سندرم پای بیقرار یا بیماری ویلیس اکبوم (Restless Legs Syndrome) یا (RLS) نوعی اختلال عصبی است که حالتی از مورمورشدن، سوزش، کشش، گزیدهشدن، خارش یا حرکت حشرات، بر پاها حس میشود. سندرم پای بی قرار معمولا آزارنده و ناراحتکننده است، به همین دلیل فرد برای تسکین آن میل غیرقابل کنترلی برای حرکتدادن پاها دارد. سندرم پای بیقرار با نام بیماری ویلیس اکبوم نیز شناخته میشود.
سندرم پای بیقرار، میل شدید در زمانی است که شما آرام هستید یا سعی می کنید بخوابید. جدی ترین نگرانی برای افراد مبتلا به بیماری ویلیس اکبوم این است که با خواب تداخل می کند و باعث خواب آلودگی و خستگی در طول روز می شود. سندرم پای بیقرار و محرومیت از خواب می تواند شما را در معرض خطر سایر مشکلات سلامتی از جمله افسردگی در صورت عدم درمان قرار دهد.
علائم سندروم پای بیقرار
احساسات و حالات مرتبط با سندرم پای بی قرار از احساسات عادیِ تجربه شده توسط افرادی که درگیر این اختلال نیستند، متمایز و متفاوت است. این موضوع طبقهبندیِ اینگونه افراد را بسیار دشوار و سخت میکند.
علامت اصلیِ این سندرم، میل به حرکتدادن پاها است. این نشانه در یک طرف بدن فرد رخ میدهد؛ اما هر دو طرف بدن را درگیر خود میکند. خصوصیات همراه با این علامت اصلی شامل موارد زیر است:
- احساساتی که هنگام استراحت یا زمانی که فرد بیحرکت است، شروع میشوند: این علامت در اغلب موارد پس از اینکه فرد درازکشیده یا برای مدت طولانی نشسته است، رخ میدهد. نشستن در ماشین و اتومبیل، هواپیما یا سینما از نمونه زمانهای است که علائم فرد ظاهر میشود.
- تسکین علائم با حرکتدادن و راهرفتن: علائم فرد مبتلا به سندرم پای بیقرار با تحرک و حرکت کاهش پیدا میکند. تکاندادن پاها، راهفتن از جمله روشهای کاربردی برای تسکین علائم و آرامسازی فرد است.
- تشدید علائم در عصر و شب: علائم معمولا در عصر یا شب شروع میشود. البته گاهی با فعالیت بیشتر یا برخی از وقایع زندگی این علائم بدتر میشوند. در برخی از موارد فرد به خواب میرود؛ اما با این مشکل از خواب بیدار میشود و در ادامهیِ خواب مشکل دارد.
- تکاندادن غیرارادیِ پاها در شب: گاهی فرد مبتلا به سندرم پای بیقرار با حرکت دورهای اندامها در خواب همراه است، این حرکت دورهای سبب میشود پاهای شخص در طول شب و زمان خواب، انقباض پیدا کنند و ناخودآگاه به اطراف پرت شود در نتیجه به اطراف لگد بزنند.
علائم و نشانههای سندروم پای بیقرار هر روز به یک نحو بروز نمیکند و از روزی به روز دیگر شدت و فراوانیِ آن متفاوت میشود. این علائم از فردی به فرد دیگر نیز متفاوت است. این بیماری در مواردی یکبار در هفته رخ میدهد، اما در موارد بسیار شدید علائم بیش از دوبار در هفته رخ میدهد.
علائم آزار دهنده سندروم پای بیقرار در اکثر مواقع در هر دو پا ظاهر میشود و معمولا در بالاتنه و بازوها بهندرت دیده میشود. گاهی افرادی که این سندرم را تجربه میکنند، نمیتوانند حالات ناخوشایند خود را بیان کنند.
مطالعه بیشتر: انواع اختلالات خواب، علائم، تشخیص و بهترین راهکارهای درمانی
آیا سندرم پای بیقرار خطرناک است؟
سندرم پای بیقرار خطرناک یا کشنده نیست، اما موارد شدید می تواند خواب را مختل کند (باعث بی خوابی می شود). اگر خواب خوبی ندارید، احتمالاً در طول روز احساس خستگی می کنید. ممکن است نتوانید در محل کار یا مدرسه تمرکز کنید و ممکن است روابط شخصی شما آسیب ببیند. سندرم پای بی قرار درمان نشده می تواند منجر به کاهش بهره وری کار شود و به طور بالقوه می تواند باعث افسردگی و اضطراب شود.
