روانشناسی جنایی، رشته ای از گرایش های روانشناسی است که در حال حاضر در ایران به صورت گرایش مستقل روانشناسی جنایی، وجود ندارد. وظیفه اصلی روانشناس جنایی پیش بینی و پیشگیری رفتارهای مجرمانه است و برای این کار باید به علم روانشناسی جنایی مسلط باشد. برای معرفی روانشناسی جنایی و اطلاعات در مورد تحصیل و بازار کار در این رشته با ما همراه باشید.
روانشناسی جنایی چیست؟
حوزه روانشناسی جنایی (Criminal psychology) به مطالعه و بررسی کارکردهای پیچیده ذهن مجرمان می پردازد. هدف اصلی رشته روانشناسی جنایی و روانشناس جنایی درک رفتار مجرمان صرفا به خاطر آگاهی نیست، بلکه هدف اصلی پیشگیری از رفتار های مجرمانه است. روانشناسی جرم و جنایت، رشته ای است که هدف، افکار و واکنش های مجرمان را مطالعه می کند. تمرکز روانشناسی جنایی عمدتاً در درک رفتار مجرمانه است، چون اگر بتوانیم علت و نشانه های رفتار مجرمانه را درک کنیم، می توانیم آن را پیش بینی و نهایتا پیشگیری کنیم. رشته روانشناسی جنایی مطالعه مجموعه گسترده ای از جنبه های مختلف رفتار یک جنایتکار را در بر می گیرد، مانند علل چنین رفتاری، افکار و احساسات پشت آن رفتار و نهایتا اینکه رفتار مجرمانه معمولا توسط چه افرادی انجام می شود.
تاریخچه روانشناسی جنایی
بر اساس گفته Pubmed، روانشناسی جنایی در پایان قرن ۱۸ به عنوان یک رشته دانشگاهی جدید در سخنرانی ها و انتشارات ظهور کرد. از بسیاری جهات، روانشناسی جنایی را می توان آغاز علم جرم شناسی دانست. موضوع آن، تحلیل منشأ جرم و علل و عوامل تعیین کننده آن در ذهن انسان است. روانشناسی جنایی در آن زمان جنبه های مختلفی مانند فلسفه، پزشکی، حقوق و زیست را در بر می گرفت و در نیمه دوم قرن نوزدهم اهمیت بیشتری نیز پیدا کرد.
گرچه مجازات برای جرائم مختلف در قانون تدوین شده بود اما کم کم تفاوت های فردی نیز اهمیت پیدا کرد و برای تصمیم گیری به مشورت و اطلاعات بیشتری نیاز بود. در دادگاه ها بین کارشناسان پزشکی و قضات در مورد توانایی و صلاحیت آنها در تصمیم گیری تضاد ایجاد شد و در نتیجه در پایان قرن نوزدهم، روانشناسی جنایی برای برآوردن نیازها و رفع کمبود های قوانین کیفری اهمیت زیادی پیدا کرد.
مطالعه بیشتر: روانشناسی سلامت چیست؟ کاربرد، تاریخچه و موضوعات مرتبط با آن
تحصیل در رشته روانشناسی جنایی
در ایران، فقدان رشته تخصصی روانشناسی جنایی در دانشگاه ها، دانشجویان را به دنبال مسیرهای آموزشی جایگزین برای ورود به این رشته سوق داده است. دنبال کردن روانشناسی جنایی در ایران فعلا با چالش های زیادی همراه است چون مسیر مشخص و واضحی برای دنبال کردن علاقه خود ندارید. در حال حاضر، افراد علاقه مند به روانشناسی جنایی باید ابتدا مدرک روانشناسی عمومی را دریافت کنند، این آموزش اولیه آنها را با درک جامعی از رفتار انسانی، فرآیندهای ذهنی و اصول روانشناختی آشنا می کند.
هنگامی که مدرک روانشناسی را دریافت کردند، کسانی که می خواهند روانشناسی جنایی کار کنند می توانند با گرفتن مدرکی اضافه در حقوق جرم شناسی یا حقوق پزشکی قانونی، مسیر یادگیری علم روانشناسی جنایی را به صورت غیرمستقیم طی کنند. این رویکرد میان رشته ای به شما اجازه می دهد تا دانش خود را از روانشناسی انسانی با پیچیدگی های سیستم حقوقی ادغام کنید و مجموعه ای از مهارت های منحصر به فرد را متناسب با حوزه روانشناسی جنایی داشته باشید. در نظر داشته باشید هیچکدام از این مسیرهای جایگزین قطعی نیست و ممکن است با وجود همه این ها امکان تحصیل و آموزش دیدن در این حوزه را نداشته باشید.
