی‌که ما با وضعیت تهدیدآمیزی روبرو می‌شویم، مغز و بدن ما وارد حالت تدافعی می‌شوند و آدرنالین شروع به آزاد شدن در خون میکند تا به ما کمک کند که از خطر فرار کنیم. در چنین شرایطی اضطراب طبیعی و مفید است.
اما برخی افراد از جمله کودکان ممکن است با سرعت یا شدت بیشتری نسبت به موقعیت‌هایی که از نظر آنها تهدیدآمیز است، واکنش نشان دهند یا به‌سختی بتوانند احساس اضطراب خود را تحت کنترل درآورند. در این حالت، اضطراب ممکن است روی فرد تأثیرات منفی داشته باشد.
اضطراب در کودکان
ترس و اضطراب در کودکان شایع است، به‌ویژه هنگامی‌که در برابر موقعیت‌ها و تجربیات جدیدی قرار می‌گیرند. بیشتر کودکان به‌مرور زمان یاد می‌گیرند که با ترس‌ها و نگرانی‌های خود کنار بیایند. با این حال، ممکن است در موارد زیر به پشتیبانی بیشتری نیاز داشته باشند:
- آنها بیش از کودکان همسن خود احساس اضطراب می‌کنند.
- اضطراب باعث میشود که آنها در فعالیتهای مدرسه یا فعالیتهای اجتماعی شرکت نکنند.
- آنها به‌دلیل اضطراب توانایی انجام کار‌هایی را که کودکان همسن دیگر انجام می‌دهد، ندارند.
- به‌نظر می‌رسد که ترس و نگرانی آنها متناسب با مسائل زندگیشان نیست.
موارد مشابه:
علائم اضطراب در کودکان
هنگامی‌که كودكان خردسال احساس اضطراب می‌كنند، ممکن است آنچه را احساس می‌كنند، نتوانند درک یا بیان كنند. در چنین شرایطی ممکن است علائم زیر را در کودک خردسال خود مشاهده کنید:
- تحریک‌پذیر، گریه‌رو یا چسبنده به شما است
- در خوابیدن مشکل دارد
- در طول شب بیدار میشود
- شروع به ادرار در خواب میکند (شب ادراری کودکان)
- خواب‌های بد می‌بیند
کودکانی که کمی بزرگتر هستند و دچار اضطراب می‌شوند، ممکن است علائم زیر نشان دهند:
- نداشتن اعتماد‌به‌نفس برای امتحان کردن چیزهای جدید
- نداشتن توانایی روبرو شدن با چالش‌های ساده و روزمره
- دشوار بودن تمرکز
- مشکل در خوابیدن یا غذا خوردن
- سریع از کوره در رفتن
- داشتن افکار منفی زیاد یا فکر کردن مداوم به اینکه اتفاقات بد رخ خواهند داد.
- شروع کردن به اجتناب از فعالیتهای روزمره مانند دیدن دوستان، بیرون رفتن یا رفتن به مدرسه
مطلب بیشتر: اختلال نافرمانی و لجبازی در کودکان چیست؟ نکاتی که در این باره باید بدانید.
پزشک خوب به شما کمک میکند بهترین روانشناسان را در کوتاه‌ترین زمان و در نزدیکی محل زندگی خود پیدا کنید
چرا کودک من اضطراب دارد؟
برخی از کودکان بیش از همتایان خود نگرانی و اضطراب دارند که ممکن است در اثر عوامل ذیل باشد.
تغییرات در وضعیت موجود زندگی:
معمولاً پذیرش هر‌گونه تغییری برای کودکان دشوار است و ممکن است به‌دنبال جابه‌جا شدن از خانه قبلی یا هنگام وارد شدن به یک مدرسه جدید دچار اضطراب شوند.
ضربه روحی:
کودکانی که تجربه یک اتفاق اضطراب‌زا یا تروماتیک را داشته‌اند (مانند تصادف رانندگی یا آتش‌سوزی خانه)، ممکن است پس از آن اتفاق دچار اضطراب شوند.
احساس نا‌امنی:
بحث‌ها و درگیری‌های خانوادگی می‌توانند سبب احساس نا‌امنی و اضطراب در کودک شوند.
دوران بلوغ:
نوجوانان نسبت به سایر گروه‌های سنی بیشتر به اضطراب اجتماعی دچار می‌شوند. اضطراب اجتماعی سبب میشود که افراد از حضور در اجتماعات خودداری نمایند یا برای خروج از آنجا بهانه‌تراشی کنند.
