اختلال شخصیت چیست؟
اختلال شخصیت، نوعی اختلال روانی است که در آن فرد از یک الگوی ثابت و ناسالم برای تفکر، کار و رفتار استفاده می‌کند. فردی که دچار اختلال شخصیت است، در درک موقعیت‌ها و ارتباط با افراد دچار مشکل می‌شود و این موضوع باعث بروز مشکلات و محدودیت‌هایی در روابط، فعالیت‌های اجتماعی، کار و تحصیل او می‌گردد.
در برخی موارد، فرد ممکن است متوجه نشود که دچار اختلال شخصیت هست، زیرا تفکر و رفتارش طبیعی به نظر می‌رسد. در عوض ممکن است دیگران را به خاطر مشکلاتی که با آنها روبروست، سرزنش کند. از ویژگی های مهم ابتلا به اختلال شخصیت، همین عدم بینش و آگاهی نسبت به وجود مشکل است.
اختلالات شخصیت، معمولا در سنین نوجوانی و یا اوایل بزرگسالی آغاز می‌شود. انواع مختلفی از اختلالات شخصیت وجود دارد که برخی از آنها در سنین میانسالی کمتر بروز پیدا می‌کند.
انواع اختلال شخصیتی
انواع اختلالات شخصیت، براساس ویژگی‌ها و علائم مشابه به سه دسته تقسیم می‌شوند.
بسیاری از افراد با وجود داشتن یک نوع اختلال شخصیت، ممکن است علائم و نشانه‌هایی از حداقل یک نوع اختلال شخصیت دیگر را نیز در خود مشاهده کنند.
برای تشخیص یک نوع اختلال، لازم نیست تمامی نشانه‌ها و علائم فهرست شده در فرد مشاهده شود.
دسته اول اختلالات شخصیت
ویژگی بارز دسته اول اختلالات شخصیت، فکر و یا رفتار عجیب و غیرعادی فرد است.
این دسته، شامل اختلال شخصیت پارانوئید، اختلال شخصیت اسکیزوئید و اختلال شخصیت اسکیزوتایپال است.
علائم اختلال شخصیت پارانوئید (بدگمان)
- عدم اعتماد فراگیر و بدگمانی نسبت به دیگران و انگیزه‌هایشان
- باور نادرست نسبت به اینکه که دیگران سعی در آسیب رساندن و یا فریب شما را دارند
- بدگمانی بی دلیل نسبت به وفاداری و یا قابل‌اعتماد بودن دیگران
- تردید داشتن در اعتماد به دیگران به خاطر ترس بی دلیل از اینکه آن ها ممکن است از اطلاعات، علیه خودتان استفاده کنند
- سوءبرداشت از اظهارات بی منظور افراد و یا موقعیت های غیر خطرناک به عنوان توهین و یا موقعیت خطرناک
- نشان دادن عکس‌العمل های بسیار خشن و خصمانه نسبت به تحقیر و یا توهین های افراد
- تلاش برای به خاطر سپردن کینه ها
- سوء ظن بی دلیل و مکرر نسبت به وفاداری همسر و یا شریک جنسی
برای مطالعه مطالب بیشتر و درمان اختلال شخصیت پارانویید، اینجا را بخوانید.
اختلال شخصیتی اسکیزوئید
- عدم علاقه به ایجاد روابط اجتماعی و یا شخصی؛ ترجیح به تنها بودن و انتخاب شغل هایی که نیاز به ارتباط با دیگران نداشته باشند.
- دارا بودن طیف محدودی از واکنش های عاطفی نسبت به دیگران
- عدم توانایی در لذت بردن از اغلب فعالیت‌ها به خصوص فعالیت های اجتماعی
- عدم توانایی در درک مناسب نشانه‌های معمول روابط اجتماعی
- برخورد سرد و یا بی‌تفاوت نسبت به دیگران
- اظهار بی علاقگی نسبت به داشتن رابطه جنسی با یک فرد دیگر
برای مطالعه مطالب بیشتر و درمان اختلال شخصیت اسکیزویید، اینجا را بخوانید.
