دو نوع از انواع اختلالات روانی با نام های اختلال دوقطبی و اختلال شخصیت مرزی وجود دارند که در نگاه اولیه ممکن است بسیار شبیه هم به نظر برسند، چرا که هر دو این اختلالات دارای شباهت هایی در زمینه های نابسامانی و عدم تنظیم هیجانی، بی ثباتی عاطفی و رفتاری دارند. اما تفاوت اختلال مرزی با دوقطبی در این است که اختلال دو قطبی یک اختلال روانی مربوط به خلق است، که فرد مبتلا به آن دوره هایی از افسردگی و شیدایی را تجربه میکند؛ اما اختلال مرزی یک اختلال شخصیتی است، و فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی بی ثباتی در رفتار و هیجانی و روابط پرتنش و نابسامان دارد.
تفاوت اختلال دوقطبی و مرزی چیست؟
هردو نوع اختلال روانی دوقطبی و شخصیت مرزی، دارای علائم مشترکی هستند که بارز ترین آن ها نوسانات خلقی چشمگیر است، اما تفاوت هایی دارند که آن ها را از یکدیگر متمایز می کند. تفاوت اصلی بین اختلال دوقطبی و مرزی در این است که اختلال دوقطبی یک اختلال خلقی با تجربه دوره های افسردگی اساسی و شیدایی “مانیا” که از چند روز تا چند هفته می تواند ادامه داشته باشد، و اختلال مرزی یک اختلال شخصیت است که به صورتی یکپارچه در اغلب زمینه های زندگی فرد حضور دارد و سرعت تغییر خلق در آن سریع تر است. آگاهی از تفاوت بین اختلال دوقطبی و مرزی می تواند علاوه بر کمک به تشخیص بهتر آن در افراد، به انتخاب گزینه های درمانی مناسب تر کمک کند.
در جدول زیر ویژگی ها و علائم متفاوت اختلال دوقطبی ومرزی را آورده ایم. برای درک بهتر تفاوت شخصیت مرزی و دوقطبی جدول زیر را مشاهده کنید:
|
اختلال دو قطبی |
اختلال شخصیت مرزی |
| تغییرات شدید خلق و خو | تغییرات سریع در خلق و خو |
| دوره های افسردگی یا شیدایی | بی سامانی عاطفی |
| بی قراری | ترس از طرد |
| پرش افکار | خود انگاره ناپایدار |
| افزایش انرژی و فعالیت | روابط متعدد و ناپایدار |
| کاهش نیاز به خواب | پرخاشگری |
| خود بزرگ بینی | احساس بی ارزشی و تهی بودن |
| رفتار های بی پروا و خطر آفرین | افکار شک و تردید |
| تکانشگری | تکانشگری |
| امکان بروز ویژگی های روانپریشی | افکار یا اعمال خودکشی |
سایر تفاوت های اختلال شخصیت مرزی و دوقطبی
هنگام بررسی تفاوت اختلال مرزی و دوقطبی متخصصان سلامت روان چند مولفه را در نظر می گیرند که در تشخیص تفاوت مرزی و دوقطبی موثر هستند.این مولفه ها که در درک تفاوت اختلال دوقطبی و اختلال شخصیت مرزی بکار گرفته می شوند عبارت اند از:
- کیفیت: در حالی که نشانه بارز هر دو اختلال تغییرات خلقی است، کیفیت تغییرات خلقی بین اختلال دوقطبی ومرزی می تواند بسیار متفاوت باشد. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی دوره های شیدایی و افسردگی را تجربه می کنند. در حالی که افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی درد عاطفی شدید و احساس پوچی، ناامیدی، عصبانیت، ناامیدی و تنهایی را تجربه می کنند.
- زمان: در اختلال شخصیت مرزی، تغییرات خلقی اغلب کوتاه مدت بوده و ممکن است هر بار فقط چند ساعت دوام بیاورند. در مقابل، تغییرات خلقی در اختلال دوقطبی معمولا برای روزها یا حتی هفته ها ادامه دارند.
- علت: تغییرات خلقی در اختلال مرزی معمولاً به یک عامل استرس‌زای بیرونی و محیطی مانند جر و بحث و دعوا با یکی از عزیزان بستگی دارد، در حالی که تغییرات خلقی در اختلال دوقطبی ممکن است به‌طور ناگهانی و بدون علت مشخص رخ دهند.
