اختلال هویت تجزیه ای (dissociative identity disorder) که قبلا به عنوان اختلال شخصیت چندگانه و در عموم با نام اختلال چند شخصیتی شناخته می شد، نوعی اختلال تجزیه ای است؛ نام علمی بیماری چند شخصیتی، اختلال هویت تجزیه ای یا تجزیه هویت است. این اختلال روانی تا سال ۱۹۹۴ “اختلال شخصیت چندگانه” نامیده می شد. این اختلال همراه با فراموشی تجزیه ای و اختلال مسخ شخصیت و واقعیت، سه اختلال تجزیه ای هستند. اختلالات تجزیه ای را می توان در افراد با هر سن، نژاد، قومیت و پیشینه یافت. اتحاد ملی بیماری های روانی (NAMI) تخمین می زند که حدود ۲ درصد از مردم اختلالات تجزیه ای را تجربه می کنند.

اختلال چند شخصیتی در روانشناسی

اختلال هویت تجزیه ای یک وضعیت واقعی است. زندگی با اختلال هویت تجزیه ای (DID) به این معنی است که شما ممکن است بین حداقل دو حالت هویت یا شخصیت مجزا تغییراتی را تجربه کنید. بسیاری از مردم این بیماری را با نام قبلی آن می شناسند: اختلال شخصیت چندگانه یا اختلال چند شخصیتی. با این حال تجزیه هویت در واقع یک اختلال تجزیه ای است، نه یک اختلال شخصیت.

تصاویر رسانه‌ای غیر واقعی درک کلی از آنچه اختلال هویت تجزیه ای واقعاً هست را دستخوش تغییر کرده است، افسانه‌ها و تصورات نادرست زیادی در مورد این بیماری وجود دارد. برخی از این افسانه ها عبارتند از:

  • اختلال تجزیه هویت واقعی نیست.
  • اختلال هویت تجزیه ای نادر است و بسیاری از افراد این بیماری را جعل می کنند.
  • حداقل یک هویت جایگزین خشونت آمیز است.
  • هویت تجزیه ای یک شکل شدید از اختلال شخصیت مرزی است.
  • این اختلال به راحتی قابل تشخیص یا درمان نیست.

این افسانه‌ها و انگی که ایجاد می‌کنند، می‌توانند در صورت تشخیص علائم در خود یا یکی از عزیزان، کمک گرفتن را برای شما چالش برانگیز کنند. ما در این مطلب حقایقی برای به چالش کشیدن این افسانه ها داریم و به شما در درک بهتر علائم و گزینه های درمانی کمک می کنیم.

اختلال هویت تجزیه ای

علائم اختلال هویت تجزیه ای

اختلال هویت تجزیه ای وضعیتی است که با وجود دو یا چند شخصیت متمایز در یک فرد مشخص می شود. اختلالات تجزیه ای همگی یک ویژگی اصلی «تجزیه» یا اختلال در عملکردهای معمولی یکپارچه هوشیاری، حافظه، هویت و ادراک دارند. افراد مبتلا به اختلال چند شخصیتی دو یا چند شخصیت متمایز دارند. آنها به صورت تغییرات ساده در صفات یا خلقیات ظاهر نمی شوند. یک فرد مبتلا به تجزیه هویت تفاوت های قابل توجهی را بین این هویت های جایگزین بیان می کند که می توان به آنها تغییر نام داد.

اغلب، این شخصیت ها کاملاً با یکدیگر متفاوت هستند. این شخصیت های تکه تکه شده برای مدتی کنترل هویت فرد را به دست می گیرند.  شخص همچنین هویت اصلی یا میزبان خود را که شخصیت اصلی اوست حفظ می کند و به نام خود پاسخ می دهد. طبق منابع هویت اصلی آنها به طور کلی منفعل تر است و ممکن است از شخصیت های دیگر بی اطلاع باشند. وقتی تغییر شخصیتی اتفاق می افتد، شخصیت جدید تاریخچه مشخص، هویت جدید و رفتارهای متفاوت خواهد داشت.