سندروم پای بیقرار و ام اس
سندوم پای بیقرار و ام اس مرتبط هستند. سندرم پاهای بیقرار یا RLS در بین افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس (MS) شایع تر است. آسیب عصبی ممکن است به توضیح ارتباط بین سندروم پای بیقرار و ام اس کمک کند. این دو بیماری همچنین علائم مشترکی دارند. به عنوان مثال، سندرم پای بیقرار می تواند بر خواب و خلق و خو تأثیر بگذارد. اختلالات خواب و تغییرات خلقی، مانند افسردگی، نیز از جمله علائم شایع ام اس هستند.
یک مطالعه نشان داد که برخی عوامل خطر ابتلا به سندروم پای بی قرار را در افراد مبتلا به ام اس افزایش می دهد. این عوامل عبارتند از:
- زن بودن
- داشتن علائم بیماری بیشتر
- داشتن ناتوانی های فیزیکی بالاتر
- داشتن ضایعات ستون فقرات ام اس
علاوه بر این، برخی از افراد مبتلا به ام اس ممکن است مشکلات خلق و خو مانند افسردگی را تجربه کنند. در نتیجه، آنها ممکن است از داروهای ضد افسردگی استفاده کنند که می تواند خطر ابتلا به سندرم پای بیقرار را افزایش دهد.
عوارض سندرم پای بیقرار
معمولاً در مراحل اولِ سندرم پای بیقرار، علائم در دورههایی که فرد تجربه میکند برای هفتهها یا ماهها افت پیدا میکند یا حتی ناپدید میشود و فرد به این نتیجه میرسد که بهبود یافته است؛ اما متاسفانه علائم مجددا شروع میشوند و حتی با گذشت زمان شدیدتر نیز میشوند.
سندروم پای بی قرار علاوه بر این وضعیت نارحتکننده، گاهی با عوارض دیگری نیز همراه است. این عوارض به شرح زیر است:
- تغییر در خلقوخویِ فرد
- نشستن زیاد و خواب در طول روز
- حافظهیِ ضعیف
- کاهش بهرهوری و بازدهی
- ابتلا به اختلالات خلقی همچون افسردگی و اضطراب
سندرم پای بیقرار در کودکان
سندرم پای بیقرار یک اختلال عصبی است که بر توانایی کودکان برای نشستن یا دراز کشیدن بدون حرکت تأثیر می گذارد. معمولاً در پاسخ به درد یا ناراحتی باعث نیاز غیرقابل کنترل به حرکت دادن پاها می شود. کودک شما ممکن است این احساس را به صورت درد، خزنده خزنده، خارش یا گزگز توصیف کند.
سندرم پای بی قرار در شب و هنگام خواب بدتر است، اما می تواند در دوره های طولانی سکون، مانند بی حرکت نشستن در مدرسه یا در ماشین نیز رخ دهد. درد و ناراحتی می تواند بیاید و برود و ممکن است هر شب اتفاق نیفتد. با کشش یا تکان دادن پاها، راه رفتن در اطراف یا پرت کردن در رختخواب می توان آن را تسکین داد یا تسکین داد.