- شدت: تغییرات خلقی اختلال شخصیت مرزی به ندرت شامل احساس خوشحالی می شود. و این تغییرات معمولاً از احساس ناراحتی به سمت احساس خوب است، اما در اختلال دوقطبی تغییرات خلقی نه از احساس بد به احساس شادی است.
برای کمک گرفتن از بهترین روانشناس تهران کلیک کنید
اختلال دوقطبی چیست؟
اختلال دوقطبی (bipolar disorder)، که با نام اختلال افسردگی-شیدایی نیز شناخته می شود، یک اختلال روانی است که با نوسانات خلقی شدید و تغییراتی در خواب، انرژی، تفکر و رفتار مشخص می شود.
افراد مبتلا به اختلال دوقطبی دوره هایی از احساس خوشحالی زیاد، انرژی بالا، تحریک پذیری و بی قراری را تحت عنوان دوره مانیا یا شیدایی و دوره هایی از احساس غمگینی، نا امیدی، بی حالی، کاهش انرژی و بی حوصلگی را با عنوان دوره افسردگی تجربه می کنند. این افراد درمیان دوره هایی از افسردگی و شیدایی معمولا حالات طبیعی دارند. دلیل نام گذاری این اختلال به نام دو قطبی این است که افراد مبتلا به آن دو قطب متفاوت یعنی افسردگی و مانیا یا شیدایی را تجربه می کنند.
اختلال دو قطبی بر مبنای شدت و نوع علائم به دو نوع تقسیم می شود که عبارت است از:
- اختلال دوقطبی نوع یک: در این نوع از اختلال دوقطبی فرد مبتلا حداقل یک دوره مانیا یا شیدایی به مدت یک هفته و دوره هایی از افسردگی وهیپومانیا که در آن شدت خلق بالا به اندازه دوره مانیا نیست را تجربه می کند.
- اختلال دوقطبی نوع دو: دردوقطبی نوع ۲ فرد مبتلا دوره هایی از هیپومانیا که در آن شدن خلق و بی قراری به اندازه مانیا بالا نیست، و همچنین دوره هایی از افسردگی درحالی که شدت خلق پایین و غمگینی به اندازه افسردگی اساسی نیست را تجربه می کند.
برای مطالعه بیشتر درباره انواع اختلال دوقطبی مطلب اختلال دوقطبی نوع یک و اختلال دوقطبی نوع دو چه تفاوت‌هایی دارند؟ را مطالعه کنید
اختلال شخصیت مرزی چیست؟
اختلال شخصیت مرزی (borderline personality disorder)، یک اختلال روانی است که با نوسان در خلق و خو، بی ثباتی در روابط بین فردی و تکانشگری مشخص می شود. افراد مبتلا به اختلال مرزی ترس شدیدی از ترک شدن داشته و در تنظیم احساسات خود به ویژه خشم مشکل دارند. افراد مرزی همچنین تمایل به رفتارهای تکانشی و خطرناکی مانند: بی احتیاطی در رانندگی و تهدید دیگران به خودآزاری داشته و حفظ روابط برای آنها دشوار است.
اختلال شخصیت مرزی یکی از اختلالات شخصیت گروه B در طبقه بندی اختلالات شخصیت در DSM-5 است که شامل رفتارهای نمایشی و بی ثبات می شود. اختلالات شخصیت الگوهای رفتاری طولانی مدت “مزمن” و ناکارآمدی هستند که انعطاف ناپذیر و خشک بوده و منجر به ایجاد اختلاف در روابط افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی می شود.
تفاوت شخصیت مرزی و دوقطبی در علائم
اختلال دوقطبی و مرزی دارای علائم و نشانه هایی هستند که با یکدیگر متفاوت اند. علائم اختلال شخصیت مرزی بیشتر حول محور شخصیت و الگوی رفتاری ثابت و مزمن افراد در طول زندگی هستند. در حالی که علائم اختلال دوقطبی با تجربه دوره هایی از خلق بسیار بالا و پایین مرتبط اند. آشنایی با علائم هر دو این اختلالات در درک تفاوت مرزی و دوقطبی کمک بسیاری می کند.
علائم اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی دارای علائمی است که بارزترین آن بی قراری و خلق بالا است. علائم دوقطبی همچنین از نظر شدت آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است. نشانه های اختلال دوقطبی بنا بر دوره ای که فرد در حال تجربه آن است به دو دسته علائم شیدایی و افسردگی تقسیممی شود.
