اختلال دو قطبی یک نوع عارضه روحی روانی است که افراد بسیاری را فارغ از سن و جنسیت درگیر خود کرده است. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع یک، شیدایی را به شیوه‌ای متفاوت از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع دو تجربه می‌کنند. علاوه بر این، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع یک ممکن است دوره‌های افسردگی پایه و اساسی نداشته باشند، در حالی که همه افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع دو اینگونه هستند.
در رابطه با مبحث اختلال دو قطبی چیست، همواره این سوال مطرح است که تفاوت اختلال دوقطبی نوع یک و دو نیز چیست؟ همچنین سوال دیگر آن است که تفاوت مانیک و هیپومانیک چیست؟ در مطلب حاضر، به صورت مفصل به سوال اختلال دو قطبی چیست پاسخ داده و علاوه بر آن، به تعریف اختلال دو قطبی نوع یک، تفاوت اختلال دوقطبی نوع یک و دو، و تفاوت مانیک و هیپومانیک خواهیم پرداخت.
اختلال دو قطبی چیست؟
اکثر مردم گاهی دچار فراز و نشیب‌های عاطفی می‌شوند. اما اگر یک اختلال روانی به نام اختلال دوقطبی دارید، احساسات می‌تواند به طور غیر طبیعی به سطوح بالا یا پایین برسد. گاهی اوقات ممکن است به شدت، احساس هیجان زدگی یا انرژی زیاد کنید وگاهی اوقات نیز ممکن است در یک افسردگی عمیق فرو بروید. برخی از این فراز و نشیب های احساسی می‌توانند هفته‌ها یا ماه‌ها ادامه داشته باشند. چهار نوع اختلال دوقطبی وجود دارد:
- اختلال دوقطبی نوع یک
- اختلال دوقطبی نوع دو
- اختلال سیکلوتیمیک (سیکلوتیمیا)
- سایر اختلالات دوقطبی مشخص و نامشخص و مرتبط
اختلالات دوقطبی نوع یک و دو شایع تر انواع دیگر اختلال دو قطبی است. در ادامه با آن ها و همچنین شباهت و تفاوت دوقطبی نوع یک و دوآشنا خواهید شد.
از دست ندهید: افسردگی دو قطبی چیست؟
تفاوت اختلال دوقطبی نوع یک و دو
پیش از پرداختن به تفاوت اختلال دوقطبی نوع یک و دو، باید گفت که همه اختلال‌های دو قطبی با نوسان دوره‌های خلق و خوی شدید مشخص می‌شوند. اوج این عارضه به عنوان قسمت‌های شیدایی و بخش‌های پایین به عنوان دوره‌های افسردگی شناخته می‌شوند. تفاوت اصلی بین اختلالات دوقطبی نوع یک و دو قطبی نوع دو در شدت دوره‌های شیدایی ناشی از هر نوع نهفته است. فرد مبتلا به بیماری دوقطبی نوع یک، یک دوره شیدایی کامل را تجربه می‌کند، در حالی که فرد مبتلا به دوقطبی نوع دو فقط یک دوره هیپومانیک را تجربه می‌کند (دوره‌ای که شدت کمتری نسبت به دوره مانیک کامل دارد).
در ادامه تفاوت دوقطبی نوع یک و دو باید اضافه کرد، اختلال دوقطبی نوع دو شکل خفیف تری از اختلال دوقطبی نوع یک نیست، بلکه یک تشخیص جداگانه است. طبق منبع معتبر در حالی که دوره‌های شیدایی اختلال دوقطبی نوع یک می‌تواند شدید و خطرناک باشد، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع دو می‌توانند برای دوره‌های طولانی‌تری افسرده باشند. در ادامه بیشتر به تفاوت دوقطبی نوع یک و دو پرداخته ایم.