مطالعه بیشتر: انواع هوش در کودکان چیست؟ شناسایی و تقویت انواع هوش کودکان
انواع اضطراب و اختلالات مرتبط در کودکان
شش اختلال اضطراب شایع در کودکان عبارتند از:
فوبیا:
فوبیا هنگامی تشخیص داده میشود که اشیاء، موقعیت‌ها یا رویدادهای خاص مانند تزریق آمپول، عنکبوت یا ارتفاع باعث ایجاد ترس و اجتناب شدید در فرد شوند، با وجود اینکه تهدید واقعی آن آسیب، بسیار اندک است.
فوبیای اجتماعی:
اضطراب اجتماعی به حالتی گفته میشود که فرد از اینکه با دید منفی به او نگاه شود، خجالت و ترس شدیدی دارد. کودکانی که این اختلال را دارند، از صحبت کردن با افراد جدید، صحبت کردن در کلاس و نمایش دادن برای عموم هراسان هستند و در پیدا کردن دوست مشکل دارند.
اختلال اضطراب فراگیر:
اضطراب فراگیر زمانی تشخیص داده میشود که کودکان نگرانی غیر‌واقعی و بیش‌ازحدی درباره طیف وسیعی از رویدادهای احتمالی داشته باشند. آنها ممکن است در مورد اتفاقاتی که ممکن است رخ دهند، در مورد رفتار خود در گذشته، عملکرد خود در مدرسه و یا میزان محبوبیت خود نگران باشند.
اختلال استرس پس از سانحه:
اختلال استرس پس از آسیب ممکن است در پی یک واقعه آسیب‌زا مانند تصادف شدید، تجربه یک رویداد تهدید‌کننده زندگی یا مشاهده خشونت شدید ایجاد شود و علائم آن شامل تغییر در الگوی خواب، تحریک‌پذیری و مشکل در تمرکز است.
اختلال وسواسی جبری:
کودکی که اختلال وسواسی جبری (ocd) مبتلا است، افکار ناخواسته مداومی دارد که غالباً در مورد کثیفی یا میکروب‌ها یا گاهی تقارن است. برای متوقف کردن این افکار، آنها یک عمل خاص مانند شستن دست‌ها یا شمارش را تکرار می‌کنند.
اختلال اضطراب جدایی:
اضطراب جدایی در کودکان به‌صورت ترس و پریشانی کودک در زمان دور شدن از والدین یا مراقبان خود است. کودکان خردسالی که از این اختلال رنج میبرند، نمی‌توانند درک کنند که چرا مراقب، آنها را ترک کرده و چه زمانی برمی‌گردد. بچه‌های بزرگتر غالباً می‌ترسند که در زمان جدا شدن، اتفاق بدی برای عزیزشان رخ دهد.
درمان اضطراب کودکان
اگر کودکی دچار اضطراب شده است، راهکار‌هایی وجود دارند که والدین و مراقبان می‌توانند برای کمک به آنها انجام دهند.
پیش از هر چیز، درباره اضطراب یا نگرانی‌های فرزندتان با او صحبت کنید. به او اطمینان دهید که می‌دانید چه احساسی دارد.
اگر فرزند شما به‌اندازه کافی بزرگ شده است، میتوانید به او توضیح دهید که اضطراب چیست و چه تأثیراتی بر بدن ما دارد. اضطراب را برای آنها مانند موجی توصیف کنید که می‌آید و می‌رود. در کنار صحبت کردن در مورد نگرانی‌های فرزندتان، باید برای یافتن راهحل نیز به آنها کمک کنید.
برای مثال، اگر فرزند شما نگران خوابیدن در جای دیگری است، نباید به او بگویید که نرود. چرا‌که با انجام این کار، کودک شما احساس میکند که اضطرابش مانع انجام کارهایش میشود. شما باید با توجه به نوع اضطراب او راه‌حل‌های مفیدی را ارائه کنید تا او بتواند در محل دیگری به خواب برود.
راهکارهای درمانی ترس کودک از تاریکی و تنهایی
سایر راهکار‌هایی که به کاهش اضطراب کودکان کمک می‌کنند:
- به فرزند خود بیاموزید که علائم اضطراب را در خود تشخیص دهد.