علائم دوره شیدایی اختلال دوقطبی عبارت اند از:
- هیجان بیش از حد
- تحریک پذیری
- تغییرات ناگهانی در هیجانات
- تغییرات شدید خلق و خو
- بی قراری
- گفتار سریع
- تمرکز ضعیف
- افزایش انرژی
- کاهش نیاز به خواب
- میل جنسی غیرمعمول و بیش از حد
- تعیین اهداف بزرگ و غیر واقع بینانه
- قضاوت ضعیف
- کاهش اشتها
- افزایش کاذب اعتماد به نفس
- رفتار های پر خطر مانند رابطه جنسی محافظت نشده یا سومصرف مواد و الکل
علائم دوره افسردگی اختلال دوقطبی عبارت اند از:
- کاهش انرژی
- غمگینی
- کاهش فعالیت و سطح انرژی
- مشکلات تمرکز و تصمیم گیری
- نگرانی و اضطراب
- عدم علاقه به فعالیت های مورد علاقه
- احساس گناه و ناامیدی
- افکار خودکشی
- تغییر در اشتها یا الگوی خواب
علائم اختلال شخصیت مرزی
علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت مرزی معمولاً در اواخر سال‌های نوجوانی یا اوایل بزرگسالی ظاهر می‌شوند. یک رویداد نگران کننده یا استرس زا می تواند علائم را تحریک کرده یا آنها را شدید تر کند. علائم اختلال شخصیت مرزی عبارت اند از:
- ترس از رها شدن
- واکنش پذیری در برابر بی توجهی
- روابط ناپایدار
- ابراز احساسات شدید
- خودانگاره یا برداشتی ناپایدار وبد از خود
- عزت نفس آسیب دیده
- تغییرات سریع خلق و خو
- رفتار تکانشی و خطرناک مانند روابط جنسی پرتکرار، قمار و مصرف الکل
- خودآزاری مکرر یا رفتار خودکشی
- احساس پوچی و تهی بودن
- ناتوانی در مدیریت خشم
- افکار پارانویا وشک و تردید
لازم به ذکر است که همه افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی تمام این علائم را تجربه نمی کنند. شدت، فراوانی و طول مدت علائم برای هر فرد منحصر به فرد و متفاوت با دیگری است.
تفاوت شخصیت مرزی و دو قطبی از نظر علت
بررسی های انجام شده نشان می‌دهد که اختلال مرزی و دوقطبی ممکن است به شکلی همزمان رخ دهند، اما علت ایجاد اختلال دوقطبی و شخصیت مرزی می توانند متفاوت باشند. دانستن علل ایجاد آن ها به درک ما از تفاوت اختلال شخصیت مرزی ودوقطبی کمک بزرگی می کند.
علل اختلال دوقطبی
علل مختلفی می توانند در ایجاد اختلال دوقطبی افراد موثر باشند، مهمترین علل ابتلای افراد به اختلال دوقطبی عبارت است از:
- ژنتیک: متخصصان سلامت روان معتقدند عامل ژنتیک و ارثی می تواند یکی از علل ابتلای افراد به اختلال دو قطبی باشد.
- تروما و استرس: تروما یا رویداد های آسیب زا و استرس آمیز دوران کودکی، ممکن است با ایجاد اختلال دوقطبی مرتبط باشد.
- تفاوت‌های مغزی: برخی از مطالعات نشان داده است که تفاوت در ساختار و الگوهای عصبی مغز افراد می تواند در ابتلای افراد به اختلال دوقطبی موثر باشد.
علل اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیت مرزی (BPD) یک الگوی رفتاری و تقریبا ثابت شخصیتی است که عوامل ایجاد کننده آن عموما در دوران کودکی وجود دارند و از مهمترین این عوامل می توان موارد زیر را نام برد:
- سوء استفاده و تروما: ابتلای به شخصیت مرزی به میزان زیادی با سوء استفاده و آسیب در دوران کودکی مرتبط است. عواملی مانند مصرف مواد والدین و سوء استفاده فیزیکی، عاطفی و جنسی با ابتلای افراد به شخصیت مرزی مرتبط هستند.
- دلبستگی ضعیف با مادر: هر چه ارتباط والدین به خصوص مادر با کودک ضعیف باشد احتمال بروز شخصیت مرزی در بزرگسالی او بیشتر است. دلبستگی ضعیف مادر و کودک عزت نفس او را مورد آسیب قرار داده و احساس تنهایی و طرد شدن او را افزایش می دهد.
- تفاوت های مغزی: افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ممکن است در مناطقی از مغز که با کنترل عاطفی و رفتاری مرتبط باشد تفاوت هایی داشته باشند.