اختلال دوقطبی نوع یک چیست؟
برای تشخیص اختلال دوقطبی نوع یک و تفاوت اختلال دوقطبی نوع یک و دو، باید حداقل یک دوره مانیک داشته باشید. دوره های مانیک یا شیدایی حداقل یک هفته است. یک فرد مبتلا به اختلال دو قطبی نوع یک ممکن است یک دوره افسردگی اساسی داشته باشد یا نداشته باشد. علائم یک دوره شیدایی ممکن است آنقدر شدید باشد که نیاز به مراقبت در بیمارستان و بساری شدن داشته باشید. تفاوت دوقطبی نوع یک و دو، بر اساس دوره‌های شیدایی، معمولاً با موارد زیر مشخص می‌شود:
- انرژی استثنایی
- بی‌قراری
- مشکل در تمرکز
- احساس سرخوشی (شادی شدید)
- رفتارهای مخاطره آمیز
- خواب ضعیف
علائم یک دوره شیدایی در تفاوت اختلال دوقطبی نوع یک و دو، به قدری آشکار هستند که شکی در اشتباه بودن آن وجود ندارد.
اختلال دوقطبی نوع دو چیست؟
اختلال دوقطبی نوع دو شامل یک دوره افسردگی اساسی همراه با هیپومانیا است که حداقل چهار روز طول می کشد. (دوره‌ای که شدت کمتری نسبت به دوره مانیک کامل دارد). افراد مبتلا به دوقطبی نوع دو معمولاً اپیزودهای شیدایی آنقدر شدید را تجربه نمی‌کنند که نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشند؛ همین می تواند دلیل اصلی تفاوت اختلال دوقطبی نوع یک و دو باشد. همچنین در اختلال دو قطبی نوع دو معمولا عملکرد فرد به اندازه دو قطبی نوع ۱ مختل نمی شود.
دوقطبی نوع دو گاهی اوقات به اشتباه به عنوان افسردگی تشخیص داده می‌شود، زیرا علائم افسردگی ممکن است علامت اصلی در زمانی باشد که فرد به دنبال درمان است. هنگامی که هیچ دوره شیدایی وجود ندارد که نشان دهنده اختلال دوقطبی باشد، علائم افسردگی در کانون توجه قرار می‌گیرند.
اختلال سیکلوتایمی یا اختلال خلق ادواری خو چیست؟
اختلال سیکلوتایمیا (که سیکلوتایمی نیز نامیده می شود) با علائم هیپومانیا و افسردگی مکرر تعریف می شود، که به اندازه کافی شدید یا طولانی نیستند که به عنوان دوره های هیپومانیا یا افسردگی واجد شرایط شوند. اگر سیکلوتایمی داشته باشید، دوره هایی از احساس ضعف و به دنبال آن دوره هایی از شادی و هیجان شدید (که هیپومانیا نامیده می شود) را تجربه خواهید کرد؛ زمانی که به خواب زیادی نیاز ندارید و احساس می کنید که انرژی زیادی دارید.
علائم اختلال دوقطبی چیست؟
همانطور که در بالا ذکر شد، اختلال دوقطبی نوع یک شامل شیدایی می‌شود و ممکن است شامل افسردگی نیز بشود، در حالی که اختلال دوقطبی نوع دو شامل هیپومانیا و افسردگی می‌شود.
شیدایی
یک دوره شیدایی، بیش از یک احساس شادی و انرژی بالا است. در طول یک دوره شیدایی اختلال دو قطبی، شیدایی آنقدر شدید است که می‌تواند در فعالیت‌های روزانه اخلال ایجاد کند. تغییر مسیر فردی در یک دوره شیدایی اختلال دو قطبی، به سمت یک حالت آرام‌تر و معقول‌تر دشوار است. افرادی که در فاز شیدایی اختلال دوقطبی قرار دارند، می‌توانند تصمیماتی بسیار غیرمنطقی بگیرند، مانند خرج کردن مقدار زیادی پول که توانایی باز پرداخت آن را ندارند.
آن‌ها همچنین ممکن است در گیر و دار اختلال دو قطبی خود، به رفتارهای پرخطر (مانند بی‌احتیاطی جنسی) با وجود داشتن یک رابطه متعهدانه دست بزنند. در اختلال دو قطبی، اگر یک اپیزود ناشی از تأثیرات بیرونی مانند الکل، مواد مخدر یا شرایط سلامتی دیگری باشد، نمی‌توان به طور رسمی مانیک یا شیدایی تلقی شود.