- کودک خود را تشویق کنید تا اضطراب خود را مدیریت کند و در صورت نیاز از شما کمک بخواهد.
- كودكان در هر سنی از انجام امور روزمره تکراری اعتماد‌به‌نفس می‌گیرند، بنابراین سعی كنید تا جای ممکن تغییری در روال زندگی روزانه آنها ایجاد نکنید.
- اگر فرزند شما به‌دلیل حوادث نا‌گواری مانند مرگ عزیز یا جدایی دچار اضطراب شده است، به‌دنبال کتاب یا فیلم‌هایی باشید که به او در درک احساساتش کمک می‌کنند.
- اگر می‌خواهید تغییری مانند تغییر منزل یا مدرسه را انجام دهید، در مورد آنچه اتفاق خواهد افتاد، با فرزند خود صحبت کنید و او را برای ایجاد تغییر آماده کنید. در عین حال تلاش کنید که خودتان نیز پریشان و مضطرب نباشید.
- با کودک خود تکنیک‌های ساده ریلکس کردن را تمرین کنید. برای مثال، برای ریلکس کردن ۳ نفس عمیق و آهسته بکشید. برای نفس کشیدن هوا را از بینی خود و با شمارش تا عدد ۳ وارد کنید و برای بازدم، هوا را از دهان خود با شمارش تا عدد ۳ خارج کنید و یا از تکنیک‌های ذهن‌آگاهی کمک بگیرید.
- در برخی شرایط پرت کردن حواس کودکان خردسال می‌تواند مفید باشد. به‌عنوان مثال، اگر کودک از رفتن به مهدکودک مضطرب میشود، با او در راه مهد بازی کنید (مثلاً از او بخواهید که رنگ ماشین‌ها را بگوید.)
- یک جعبه خالی را به «جعبه نگرانی» تبدیل کنید. از فرزندتان بخواهید که نگرانی‌های خود را بنویسد یا نقاشی کند و آنها را در جعبه بیندازد. با این کار میتوانید به نگرانی‌های کودک خود پی ببرید و به او کمک کنید.
چگونه اضطراب کودکان
برای خیلی از ما پیش آمده که شاهد اضطراب کودکان در سنین مختلف هستیم؛ که این وقایع برای ما امری بسیار دردناک و ناراحت کننده است. ممکن است در ذهن کودکان ما موقعیت‌هایی ترسناک و اذیت کننده باشد؛ که از نظر ما چندان موضوعی چالشی و تهدیدآمیز نباشد.
جالب است بدانید بسیاری از بزرگسالان و کودکان از اضطرابی ناشناخته و ناتوان کننده رنج میبرند که در ظاهر به راحتی قابل تشخیص نمیباشد. در کودکان موضوعاتی چون غیبت به مدرسه، عدم مشارکت در فعالیتهای اجتماعی و نداشتن خواب خوب شبانه برخی از نشانههای داشتن اضطراب است. شاید نتوان برای اضطراب تمامی کودکان یک نسخه یکسان پیچید؛ اما تعداد زیادی تکنیک علمی و تجربی وجود دارد که در مدیریت اضطراب بسیار مفید و تاثیرگذار هستند.
در این بخش قصد داریم به معرفی تعدادی تکنیک بپردازیم؛ که با کمک آنها میتوان مهارت مدیریت اضطراب را در کودکان افزایش داد.
اگر نیاز به مشاوره حضوری، تلفنی یا آنلاین دارید روی دکمه زیر کلیک کنید
از اطمینان دادن به فرزند خود دوری کنیم
زمانی که کودک ما مضطرب است و ما دلیلی برای نگرانی او نمی‌بینیم، نمی‌توان با بیان جمله ” به حرفم اعتماد کن و نگران نباش” او را از اضطراب و نگرانی دور کرد. کودک ما جمله اعتماد سازانه ما را می‌شنود؛ اما مغز او اجازه عمل به حرف ما را نمی‌دهد.
زمانی که یک فرد دچار اضطراب میشود، مواد شیمیایی با سرعت زیادی در بدن او آزاد می‌شوند و وضعیت ذهنی او تغییر پیدا میکند. پس فعالیت بخش جلویی مغز که قسمت منطقی‌تر آن محسوب میشود، به طرز عجیبی کاهش می‌یابد و بخش خودکار مغز کنترل فرد را بر عهده می‌گیرد. پس برای کودک ما بسیار سخت است که در طی تجربه اضطراب بتواند به شیوه درستی فکر و عمل کند.
