در این مقاله می‌خواهیم درباره علائم تیروئید پرکار صحبت کنیم؛ چرا که شناسایی به موقع این علائم و گرفتن درمان مناسب میتواند در جلوگیری از بروز مشکلات جدی دیگر موثر باشد. زمانی که غده تیروئید بیش از حد نرمال هورمون تولید می‌کند پرکاری اتفاق می‌افتد. در صورتی که این بیماری به موقع تشخیص داده شود به سادگی قابل درمان است. اما اگر درمان به موقع انجام نشود میتواند باعث بیماری‌های چشمی، طوفان تیروئیدی، سکته و مشکلات قلبی جدی شود.
پرکاری تیروئید چیست؟
تیروئید غده کوچک پروانه‌ای شکلی است که جلوی نای قرار گرفته است. این غده هورمون‌هایی را تولید می‌کند که روی ضربان قلب و دمای بدن اثر می‌گذارند. پرکاری تیروئید یا تیروئید پرکار زمانی اتفاق می‌افتد که غده تروئید بیش از حد هورمون تیروئید تولید کند. مقادیر بالای هورمون تیروئید میتواند منجر به بروز مشکلات ناخوشایند و حتی خطرناکی برای انسان شود.
تیروئید پرکار هم در خانم‌ها و هم در آقایان اتفاق می‌افتد؛ اما احتمال بروز آن در خانم‌ها ده برابر بیشتر است. درمان‌های مختلفی برای این بیماری وجود دارد. عدم درمان به موقع میتواند باعث بروز مشکلات جدی در بدن انسان شود.
تیروئید چه کاری انجام میدهد؟
تیروئید که در جلوی گردن شما قرار دارد، غده‌ای پروانه‌ای شکل است. غدد اندام‌هایی هستند که در سراسر بدن شما یافت می‌شوند. برخی از غدد هورمون‌ها را تولید و آزاد می‌کنند، موادی که به عملکرد و رشد بدن کمک می‌کنند. غده تیروئید نقش مهمی در بسیاری از عملکردهای اصلی بدن شما دارد، از جمله:
- تنظیم دمای بدن شما
- کنترل ضربان قلب
- کنترل متابولیسم (فرآیندی که مواد غذایی را که در بدن می‌گذارید به انرژی تبدیل می‌کند که به عملکرد بدن شما کمک می‌کند).
هنگامی که غده تیروئید به درستی کار می‌کند، بدن در تعادل است و همه سیستم های شما به درستی کار می‌کنند. اگر تیروئید به همان شکلی که باید کار نکند، ایجاد هورمون‌های تیروئید خیلی یا خیلی کم میتواند کل بدن شما را تحت تاثیر قرار دهد.
علائم تیروئید پرکار چیست؟
پرکاری تیروئید علائم زیادی را از خود نشان میدهد. از جمله:
- بی قراری، اضطراب و پرخاشگری
- تغییرات خلق و خو
- بی خوابی
- خستگی دائمی
- احساس گر گرفتگی
- بیش فعالی (در این حالت فرد انرژی زیادی دارد و آرام و قرار ندارد.)
- ضعف عضلانی
- اسهال
- تکرر ادرار
- تشنگی دائمی
- کاهش میل جنسی
- به هم خوردن نظم چرخه قاعدگی
- خارش پوست
این علائم گاهی به تدریج و گاهی به طور ناگهانی ظاهر می‌شوند. در برخی افراد علائم خفیف هستند و در برخی دیگر ممکن است آنقدر شدید باشند که زندگی روزمره‌شان را به طور جدی تحت تاثیر قرار دهد.