تشخیص سندرم پای بیقرار در کودکان
تشخیص سندرم پای بیقرار در کودکان دشوار است؛ زیرا کودکان بهخوبیِ بزرگسالان توانایی توصیف علائم خود را ندارند. پزشک گاهی اوقات سندرم پی بیقرار کودکان را به اشتباه دردهای رشدی یا اختلال بیش فعالی تشخیص میدهد. برای تشخیص سندرم پای بیقرار در کودکان تا سن ۱۲ سالگی، معیارهای بزرگسالان باید رعایت شود:
- میل شدید به حرکت که معمولاً با احساسات عجیب و غریب همراه است
- علائم در شب بدتر می شود
- علائم زمانی ایجاد می شود که شما سعی می کنید آرام شوید یا بخوابید
- علائم هنگام حرکت کاهش می یابد
- علاوه بر این، کودک باید بتواند احساساتس در پا را با کلمات خود توصیف کند
در غیر این صورت، این موارد باید درست باشد:
- یک اختلال خواب بالینی برای آن سن وجود دارد
- یک والدین یا خواهر یا برادر بیولوژیکی مبتلا به RLS بودند
هر گونه کمبود غذایی باید برطرف شود. کودکان مبتلا به سندروم پای بی قرار باید از کافئین اجتناب کنند و عادات خوبی را قبل از خواب ایجاد کنند. در صورت لزوم، داروهایی که بر دوپامین، بنزودیازپینها و داروهای ضد تشنج تأثیر میگذارند، تجویز میشوند.
چه زمانی برای سندرم پای بیقرار باید به پزشک مراجعه کرد؟
بعضی از افرادِ مبتلا به سندرم پای بیقرار هیچوقت به دنبال ویزیت توسط پزشک متخصص نخواهند رفت؛ زیرا این دغدغهی ذهنی برای آنها وجود دارد که جدی گرفته نشوند یا پزشک او را فردی با مشکل اعصابوروان تلقی کند؛ اما این مشکل باید جدی گرفته شود.
این بیماری اگر درمان نشود بر عملکرد فرد در طول روز تاثیر گذاشته و سبب خوابآلودگیِ او میشود. عوارض ناشی از سندرم پای بی قرار تاثیرات تخریبکنندهی دیگری نیز بر زندگیِ فرد میگذارد و کیفیت زندگیش را بهشدت پایین میآورد. آزمایش خاصی برای این سندرم وجود ندارد، به همین خاطر تشخیص و ارزیابی توسط پزشک انجام میشود.
تشخیص سندروم پای بیقرار
هیچ آزمایشی وجود ندارد که بتواند سندرم پای بیقرار را تأیید یا رد کند. بخش بزرگی از تشخیص بر اساس توصیف شما از علائم خواهد بود. پنج معیار اصلی که پزشک در معاینهیِ خود برای تشخیص سندرم پای بی قرار استفاده میکند عبارتند از:
- نیاز یا اصرار فراوان و معمولا طاقتفرسا و غیرقابل تحمل برای راهرفتن و حرکتدادن پاها که در اکثر موارد با احساسات ناخوشایند، نامطلوب و ناراحتکنندهای همراه است.
- تمایل به حرکتدادن و جنباندن پاها در هنگام استراحت یا عدم تحرک ظاهر میشود یا حتی در این زمان شدت مییابد.
- فرد پاها را برای تسکین و آرامش تکان میدهد.
- نیاز به تکاندادن پاها در عصر یا شب شروع میشود و بهمرور شدت مییابد.
این نکته مهم است که چهار ویژگیِ بیان شده در متن بالا به دلیل شرایط پزشکی یا رفتاری دیگری نباشد. پزشک پس از بررسی سابقه پزشکی، خانوادگی و داروهای مصرفیِ فرد، معاینهای عصبی و فیزیکی انجام میدهد.
پزشک با بررسی آزمایش خون انجامشده سایر بیماریهای احتمالی که سبب ایجاد چنین علائمی میشوند را بررسی میکند. نارسایی کلیه، سطوح پایین آهن، و سایر علل اختلال خواب، مانند آپنه خواب و بارداری از جمله مواردی است که در آزمایش مورد بررسی قرار میگیرد. حدود ۲۰ درصد بانوان باردار علائم RLS را نشان میدهند که در اغلب موارد پس از زایمان ناپدید میشوند.
علت سندرم پای بی قرار چیست؟
بهطور کل هنوز هیچ علت مشخصی برای سندرم پای بیقرار بیان نشده است. محققان اعتقاد دارند که بیماری پای بیقرار احتمالا در اثر تغییرات و عدم تعادل هورمون دوپامین در مغز ایجاد میشود. این تغییرات شیمیایی سبب میشود که مغز پیامهایی برای کنترل حرکت ماهیچهها ارسال کند. بیماری پارکینسون نیز با دوپامین مرتبط است. این ممکن است توضیح دهد که چرا بسیاری از افراد مبتلا به پارکینسون، سندروم پای بی قرار نیز دارند. برخی از داروهای مشابه برای درمان هر دو بیماری استفاده می شود.