ارشد روانشناسی جنایی
در حال حاضر رشته ای با عنوان “ارشد روانشناسی جنایی” نداریم، با این حال شما می توانید در بقیه زمینه های روانشناسی مدرک ارشد و دکتری خود را کسب کنید و زمینه کاری و پژوهشی خود را، روانشناسی جنایی انتخاب کنید. برای تبدیل شدن به یک روانشناس جنایی، باید به طور جدی به دریافت مدرک دکتری در روانشناسی بالینی یا مشاوره فکر کنید و سپس در پژوهش های خود موضوعاتی در حوزه روانشناسی جنایی را انتخاب کنید و روی آن مطالعه کنید.
بهتر است قبل از انتخاب مسیر تحصیلی مناسب برای رسیدن به روانشناسی جنایی، با مشاور تحصیلی مشورت کنید.
روانشناسی جنایی در ایران
با توجه به اینکه امکان تحصیل مستقیم در رشته روانشناسی جنایی در ایران فعلا وجود ندارد، علاقه مندان به روانشناسی جنایی در ایران این امکان را دارند که با انتخاب روانشناسی جنایی به عنوان حوزه تحقیقاتی خود، شغل خود را شکل دهند. تحقیق و پژوهش در هر موضوعی در ایران ممکن است و این به افراد با پیشینه روانشناسی اجازه می‌دهد تا در جنبه‌های خاص رفتار مجرمانه و عوامل روانشناختی مؤثر بر آن عمیق‌تر شوند. محققان با انتخاب روانشناسی جنایی به عنوان تمرکز خود، به توسعه دانش در این زمینه کمک می کنند و نتایج پژوهش آن ها می تواند برای جامعه و امنیت آن مفید باشد. علیرغم عدم وجود رشته مستقل، ترکیبی از آموزش روانشناسی، مطالعات حقوقی و فرصت های تحقیقاتی تخصصی، مسیری را برای افراد در ایران ایجاد می کند تا در حوزه روانشناسی جنایی جایگاهی برای خود ایجاد کنند.
بیشتر بخوانید: روانشناسی شناختی چیست؟ تاریخچه، کاربردها و تحصیل در آن
بازار کار روانشناسی جنایی
چون رشته مستقلی به اسم روانشناسی جنایی نداریم، بازار کار این رشته در ایران مبهم است. اگر بازار کار و موقعیت شغلی برای شما اولویت است، بهتر است قبل از فکر کردن به انتخاب روانشناسی جنایی، با سازمان پلیسی و پیشگیری از جرائم مشورت کنید تا ببینید موقعیت شغلی برای روانشناس جنایی در نظر گرفته اند یا نه. اگر توانستید موقعیت شغلی در روانشناسی جنایی پیدا کنید باید بدانید محیط کار معمولاً شامل محیط های اداری و دادگاه ها می شود. گاهی نیز لازم می شود در مقابل قاضی در مورد تاریخچه مجرم یا ارزشیابی های خود، شهادت بدهید. حوزه های کاری یک فرد به عنوان روانشناس جنایی می تواند متفاوت باشد. در ادامه به این حوزه ها اشاره می کنیم.
حل پرونده های سخت با روانشناسی جنایی
در این حوزه با مجریان قانون به دنبال الگو هایی می گردید که بتوانید مجرمان را شناسایی کنید. طبق پژوهش ها می توان گفت شناخت و تحقیق در مورد شخصیت مجرمانه ابزار مفیدی برای اجرای قانون است. روانشناسی جنایی در دهه های گذشته در حل کردن پرونده های مربوط به جنایات خشن و ظاهرا بی انگیزه، کمک زیادی کرده است.
تشخیص مجرم با روانشناسی جنایی
در یک پژوهش، از مجرمان و غیر مجرمان خواستند تا به عکس هایی از صورت دیگران نگاه کنند و احساس آن ها را بیان کنند. نتایج نشان داد که مجرمان بیشتر از افراد معمولی، حدس نادرست داشتند. روانشناسی جنایی کمک کرد تا بتوانیم معیاری هرچند ناچیز برای تشخیص مجرمان از غیرمجرمان داشته باشیم.
روانشناسی جنایی در دادگاه
روانشناسان جنایی شاید در دادگاه به عنوان شاهد، در مورد وضعیت روانی مجرم و طرز فکر او، شهادت دهند. علاوه بر این، بسیاری از روانشناسان جنایی بر توانبخشی و درمان در سیستم قضایی تمرکز می کنند. آنها با مجرمان محکوم کار می کنند و به آنها در درک و اصلاح رفتارهایشان کمک می کنند.