والدین و سایر اطرافیان کودک باید به جای تلاش برای از بین بردن نگرانی کودک، با آوردن دلیل و منطق سعی در مهار کردن اضطراب او کنند. تکنیک “مهار” روشی موثر برای مدیریت اضطراب کودک است. گام‌های این تکنیک به صورت زیر است :
مکث : در ابتدا با دیدن اضطراب کودک میتوان کمی مکث کرد و در نهایت با کشیدن نفسی عمیق؛ پاسخ سیستم عصبی به اضطراب را معکوس کرد.
همدلی : مقوله اضطراب برای کودک موضوعی ترسناک است. کودک از شما میخواهد که وضعیت او را درک کنید.
ارزیابی : زمانی که کودک شما به آرامش رسید؛ وقت آن است که راهحل مناسبی برای مدیریت وضعیت او پیدا کنید.
رهایی : شما والدینی مهربان و بینظیر هستید؛ چرا که از تکنیکی مناسب برای مدیریت اضطراب فرزند خود استفاده کردید، پس هرگز احساس گناه در خود راه ندهید.
جنبه مثبت نگرانی را به کودک خود نشان دهید
تجربه اضطراب به اندازه کافی برای کودک شما دشوار است؛ حتی بسیاری از کودکان از ترس اینکه مبادا دچار اضطراب شوند، استرس و اضطراب را تجربه می‌کنند.
نگرانی یک مکانیسم محافظتی است که در وجود ما زنگ خطری را به صدا در می‌آورد تا از خطرات جان سالم به در ببریم. هر والدینی باید به کودک خود بیاموزند که نگران شدن موضوعی کاملا عادی و طبیعی است که به محافظت از ما کمک میکند. در واقع والدین باید به کودک خود یادآوری کنند که همه افراد ممکن است گاهی دچار نگرانی شوند. در واقع زمانی که سیستم مغز ما بی‌دلیل و بی‌جهت زنگ خطری را به صدا می‌آورد؛ میتوان با تکنیک‌های ساده این نوع از نگرانی را که اضطراب نام دارد به راحتی مدیریت کرد.
نگرانی‌های فرزند خود را تجسم ببخشیم
نادیده گرفتن اضطراب کودکان کمکی به مدیریت و حل آن نمی‌کند؛ اما صحبت درباره آن و تجسم کردن این اضطراب می‌تواند مفید و موثر باشد. با خلق شخصیت میتوان نگرانی کودک را تجسم کرد. مثلا یک شخصیت خیالی برای کودک با نام “دلی دلواپس” ایجاد کنیم که نقش اضطراب در کودک را بر عهده دارد. دلی دلواپس در مغز کودک ما قرار دارد که مسئول محافظت از او در برابر خطر‌هاست. در واقعی پیش می‌آید که این شخصیت خیالی کنترل خودش را از دست می‌دهد؛ پس در این نقطه کودک به کمک ما نیاز دارد تا بتواند منطقی فکر کند.
ایده این شخصیت را میتوان با یک عروسک واقعی در خانه برای کودک به تصویر کشید. خلق شخصیت و جان بخشیدن به عروسک‌ها در مدیریت نگرانی تاثیر بسزایی دارد و این کار درک اضطراب را برای کودکان راحت‌تر میکند. جان بخشیدن به اضطراب و نگرانی‌ها بخش منطقی مغز کودک را مجدد فعال میکند.
به کودک خود آموزش دهید که افکارش را موشکافی کند
همانطور که در بخش‌های قبلی هم گفتیم؛ نگرانی راهکار مغز برای محافظت از ماست. مغز ما اغلب موضوع نگرانی را به شکلی بزرگ جلوه می‌دهد. با آموزش دادن تفکر مثبت میتوان اضطراب و نگرانی را در کودکان مدیریت کرد. راه بهتر از تفکر مثبت، صحیح اندیشیدن است. برای آموزش صحیح اندیشیدن به کودکان میتوان از تکنیک “۳شین” استفاده کرد؛ این تکنیکک شامل سه گام زیر است :
شکار کردن : در ابتدا فرض می‌کنیم تمام افکاری که داریم مانند یک حباب در بالای سر ما شناور هستند. سپس یک از این افکار نگران‌کننده را شکار می‌کنیم.
