اختلال دو قطبی یکی از اختلالات روانی است که ویژگی اصلی آن تجربه تغییرات شدید خلقی، بالا رفتن ناگهانی خلق یا دوره‌های افسردگی دو قطبی و شیدایی است. از آنجا که علائم این اختلال گسترده هستند، تشخیص آن دشوار است. تشخیص به موقع اختلال دو قطبی یا بایپولار نقش مهمی در اثربخشی درمان آن دارد. بنابراین اگر علائم گفته شده در این مقاله را در خود یا اطرافیانتان مشاهده می کنید بهتر است به یک روانشناس مراجعه کنید.
فهرست مطالب
- اختلال دو قطبی چیست؟
- علائم بیماری دو قطبی چیست؟
- علائم اختلال دو قطبی در زنان
- علائم اختلال دو قطبی در مردان
- انواع اختلال دوقطبی
- افسردگی دو قطبی چیست؟
- علت دو قطبی شدن چیست؟
- آیا بیماری دو قطبی ارثی است؟
- تشخیص اختلال دو قطبی
- آیا بیماری دو قطبی درمان دارد؟
اختلال دو قطبی چیست؟
اختلال دوقطبی (به انگلیسی: Bipolar Disorder) یک بیماری روانی است که با تغییرات شدید خلقی همراه است. علائم اختلال دو قطبی از افزایش ناگهانی خلق (شیدایی یا مانیا) تا اپیزودهای افسردگی را شامل می‌شود. به اختلال دو قطبی، بیماری دوقطبی یا افسردگی شیدایی هم گفته می‌شود.
افرادی که به این بیماری دچار هستند در زندگی روزمره، روابط عاطفی و انجام کارهایشان در مدرسه و محل کار با مشکل مواجه می‌شوند. درمانی برای بیماری دوقطبی وجود ندارد، اما راه‌های زیادی برای کمک به مدیریت علائم این بیماری در دسترس است.
دوره‌های افسردگی دو قطبی ایجاد شده حداقل دو هفته و دوره‌های شیدایی تا چند هفته طول می‌کشند. برخی افراد این تغییرات خلقی را چندین بار در سال تجربه می‌کنند. در حالی که برخی دیگر به ندرت دچار این تغییرات می‌شوند.
مطلب بیشتر: افسردگی ماژور چیست؟ آیا افسردگی ماژور قابل درمان است؟
علائم بیماری دو قطبی چیست؟
سه علامت اصلی اختلال دوقطبی عبارتند از:
- شیدایی یا مانیا (Mania)
- نیمه شیدایی یا هایپومانیا (Hypomania)
- افسردگی
۱. شیدایی
در دوره‌های شیدایی دوقطبی، فرد احساس شادی و هیجان زیادی دارد. هیجان‌زدگی، انرژی خیلی زیاد، سرخوشی و رفتارهای تکانشی از علائم شیدایی هستند. همچنین در این دوره ممکن است فرد به رابطه جنسی بدون محافظت، ولخرجی یا مصرف مواد مخدر روی آورد.
۲. نیمه شیدایی
نیمه شیدایی با اختلال دو قطبی نوع دو مرتبط است. این حالت مشابه با شیدایی اما با شدت کمتر است. برخلاف شیدایی، نیمه شیدایی باعث اختلال در کار، تحصیل و روابط اجتماعی نمی‌شود. با اینحال افرادی که به نیمه‌شیدایی دچار می‌شوند تغییرات خلقی را تجربه می‌کنند.
۳. افسردگی دو قطبی
علائم افسردگی دو قطبی عبارتند از:
- احساس غم عمیق
- ناامیدی
- کاهش انرژی
- کاهش علاقه به فعالیت‌هایی که قبلاً لذت‌بخش بوده‌اند.
- دوره‌های کم‌خوابی یا پرخوابی بیش از حد
- افکار خودکشی
با اینکه اختلال دوقطبی نادر نیست، اما تشخیص آن به علت علائم متنوعی که دارد دشوار است.