اختلال شخصیتی اسکیزوتایپال
- لباس پوشیدن، طرز فکر، عقاید، گفتار و رفتار عجیب و غریب
- تجربیات ادراکی عجیب از جمله شنیدن صدای کسی که نام شخص را زمزمه می‌کند
- احساسات یکنواخت و یا واکنش‌های احساسی نامتناسب با موقعیت
- اضطراب اجتماعی و احساس ناراحتی در روابط نزدیک
- برخوردی بی‌تفاوت، نامناسب و یا مشکوک نسبت به دیگران
- «تفکر سحرآمیز» اعتقاد بر این که شما می‌توانید از طریق افکار خود بر افراد و وقایع تأثیر بگذارید
- باور به این که حوادث و رویدادهای اتفاقی، برای شما پیغام های مخفیانه ای دارند
برای مطالعه مطالب بیشتر و درمان اختلال شخصیت اسکیزوتایپال، اینجا را بخوانید.
دسته دوم اختلالات شخصیت
ویژگی بارز دسته دوم اختلالات شخصیت، تفکر و یا رفتار پرهیجان، بیش از حد احساسی و یا غیرقابل‌پیش‌بینی فرد است.
این دسته، شامل اختلال شخصیت ضد اجتماعی، اختلال شخصیت مرزی، اختلال شخصیت نمایشی و اختلال شخصیت خودشیفته است.
اختلال شخصیتی ضد اجتماعی
- بی‌توجهی نسبت به نیازها و احساسات دیگران
- دروغ گفتن مداوم، دزدی، استفاده از نام‌های مستعار، فریب دادن دیگران
- کنار نیامدن با قوانین
- نقض مکرر حقوق دیگران
- رفتار پرخاشگرانه و اغلب خشونت‌آمیز
- بی اعتنایی نسبت به امنیت خود و یا دیگران
- رفتار شتاب زده
- بی مسئولیتی دائم
- عدم پشیمانی از رفتار نادرست
برای مطالعه مطالب بیشتر و درمان اختلال شخصیت ضداجتماعی، اینجا را بخوانید.
اختلال شخصیتی مرزی
- رفتارهای خطرناک و شتاب زده، مانند داشتن رابطه جنسی ناایمن، قمار و یا پرخوری
- داشتن تصویر متزلزل و شکننده از خود
- روابط پر شور و درعین حال ناپایدار
- عدم ثبات خلق، اغلب به عنوان واکنش به استرس های روابط میان فردی
- خودکشی و یا آسیب به خود، یا فقط تهدیدهای مکرر به خودکشی
- ترس شدید از تنهایی و یا رها شدن
- احساس پوچی مداوم
- اظهار خشم به صورت شدید و مکرر
- پارانویا یا بدبینی مرتبط با استرس که متناوبا اتفاق می‌افتد
برای مطالعه مطالب بیشتر و درمان اختلال شخصیت مرزی، اینجا را بخوانید.
اختلال شخصیت نمایشی (هیستریونیک)
- به طور پیوسته دنبال جلب توجه دیگران بودن
- تحریک بیش از حد عاطفی، هیجانی و یا جنسی دیگر افراد برای جلب توجه بیشتر
- اظهار نظر هیجانی و محکم در مورد مسائل با وجود نداشتن مستندات و دلایل کافی برای اثبات آن
- تأثیرپذیری زیاد از دیگران
- احساسات سطحی و به سرعت در حال تغییر
- نگرانی و حساسیت بیش از حد نسبت به ظاهر فیزیکی خود
- اعتقاد به اینکه روابطشان با دیگران عمیق تر از چیزی است که به نظر می‌رسد. در حالی که فقط قادر به شکل دادن روابطی سطحی هستند.
برای مطالعه مطالب بیشتر و درمان اختلال شخصیت نمایشی، اینجا را بخوانید.
اختلال شخصیت خودشیفته
- باور به اینکه شما به مراتب خاص تر و مهم‌تر از دیگران هستید
- داشتن باورهای قوی در مورد قدرت، موفقیت و جذابیت خود
- شکست در تشخیص نیازها و احساسات دیگران و عدم توانایی در همدلی کردن با دیگران
- اغراق در دستاوردها و استعدادهای خود
- انتظارِ تحسین و ستایشِ مداوم از طرف دیگران بدون اینکه خود دیگران را تحسین کنند
- تکبر
- داشتن انتظارات غیرمنطقی از لطف و خیرخواهی دیگران و سوء استفاده از آنها
- حسادت نسبت به دیگران و یا اعتقاد به اینکه دیگران به شما حسادت می‌کنند
دسته سوم اختلالات شخصیت
ویژگی بارز دسته سوم اختلالات شخصیت، تفکر و یا رفتار مضطرب و نگران فرد است.