روانشناسی جنایی در پیشگیری از جرم
پژوهش های روانشناسی جنایی نشان دهنده این بوده است که مجرمان، قربانی های خود را بر اساس یک سری ویژگی های خاص انتخاب می کنند. دانستن این ویژگی ها می تواند کمک کند تا از وقوع جرام پیشگیری کنیم و با اطلاع رسانی به جامعه کمک کنیم. مثلا اشخاصی که به محیط اطراف خود توجه زیادی نشان نمی دهند، توجهشان به صفحه گوشی است یا هدفون دارند، گزینه های بهتری از دیدگاه مجرمان به حساب می آیند.
پدوفیلی یا میل جنسی به کودکان چیست؟ درمان افراد پدوفیلی و بچه بازی
ارزیابی در روانشناسی جنایی
یکی از جنبه های اصلی روانشناسی جنایی، فرآیند تشخیص مجرم است، تکنیکی که اغلب در تحقیقات جنایی استفاده می شود. تشخیص مجرم شامل ساختن پرتره روانی و رفتاری از فردی است که احتمالاً مرتکب جرم شده است. فرآیند شکل دادن پروفایل جنایی، پیچیده است و شامل درک عمیق روانشناسی جنایی است. در روانشناسی جرم شناسی، از روش های زیادی برای جمع آوری اطلاعات استفاده می شود مثل مصاحبه، پرسشنامه و مشاهدات روانشناس از صحنه جرم. تشخیص مجرم در روانشناسی جنایی به معنای شناسایی یک فرد خاص نیست، بلکه به شناسایی یک نوع خاص از افراد اشاره دارد. یک روانشناس جنایی به شواهد موجود در صحنه جرم نگاه می کند و بر این اساس، ویژگی های مجرم احتمالی، از جمله ویژگی های شخصیتی، الگوهای رفتاری، و متغیرهای جمعیت شناختی را استنباط می کند.
در صحنه های جرم روانشناسان جنایی اغلب از عکس های صحنه جرم و جزئیات مربوط به ماهیت جرم برای پیدا کردن مشخصات یک جنایتکار استفاده می کنند. تفاسیر آنها دیدگاه و نگرش جدیدی را ارائه می دهد که می تواند به طور قابل توجهی به حل جرایم کمک کند. سرنخ‌های رفتاری به جا مانده در صحنه جرم می‌توانند بینش‌هایی درباره شخصیت و انگیزه‌های مجرم ارائه دهند. محققان در رشته روانشناسی جنایی به مطالعه و تحقیق، ارزیابی مجرمان، تجزیه و تحلیل داده ها می پردازند و یافته های خود را در مجلات دانشگاهی منتشر می کنند. این تحقیقات سهم قابل توجهی از درک ما را نسبت به روانشناسی جنایی تشکیل می دهند.
از دست ندهید: روانشناسی تربیتی چیست و چه کاربردی دارد؟
تفاوت روانشناسی جنایی و روانشناسی پزشکی قانونی
تفاوت روانشناسی جنایی و روانشناسی پزشکی قانونی در تحصیلات لازم برای هرکدام، نقش هر کدام در دستگاه قانونی و موقعیت های کاری مختلف آن هاست. روانشناسی جنایی به درک مجرمان و علت جرم آن ها می پردازد، اما روانشناسی پزشکی قانونی سعی می کند اصول روانشناسی را در پروسه قانون و سیستم عدالت کشور، وارد کند. روانشناسی جنایی به مطالعه مجرم می پردازد، اما روانشناسی پزشکی قانونی به ارزیابی مجرمان، ارزشیابی وضعیت سلامت روان مجرم و … می پردازد. البته باید بدانید که هر کدام از این رشته ها را انتخاب کنید، می توانید به واسطه آن کمک مهمی به جامعه و امنیت آن بکنید.
نقش روانشناسی جنایی در سیستم قضایی
سیستم قضایی شبکه پیچیده ای از سازمان ها و فرآیندهایی است که برای حمایت از قوانین، بررسی جرایم و اجرای عدالت طراحی شده است. در این سیستم، علم روانشناسی جنایی نقش مهمی ایفا می کنند و اطلاعاتش در بخش های مختلف مربوط به سیستم قضایی مورد استفاده قرار می گیرد. یکی از حوزه‌های کلیدی که روانشناسان جنایی معمولاً در آن کار می‌کنند، در سازمان‌های مجری قانون است. مشارکت آنها در این زمینه از کمک به طراحی تکنیک های بازجویی پلیس تا حمایت از افسران مجری قانون را شامل می شود. روانشناسان جنایی اغلب با متخصصان قضایی دیگر همکاری می کنند و به آن ها در شناسایی مجرم، مطالعه و درک الگوهای رفتاری و شناسایی انگیزه های پشت اعمال مجرمانه، کمک می کنند.