هیپومانیا
دوره هیپومانیک یا هیپومانیا در اختلال دو قطبی چیست؟ دوره‌ای از شیدایی است که شدت کمتری نسبت به یک دوره شیدایی کامل در اختلال دو قطبی دارد. اگرچه شدت کمتری نسبت به دوره شیدایی دارد، اما مرحله هیپومانیک اختلال دو قطبی هنوز حالتی است که در آن رفتار فرد با حالت عادی متفاوت است. در فرد مبتلا به اختلال دوقطبی، تفاوت‌ها به اندازه‌ای شدید خواهند بود که اطرافیان ممکن است متوجه شوند که چیزی در فرد اشتباه است. به طور رسمی، یک دوره هیپومانیک اگر تحت تأثیر مواد مخدر یا الکل باشد، هیپومانیا در نظر گرفته نمی شود.
تفاوت مانیک و هیپومانیک چیست؟
در دوره هیپومانیک همچون دوره مانیک یا شیدایی، رفتار فرد مبتلا به اختلال دوقطبی با حالت عادی متفاوت است. تفاوت مانیک و هیپومانیک آن است که هیپومانیک از شدت کمتری برخوردار است.
افسردگی
علائم افسردگی در فرد مبتلا به اختلال دوقطبی مانند علائم افسردگی بالینی است. آن‌ها ممکن است دوره‌های طولانی غم و اندوه و ناامیدی را بگذرانند. افراد مبتلا به اختلال دو قطبی همچنین ممکن است علاقه شان را نسبت به افرادی که زمانی از گذراندن وقت با آن‌ها لذت می بردند و فعالیت‌هایی که قبلاً دوست داشتند، از دست بدهید. علائم دیگر افسردگی در اختلال دو قطبی عبارت اند از:
- خستگی یا فقدان انرژی
- تحریک پذیری
- مشکل در تمرکز
- تغییر در عادات خواب
- تغییرات در عادات غذایی
- افکار خودکشی
مطلب مرتبط: تفاوت اختلال شخصیت مرزی و دوقطبی چیست؟ مقایسه علائم، علل و درمان
چه چیزی باعث اختلال دوقطبی می‌شود؟
دانشمندان نمی‌دانند چه چیزی باعث اختلال دوقطبی می‌شود. ویژگی‌های فیزیکی غیرعادی مغز یا عدم تعادل در برخی مواد شیمیایی مغز ممکن است از دلایل اصلی باشد.
مانند بسیاری از شرایط پزشکی، اختلال دوقطبی در خانواده‌ها دیده می‌شود. اگر والدین یا خواهر و برادری دارید که مبتلا به اختلال دوقطبی هستند، خطر ابتلا به اختلال دو قطبی در شما بیشتر خواهد بود. جستجو برای یافتن ژن‌هایی که ممکن است مسئول اختلال دوقطبی باشند، همچنانادامه دارد.
محققان همچنین بر این باورند که استرس شدید، سوء مصرف مواد مخدر یا الکل، یا تجربیات شدید ناراحت کننده ممکن است باعث ایجاد اختلال دوقطبی شود. این تجربیات می‌تواند شامل مورد سوء استفاده قرار گرفتن در دوران کودکی یا مرگ یکی از عزیزان باشد.
اختلال دوقطبی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
یک روانپزشک یا سایر متخصصان سلامت روان معمولاً اختلال دوقطبی را تشخیص می‌دهند. تشخیص شامل بررسی تاریخچه پزشکی و روانپزشکی فرد و هر گونه علائمی است که مربوط به شیدایی و افسردگی است. یک متخصص آموزش دیده می‌داند که در رابطه با اختلال دو قطبی نوع یک و دو چه سوالاتی بپرسد.
همراه داشتن همسر یا دوست صمیمی در طول ویزیت می‌تواند بسیار مفید باشد. اگر علائمی دارید که شبیه دوقطبی نوع یک یا دو قطبی نوع دو به نظر می‌رسند، همیشه می‌توانید با اطلاع دادن به روانشناس خود تشخیص اختلال دو قطبی را شروع کنید. اگر علائم به اندازه کافی جدی به نظر برسند، ممکن است روانشناس شما را به یک روانپزشک متبحر در اختلال دو قطبی نوع یک و دو ارجاع دهد.
آزمایش خون نیز ممکن است بخشی از فرآیند تشخیصی اختلال دو قطبی نوع یک یا دوباشد. هیچ نشانگری برای اختلال دوقطبی در خون وجود ندارد، اما یک آزمایش خون و یک معاینه فیزیکی جامع ممکن است به رد سایر علل احتمالی رفتار شما کمک کند.
