علائم و نشانه های اختلال شخصیت اجتنابی و راهکار‌های درمانی

علائم شخصیت اجتنابی (دوری گزین) و روش درمان

هیچ‌کس از انتقاد، طرد شدن یا شرمسار شدن لذت نمی‌برد، اما برخی افراد، کل زندگی خود را صرف اجتناب از این موارد می‌کنند. افرادی که به رد شدن حساس هستند و به‌صورت مداوم احساس عدم کفایت دارند، ممکن است گرفتار مشکلی به‌نام اختلال شخصیت اجتنابی (Avoidant personality disorder) باشند.

اختلال شخصیت اجتنابی یک اختلال روانشناختی نسبتا شایع است که حدود ۵/۲ درصد از افراد در سراسر جهان از آن رنج می‌برند و زنان و مردان به‌طور مساوی به این مشکل دچار می‌شوند.

اختلال شخصیت اجتنابی چیست؟

اختلال شخصیت اجتنابی، یک اختلال روانی و الگوی رفتاری پایدار است که شامل اجتناب از جمع های اجتماعی، احساس عدم کفایت و حساسیت به طرد شدن است و باعث بروز مشکلاتی در موقعیت‌های کاری و روابط اجتماعی فرد می‌شود. افرادی که دچار این اختلال هستند، به‌دلیل ترس از رد شدن یا عدم پذیرش که برای آن‌ها بسیار دردناک است، الگویی از اجتناب را از خود نشان می‌دهند. این افراد ممکن است از جستجوی شغل یا فعالیت‌های کاری طفره بروند و تنها درصورتی‌که اطمینان حاصل کنند که از سمت طرف مقابل طرد نمی‌شوند، با دیگران ارتباط بر‌قرار می‌کنند.

این اشخاص اعتماد به نفس پایینی داشته و معمولاً تنهایی را به ریسک ارتباط بر‌قرار کردن با دیگران ترجیح می‌دهند. این اختلال عمدتا با کم‌رویی شدید و حساسیت بالا نسبت به انتقاد دیگران مشخص می‌شود و به‌عنوان یک اختلال شخصیتی خوشه C از انواع اختلال شخصیت شناخته می‌شود. اختلال شخصیت اجتنابی اغلب با سایر شرایط تهدید کننده سلامت روان مانند اختلالات اضطرابی به‌ویژه اختلال اضطراب اجتماعی همراه است.

طرحواره رهاشدگی چیست؟ نشانه ها، علت و مقابله با تله رها شدگی

علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت اجتنابی

بر‌اساس دفترچه راهنمای دی‌اس‌ام-۵ (DSM-5)، علائم شایع اختلال شخصیت اجتنابی شامل موارد ذیل هستند:

• ناراحتی شدید از انتقاد یا عدم پذیرش
• نداشتن دوستان صمیمی
• عدم تمایل به صحبت با مردم
• اجتناب از فعالیت‌ها یا مشاغلی که مستلزم ارتباط با دیگران هستند.
• کم‌رویی در موقعیت‌های اجتماعی از ترس انجام کار اشتباه
• اغراق در مورد مشکلات احتمالی
• خویشتن‌داری بیش از حد در روابط صمیمانه
• احساس بی‌عرضگی اجتماعی و پایین‌تر و یا ناخوشایند بودن برای دیگران
• عدم تمایل به ریسک کردن یا امتحان کردن چیز‌های جدید به دلیل اینکه ممکن است شرم‌آور باشند.

علائم دیگری نیز هستند که در برخی از مبتلایان مشاهده می‌شوند. این علائم عبارتند از:

• نیاز به دوست داشته شدن
• فقدان لذت (Anhedonia)
• اضطراب در مورد گفتن یا انجام کار اشتباه
• اضطراب در موقعیت‌های اجتماعی
• اجتناب از تصمیم‌گیری‌های مهم
• عدم شروع ارتباطات اجتماعی
• ادعا نداشتن
• عدم اعتماد به دیگران
• عزت نفس پایین
• تفسیر منفی از موقعیت‌های خنثی

دلایل ایجاد اختلال شخصیت اجتنابی

علل ایجاد اختلال شخصیت اجتنابی نا‌شناخته هستند، ولی چنین تصور می‌شود که عوامل ژنتیکی، محیطی، اجتماعی و روانی در بروز آن دخیل هستند.

سوءاستفاده عاطفی، انتقاد، تمسخر یا کمبود محبت و توجه از سوی یک یا هر دو والد در دوران کودکی می‌تواند در کنار سایر عوامل به بروز این اختلال منجر شود.

غالبا افراد مبتلا به این اختلال در كودكی بسیار خجالتی بوده و از غریبه‌ها و مکان‌های جدید دوری می‌کرده‌اند و با افزایش سن از این حالت خارج نشده‌اند یا این حالات در آن‌ها تشدید شده است. علاوه بر این، رد شدن توسط همسالان نیز به‌عنوان یک عامل خطر شناخته می‌شود.

تشخیص اختلال شخصیت اجتنابی

اختلال شخصیت اجتنابی به‌طور معمول در بزرگسالان تشخیص داده می‌شود، زیرا شخصیت کودکان به‌صورت مداوم در حال تغییر است و رفتارهایی مانند کم‌رویی و فرار از موقعیت‌های جدید می‌توانند در کودکی عادی باشند.