نشانههای رایج تیروئید پرکار
پرکاری تیروئید همچنین میتواند علائم فیزیکی زیر را ایجاد کند:
- تورم در گردن ناشی از بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)
- ضربان قلب نامنظم یا غیرمعمول سریع (تپش قلب)
- تکان دادن یا لرزش
- پوست گرم و تعریق زیاد
- کف دست هایت قرمز
- ناخن های شل
- بثورات برجسته و خارش دار، معروف به کهیر (کهیر)
- ریزش یا نازک شدن مو تکه تکه
- کاهش وزن، اغلب با وجود افزایش اشتها
- مشکلات چشمی، مانند قرمزی، خشکی یا مشکلات بینایی (به عوارض تیروئید پرکار مراجعه کنید)
سایر علائم فیزیکی تیروئید پرکار
غیر از علائم گفته شده، برخی نشانههای فیزیکی و قابل مشاهده را هم میتوان جزو علائم تیروئید پرکار به حساب آورد. این علائم عبارتند از:
- تورم گلو (به علت بزرگ شدن غده تیروئید که به آن «گواتر» گفته میشود.)
- ضربان قلب نامنظم یا خیلی سریع
- لرزش دست‌ها
- تعریق و گرمای بیش از حد پوست
- قرمزی کف دست‌ها
- خشکی و خارش پوست
- شکننده بودن ناخن‌ها
- کهیر
- ریزش موی سکه‌ای
- کاهش وزن (گاهی علیرغم افزایش اشتها وزن فرد کاهش می‌یابد.)
- مشکلات چشمی مثل قرمزی، خشکی چشم یا اختلالات بینایی
علائم چشمی تیروئید پرکار
همانطور که در بخش قبل گفته شده مشکلات چشمی جزو علائم پرکاری تیروئید به شمار می‌آیند. تیروئید چشمی یکی از عوارض پرکاری تیروئید و بیماری «گریوز» (‘Graves) است. علائم چشمی پرکاری تیروئید عبارتند از:
- حساسیت به نور
- خشکی و خارش چشم
- اشک ریختن از چشم
- دوبینی یا تاری دید
- قرمزی چشم
- بیرون زدن چشم از حدقه
- قرمزی، تورم و برگشتن پلک‌ها
معمولاً با درمان پرکاری تیروئید این علائم هم از بین می‌روند.
طوفان تیروئیدی
اگر تیروئید به موقع تشخیص داده و کنترل نشود میتواند منجر به مشکلات جدی مثل طوفان تیروئیدی (Thyroid Storm) شود. این مشکل باعث میشود علائم پرکاری تیروئید به طور ناگهانی و در اثر عفونت، بارداری، عدم مصرف به موقع داروها و وارد آمدن ضربه به گلو و آسیب دیدن غده تیروئید ظاهر شوند.
علائم طوفان تیروئیدی عبارتند از:
- ضربان قلب سریع
- بالا رفتن دمای بدن
- اسهال
- تب شدید
- زردی پوست و چشم
- عدم تمرکز و احساس گیجی
- از دست دادن هوشیاری
- هذیان گویی
طوفان تیروئیدی یک وضعیت اورژانسی است؛ بنابراین اگر این علائم را در خود مشاهده کردید با اورژانس تماس بگیرید.
تشخیص پرکاری تیروئید
پزشک میتواند پرکاری تیروئید را به روش های مختلفی تشخیص دهد، از جمله:
- یک معاینه فیزیکی از گردن خود برای بررسی اینکه آیا تیروئید شما بزرگتر از حد طبیعی است یا خیر.
- آزمایش خون برای بررسی سطوح بالای هورمون تیروئید در بدن شما.
- آزمایشات تصویربرداری برای بررسی تیروئید شما.
معاینه فیزیکی برای تشخیص پرکاری تیروئید
اگر علائم پرکاری تیروئید را تجربه می‌کنید، ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما ممکن است موارد زیر را در طول معاینه فیزیکی در مطب خود بررسی کند:
- تیروئید شما: ممکن است پزشک به آرامی تیروئید شما را از قسمت بیرونی گردن شما لمس کند تا بررسی کند که آیا بزرگ، ناهموار یا حساس است.