– علائم اختلال دو قطبی در زنان
علائم اصلی بیماری دو قطبی در زنان و مردان با هم متفاوت است. علائم دو قطبی در زنان عبارت است از:
- تشخیص دیرتر در دهه بیست یا سی زندگی
- دوره های شیدایی متعادل‌تر
- تجربه بیشتر دوره‌های افسردگی دو قطبی نسبت به شیدایی
- داشتن حداقل چهار دوره شیدایی و افسردگی در سال
- تجربه سایر مشکلات به طور همزمان مثل بیماری تیروئید، چاقی، اختلال اضطرابی و میگرن
- ریسک بالای اختلال مصرف الکل
احتمال برگشت افسردگی در خانم‌های مبتلا به اختلال دو قطبی بیشتر است که این به علت تغییرات هورمونی ناشی از قاعدگی، بارداری یا یائسگی رخ می‌دهد. اگر شما به عنوان یک خانم فکر می‌کنید که علائم اختلال دوقطبی را دارید، باید برای بررسی دقیق‌تر به روانشناس مراجعه کنید.
– علائم اختلال دو قطبی در مردان
علائم مشترک متعددی بی زنان و مردان وجود دارد. اما مردان این علائم را به طرز متفاوتی تجربه می کنند. مردان مبتلا به بیماری دو قطبی علائم زیر را دارند:
- تشخیص زودتر
- تجربه دوره‌هایی با علائم شدیدتر (به خصوص دوره‌های شیدایی)
- مشکلات مربوط به سوء مصرف مواد
- بدرفتاری در دوره های شیدایی
مردان مبتلا کمتر از زنان به روانشناس یا روانپزشک مراجعه می‌کنند و احتمال خودکشی هم در آن‌ها بالاتر است.
انواع اختلال دوقطبی
سه نوع اختلال دو قطبی وجود دارد. دوقطبی نوع یک، دو قطبی نوع دو و اختلال خلق ادواری (سیکلوتایمی)
۱- اختلال دو قطبی نوع یک
در دو قطبی نوع یک حداقل یک دوره شیدایی تجربه می‌شود. همچنین نیمه شیدایی یا دوره‌های افسردگی اساسی بعد از دوره‌های شیدایی تجربه می‌شود. این نوع اختلال مردان و زنان را به یک اندازه درگیر می‌کند.
۲- اختلال دو قطبی نوع دو
افراد مبتلا به این نوع دو قطبی دوره‌های افسردگی دو قطبی را به مدت حداقل دو هفته تجربه می‌کنند. همچنین دوره‌های نیمه شیدایی را که حدوداً چهار روز طول می‌کشد تجربه می‌کنند. این نوع دوقطبی در زنان شایع‌تر است.
۳- اختلال خلق ادواری (سیکلوتایمی)
افراد مبتلا به اختلال خلق ادواری (Cyclothymia) دوره‌های نیمه شیدایی و افسردگی دو قطبی را تجربه می‌کنند. این علائم کوتاه‌تر و با شدت کمتری نسبت به دوقطبی نوع یک و دو هستند. اکثر افراد مبتلا به این نوع دو قطبی تنها یک یا دو ماه خلق پایدار را تجربه می‌کنند.
تشخیص نوع اختلال دو قطبی بر عهده روانشناس است.
افسردگی دو قطبی چیست؟
اختلال دو قطبی دو حد نهایی دارد: بالا و پایین. برای اینکه تشخیص دو قطبی داده شود، فرد باید دوره‌هایی از شیدایی یا نیمه شیدایی را تجربه کرده باشد. افراد مبتلا معمولاً تجربه خلق بالا، هیجان‌زدگی و انرژي خیلی زیاد را دارند.
افراد مبتلا به این اختلال، دوره‌های افسردگی اساسی دو قطبی یا خلق پایین را هم تجربه می‌کنند. در دوره‌هایی که خلق، پایین است فرد احساس بی‌انگیزگی، غم و سستی می کند. با اینحال همه افراد مبتلا به دوقطبی به اندازه‌ای خلق پایین را تجربه نمی‌کنند که بتوان آن‌ها را افسرده دانست.
مثلاً فرد بعد از درمان شیدایی در برخی افراد و برگشت به خلق عادی ممکن است افسرده به نظر برسد. چرا که این افراد از انرژی بالای ناشی از دوره‌های شیدایی لذت می‌برند.
افسردگی دو قطبی می‌تواند باعث ایجاد احساس افسردگی شود اما با اختلال افسردگی متفاوت است. در اختلال افسردگی، احساسات و خلق همیشه پایین است اما افسردگی دو قطبی باعث بالا و پایین شدن خلق می‌شود.