مطالعه بیشتر: روانشناسی تکاملی چیست؟ هدف، تئوری و نظریه‌ها
بهترین کتاب های روانشناسی جنایی
کتاب های زیادی در حوزه روانشناسی جنایی وجود دارد که می تواند برای افرادی که دنبال اطلاعات بیشتر در این حوزه هستند، مفید باشد. بهترین کتاب های روانشناسی جنایی عبارتند از:
- کتاب “روانشناسی جنایی” از دیوید کانتر
- کتاب ” درآمدی بر علوم جنایی” از عباس زراعت
- کتاب ” روانشناسی پلیس” از دیوید توماس
- کتاب “inside the criminal mind” از Stanton Samenow
- کتاب ” Whoever Fights Monsters” از Robert Ressler
بهترین فیلم ها در مورد روانشناسی جنایی
فیلم های زیادی در حوزه روانشناسی جنایی ساخته شده است، اگر دنبال اطلاعات بیشتر در مورد این رشته هستید یا میخواهید ببینید روانشناسان جنایی دقیقا چه می کنند، دیدن این فیلم ها را به شما پیشنهاد می دهیم. بهترین فیلم ها در روانشناسی جنایی عبارتند از:
- شکارچی ذهن (Mindhunter)
- روانکاو (The mentalist)
- سیگنال (Signal)
- سریال ذهن های جنایتکار (criminal minds)
در مورد گرایش های روانشناسی بیشتر مطالعه کنید: روانشناسی خانواده چیست؟ مفاهیم، اهمیت و اهداف و تحصیل در آن
سوالات متداول
در این بخش سعی می کنیم به سوالات رایج شما در مورد روانشناسی جنایی، پاسخ کوتاهی بدهیم.
چگونه روانشناس جنایی شویم؟
در حال حاضر رشته مستقلی با عنوان روانشناسی جنایی در دانشگاه ها نداریم، اما می توانید رشته های دیگر را انتخاب کنید و برای پژوهش و کار کردن تمرکز خود را روی مباحث روانشناسی جنایی بگذارید.
فرق روانشناس جنایی با کارگاه چیست؟
تفاوت روانشناس با کارگاه در این است که کارآگاه با تکیه بر شواهد به دنبال شناسایی مجرم است، در حالیکه روانشناس از این شواهد استفاده می کند تا تعیین کند علت وقوع جرم چه بوده است.
محیط کار روانشناسی جنایی چگونه است؟
روانشناسان جنایی در محیط های زیادی مثل مطب‌های خصوصی، موسسات دانشگاهی، بیمارستان‌های پزشکی قانونی، مراکز اصلاح و تربیت نوجوانان، سازمان‌های اجرای قانون، یا مراکز بهداشت روانی می توانند کار کنند.
مهم ترین وظیفه روانشناس جنایی چیست؟
مهم ترین چیزی که از روانشناس جنایی انتظار می رود این است که بتواند مجرم ها را شناسایی کند و الگوی جرم را تشخیص دهد تا نهایتا بتواند از وقوع جرم پیشگیری کند.
آیا در روانشناسی جنایی با قاتل ها سر و کار داریم؟
گرچه در مواردی ممکن است با جرم های سنگین و خشن سر و کار داشته باشید، اما اغلب با مواردی مانند ارزشیابی روانی شهادت دهندگان و … سر و کار دارید.
آیا روانشناسی جنایی مهم است؟
یافته‌های روانشناسی جنایی به شناسایی مظنونان کمک می کند، و به طور بالقوه به مراجع قانونی کمک می کند تا از جنایات آینده جلوگیری کنند یا یک مجرم زنجیره‌ای را دستگیر کنند. پس بله، روانشناسی جنایی می تواند اهمیت زیادی در امنیت جامعه داشته باشد.
منابع: verywellmind, simplypsycholoyg, psychologytoday, American public university
پزشک خوب، سامانه رزرو “آنلاین” روانشناس و روانپزشک و سایر حوزه های پزشکی و سلامت، به شما کمک می‌کند بهترین متخصصان را در محدوده زندگی خود در سراسر کشور، انتخاب نموده و وقت خود را بصورت آنلاین رزرو کنید.
مقاله جالبی نوشتید