- چشمان شما: پزشک ممکن است چشمان شما را از نظر تورم، قرمزی، برآمدگی و سایر علائم بیماری چشم گریوز بررسی کند.
- قلب شما: پزشک ممکن است از گوشی پزشکی برای گوش دادن به قلب شما برای ضربان قلب سریع یا نامنظم استفاده کند.
- دستان شما: ممکن است پزشک از شما بخواهد که دستان خود را دراز کنید تا ببیند آیا لرزش دارید یا خیر. آن‌ها همچنین ممکن است به دنبال تغییراتی در ناخن‌های شما باشند.
- پوست شما: ممکن است پزشک پوستتان را برای دیدن گرم و مرطوب بودن آن احساس کند.
آزمایش خون برای تشخیص پرکاری تیروئید
پیش از مراجعه به پزشک غدد، لیست علائم پرکاری تیروئید را دوباره نگاه کنید. در صورتی که یک یا چند تا از این علائم را در خود مشاهده می کنید آن‌ها را روی کاغذی یادداشت کنید تا با پزشک در میان بگذارید.
پزشک برای تشخیص مشکل از آزمایش خون (جهت اندازه‌گیری هورمون‌های غده تیروئید) کمک میگیرد. این آزمایش‌ها عبارتند از:
- آزمایش TSH
- آزمایش T3
- آزمایش T4
مقادیر کمتر از حد نرمال TSH و مقادیر بالای T3 و T4 نشان‌دهنده پرکاری تیروئید است. البته فرایند تشخیص بیماری فقط به همین آزمایش‌ها ختم نمی‌شود. پزشک ممکن است برای تشخیص بهتر و شناسایی مشکلات دیگر از تست‌های دیگری مثل آزمایش خون ESR یا اسکن تیروئید هم کمک بگیرد.
تست‌های تصویربرداری برای تشخیص پرکاری تیروئید
نگاه دقیق تر به تیروئید میتواند به پزشک کمک کند تا پرکاری تیروئید و علت احتمالی آن را تشخیص دهد. تست‌های تصویربرداری که ارائه دهنده شما میتواند برای بررسی تیروئید شما استفاده کند عبارتند از:
- تست جذب ید رادیواکتیو (RAIU): برای این آزمایش، دوز کوچک و مطمئنی از ید رادیواکتیو (که رادیو ردیاب نیز نامیده میشود) را از طریق دهان مصرف می‌کنید تا ببینید تیروئید شما چه مقدار از آن را جذب می‌کند. پس از مدت زمان معینی، معمولاً ۶ یا ۲۴ ساعت بعد پزشک گردن شما را با دستگاهی به نام کاوشگر گاما اسکن می‌کند تا ببیند چه مقدار از ید رادیواکتیو تیروئید شما جذب شده است. اگر تیروئید شما مقدار زیادی ید رادیواکتیو جذب کرده است، به این معنی است که غده تیروئید شما بیش از حد تیروکسین (T4) تولید می‌کند. اگر اینطور است، به احتمال زیاد بیماری گریوز یا ندول های تیروئید دارید.
- اسکن تیروئید: این روش توسعه RAIU است که در آن علاوه بر اندازه‌گیری میزان رادیواکتیویته جذب شده توسط تیروئید، در حالی که یک دوربین مخصوص (دوربین گاما) چندین عکس میگیرد، روی یک میز دراز می‌کشید و سر خود را به سمت عقب متمایل می‌کنید. رادیواکتیو باعث میشود تمام یا قسمت های خاصی از تیروئید شما بر روی صفحه نمایش “روشن” به نظر برسد. پزشک ممکن است از اسکن تیروئید برای جستجوی توده‌ها یا گره‌های تیروئید، التهاب، تورم، گواتر یا سرطان تیروئید استفاده کند.