علت دو قطبی شدن چیست؟
این اختلال، اختلال شایعی است. اما علت به وجود آمدن آن ناشناخته است. دلایل احتمالی ابتلا به این اختلال عبارتند از:
– ژنتیک
افرادی که والدین یا خواهر / برادر آن‌ها به دوقطبی مبتلا هستند بیش از سایرین در معرض ابتلا به این اختلال قرار دارند. به خاطر داشته باشید که خیلی از افراد دارای سابقه خانوادگی، هیچوقت به این اختلال مبتلا نمی‌شوند.
مطلب بیشتر: آیا افسردگی ژنتیکی است؟ نقش وراثت در ابتلا به افسردگی
– ساختار مغز
ساختار مغز می‌تواند ری احتمال ابتلا به بیماری‌ها تاثیر بگذارد. ناهنجاری‌های ساختاری یا عملکردی مغز می‌تواند ریسک ابتلا به بیماری دو قطبی را زیاد کند.
– عوامل محیطی
علت بروز این اختلال تنها درونی نیست. عواملی خارج از بدن انسان هم در محیط اطراف او وجود دارند که می‌توانند باعث افزایش خطر ابتلا شوند. این عوامل عبارتند از:
- استرس بیش از حد
- آسیب‌های روحی
- بیماری‌های جسمی
هرکدام از این عوامل می‌توانند روی فرد اثر گذاشته و ترکیبی از عوامل منجر به ایجاد اختلال شوند.
آیا بیماری دو قطبی ارثی است؟
دوقطبی ممکن است از والدین به فرزند به ارث برسد. مطالعات یک ارتباط ژنتیکی قوی را در افراد مبتلا به دوقطبی نشان داده است. اگر در بستگانتان فردی به این اختلال دچار است احتمال بروز آن در شما چهار تا شش برابر بیشتر از افرادی است که سابقه ابتلا ندارند.
اما به طور کلی باید بدانید همه افراد دارای سابقه خانوادگی، به این اختلال مبتلا نمی‌شوند. همچنین همه افرادی که به این اختلال مبتلا می‌شوند لزوماً دارای سابقه خانوادگی نیستند.
تشخیص اختلال دو قطبی
تشخیص اختلال دو قطبی نوع ۱ بر مبنای تایید دارا بودن حداقل یک دوره شیدایی یا ترکیبی از دوره‌های شیدایی و افسردگی است. همچنین ممکن است دوره‌هایی از افسردگی اساسی هم تجربه شود.
تشخیص اختلال دو قطبی نوع ۲ بر مبنای تایید حداقل یک دوره افسردگی دو قطبی و حداقل یک دوره نیمه شیدایی است.
برای تشخیص دوره‌های شیدایی باید علائم به مدت حداقل یک هفته تجربه شوند یا به گونه‌ای باشند که منجر به بستری شدن فرد شوند. این علائم باید هر روز و در تمام ساعات روز تجربه شوند. دوره‌های افسردگی اساسی هم حداقل باید دو هفته باقی بمانند.
از آنجا که تغییرات خلقی متفاوتی رخ می‌دهد، تشخیص اختلال دو قطبی سخت است. تشخیص دو قطبی در کودکان و نوجوانان سخت‌تر هم هست؛ چرا که این گروه‌ها معمولاً تغییرات خلقی، رفتاری و سطح انرژی را بیشتر تجربه می‌کنند.
دو قطبی درمان نشده می‌تواند شرایط فرد را بدتر کند.دوره‌های این بیماری تحت این شرایط بیشتر یا شدیدتر می‌شوند. اما در صورت دریافت درمان به موقع اختلال دو قطبی، فرد می‌تواند زندگی سالم و مفیدی را در پیش بگیرد. بنابراین تشخیص بیماری دو قطبی بسیار مهم است.
تست تشخیص دو قطبی
تشخیص دو قطبی تنها با انجام یک تست ممکن نیست. پزشکان تست‌های مختلفی را برای بررسی فرد و احتمال بیماری دو قطبی به کار می‌گیرند.
- آزمایش جسمی: پزشک یک تست کامل شامل آزمایش ادرار و آزمایش خون را برای بررسی علت احتمالی علائم انجام می‌دهد.
- بررسی سلامت ذهنی: پزشک، فرد بیمار را به یک روانشناس یا روانپزشک ارجاع می‌دهد. این متخصصان می‌توانند با بررسی علائم، بیماری‌ها و اختلالات روانی مثل اختلال دو قطبی را تشخیص دهند.
- مود ژورنال (دفترچه ثبت روزانه): اگر روانشناس به اختلال دو قطبی شک داشته باشد، از فرد می‌خواهد تا تغییرات خلقی، الگوی خواب و تغذیه‌اش را در طول روز در یک دفترچه و به طور مداوم ثبت کند.