ممکن است ارتباطی بین سندروم پای بی قرار و سطوح پایین آهن در مغز وجود داشته باشد، حتی زمانی که آزمایش خون نشان می دهد که سطح آهن شما طبیعی است. این امکان وجود دارد که برخی از مواد مانند کافئین یا الکل باعث تحریک یا تشدید علائم شوند. سایر علل بالقوه شامل داروهایی برای درمان آلرژی، حالت تهوع، افسردگی و روان پریشی است.
سندرم پای بی قرار اولیه به یک بیماری زمینه ای مرتبط نیست. اما در واقع می تواند شاخه ای از یک مشکل سلامتی دیگر مانند نوروپاتی، دیابت یا نارسایی کلیه باشد. در این صورت، درمان بیماری اصلی ممکن است مشکلات این سندروم را حل کند. برخی از علتهایی که احتمال بروز سندروم پای بی قرار را بالا میبرند شامل موارد زیر است:
وراثت
گاهی اوقات اختلال سندرم پای بیقرار در خانوادهها دیده میشود؛ بهخصوص اگر پیش از ۴۰ سالگی ظاهر شود. محققان و دانشمندان با بررسی کروموزومها متوجه شدهاند که بر کروموزوم قسمتهایی وجود دارد که احتمالا سبب بروز سندرم پای بیقرار میشود. بیش از ۴۰ درصد از افراد مبتلا به سندرم پای بی قرار دارای سابقه خانوادگی این بیماری هستند. در واقع، پنج نوع ژن مرتبط با سندروم پای بی قرار وجود دارد.
سندرم پای بی قرار در بارداری
در دوران بارداری تغییرات هورمونی بهطور موقت وجود دارد. این تغییرات سبب بروز علائم و نشانههای سندرم پای بیقرار میشوند. این علائم بیشتر در ۳ ماهه آخر بارداری ظاهر میشوند. با این وجود در اغلب موارد نشانههای سندرم پای بی قرار در بارداری پس از زایمان تمام میشوند. سندرم پای بی قرار (RLS) یک اختلال خواب شایع است که ممکن است با بارداری مرتبط باشد. دلایل سندرم پای بیقرار در بارداری به خوبی درک نشده است. برخی از احتمالات عبارتند از کمبود ویتامین یا مواد معدنی، تغییرات هورمونی، یا فشار عصبی. مطالعات نشان داده است که شیوع این سندرم در بین زنان باردار بین ۱۰ تا ۳۴ درصد است. به طور معمول، بهبودی کامل علائم بلافاصله پس از زایمان وجود دارد. با این حال، در برخی از بیماران، آنها ممکن است پس از زایمان ادامه دهند.
چه کسانی بیشتر به سندرم پای بیقرار مبتلا میشوند؟
سندرم پای بیقرار در هر سنی احتمال بروز دارد؛ حتی در دوران کودکی این احتمال وجود دارد. البته این عارضه با بالارفتن سن بیشتر میشود. طبق تحقیقات انجامشده این سندرم در زنان شایعتر از مردان است. بهطور کل سندرم پای بیقرار یک مشکل پزشکی نیست؛ اما با این حال، گاهی اوقات با شرایط پزشکی مرتبط است. این شرایط عبارت است از:
- نوروپاتی محیطی: نوروپاتی ناشی از آسیب به اعصاب دست و پا است. در برخی موارد به دلیل بیماریهای مزمنی همچون دیابت و اعتیاد به الکل بروز میکند.
- کمبود آهن: کمبود آهن میتواند بر ایجاد یا بدترشدن سندرم پای بی قرار تاثیر بگذارد. اگر فردی سابقهیِ خونریزی از معده یا روده دارد، دورههای قاعدگی شدیدی را میگذراند یا بهطور مکرر خون اهدا میکند، احتمالا درگیر مشکل کمبود آهن است.
- نارسایی کلیه: نارسایی کلیه سبب کمبود آهن نیز میشود که در اکثر موارد با کمخونی همراه است. این مشکل سبب بدترشدنسندرم پای بی قرار میشود.