قابل تشخیص ترین علامت اختلال هویت تجزیه ای این است که هویت فرد به طور غیرارادی بین حداقل دو هویت متمایز (حالت های شخصیت) تقسیم می شود. علائم دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:

  • تجربه دو یا چند شخصیت مجزا که هر کدام هویت و ادراکات خود را دارند
  • یک تغییر قابل توجه در احساس یک فرد از خود
  • شکاف های مکرر در حافظه و تاریخچه شخصی، که به دلیل فراموشی عادی نیست، از جمله از دست دادن خاطرات، و فراموش کردن رویدادهای روزمره
  • هویت مبهم، این زمانی اتفاق می افتد که احساس می کنید دو یا چند نفر در ذهن شما صحبت می کنند یا زندگی می کنند. فرد حتی ممکن است احساس کند که توسط یکی از چندین هویت دیگر تسخیر شده است

توجه به این نکته مهم است که بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی یا DSM، بسیاری از فرهنگ‌ها در سراسر جهان، تسخیر شدن را به عنوان بخشی از یک مراسم معنوی در نطر می گیرند. این یک اختلال تجزیه ای در نظر گرفته نمی شود.

هویت مبهم چگونه است؟
یک هویت ممکن است بخواهد با بیان اینکه دقیقاً چه احساسی دارد، با موقعیت روبرو شود. دیگری ممکن است از شما بخواهد که قبل از بدتر شدن اوضاع، مقصر باشید و عذرخواهی کنید. دیگری ممکن است چیزهای ناخوشایند در مورد شریک زندگی شما زمزمه کند. اما دیگری ممکن است به سادگی با گریه و امتناع از گفتن چیزی واکنش نشان دهد.

تغییر شخصیت در اختلال چند شخصیتی

وقتی این شخصیت‌های دیگر زمام امور را به دست می‌گیرند، اغلب با واژگان متفاوتی صحبت می‌کنند و ژست متفاوتی دارند. در برخی موارد، یکی از شخصیت‌ها ممکن است عادت‌های خاصی مانند سیگار کشیدن یا خشن شدن را داشته باشد که دیگری انجام نمی‌دهد.

در جابجایی از یک شخصیت به شخصیت دیگر، فرد ممکن است علائم دیگری را تجربه کند. برخی از افراد ممکن است دچار اضطراب شوند، زیرا ممکن است از تغییر شخصیت بترسند. برخی ممکن است بسیار عصبانی یا خشن شوند. ممکن است دیگران اصلا متوجه این انتقال ها نشوند یا به یاد نیاورند، اگرچه ممکن است شخص دیگری متوجه آنها شود.

ممکن است شخصیت های خاصی در پاسخ به موقعیت های خاص ظاهر شوند. این علائم می تواند باعث ناراحتی قابل توجهی در فرد شود و توانایی او برای زندگی عادی را مختل کند.  علائم دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:

  • فراموشی
  • از دست دادن حس زمان
  • رفتن به حالت خلسه مانند
  • تجارب خارج از بدن، یا مسخ شخصیت
  • درگیر شدن در رفتارهایی که برای فرد غیرمعمول است
  • اختلالات خواب

فرد مبتلا به اختلال شخصیت چندگانه ممکن است علائم اختلال های دیگر مانند آسیب به خود را نیز تجربه کند. یک مطالعه اشاره می کند که بیش از ۷۰٪ افراد مبتلا به هویت تجزیه ای اقدام به خودکشی کرده اند.

علل اختلال هویت تجزیه ای

اعتقاد بر این است که سابقه تروما نقش مهمی در به وجود آمدن اختلال هویت تجزیه ای دارد. تقریباً ۹۰٪ از افرادی که اختلال هویت تجزیه ای دارند، سابقه سوء استفاده، آزار عاطفی، فیزیکی یا جنسی شدید، بلایای طبیعی، فقدان عزیزان، جنگ در گذشته دارند. افراد مبتلا به تجزیه هویت اغلب تجربه آزار جسمی و جنسی مکرر شدید را در دوران کودکی گزارش می کنند و همچنین اغلب علائم همزمان اختلال شخصیت مرزی (BPD) از جمله رفتارهای خودآزاری، رفتارهای تکانشی و بی ثباتی در روابط را دارند.

این ممکن است به این واقعیت مرتبط باشد که سوء استفاده در دوران کودکی یک عامل خطر برای هر دو اختلال است. یک نظریه در مورد علت اختلال چند شخصیتی پیشنهاد می کند که افراد مبتلا به اختلال شخصیت چندگانه یک آسیب روانی آنقدر شدید را تجربه کرده اند که تنها راه برای مدیریت آن تروما ایجاد تفکیک بسیار قوی به عنوان مکانیزم مقابله است. با گذشت زمان، تجزیه مزمن منجر به شکل گیری هویت ها یا تغییرات متفاوت می شود. افراد مبتلا به اختلال هویت تجزیه ای ممکن است علائم مرتبط با تروما، از جمله کابوس، فلاش بک یا سایر علائم مشخصه اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) را تجربه کنند.