- معیار تشخیصی DSM: راهنمای تشخیص DSM به متخصصان کمک می‌کند تا علائم دو قطبی را بهتر شناخته و تشخیص درستی بدهند.
آیا بیماری دو قطبی درمان دارد؟
درمان‌های مختلفی برای این اختلال وجود دارد که به رفع علائم آن کمک می‌کنند. این درمان‌ها شامل دارو درمانی، مشاوره و تغییر در سبک زندگی است. برخی درمان‌های گیاهی و طبیعی هم می‌توانند به این روند کمک کنند.
– دارو درمانی اختلال دو قطبی
داروهای پیشنهادی برای درمان این اختلال عبارتند از:
- تثبیت‌کننده‌های خلق مثل لیتیم (Lithium)
- داروهای ضد روانپریشی مثل الانزاپین (Olanzapine)
- داروهای ضد افسردگی – ضد روانپریشی مثل فلوکستین – الانزاپین
- بنزودیازپین‌ها مثل آلپرازولام (Alprazolam) که در درمان کوتاه مدت نقش دارند.
– رواندرمانی دو قطبی
درمان‌های روانشناسی پیشنهادی برای درمان اختلال دو قطبی عبارتند از:
۱- درمان شناختی رفتاری (CBT)
این نوع رواندرمانی در مدیریت اختلال دو قطبی مفید است. روانشناس در این روش درمانی به فرد کمک می‌کند تا الگوهای تفکر خود را درک کرده و استراتژی‌های مناسب برای کنار آمدن با علائم این بیماری را به کار بگیرد.
برای رزرو آنلاین وقت مشاوره فردی می‌توانید از متخصصان سایت پزشک خوب کمک بگیرید: رزرو آنلاین نوبت از روانشناس
۲- آموزش
در این روش درمانی، رواندرمانگر به فرد و خانواده و اطرافیانش آموزش می‌دهد تا بهتر این اختلال را درک کنند. آگاهی بیشتر نسبت به اختلال دوقطبی به افراد کمک می کند تا بهتر آن را مدیریت کنند.
۳- درمان میان فردی و ریتم اجتماعی
این نوع درمان روی تنظیم عادات روزانه مثل خوابیدن، غذا خوردن و ورزش کردن تمرکز می‌کند. متعادل ساختن فعالیت‌های اساسی روزمره به مدیریت بهتر این اختلال کمک می‌کند.
سایر درمان‌های اختلال دو قطبی
سایر درمان‌های پیشنهادی برای اختلال دو قطبی عبارتند از:
- شوک درمانی (ECT)
- داروهای خواب
- مکمل‌ها
- طب سوزنی
تغییر سبک زندگی
برای کمک به مدیریت بهتر افسردگی دو قطبی تغییراتی هم در سبک زندگی باید ایجاد شود. از جمله:
- داشتن یک روتین روزمره برای خوردن و خوابیدن
- تشخیص نوسانات خلقی
- درخواست حمایت از خانواده و اطرافیان در روند درمان
- صحبت با روانشناس
بهبود سبک زندگی می‌تواند علائم افسردگی ناشی از اختلال دو قطبی را بهبود دهد.
جمعبندی
اختلال دو قطبی یک بیماری مزمن ذهنی است. این یعنی فرد مبتلا باید تا آخر عمر با آن زندگی کند. با اینحال این به معنی داشتن یک زندگی غم انگیز نیست.
درمان می‌تواند به مدیریت بهتر علائم و نوسانات خلقی کمک کند. برای اینکه درمان موثرتر واقع شود فرد باید از گروه‌های حمایتی یا یک روانشناس کمک بگیرد. علاوه بر روانشناس، فرد باید به طور منظم با یک روانپزشک صحبت کند. رواندرمانی مکمل درمان دارویی است.
تاثیرگذاری درمان نیازمند پیگیری و صبر در روند درمان است. همچنین فرد باید در این راه صبور باشد و راه‌های مدیریت اختلال و پیشبینی تغییرات خلقی را یاد بگیرد. به کمک تیم درمانی، فرد می‌تواند راه‌هایی را برای داشتن یک زندگی عادی، شاد و سالم پیدا کند.
منبع:
برای رزرو نوبت روانشناس و روانپزشک روی دکمه زیر کلیک کنید:
پرسش و پاسخ
سپاس از مطالب کارامد