این دسته، شامل اختلال شخصیت اجتنابی، اختلال شخصیت وابسته و اختلال شخصیت وسواسی-جبری هستند.
اختلال شخصیت اجتنابی
- حساسیت زیاد نسبت به انتقاد و یا عدم پذیرش از سوی دیگران
- احساس ناکافی بودن، حقیر بودن و یا جذاب نبودن
- اجتناب از فعالیت‌های کاری که به ارتباطات میان فردی نیاز دارند
- از لحاظ اجتماعی خوددار، کم‌رو و منزوی بودن واجتناب از انجام فعالیت‌های جدید و ملاقات کردن با غریبه ها
- خجالتی بودن بیش از حد در موقعیت های اجتماعی و روابط شخصی
- ترس از عدم تائید، آبروریزی و یا مسخره شدن
برای مطالعه مطالب بیشتر و درمان اختلال شخصیت اجتنابی، اینجا را بخوانید.
اختلال شخصیت وابسته
- وابستگی بیش از حد به دیگران و داشتن احساس نیاز به مراقبت
- داشتن رفتار مطیع و وابسته در قبال دیگران
- ترس از اینکه در هنگام تنهایی، باید مراقب خود باشند و یا از خود دفاع کنند
- کمبود اعتماد به نفس، احساس نیاز شدید به نصیحت و تأیید دیگران حتی برای گرفتن تصمیمات کوچک و غیرمهم
- مشکل در شروع و یا انجام یک پروژه به تنهایی به دلیل عدم اعتماد به نفس
- مشکل در ابراز مخالفت با دیگران و ترس ازعدم تأیید از سوی آن ها حتی زمانی که حق با خود فرد است
- تحمل تعدی و بد رفتاری دیگران، حتی اگر گزینه‌های دیگری برای پاسخ وجود داشته باشد
- نیاز فوری به شروع یک رابطه جدید بلافاصله بعد از اینکه یک رابطه ی نزدیک به پایان می‌رسد
برای مطالعه مطالب بیشتر و درمان اختلال شخصیت وابسته، اینجا را بخوانید.
اختلال شخصیت وسواسی–جبری
- درگیری ذهنی با جزئیات، ترتیب و قوانین
- کمال گرایی افراطی: نرسیدن به حد کمال و یا ایده آل، منجر به افت کارکرد و اضطراب در فرد می‌شود؛ برای مثال فرد احساس می‌کند که نمی‌تواند یک پروژه را به اتمام برساند چون آن با استانداردهای سفت و سختش تطابق ندارد.
- تمایل به کنترل کردن افراد، وظایف و شرایط. ناتوانی در محوّل کردن کارها به دیگران بدلیل مطمئن نبودن از نتیجه
- بی‌توجهی به دوستان و فعالیت‌های تفریحی به دلیل تعهد بیش از حد به کار و یا پروژه ای که در حال انجامش هستند
- عدم توانایی در دور انداختن اشیا شکسته و یا بی‌ارزش
- سختگیر و دقیق و پی گیر بودن
- سختگیری بیش از حد در مورد اخلاقیات، روحیات و یا ارزش‌ها
- خساست و سختگیری شدید در مورد بودجه‌بندی ها و مخارج
برای مطالعه مطالب بیشتر و درمان اختلال شخصیت وسواسی-جبری، اینجا را بخوانید.
علل ایجاد اختلال شخصیت
شخصیت یک فرد، ترکیبی از افکار، احساسات و رفتارهایی است که او را منحصر به فرد می‌کند.
شخصیت در واقع طرز مشاهده، درک و ارتباط فرد را با دنیای بیرون و همچنین درارتباط با خودش را نشان می‌دهد. شخصیت، در طول دوران کودکی و در تعامل با هریک از موارد زیر شکل می‌گیرد:
۱- ژن ها
برخی از ویژگی‌های شخصیتی مشخص، از طریق ژن های وراثتی توسط پدر و مادر به فرزند منتقل می‌شوند. این ویژگی‌ها، در واقع خلق و خو یا طبع شما را می‌سازند.
۲- محیط
این مورد شامل محیطی که در آن بزرگ شده‌اید، رویدادهایی که برایتان اتفاق افتاده است و روابطی است که با اعضای خانواده و دیگران داشته اید، می‌شود.