- ضایعات نخاع: آسیب نخاع با سندرم پای بیقرار مرتبط است.
- بیماری پارکینسون: افراد مبتلا به بیماری پارکینسون از داروهایی بهنام آگونیستهای دوپامینرژیک استفاده میکنند. این داروها فرد را در معرض خطر ابتلا به سندرم پای بیقرار قرار میدهد .
درمان سندرم پای بیقرار چیست؟
در واقع هیچگونه درمانی برای سندرم پای بیقرار وجود ندارد؛ اما برخی از علائم و نشانهها را میتوان با روشها و داروهایی درمان کرد. گاهی با یافتن علت بروز میتوان علائم آن را کنترل کرد. نوروپاتی محیطی، دیابت یا کم خونی (فقر آهن) از جمله بیماریهای مرتبط با این سندرم است که با کنترل آنها سندرم پای بیقرار نیز کنترل میشود.
بهترین دارو برای سندروم پای بیقرار
درمان بیماریهایِ مرتبط با سندرم پای بیقرار را میتوان با مصرف داروهایی درمان کرد. این داروها عبارتند از:
- مکملهای آهن
- داروهای ضدتشنج: داروهای ضدتشنج، داروهای خط اول برای مبتلایان به سندرم پای بیقرار است. سازمان غذاوداروی ایالات متحده (FDA) گاباپنتین انا کارویل را برای درمان سندرم RLS با درجه شدت متوسط تا شدید تایید کرده است. سایر داروهای ضدتشنج همچون پرگابالین توانایی کاهش اختلالات حسی و درد عصبی را دارند.
- داروهای دوپامینرژیک: این قبیل داروها دوپامین را در مغز فرد مبتلا افزایش میدهند. با افزایش این هورمون علائم سندرم پای بیقرار در شب کاهش مییابد. روپینیرول، پرامی پکسول و روتیگوتین از جمله داروهایی است که برای درمان سندرم RLS با درجه شدت متوسط تا شدید مورد تایید FDA است.
- مواد افیونی: متادون، کدئین، هیدروکودون یا اکسی کدون از نمونه داروهایی هستند که گاهی برای درمان افراد مبتلا به سندرم پای بیقرار با علائم شدیدتر تجویز میشود. این مدل داروها زمانی تجویز میشوند که فرد از مصرف سایر داروها نتیجه نگرفته باشد.
- داروهای بنزودیازپین: کلونازپام و لورازپام اغلب برای درمان اضطراب، اسپاسم عضلانی و بیخوابی تجویز میشوند. این داروها به فرد کمک میکنند تا خواب بهتر و آرامتری را تجربه کند.
درمان علائم خفیف تا متوسط سندرم پای بیقرار
افراد مبتلا به سندرم خفیف تا متوسط میتوانند با تغییر سبک زندگی و فعالیتهای زیر علائم را کاهش دهند:
- از مصرف الکل، نیکوتین و کافئین اجتناب کنند یا آن را کاهش دهند.
- برنامهیِ خواب روزانه را تغییر دهند.
- بهطور منظم ورزش کنند.
- ماساژ پاها یا حمام با آب گرم انجام دهند.
- از پد حرارتی یا کیسه یخ استفاده کنند.
- روکشهای مخصوص پا که برای افراد مبتلا به سندرم پای بیقرار طراحی شده است، استفاده کنند.
- تمرینات هوازی و کششیِ پا با شدت متوسط انجام دهند.
جمع بندی سندرم پای بیقرار
سندرم پاهای بیقرار یا (RLS) که به نامهای بیماری ویلیس-اکبوم اولیه و ایدیوپاتیک نیز شناخته میشود، نوعی اختلال عصبی است. در این اختلال عصبی احساسات ناخوشایند و ناراحتکنندهای در پاها حس میشود و بیمار برای آرامگرفتن میل غیرقابل مقاومتی برای حرکت دادن آنها دارد.
علائم سندرم پای بیقرار اغلب بعد از ظهرها یا عصرها ظاهر میشوند و این علائم معمولا در زمان استراحت شبانه شدت پیدا میکنند. نتیجهیِ این بیقراری اختلال شدید خواب است که فرد را در موقع خوابیدن یا خواب مجدد بعد از بیداری با مشکل مواجه میشود. بیماران با راهرفتن تسکین پیدا میکنند؛ اما متاسفانه معمولا با توقف و ایستادن این علائم اختلال مجدد عود میکند.