- ژنتیک: تحقیقات نشان می دهد که داشتن یک خویشاوند نزدیک مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ممکن است خطر ابتلای فردی دیگر از همان خانواده را افزایش دهد.
تفاوت اختلال مرزی و دوقطبی در عوامل شدید کننده
از دیگر تفاوت های میان شخصیت مرزی و دوقطبی می توان به محرک ها و عواملی اشاره کرد که این اختلالات را تحریک کرده و علائم را شدید می کنند. در جدول زیر عوامل محرک مربوط به هر اختلال را آورده ایم.
|
اختلال شخصیت مرزی |
اختلال دوقطبی |
| ترس از رها شدن | تغییرات هورمونی |
| نگرانی در مورد از دست دادن شغل | سطوح پائین هورمون تیروئید |
| احساس طرد شدن | اتفاقات منفی و استرس زا |
| مشکلات عاطفی و عاشقانه | تغییرات فصلی و الگوی خواب ناکافی |
| خاطرات آسیب زا | مصرف مواد و الکل |
تفاوت اختلال شخصیت مرزی و دوقطبی در تشخیص
اختلال دوقطبی و مرزی را می توان توسط با کمک گرفتن از یک متخصص سلامت روان مانند روانشناس یا روانپزشک تشخیص داد. اما ملاک های متمایز کننده تفاوت اختلال شخصیت مرزی و دوقطبی در تشخیص وجود دارد که کار متخصصان سلامت روان را راحت تر میکند. این ملاک های تشخیصی عبارت اند از:
- مدت: یک دوره شیدایی یا افسردگی دوقطبی می تواند هفته ها، ماه ها یا حتی بیشتر طول بکشد. در حالی که، افراد مبتلا به اختلال مرزی دوره‌های کوتاه‌تری از بی‌ثباتی خلقی و هیجانی تجربه می کنند که در پاسخ به شرایط نامناسب و استرس زا است.
- سابقه خانوادگی: عوامل ژنتیکی نیز می توانند به تمایز تشخیص تفاوت اختلال دوقطبی و مرزی کمک کنند. اختلالات خلقی، مانند دوقطبی، بیشتر از اختلال شخصیت مرزی از طریق اعضای خانواده و به شکل ارثی منتقل می شوند.
- خواب: تغییرات در الگوی خواب معمولا از نشانه های اولیه ابتلا به اختلال دوقطبی است. در اختلال دوقطبی، و در طول دوره شیدایی، فرد ممکن است روزها بیدار باشد بدون آنکه احساس خستگی کند. در حالی که، اختلالات خواب در اختلال مرزی کمتر از دوقطبی تحت تاثیر قرار می گیرند.
- روابط: افراد مبتلا به شخصیت مرزی در تعامل با دیگران چالش های بیشتر و مشخص تری در برابر افراد دوقطبی دارند. افراد مبتلا به شحصیت مرزی غالبا سابقه روابط شخصی آشفته و دایره اطرافیان محدود دارند.
- خودآزاری: رفتارهای خودآزار گونه مانند بریدن قسمتی از پوست یا بدن در افراد مبتلا به شخصیت مرزی شایع تر است.
تفاوت اختلال دوقطبی و شخصیت مرزی در درمان
از آنجایی که اختلال دوقطبی و اختلال شخصیت مرزی به دلایل متفاوتی میتوانند ایجاد شوند. بنابراین گزینه های درمانی آن ها نیز تقریبا متفاوت اند. اما نکته مهم در تفاوت اختلال دوقطبی و مرزی در درمان این است که افراد مبتلا به اختلال مرزی، از آنجا که مبتلا به یک اختلال شخصیت هستند، خود را دارای مشکل ندانسته و معمولا به درخواست دیگران و نه با اراده خود به روانشناس مراجعه می کنند. در عوض احتمال مراجعه افراد دوقطبی به خصوص زمانی که در حال تجربه دوره افسردگی هستند بسیار بیشتر است.
برای دریافت کمک در رفع مشکلات خود از یک روانشناس خوب کمک بگیرید
درمان اختلال دوقطبی
اگرچه رواندرمانی و به خصوص درمان شناختی رفتاری (CBT) در درمان اختلال دوقطبی می تواند مفید باشد، اما دارو درمانی اولین گزینه درمانی اختلال دوقطبی است. تثبیت‌کننده‌های خلق مانند لیتیوم میتوانند به تعادل خلق و خوی افراد کمک کرده و بی ثباتی خلق را به حداقل برسانند.