علل بروز اختلالات شخصیت، ترکیبی از این تأثیرات ژنتیکی و محیطی است.
ژن‌ها، ممکن است باعث آسیب پذیری فرد در بروز اختلال شخصیت شوند و وضعیت زندگی فرد نیز می‌تواند موجب نمودار شدن نوع خاصی از اختلالات شخصیت در او گردد.
ریسک فاکتورها (عوامل خطر ایجاد کننده اختلال شخصیت)
اگرچه علت دقیق بوجود آمدن اختلالات شخصیت مشخص کاملا نیست، اما عوامل خاصی وجود دارند که به نظر می‌رسد خطر ایجاد و پیشرفت اختلالات شخصیت را در فرد افزایش می‌دهند؛ این عوامل عبارتند از:
- وجود سابقه خانوادگی ابتلا به اختلالات شخصیت و یا اختلال های روانی دیگر
- گذراندن دوران زندگی پرالتهاب، ناپایدار و ناآرام در کودکی
- ابتلا به اختلال سلوک در دوران کودکی
- تغییرات در ماهیت و ساختار مغز
عوارض اختلالات شخصیت
اختلال شخصیت، می‌تواند به میزان قابل‌توجهی زندگی فرد بیمار و اطرافیانش را مختل کند. اختلال شخصیت، ممکن است موجب بروز مشکلاتی در روابط، کار و یا تحصیل فرد شود و در نهایت منجر به انزوای اجتماعی و یا اعتیاد فرد به الکل و مواد مخدر و یا ابتلا به سایر مشکلات روانشناختی دیگر مثل افسردگی و اضطراب گردد.
عوامل موثر بر اختلال شخصیت
عوامل بسیاری هستند که ممکن است از دوران کودکی به رو شخصیت فرد تاثیر بگذارند. از این رو نمی‌توان دلایل اختلال شخصیت در افراد را تنها به بخش بزرگسالی محدود کرد، بسیاری از دلایل اختلال شخصیت در افراد می‌تواند ریشه در دوران کودکی آنها داشته باشد. البته عوامل ارثی و ژنتیکی هم می‌توانند در بروز اختلال شخصیت دخیل باشند.
یکی دیگر از عوامل موثر در اختلال شخصیت افراد، محیط است. محیطی که فرد در آن بزرگ شده و رشد کرده باشد می‌تواند تاثیر بسیاری به روی شخصیت آن داشته باشد.
عوامل تشدیدکننده اختلال شخصیت
همانطور که می‌دانید اختلال شخصیت در افراد به چند دسته مختلف تقسیم می‌شود. پزشکان هنوز نتوانسته‌اند دلیل قطعی و مشخصی برای افرادی که به این اختلال مبتلا می‌شوند را عنوان کنند. اما تا به حدودی می‌توان گفت که تغییر شیمی و ساختار مغز، تشخیص اختلال سلوک، زندگی خانوادگی ناآرام و پرخشونت، سابقه بیماری روانی در اعضای خانواده می‌تواند روی میزان این اختلال شخصیت تاثیرگذار باشد. این عوامل می‌توانند زمینه‌ساز شدت یافتن اختلال شخصیت در فرد شوند.
اختلال های شخصیت چطور درمان می‌شوند؟
رواندرمانی اختلالات شخصیت
انواع مختلفی از رواندرمانی، برای درمان اختلالات شخصیتی به کار گرفته می‌شوند.
روان درمانی چیست؟ علائمی که نشان می‌دهند به کمک روان درمانگر نیاز دارید؟
در طول رواندرمانی، فرد در مورد این اختلال و علائم بروز آن اطلاع و بینش کسب می کند و در مورد افکار، احساسات و رفتارهایش با مشاور و یا روانشناس خود صحبت می‌کند.
رواندرمانی، به افراد کمک کند تا اثرات رفتار خود را بر دیگران متوجه شوند و یاد بگیرد که چطور می‌تواند علائم بیماری را در جهت کاهش مشکلات کاری و ارتباطی، کنترل و مدیریت کند.
این نوع درمان، تا حد زیادی به نوع اختلال شخصیت، میزان شدت آن و شرایط فرد بستگی دارد.