شاهد آوردن : در این بخش باید شواهدی را در تائید یا رد فکر انتخاب شده در ذهن خود جمع کنیم. با این کار به کودک خود یاد می‌دهید که درباره نگران‌کننده بودن یک موضوع یا اتفاق فقط بر اساس احساسات نباید تصمیم گرفت؛ چرا که احساسات متفاوت از واقعیت‌ها هستند.
- شواهد تایید کننده : وقتی معلم در کلاس گفت بصورت گروهی کار کنیم، کسی من را به گروه خود نبرد.
- شواهد مردود کننده : من و علی تکالیفمان را با هم انجام دادیم، چرا که او دوست من است.
شاخ به شاخ شدن : در این بخش باید افکار خود را به چالش بکشیم. ساده‌ترین روش این است که به کودک خود یاد بدهید که گفت‌و‌گویی درونی در وجود خود انجام دهد.
به کودک خود اجازه دهید که نگران شود
بیان جمله “نگران نباش” در شرایط اضطراب کودک، جمله کمک‌کننده‌ای نمیباشد و در کنترل اضطراب او تاثیری ندارد. اگر کودک شما بتواند به طور طبیعی احساس نگرانی خود را کنترل کند پس از اضطراب به دور خواهد ماند. تجربه نگرانی‌های کوچک توسط کودک شما، در کنترل اضطراب او موثر و کمک کننده است. با داشتن یک برنامه منظم و روزانه میتوانید این مسیر را مدیریت کنید. زمانی که کودک شما دچار احساس نگرانی میشود که ممکن است ۱۰ الی ۱۵ دقیقه زمان ببرد؛ با کمک نوشتن میتوانید نگرانی‌های او را از ذهنش بیرون بریزید. برای آن که این موضوع برای کودک شما جذاب و زیبا باشد؛ میتوانید یک جعبه نگرانی با کمک کودک خود درست کنید و تمام نوشته‌ها را به درون آن منتقل کنید.
در زمانی که کودک شما دچار اضطراب میشود، هیچ قانونی برای جدا کردن نگرانی‌های معتبر و غیرمعتبر وجود ندارد. هر فکر نگران‌کننده که ذهن کودک شما را آزرده خاطر کرده را روی یک کاغذ بنویسید و در جعبه نگرانی بریزید. سپس در جعبه را ببندید و تا فردا با آن خداحافظی کنید.
به کودک خود کمک کنید تا از “شایدها” به سمت آنچه که در “حقیقت” وجود دارد، پیش برود
تمامی انسان‌ها قادر به توانایی سفر در زمان هستند و همه آنها در ذهن خود مدت زیادی را در آینده سپری می‌کنند. برای فردی که دچار اضطراب است؛ سفر به آینده می‌تواند نگرانی او را تشدید کند. فردی که مسافر زمان است با جملات “چه میشود اگر…” سر و کار دارد. برای مثال ممکن است کودک شما با خودش تکرار کند که “چه میشود اگر امروز دیر به مدرسه برسم؟” یا “چه میشود اگر امروز علی با من صحبت نکند”.
بررسی‌ها نشان داده با بازگشت به زمان اکنون میتوان نگرانی‌های مربوط به آینده را کاهش داد. تمرین‌های ذهن‌آگاهی یکی از تکنیک‌های موثر برای دستیابی به این نوع از اهداف است. تمرین ذهن‌آگاهی کمک میکند که کودک شما توجه خود را از “اگر‌ها” به چیز‌هایی که در زمان حال اتفاق می‌افتد، جلب کند. بریا این کار باید به کودک خود یاد دهید که به جریان تنفسی خود برای چند دقیقه دقت کند. مسیر حرکت جریان هوا که وارد بینی و سپس شش‌ها شده و بیرون می‌آید را زیر نظر بگیرد و حالت قفسه سینه و بدن خود را بررسی کند.
نگذارید که کودک خود از موقعیت‌های استرس‌زا اجتناب کنید
تا به حال به رفتار خود هنگام دوری کودکتان از موقعیت‌هایی چون مدرسه، هواپیما و حیوانات دقت کرده‌اید؟ شما به عنوان یک والد به کودک خود کمک می‌کنید تا کار مورد نظر خود را انجام دهد و از موقعیت مربوطه دوری کند. در واقع واکنش بدن کودک شما به خطر و نگرانی او را به فرار از موقعیت پیش آمده سوق می‌دهد. جالب است بدانید دوری از موقعیت‌های اضطراب‌آور در طولانی مدت، مشکل نگرانی و اضطراب کودک شما را تشدید میکند.