دارودرمانی
از دیگر انواع داروهایی که معمولا برای درمان اختلال دوقطبی تجویز می شوند، داروهای ضد روان پریشی و ضد تشنج هستند که شامل موارد زیر است:
- آپریپیپرازول
- دپاکوت
- هالوپریدول
- لاموتریژین
- توپیرامات (توپامکس)
سایر درمان های دوقطبی
سایر درمان های دوقطبی در صورتیکه روان درمانی و دارودرمانی پاسخگو نباشد، عبارتند از:
- الکتروشوک: گاهی اوقات دوقطبی با الکتروشوک درمان می شود، که یک روش تحریک مغز برای درمان دوره های شیدایی و افسردگی شدید یا مقاوم به درمان استفاده می شود.
- تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال: دراین روش درمانی با استفاده از الکترود های مغناطیسی سیگنال هایی را به مغز ارسال کرده تا عمکرد آن را بهبود ببخشند.
درمان اختلال شخصیت مرزی
درمان اختلال مرزی یک درمان پر چالش است، چرا که افراد مرزی خود را بیمار ندانسته و با درمانگر همکاری نمی کنن. اما در صورت مراجعه گزینه های درمانی می تواندشامل موارد زیر باشد:
- رفتار درمانی دیالکتیک (DBT): نوعی روان درمانی است که به طور خاص برای درمان اختلال شخصیت مرزی ایجاد شده است. این درمان نوعی از درمان شناختی رفتاری (CBT) است که مدیریت استرس، تنظیم هیجانی و مهارت های رابطه را به افراد آموزش می دهد.
- درمان شناختی رفتاری (CBT): درمان شناختی رفتاری با شناسایی الگوهای رفتاری ناسازگار و باورهای بنیادین افراد، به جایگزینی افکار و رفتار های ناسالم با رفتار های کارآمد کمک می کند.
- درمان مبتنی بر ذهنیت (MBT): در این درمان چگونگی فکر کردن و نحوه فعالیت ذهن به افراد آموزش داده می شود و آن ها متوجه ناکارآمدی فعالیت ذهنی خود شده و آن را اصلاح می کنند.
- گروه درمانی: بیشتر به عنوان یک درمان حمایتی کاربرد دارد. در گروه درمانی افراد مبتلا به اختلال مرزی در مورد چالش ها و شیوه های کنار آمدن با مسائل خود صحبت می کنند.
داروهایی که گاهی برای درمان علائم اختلال مرزی تجویز می شوند عبارتند از:
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد اضطراب
- داروهای ضد روان پریشی
- تثبیت کننده های خلق
سوالات متداول
در این بخش سعی کرده ایم تا به سوالات پر تکرار شما درباره تفاوت اختلال مرزی و دوقطبی پاسخ دهیم.
آیا اختلال دوقطبی و شخصیت مرزی با یکدیگر مرتبط اند؟
تحقیقات هنوز رابطه قوی بین اختلال مرزی و دوقطبی پیدا نکرده اند. اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد افراد مرزی با احتمال بیشتری نسبت به افراد مبتلا به سایر اختلالات شخصیتی به اختلال دوقطبی تشخیص داده می‌شوند.
آیا بین اختلال مرزی و دوقطبی تفاوت وجود دارد؟
بله، با آنکه هر دو اختلال دارای شباهت هایی از جمله بی ثباتیدر خلق هستند.اما بین اختلال دوقطبی ومرزی تفاوت هایی وجود دارد از جمله مدت علائم، کیفیت بی ثباتی هیجانی و شرایط بروز علائم.
آیا اختلال دوقطبی و مرزی درمان می شوند؟
بله، برای هر دو اختلال شخصیت مرزی و دوقطبی راهکارهای درمانی از جمله رواندرمانی و دارودرمانی وجود دارد. البته درمان اختلال شخصیت مرزی کار پرچالش تر و سخت تری است.
منابع: verywellmind, webmd, medicalnewstoday, verywellhealth, choosingtherapy, psychcentral
پزشک خوب، سامانه رزرو “آنلاین” روانشناس و روانپزشک و سایر حوزه های پزشکی و سلامت، به شما کمک میکند بهترین متخصصان را در محدوده زندگی خود در سراسر کشور، انتخاب نموده و وقت خود را بصورت آنلاین رزرو کنید.
بسیارمفیدبود
سلام و درود، سپاس از همراهی و توجه شما.
خیلی خوب توضیح داده شده ممنون از زحماتتون
سلام و درود، سپاس از نگاه شما.
مطلب خوبی بود