در برخی موارد، کودک ممکن است شکل واضحی از آزار را تجربه نکند، اما ممکن است در یک محیط خانه امن بزرگ نشود. برای مثال، آنها ممکن است با والدین بسیار غیرقابل پیش بینی زندگی کنند و در پاسخ به استرس ناشی از این موضوع شروع به جدایی کنند.

اختلالات همزمان با هویت تجزیه ای

اختلال هویت تجزیه ای ممکن است در کنار سایر اختلالات ظاهر شود. این بدان معنی است که چندین اختلال سلامت روان می تواند از یک علت ناشی شود. سایر اختلالات رایج که می تواند در کنار اختلال چند شخصیتی رخ دهد عبارتند از:

اختلال هویت تجزیه ای در مقابل روان پریشی

هویت تجزیه ای لزوماً مانند روان پریشی نیست، که در آن درک شخص از واقعیت به طور قابل توجهی از طریق هذیان یا توهم تغییر می کند. با این حال، شباهت های بیرونی بین این دو چیزی است که اغلب افراد را به ترکیب شرایطی مانند اسکیزوفرنی یا اختلال استرس پس از سانحه با شخصیت های دوگانه یا اختلالات تجزیه ای سوق می دهد.

ارتباط با افراد مبتلا به اختلال چند شخصیتی

اگر فکر می‌کنید کسی که می‌شناسید به هویت تجزیه ای مبتلاست، ممکن است این تصور را داشته باشید که نه با یک نفر، بلکه با چندین فرد مختلف ارتباط برقرار می‌کنید، زیرا شخص بین شخصیت‌ها جابجا می‌شود. اغلب، هر هویتی نام و ویژگی های خاص خود را دارد. هر کدام معمولاً دارای پیشینه دقیق نامرتبط با تفاوت های آشکار در سن، جنسیت، صدا و رفتار هستند. برخی حتی ممکن است ویژگی های فیزیکی فردی داشته باشند، مانند لنگی یا بینایی ضعیف که نیاز به عینک دارد.

اغلب تفاوت هایی در آگاهی و ارتباط هر هویت، یا عدم وجود آن، با هویت های دیگر وجود دارد. ارتباط گرفتن با این افراد کاری سخت است چرا که نحوه تعامل آنها با شما غیر قابل پیش بینی است. برای تسهیل ارتباط با افراد مبتلا به این اختلال می توانید به یک روانشناس خوب مراجعه کنید.

روانشناسی جنایی چیست؟ کاربرد، بازار کار و تحصیل در این رشته

اختلال تجزیه هویت یا هویت تجزیه ای

تشخیص اختلال چند شخصیتی

علائم تجزیه هویت معمولاً زندگی روزمره را به چالش می کشد و ممکن است باعث ناراحتی عاطفی زیادی شود. تشخیص هویت تجزیه ای به زمان نیاز دارد. تشخیص اشتباه رایج است و متخصصان باید علائم فرد را مشاهده کنند و سایر شرایط را رد کنند. برای تشخیص صحیح، متخصصان باید شخصیت های مختلف و نحوه تأثیر آنها بر فرد را ببینند. علاوه بر این، از آنجایی که تجزیه هویا اغلب در کنار سایر اختلالات رخ می دهد، روانشناسان و روانپزشکان باید قبل از تشخیص علائم، سایر شرایط را رد کنند.
معیارهای تشخیصی اختلال هویت تجزیه ای
هیچ آزمایش دقیقی برای شناسایی علائم این اختلال وجود ندارد. فقط یک متخصص بهداشت روان آموزش دیده می تواند تشخیص دقیق بدهد. به طور کلی، متخصصین روان از معیارهای DSM-5 پیروی می کنند که عبارتند از:

  • تغییرات یا اختلالات در هویت یا احساس خود، که با حداقل دو حالت شخصیتی مجزا مشخص می شود. دیگران ممکن است این هویت ها را با تغییر در رفتار، نگرش یا گفتار تشخیص دهند
  • دوره های مکرر فراموشی، شکاف های بزرگ در حافظه، یا مشکل در یادآوری جزئیات شخصی، رویدادهای زندگی، یا نحوه انجام وظایف خاص
  • پریشانی عاطفی مداوم مرتبط با این علائم

قبل از تشخیص اختلال چند شخصیتی، متخصصان سلامت روان سایر شرایط پزشکی و روانی، از جمله مصرف مواد، اختلالات تشنج، و روان پریشی را رد می کنند. تشخیص هویت تجزیه ای را می توان برای کودکان و بزرگسالان گذاشت. با این حال، متخصصان روان قبل از تشخیص این اختلال در کودکان، دوستان خیالی و سایر بازی های فانتزی مناسب سن را رد می کنند.