طبق گفته healthline آزمایش خون به عنوان مبنایی برای تشخیص اختلال دوقطبی یا افسردگی هنوز در مراحل اولیه است. اما در چند سال گذشته تحقیقات امیدوارکننده ای صورت گرفته است. مطالعات اخیر نقش فاکتور نوروتروفیک مشتق از مغز (BDNF) را بررسی کرده اند. این مولکول تاثیر زیادی بر یادگیری و حافظه دارد. دانشمندان ارتباطاتی بین اختلالات خلقی و سطوح آن در خون را یافته اند. یک مطالعه در سال ۲۰۲۱ روی یک آزمایش نشان داد که تشخیص سطوح پایین این مولکول در افراد مبتلا به MDD یا اختلال دوقطبی با دقت ۸۰ تا ۸۳ درصد امکان پذیر است.
اختلال دوقطبی چگونه درمان می‌شود؟
درمان می تواند به بسیاری از افراد، از جمله افرادی که شدیدترین شکل اختلال دو قطبی نوع یک و نوع دو را دارند، کمک کند. یک برنامه درمانی مؤثر برای اختلال دو قطبی، معمولاً شامل ترکیبی از دارو درمانی و روان درمانی است. اختلال دوقطبی یک بیماری مادام العمر است. دوره های شیدایی و افسردگی معمولاً با گذشت زمان باز می گردند. بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دو قطبی، بین دوره ها بدون تغییرات خلقی هستند، اما برخی از افراد ممکن است علائم طولانی مدت داشته باشند. درمان طولانی مدت و مداوم می تواند به افراد در مدیریت علائم اختلال دو قطبی خود کمک کند.
پزشکان معمولا اختلال دوقطبی را با ترکیبی از داروها و روان درمانی درمان می‌کنند. در ادامه به تفصیل به توضیح انواع روش های درمانی اختلال دوقطبی خواهیم پرداخت:
دارو درمانی
تثبیت کننده‌های خلق و خو مانند لیتیوم، لاموتریژین و… اغلب اولین داروهایی هستند که در درمان اختلال دو قطبی استفاده می‌شوند. ممکن است این‌ها را برای مدت طولانی مصرف کنید.
لیتیوم سال‌هاست که یک تثبیت کننده خلق و خوی پرکاربرد بوده است. چندین عوارض جانبی بالقوه دارد. این‌ها شامل کم کاری تیروئید، درد مفاصل و سوء هاضمه است. همچنین نیاز به آزمایش خون برای نظارت بر سطوح درمانی دارو و همچنین عملکرد کلیه دارد. داروهای ضد روان پریشی را می‌توان برای درمان دوره‌های شیدایی استفاده کرد.
در درمان اختلال دو قطبی، پزشک معمولا با داروهایی که دوز کمتری دارند شروع می‌کند. در برخی مواقع ممکن است به دوز قوی‌تر از آنچه در ابتدا تجویز می‌کنند نیاز داشته باشید.
همچنین ممکن است برای کنترل علائم خود به ترکیبی از داروها یا حتی داروهای مختلف نیاز داشته باشید. همه داروها دارای عوارض جانبی بالقوه و تداخلبا سایر داروها هستند. اگر باردار هستید یا داروهای دیگری مصرف می‌کنید، قبل از مصرف هر گونه داروی جدید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
روان درمانی
شیوه روان درمانی اختلال دو قطبی چیست؟ روان درمانی می تواند بخشی موثر از درمان برای افراد مبتلا به اختلال دو قطبی باشد. روان درمانی اصطلاحی برای تکنیک های درمانی است که هدف آن کمک به افراد در شناسایی و تغییر احساسات، افکار و رفتارهای نگران کننده است. این نوع درمان می تواند حمایت، آموزش و راهنمایی برای افراد مبتلا به اختلال دو قطبی و خانواده های آن ها را فراهم آورد.
درمان شناختی ـ رفتاری (CBT) یک درمان مهم برای افسردگی اختلال دو قطبی است و گونه ای از CBT که برای درمان بی خوابی تعدیل شده است، می تواند به ویژه به عنوان بخشی از درمان افسردگی اختلال دو قطبی مفید باشد.
درمان همچنین ممکن است شامل درمان های جدیدتری باشد که به طور خاص برای درمان اختلال دو قطبی طراحی شده اند؛ از جمله درمان ریتم بین فردی و اجتماعی (IPSRT) و درمان خانواده محور.