از آنجایی‌که این اختلال با اختلالات دیگری همچون اختلال اضطراب اجتماعی، اختلال شخصیت وابسته، اختلال شخصیت مرزی، اختلال مصرف مواد و افسردگی همپوشانی دارد، تشخیص آن می‌تواند کمی دشوار باشد.

بنابراین، برای تشخیص این اختلال باید به متخصص مراجعه کرد. تنها یک روانشناس یا روانپزشک آموزش دیده قادر است با مصاحبه با فرد مبتلا و بررسی علائم او به وجود این مشکل پی ببرد.

لیست بهترین روانپزشکان کشور

درمان اختلال شخصیت اجتنابی

اکثر افرادی که از اختلال شخصیت اجتنابی رنج می‌برند، به‌دنبال معالجه نیستند. معمولا مبتلایان وقتی به فکر درمان می‌افتند که مشکل خاصی را در زندگی تجربه می‌کنند یا علائم دیگری مانند افسردگی و اضطراب آن‌ها را آزار می‌دهد و معمولا پس از برطرف شدن این علائم، درمان را متوقف می‌کنند.

چرا‌که وقتی فردی به یک الگوی پایدار رفتاری و شخصیتی مبتلا شده است، نمی‌تواند تشخیص بدهد که به کمک تخصصی نیاز دارد و در واقع اصلا به مشکل خود بینشی ندارد.

در چنین مواردی اطرافیان فرد مبتلا باید هوشیار باشند و با مشاهده علائم، فرد را به مراجعه به یک متخصص تشویق نمایند و او را تا پایان فرآیند درمان حمایت کنند.

راهکار‌های درمانی که روان‌درمانگران برای مقابله با این اختلال اتخاذ می‌کنند، عبارتند از:

• رواندرمانی

رواندرمانی برای اختلال شخصیت اجتنابی ممکن است شامل رفتار‌درمانی شناختی، روان‌درمانی پویشی و طرحواره درمانی باشد. گروه‌درمانی و آموزش مهارت‌های اجتماعی نیز ممکن است برای فرد مفید باشند.

رفتار‌درمانی شناختی برای آموزش چگونگی تغییر الگو‌های فکری نا‌مطلوب، مناسب است، درحالی‌که هدف روان‌درمانی پویشی کشف تجربیات، درد‌ها و درگیری‌های گذشته می‌باشد که منجر به علائم فعلی شده‌اند.

طرحواره درمانی یک رویکرد ادغام شده است که بر رفتار‌درمانی شناختی و همچنین بسیاری از تکنیک‌های درمانی دیگر استوار است. این روش بر رابطه درمانی میان درمانگر و بیمار تمرکز دارد و هدف آن، درک و مهندسی مجدد تجربیات اولیه زندگی است.

• دارو‌درمانی

در حال حاضر، دارویی که به‌طور اختصاصی برای درمان اختلال شخصیت اجتنابی تأیید شده باشد، وجود ندارد. اما اگر فرد دارای اختلالات مرتبط دیگری مانند افسردگی یا اضطراب باشد، ممکن است برای کمک به کاهش این علائم و تخفیف مشکلات فرد، دارو‌هایی تجویز شوند.

برای مثال، داروهای ضد‌افسردگی می‌توانند برای بهبود خلق‌و‌خو، مشکل فقدان لذت و کاهش علائم اضطراب مفید باشند و علاوه بر این ممکن است حساسیت به رد شدن را نیز در فرد کاهش دهند.

• کوپینگ یا کنار آمدن مقابله‌ای (Coping)

یکی از اولین اقدامات در جهت ارتقای کیفیت زندگی فرد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی، شناخت علائم آن است.

مبتلایان با درک علائم مخصوص به خود، بهتر می‌توانند با روان‌درمانگر خود همکاری کنند و روش‌های مؤثر‌تری را برای مقابله با مشکلات پیدا کنند.

اگر شما به این اختلال دچار هستید، توصیه می‌شود که خانواده و دوستان صمیمی را در جریان درمان خود قرار دهید تا اطرافیان درک بهتری از فرآیند درمان شما داشته باشند و بدانند که چگونه می‌توانند به شما یاری برسانند.
باید توجه داشته باشید که مراقبت از خود نیز ضروری است، از جمله یافتن مهارت‌های کوپینگ سالم که مانع از روی آوردن به مواد مخدر یا الکل، سیگار کشیدن، پرخوری یا خود‌آزاری در هنگام سپری کردن اوقات سخت زندگی می‌شوند.

‌‌

کلام آخر

درمان اختلال شخصیت اجتنابی، شخصیت فرد را تغییر نمی‌دهد، ولی به او در بهبود توانایی ارتباط با دیگران، تعاملات اجتماعی و کاری کمک می‌کند. این اختلال شخصیتی مانند سایر اختلالات شخصیتی روند درمانی طولانی مدتی داشته و نباید از روان‌درمانگر خود انتظار داشته باشید که در مدت کوتاهی معجزه کند. اگر شما روند درمانی خود را به‌صورت منظم و مستمر ادامه دهید، مطمئنا به پیشرفت‌های قابل‌توجهی دست پیدا خواهید کرد.

پزشک خوب، سامانه آنلاین رزرو اینترنتی نوبت از روانشناسان و روانپزشکان و سایر حوزه های سلامت است که به شما کمک می‌کند بهترین متخصصان را در کوتاه ترین زمان و در نزدیکی محل زندگی خود پیدا کرده و وقت خود را “به صورت آنلاین” رزرو نمایید.