برای حل این چالش، میتوانید از روش “نردبانی” استفاده کنید. روش نردبانی بر بخش کردن مسئله و مواجهه مرحله به مرحله برای رسیدن به اهداف فرد تمرکز دارد. کودک شما با تقسیم نگرانی‌های خود به بخش‌های قابل مدیریت، می‌تواند آنها را به درستی کنترل کند.
فرض کنیم کودک ما از سوار شدن بر سرسره می‌ترسد. پس بجای حذف سرسره بازی باید اهداف کوچکی را پیش‌بینی کنید که در نهایت به هدفی بزرگ ختم شود. در قدم اول از کنار پارک عبور کنید. در مرحله بعد به داخل پارک بروید. در قدم بعدی نزدیک سرسره شوید و در نهایت هم به سوار شدن بر سرسره ختم شود. مواجهه کودک خود را با هر مرحله آنقدر تکرار کنید تا تبدیل به یک کار بدون نگرانی برای او شود. در چنین شرایطی میتوانید یک قدم روی نردبان بالاتر بروید و کودک خود را با مرحله بعدی روبرو کنید.
درصورتی که نگران تشدید استرس در فرزندانتان هستید با مراجعه به سایت پزشک خوب از بهترین متخصصان زمینه استرس نوبت بگیرید.
اگر نیاز به دریافت راهنمایی در این زمینه دارید، روی دکمه زیر کلیک کنید
به کودک خود کمک کنید که طبق یک چک لیست عمل کند
برای تمامی ما دشوار است که در مواقع خطر به درستی فکر کنیم؛ پس با تهیه یک چک لیست از کار‌های خود در موقعیت‌های متفاوت، می‌توانیم بدون فکر و با نگاه به آن دست به عمل بزنیم.
در مقوله نگرانی و اضطراب کودکان هم این مسئله صادق است. کافیست یک چک لیست مرحله‌ای در اختیار کودک خود قرار دهید تا با کمک آن به آرامش خود را بدست آورد. برای تهیه چک لیست باید بررسی کنید که زمانی که کودک شما دچار نگرانی و اضطراب میشود؛ چه کاری مدیرین نگرانی به او یاری می‌رساند. اگر برای مثال در گام اول تنفس به آرامش کودک شما کمک میکند؛ پس اولین راهحل آن است که هر وقت کودک شما دچار نگرانی شد، مکث کند و در نهایت نفس عمیق بکشد. در گام بعدی میتوانید موقعیت استرس‌آور او را ارزیابی کنید. در نهایت با تهیه یک چک لیست بر اساس مراحل بررسی شده، میتوانید با کمک آن به کودک خود در لحظات دشوار یاری برسانید.
دلسوز خودتان باشید
مشاهده کودکی که از نگرانی و اضطراب رنج می‌برد، برای هر والدینی دردناک و ناراحت‌کننده است. تمامی والدین در زمانی که شاهد اوضاع نگرانی کودک خود هستند؛ از خود می‌پرسند “آیا دلیل اضطراب فرزندم من هستم؟”.
طبق تحقیقات انجام شده، دلایل زیادی در وقوع اضطراب در کودکان وجود دارد که برخی از آنها مربوط به ژن، ساهتار مغز، خخلق‌و‌خو، عوامل محیطی و ضربه در گذشته است. هر پدر و مادری باید این نکته را به ذهن خود بسپارد که به هیچ وجه دلیل ایجاد اضطراب در کودک خود نیست؛ اما باید برای کنترل و مدیریت نگرانی و اضطراب به کودک خود کمک کند.
هر والدینی باید دلسوزی نسبت به خودشان را تمرین کنند تا با این کار اعضای خانواده آنها از زندگی سالم‌تری بهره‌مند شوند. تمامی پدرو مادر‌ها قهرمان فرزندان خود هستند؛ پس از خود انتقاد‌گری دوری کنید.