سایر گزینه های درمانی
برخی از افراد ممکن است درمان های دیگری را غیر از دارو درمانی و روان درمانی، برای مدیریت علائم دو قطبی خود مفید بدانند:
شرح حال نویسی
نوشتن در دفترچه خاطرات می‌تواند بخش بسیار مفیدی از درمان فرد در اختلال دو قطبی نوع یک یا دو باشد. پیگیری حالات، الگوهای خواب و غذا خوردن و رویدادهای مهم زندگی، می‌تواند به مراجعه کننده و روانشناس یا روانپزشک کمک کند تا بفهمند درمان و داروها چگونه کار می‌کنند. اگر علائم بهبود نیابد یا بدتر شود، متخصص راه درمان را تغییر می‌دهد. البته باید توجه داشت که این روش در کنار روان درمانی و دارو درمانی می تواند مکمل باشد.
ECT و اختلال دو قطبی
الکتروشوک درمانی (ECT)، یک روش تحریک مغزی است که می تواند به تسکین علائم شدید اختلال دو قطبی کمک کند. متخصصان ممکن است گزینه شیوه درمانی ECT را زمانی در نظر بگیرند که اختلال دو قطبی فرد پس از درمان های دیگر بهبود نیافته باشد؛ یا در مواردی که نیاز به پاسخ سریع باشد، مانند افرادی که در معرض خطر خودکشی یا کاتاتونیا (وضعیت عدم پاسخگویی) هستند.
Rtms و اختلال دوقطبی
rTMS نوعی تحریک مغزی است که از امواج مغناطیسی برای تسکین افسردگی اختلال دو قطبی، طی یک سری جلسات درمانی استفاده می کند. اگرچه rTMS به اندازه ECT قدرتمند نیست، اما نیازی به بیهوشی عمومی ندارد و در آن خطر اثرات منفی بر حافظه و تفکر، پایین است.
جمع بندی
اختلال دوقطبی درمان قطعی ندارد اما با حمایت خانواده و دوستان، می‌توانید علائم را مدیریت کرده و کیفیت زندگی را حفظ کنید. مهم است که دستورالعمل‌های پزشک خود را در مورد داروها و سایر انتخاب‌های سبک زندگی دنبال کنید. این دستورالعمل‌ها شامل عدم مصرف الکل، استفاده مواد مخدر، ورزش، رژیم غذایی، خواب، کاهش استرس و… است.
یادگیری بیشتر در مورد اختلال دوقطبی مفید است. هرچه بیشتر در مورد این بیماری بدانید، با علم و دانش بهتر و بیشتری می‌توانید با این اختلال مقابله کنید.
سوالات متداول
- چه عواملی تشدید کننده بیماری دو قطبی هستند؟
زندگی و کار در محیط‌های استرس زا، تغییر ساعات خواب و استراحت، قطع مصرف دارو ممکن است این عارضه را تشدید کند. - چه زمانی باید برای درمان اختلال دو قطبی به روانشناس مراجعه کنیم؟
ابتدا علائم و نشانه‌های بیماری دو قطبی را بررسی کنید، در صورتی که این علائم را داشتید باید برای درمان به پزشک مراجعه کنید. - آیا شوک درمانی می‌تواند یک راه مناسب برای درمان این عارضه باشد؟
شوک درمانی تاثیر بسیار زیادی روی شیدایی و افسردگی شدید خواهد داشت. از این رو می‌تواند یک عامل تاثیرگذار روی اختلال دو قطبی افراد باشد. این درمان تنها زمانی استفاده می شود که سایر روش ها پاسخگو نباشد. - افرادی که به بیماری دو قطبی مبتلا هستند باید مصرف کدام مواد غذایی را در برنامه غذایی خود کاهش دهند؟
مصرف کافئین، قند، کربوهیدرات‌های تصفیه شده، الکل، گریپ فروت و…. باید در برنامه غذایی افراد کاهش پیدا کند. - آیا اسکن مغز می‌تواند عارضه بیماری دو قطبی را تشخیص دهد؟
اسکن مغز تنها می‌تواند تغییرات مغز را نشان دهد، تشخیص عارضه دو قطبی با اسکن مغز امکان‌پذیر نیست.
منابع: healthline
جالب بود
تشکر بابت این مقاله