اختلال چند شخصیتی در نوجوانان

نوجوانان مبتلا به اختلال هویت تجزیه ای مانند کلیشه های فیلم رفتار نمی کنند. طیفی از علائم در موارد هویت تجزیه ای وجود دارد و همه موارد مشابه نیستند. علائم رایج اختلال هویت تجزیه ای در نوجوانان مشابه علائمیست که در بالا ذکر شد و از لحاظ ملاک های تشخیصی تفاوتی ندارد. این اختلال در کودکان و نوجوانان نیز تشخیص گذاری می شود. صرفا ممکن است برخی علائم مانند آسیب به خود یا خودکشی و سو مصرف مواد در نوجوانان بیشتر باشد. متأسفانه، مصرف مواد مخدر می تواند اثرات و علائم تجزیه هویت، و همچنین افکار خودکشی، افسردگی و اضطراب را بیشتر تقویت کند.

اختلال چند شخصیتی افراد مشهور

علیرغم این واقعیت که بسیاری از مردم هرگز نام اختلال هویت تجزیه ای را نشنیده اند، افراد مشهور و افراد مشهوری هستند که به آن مبتلا هستند. این یک اختلال نادر است و احتمالاً افراد زیادی نمی‌خواهند آن را با جهان به اشتراک بگذارند. از چند شخصیتی های معروف می توان به کمدین روزان بار، آدام دوریتز و ستاره بازنشسته فوتبال آمریکایی، هرشل واکر اشاره کرد.
واکر کتابی در مورد مبارزات خود با تجزیه هویت به همراه اقدام های خودکشی نوشت و توضیح داد که از دوران کودکی با لیگ‌های حرفه‌ای احساس جدایی داشته است. برای کنار آمدن، او شخصیتی سرسخت داشت که احساس تنهایی نمی کرد، شخصیتی که نترس بود و می خواست عصبانیتی را که همیشه سرکوب می کرد، نشان دهد. درمان به واکر کمک کرد تا متوجه شود که این شخصیت‌های جایگزین بخشی از اختلال هویت تجزیه‌ای هستند که در بزرگسالی تشخیص داده شد. در نهایت، کتاب و مینی سریال بسیار معروف، Sybil، از اختلال هویت تجزیه ای می گوید که شرلی میسون از آن رنج می برد.

بیلی میلیگان، اولین فردی بود که از اختلال هویت تجزیه ای به عنوان یک دفاع قانونی موفق در یک پرونده جنایی استفاده کرد، از این اختلال رنج می برد که به عنوان اختلال شخصیت چندگانه نیز شناخته می شود. در مورد بیلی میلیگان، ادعا شد که او ۲۴ شخصیت متمایز داشت که هر کدام ویژگی‌ها، رفتارها و خاطرات منحصربه‌فردی داشتند.

فیلم در مورد اختلال چند شخصیتی

این فیلم‌ها بر اساس بازنمایی اختلال هویت تجزیه‌ای ساخته شده اند. برخی از آنها بر اساس واقعیت هستند و باقی خیر. فیلم های معروف در مورد اختلال چند شخصیتی عبارتند از:

  • بر اساس یک داستان واقعی یا یک شخص واقعی
    • Voices Within: The Lives of Truddi Chase
    • Frankie & Alice (2010)
    • Sybil
    • David and Lisa
    • The Three Faces of Eve
  • فیلم های غیر واقعی
    • Waking Madison
    • Fight Club
    • Primal Fear
    • A Tale of Two Sisters
    • Identity (2003)
    • split

فیلم در مورد اختلال چند شخصیتی

درمان اختلال چند شخصیتی

هدف از درمان کاهش همه شخصیت ها به یک یا حذف شخصیت های اضافی نیست. در عوض، هدف این است که به همه شخصیت‌ها کمک کنیم که به طور هماهنگ با هم زندگی کنند و کار کنند، و به فرد کمک کنیم تا تشخیص دهد چه چیزی باعث تغییر شخصیت‌ها می‌شود تا بتواند احساس آمادگی کند. درمان اختلال چند شخصیتی معمولاً بر موارد زیر تمرکز دارد:

  • آموزش فرد در مورد وضعیت خود
  • افزایش آگاهی و تحمل احساسات
  • کار بر روی کنترل تکانه های فرد
  • جلوگیری از تجزیه بیشتر
  • مدیریت روابط فعلی، عوامل استرس زا و عملکرد روزانه

درمان اصلی برای اختلال هویت تجزیه ای شامل استفاده از رویکردهای درمانی مختلف است. برخی از اشکال یا روش هایی که اثربخشی آنها ثابت شده است عبارتند از:

  • روان درمانی: روان درمانی می تواند به افراد مبتلا کمک کند تا احساساتشان را پردازش کنند و علائم خود را کنترل کنند. هدف روان درمانی ادغام حالات شخصیتی مجزا در یک حس منسجم تر از خود است. تکنیک‌هایی مانند درمان شناختی رفتاری، ممکن است به فرد کمک کند تا محرک‌هایی را که باعث تغییرات شخصیتی می‌شوند، بپذیرد. در تجزیه هویت، هدف روان درمانی کمک به ادغام هویت فرد و یادگیری مقابله با تجارب پس از سانحه است.
  • رفتاردرمانی: دو روش درمانی رفتاری که برای افراد مبتلا به تجزیه هویت موفقیت آمیز است، درمان شناختی رفتاری (CBT) و رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) است. تکنیک‌هایی مانند درمان شناختی رفتاری، ممکن است به فرد کمک کند تا محرک‌هایی را که باعث تغییرات شخصیتی می‌شوند، بپذیرد.
  • هنر درمانی: حرکت درمانی و تکنیک های آرام سازی ممکن است در درمان تجزیه هویت جای داشته باشند. این روش ها ممکن است به افراد کمک کند تا جنبه های ذهن خود را در یک محیط کم استرس به هم متصل کنند.
  • هیپنوتیزم: به جای استفاده برای کشف خاطرات سرکوب شده در افراد مبتلا به هویت تجزیه ای، ممکن است برای کمک به مدیریت علائمی مانند فلش بک ناشی از اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD استفاده شود.
  • دارو درمانی: گاهی اوقات از داروهای روانپزشکی در درمان تجزیه هویت نیز استفاده می شود. اگرچه هیچ دارویی به طور خاص برای درمان اختلالات تجزیه ای توصیه نمی شود، اما ممکن است در مدیریت خلق و خو، اضطراب و سایر علائم مفید باشد. داروهای ضد اضطراب، داروهای ضد روان پریشی و داروهای ضد افسردگی معمولا برای این اختلال تجویز می شوند.

سوالات متداول

در این بخش به پرسش و پاسخ در مورد اختلال تجزیه هویت می پردازیم.

آیا هیپنوتیزم می تواند به اختلال چند شخصیتی کمک کند؟

برخی از متخصصین ممکن است هیپنوتیزم درمانی را همراه با روان درمانی توصیه کنند. هیپنوتیزم درمانی نوعی مراقبه هدایت شده است. هیپنوتیزم برای اختلال هویت تجزیه ای ممکن است به افراد در بازیابی خاطرات سرکوب شده کمک کند.

اختلال چند شخصیتی درمان می شود؟

در حال حاضر هیچ درمانی برای اختلال چند شخصیتی وجود ندارد. اما با رواندرمانی و درمان های مکمل، می توان علائم و اختلالات در توانایی عملکرد در زندگی روزمره را کاهش داد. درمان معمولاً شامل ترکیبی از روان درمانی و دارو است.

افراد مبتلا به اختلال هویت تجزیه ای چند شخصیت دارند؟

افراد با اختلال هویت تجزیه ای معمولا زمانی که بیمار در ابتدا تشخیص داده می شوند، به طور متوسط دو تا چهار شخصیت دارند. اما به طور متوسط ۱۳ تا ۱۵ شخصیت وجود دارد که می توانند در طول درمان شناخته شوند.

پزشک خوب، سامانه رزرو “آنلاین” روانشناس و روانپزشک و سایر حوزه های پزشکی و سلامت، به شما کمک می‌کند بهترین متخصصان را در محدوده زندگی خود در سراسر کشور، انتخاب نموده و وقت خود را بصورت آنلاین رزرو کنید.

منابع: medicalnewstoday, healthline, verywellmind