- سونوگرافی تیروئید: سونوگرافی از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویری از تیروئید شما استفاده می‌کند. این یک روش غیر تهاجمی است که به ارائه دهنده شما اجازه میدهد تا تیروئید شما را روی یک صفحه نمایش ببیند. پزشک ممکن است از این آزمایش برای جستجوی گره‌های تیروئید شما استفاده کند.
درمان
بعد از تشخیص علائم تیروئید پرکار و شناسایی مشکل بیمار باید نسبت به درمان آن اقدام کرد. عدم درمان به موقع میتواند منجر به مشکلات چشمی، طوفان تیروئیدی و سقط جنین، زایمان زودرس و پره اکلامپسی در خانم‌های باردار شود. در درمان این بیماری از موارد زیر کمک گرفته میشود:
- دارودرمانی: این داروها تیروئید را از تولید بیش از حد هورمون‌ها باز می‌دارند.
- درمان با یُد: این درمان نوعی رادیوتراپی است که سلول‌های غده تیروئید را نابود کرده و توانایی غده را در تولید هورمون‌ها کاهش میدهد.
- جراحی: در این عمل بخشی یا تمام تیروئید برداشته میشود.
عوارض پرکاری تیروئید
از کنار علائم تیروئید پرکار به سادگی نباید گذشت. عدم درمان به موقع این بیماری میتواند منجر به بروز بیماری‌های دیگری شود. این مشکلات عبارتند از:
- بیماری‌های قلبی: افزایش ضربان قلب، افزایش ریسک بروز سکته و نارسایی احتقانی قلب
- پوکی استخوان: پرکاری تیروئید میتواند در توانایی تولید کلسیم توسط بدن اختلال ایجاد کرده و باعث شکننده شدن استخوان‌ها شود.
- مشکلات چشمی: در صورتی که بیماری درمان نشود میتواند منجر به از دست دادن بینایی شود.
- التهاب پوست
- طوفان تیروئیدی
سوالات متداول
- آیا فعالیت غده تیروئید و عدم تعادل در آن میتواند در زمان بارداری مشکل ساز باشد؟
کنترل غده تیروئید و تعادل در آن یکی از مهمترین عوامل در بارداری زنان است. بهتر است قبل از هرگونه اقدامی برای بارداری نسبت به وضعیت غده تیروئید اقدام کنید. فعالیت این غده میتواند عملکرد بخشهای مختلف بدن را در زمان بارداری تحت تاثیر قرار دهد. - پرکاری تیروئید را از چه راههایی میتوان درمان کرد؟
معمولا پزشکان با کمک دارو درمانی، جراحی، بتابلوکرها و ید درمانی میتوانند موجب درمان پرکاری تیروئید در بدن فرد شوند. - برای درمان تیروئید پرکار از چه داروهایی استفاده میشود؟
متی مازول، پروپیل تیواوراسیل از مهمترین داروهایی هستند که برای درمان تیروئید پرکار مورد استفاده قرار میگیرد. - چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به تیروئید پرکار قرار دارند؟
افرادی که سابقه خانوادگی دارند، افراد بالای ۶۰ سال، افراد مبتلا به کم خونی، مادرانی که به تازگی زایمان کردهاند و…بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند. - نشانههای تیروئید پرکار چیست؟
عدم تحمل گرما، عصبانیت، اختلال در خواب، کاهش وزن، لرزش دست، اسهال، اختلال در خلق و خو، گواتر و….. از نشانههای ابتلا به تیروئید پرکار هستند.
منابع:
در صورتی که به تازگی علائم پرکاری تیروئید را (مثل کاهش وزن بی علت، افزایش ضربان قلب، تعریق غیرطبیعی، تورم گلو و سایر علائم گفته شده در این مقاله) تجربه می‌کنید به پزشک متخصص مراجعه کنید و علائم خود را برای او شرح دهید تا درمان مناسب را برای شما به کار گیرد. برای رزرو نوبت ویزیت از پزشکان متخصص روی دکمه زیر کلیک کنید:
پرسش و پاسخ
مقاله کاربردی بود ممنون