تشخیص اضطراب در کودکان
شناخت علائم اضطراب و نگرانی در کودکان موضوع بسیار مهم و حائز اهمیتی است. اگر کودک شما دچار ترس بیش از اندازه، استرس و نگرانی است؛ ممکن است مبتلا به اختلال اضطراب باشد. توانایی شناسایی علائم و نشانه‌هاف اولین قدم برای کمک به کودکتان است. برخی از علائم اضطراب که در تشخیص این اختلال به شما کمک میکند؛ شامل موارد زیر است:
- ترس و نگرانی بیش از حد کودک نسبت به مدرسه، خانواده، دوستان یا برخی فعالیتهای روزمره و خاص
- احساس نگرانی قبل از وقوع یک اتفاق
- اعتماد به نفس پایین و کمبود عزت نفس
- علائم جسمانی مانند سردرد، دل درد، درد‌های عضلانی و تنش
- خستگی و بی‌قراری غیر‌عادی
- تحریک پذیری و نداشتن ارامش
- تغییر در اشتها
- عدم تمرکز
- مشکل خواب و دیدن کابوس
- ترس از اشتباه یا خجالت کشیدن
اضطراب کودکان در مدرسه
دلایل متعددی باعث ایجاد استرس و اضطراب نسبت به مدرسه رفتن کودکان میشود؛ که ممکن است در هر سنی رخ دهد. ترس از معلم، ترس از دستشویی مدرسه، ترس از جا ماندن در مدرسه و ترس از راه داده نشدن به بازی‌ها توسط هم‌کلاسی برخی از ترس‌ها و استرس‌های رایج کودکان نسبت به مدرسه است.
تحقیقات نشان داده که در سال‌های اخیر استرس و اضطراب کودکان نسبت به مدرسه افزایش پیدا کرده است. استرس کودکان به مدرسه دارای علائمی است که با تشخیص آنها میتوان نسبت به کاهش و مدیریت آن اقدام کرد. مهم‌ترین علامت استرس کودک، امتناع ورزی و تلاش برای نرفتن به مدرسه است. گوشه‌گیری کودک، افت تحصیلی چشمگیر و تغییر برنامه خواب او از دیگر نشانههای اضطراب او نسبت به مدرسه است. علائم جسمانی چون سردرد، درد معده و حالت تهوع نیز از نشانههای استرس و نگرانی کودک نسبت به مدرسه است.
اضطراب کودکان در طباق
تجربه طلاق برای هر فرزند در هر سن و سالی امری دشوار و ویران‌کننده است. کودکان در پذیرفتن مقوله طلاق معمولا با مشکلات زیادی همراه هستند و حضور نداشتن یکی از والدین و قطع ارتباط پدر و مادر برای آنها همواره دشوار و غم‌انگیز است. طلاق والدین یک اتفاق سرنوشت‌ساز در زندگی هر کودکی است که تا ابد از او جدا نمی‌شود و زندگی او را به دو بخش قبل و بعد از طلاق والدینش تقسیم میکند.
تحقیقات نشان داده کودکان در طی یکی دو سال اول طلاق، بیشترین حجم از ناراحتی و بدرفتاری را از خود نشان میدهند. آنها در طی این مدت دچار نشانه‌هایی چون پریشانی، عصبانیت، اضطراب و بی‌اعتمادی می‌شوند. واکنش فرزند نسبت به طلاق والدین بسته به سن آنها کمی متفاوت است. واکنش کودک را میتوان اینطور بیان کرد که طلاق، وابستگی کودک زیر ۹ سال را به والدین خود تشدید میکند. در کودک زیر ۹ سال رفتارهای بچگانه مثل نیاز به کمک، همراهی در خوابیدن، لباس پوشیدن، دستشویی رفتن و مکیدن انگشتان دست دوباره باز نمود میشود.
پس از سپری شدن این مدت، اکثر کودکان مجددا به جریان عادی زندگی خود باز می‌گردند و به آرامش می‌رسند. در واقع آنها به تغییرات پیش آمده در زندگی خود دوباره عادت می‌کنند و همچون روز‌های گذشته زندگی روزمره خود را ادامه میدهند. برخی از کودکان هم وجود دارند که با طلاق والدین خود، هرگز به حالت عادی زندگی باز نمی‌گردند. این درصد کم ممکن است پس از طلاق والدین مشکلاتی مستمر و مادام‌العمر را تجربه کنند که مدیریت و کاهش آن نیازمند مراجعه به روانشناس و حتی روانپزشک است.