سندرم پاهای بیقرار بهعنوان نوعی اختلال خواب و حرکتی در نظر گرفته میشود؛ زیرا نشانههای آن در هنگام استراحت ایجاد میشود و فرد را مجبور میکند برای آرامش و التیام علائم، پاهایش را حرکت دهد.
این بیماری در هر سنی ممکن است آغاز شود و در زنان بیشتر از مردان رخ میدهد. اکثر افرادی که مبتلا به این بیماری میشوند میانسال یا مسن هستند و با بالاتررفتن سن علائمشان افزایش پیدا میکند و زمانبر میشود. سندرم پای بیقرار به طور کلی یک بیماری مادام العمر است که تقریبا هیچ درمانی برای آن وجود ندارد. درمانها معمولا سبب کاهش علائم آن میشوند. خودمراقبتی ساده و تغییر سبک و روش زندگی گاهی به تسکین علائم کمک میکند.
علاوه بر این داروها نیز به افراد زیادی که مبتلا به سندرم پای بی قرار هستند کمک میکند. وبسایت پزشک خوب با پزشکان حرفهای و خبره در خدمت افراد مختلف جامعه است. در این وبسایت شما در سریعترین زمان ممکن بدون خروج از خانه دسترسی به پزشکان و متخصصان مختلف خواهید داشت تا در درمان این سندرم کمکرسان شما شوند.
سوالات متداول
در اینجا به پرسش و پاسخ در مورد سندروم پای بیقرار پرداخته ایم.
برای سندروم پای بیقرار به چه دکتری باید مراجعه کرد؟
متخصصین مغز و اعصاب و ریه (که در طب خواب تخصص دارند) قادر به تشخیص و درمان سندرم پای بیقرار هستند. پزشک شما احتمالاً در مورد علائم، سابقه خانوادگی و سایر شرایط پزشکی احتمالی که می تواند به این سندروم مرتبط باشد سؤال می کند.
آیا سندروم پای بیقرار درمان دارد؟
هیچ درمان قطعی برای سندروم پای بی قرار وجود ندارد اما برخی از علائم را می توان درمان کرد. نرمش دادن ندام(های) آسیب دیده ممکن است تسکین موقتی ایجاد کند. گاهی اوقات علائم این سندروم را می توان با درمان یک بیماری مرتبط مانند نوروپاتی محیطی، دیابت یا کم خونی و فقر آهن کنترل کرد.
سندرم پای بیقرار در چه سنی شروع میشود؟
این سندرم میتواند در هر سنی ظاهر شود؛ اما بهطور کلی با افزایش سن شدیدتر میشود. شکل زودرس آن قبل از ۴۵ سالگی و گاهی در اوایل کودکی شروع می شود. علائم و نشانه های این شکل معمولاً با گذشت زمان به آرامی بدتر می شوند. شکل دیررس پس از ۴۵ سالگی شروع می شود و علائم و نشانه های آن با سرعت بیشتری بدتر می شوند.
چه چیزی باعث سندرم پای بیقرار میشود؟
گاهی اوقات، سندرم پای بیقرار با سایر شرایط پزشکی، مانند بیماری کلیوی در مراحل پایانی، کمبود آهن، نوروپاتی، مولتیپل اسکلروزیس (MS) یا بیماری پارکینسون همراه و مرتبط است. این سندرم حتی گاهی با بارداری ارتباط دارد و علائم آن در ۲۰ درصد از زنان باردار ظاهر میشود.
با این وجود، علت یا علل آن ناشناخته است .البته با تحقیقات انجامشده، ژنتیک در ابتلا به این بیماری دخیل دانسته شده است. بین ۴۰ تا ۹۰ درصد افراد مبتلا به سندرم پای بیقرار، حداقل یکی از بستگان درجه اولشان مبتلا به این بیماری بوده است.
منابع: mayoclinic, nhs, clevelandclinic, sleep foundation, webmd, healthline
پرسش و پاسخ
سپاسگزارم
من هم این مشکل را دارم، ممنون از مطلبتون