انواع روش های روان درمانی که مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارتند از:
- درمان روان‌کاوی یا روان پویشی
- رفتار درمانی دیالکتیکی
- درمان شناختی رفتاری (CBT)
گروه درمانی اختلالات شخصیت
در این مدل از درمان، تعدادی از افراد با تشخیص های اختلال شخصیت یکسان دور هم در جلساتی جمع می‌شوند و درباره تجربیات خود راجع به اختلال بحث و گفتگو می‌کنند و درمانگر نیز درجلسات حضور داشته و وظیفه راهنمایی افراد و جهت دهی جلسات را برعهده دارد.
گروه درمانی چیست؟ فواید و کاربردهای درمان گروهی در روانشناسی
آموزش روانی
آموزش دادن به فرد و اعضای خانواده در مورد ویژگی های بیماری، روش های درمانی و روش‌های مقابله با آن.
درمان انواع اختلال شخصیت با دارو
هیچ دارویی مشخصی برای درمان اختلالات شخصیت وجود ندارد.
با این حال، بعضی داروها مانند داروهای ضد افسردگی، داروی ضد اضطراب و یا داروهای تثبیت‌کننده خلق، ممکن است در کاهش برخی از علائم مفید باشند.
درمان علائم شدید یا طولانی‌مدت این بیماری، ممکن است نیاز به وجود گروهی از درمانگران شامل پزشک عمومی، روانپزشک، روانشناس، مددکار اجتماعی و همچنین اعضای خانواده فرد داشته باشد.
علاوه بر مشارکت فعال در یک برنامه درمانی، برخی از راهکارهای خود مراقبتی و راهکارهای مقابله ای می‌توانند در روند درمان اختلال شخصیت فرد بسیار کمک کنند.
درک ویژگی های اختلال شخصیت
دانش و درک از علائم و ویژگی های اختلال، می‌تواند به توانمندسازی و انگیزه فرد برای رفع مشکلاتش کمک کند.
فعالیت های ورزشی
فعالیت جسمانی و ورزش، می‌تواند تا حد زیادی به کنترل بسیاری از علائم همراه با اختلال های شخصیت از جمله افسردگی، استرس و اضطراب کمک کند.
عدم مصرف الکل و داروها
مصرف الکل و مواد مخدر و برخی داروها بروز علائم را تشدید کرده و در روال درمان اختلال ایجاد می‌کنند.
مراقبت‌های روتین
- رویه معاینات خود را توسط پزشک خانوادگی به تعویق نیاندازید و به طور مرتب با متخصصان در ارتباط باشید.
- در گروه پشتیبانی که شامل دیگر افراد مبتلا به اختلالات شخصیت هست، عضو شوید.
- احساسات خود را در یک دفترچه خاطرات یادداشت کنید.
- تکنیک‌های مدیریت استرس و آرامش از جمله یوگا و مدیتیشن و مایندفولنس را امتحان کنید.
- ارتباط خود را با خانواده و دوستان قطع نکنید و از منزوی شدن اجتناب کنید.
اعضای خانواده، درروند بهبود فرد بسیار مهم هستند و می‌توانند در کنار فعالیت پزشک یا مشاور درمانی در کمک و حمایت از بیمار نقش ایفا کنند. اما داشتن یک خویشاوندِ مبتلا به اختلال شخصیت، می‌تواند به همان اندازه مضر و استرس زا باشد. اعضای خانواده، می‌توانند برای مقابله با مشکلات و عوارض این بیماری از پزشک یا مشاور راهنمایی بگیرند.
زمان مراجعه به پزشک
اگر علائم یا نشانه های اختلال شخصیت را در خود مشاهده کردید، و این علائم به پزشک خود یا متخصص مراقبت‌های اولیه و یا متخصص سلامت روانی مراجعه کنید. اختلالات شخصیتی اگر درمان نشوند، می‌توانند منجر به بروز مشکلات قابل‌توجهی در زندگی فرد شوند.
نویسنده: میترا سیفان – روانشناس
پزشک خوب، سامانه آنلاین رزرو از روانشناس و روانپزشک و سایر تخصص های حوزه سلامت است که به شما کمک می‌کند بهترین متخصصان را در کوتاه ترین زمان و در نزدیکی محل زندگی خود پیدا کرده و وقت خود را به صورت “آنلاین” رزرو نمایید.
عالی بود . ممنون
سلام همراه گرامی ممنون از نظر مثبتتون
مقاله بسیارخوبی است
ممنون بخاطر مقاله خوبتون