چه زمانی از متخصص کمک بگیریم؟
اگر اضطراب فرزند شما شدید، مداوم و پایدار است و در انجام امور روزمره او اختلال ایجاد کرده است، لازم است که از یک روانشناس کودک خوب کمک بگیرید. اگر اضطراب فرزند شما بر تحصیل و مدرسه او هم تأثیر گذاشته است، ایده خوبی است که در کنار مراجعه به روانشناس، با معلمان و مسئول بهداشت مدرسه فرزند خود نیز صحبت کنید.
درصورتی که فرزند شما در محیط پر اضطراب رشد میکند با مراجعه به سایت پزشک خوب میتوانید از بهترین متخصصان زمینه اضطراب نوبت بگیرید.
اگر نیاز به دریافت راهنمایی در این زمینه دارید، روی دکمه زیر کلیک کنید
سوالات متداول
نشانههای رایج اضطراب در کودکان چیست؟
بسیاری ازکودکان از اضطرابی ناشناخته و ناتوان کننده رنج میبرند که در ظاهر به راحتی قابل تشخیص نمیباشد. در کودکان موضوعاتی چون غیبت به مدرسه، عدم مشارکت در فعالیتهای اجتماعی و نداشتن خواب خوب شبانه برخی از نشانههای داشتن اضطراب است.
چه دلایل باعث اضطراب کودکان نسبت به مدرسه میشود؟
دلایل متعددی باعث ایجاد استرس و اضطراب نسبت به مدرسه رفتن کودکان میشود؛ که ممکن است در هر سنی رخ دهد. ترس از معلم، ترس از دستشویی مدرسه، ترس از جا ماندن در مدرسه و ترس از راه داده نشدن به بازی‌ها توسط هم‌کلاسی برخی از ترس‌ها و استرس‌های رایج کودکان نسبت به مدرسه است.
کودکان نسبت به طلاق والدین خود چه واکنشی نشان میدهند؟
واکنش فرزند نسبت به طلاق والدین بسته به سن آنها کمی متفاوت است. واکنش کودک را میتوان اینطور بیان کرد که طلاق، وابستگی کودک زیر ۹ سال را به والدین خود تشدید میکند. در کودک زیر ۹ سال رفتارهای بچگانه مثل نیاز به کمک، همراهی در خوابیدن، لباس پوشیدن، دستشویی رفتن و مکیدن انگشتان دست دوباره باز نمود میشود.
تکنیک مهار چه گامهایی را در مدیریت اضطراب شامل میشود؟
تکنیک مهار شامل چهار گام زیر است :
گام مکث : در ابتدا با دیدن اضطراب کودک میتوان کمی مکث کرد و در نهایت با کشیدن نفسی عمیق؛ پاسخ سیستم عصبی به اضطراب را معکوس کرد.
همدلی : مقوله اضطراب برای کودک موضوعی ترسناک است. کودک از شما میخواهد که وضعیت او را درک کنید.
ارزیابی : زمانی که کودک شما به آرامش رسید؛ وقت آن است که راهحل مناسبی برای مدیریت وضعیت او پیدا کنید.
رهایی : شما والدینی مهربان و بینظیر هستید؛ چرا که از تکنیکی مناسب برای مدیریت اضطراب فرزند خود استفاده کردید، پس هرگز احساس گناه در خود راه ندهید.
در آخر به یاد داشته باشید که اضطراب و پریشانی شما بر کودکان تأثیر می‌گذارد، پس اگر به اضطراب دچار هستید، در درجه اول باید مشکل خودتان را بر‌طرف نمایید.
نویسنده: میترا سیفان – روانشناس
خوانندگان محترم چنانچه سوالی در زمینه اضطراب در کودکان دارید در قسمت نظرات مطرح کنید تا در اسرع وقت پاسخگو باشیم.
در ادامه بهترین متخصصان رواندرمانی کودک را در سراسر کشور معرفی خواهیم کرد، شما با مراجعه به پروفایل متخصص مربوطه میتوانید وقت خود را به صورت “آنلاین” رزرو کنید.
پزشک خوب، سامانه آنلاین رزرو اینترنتی نوبت از روانشناسان و روانپزشکان و سایر تخصص های پزشکی است که به شما کمک میکند بهترین متخصصان را در کوتاه ترین زمان و در نزدیکی محل زندگی خود پیدا کرده و وقت خود را به صورت “آنلاین” رزرو نمایید.
ممنون از محتوای جامع و کاربردیتون
ممنون از مطالب مفیدتون.
سلام تشکر بابت مطالب خوبتون