یکی از اصول مهم و بنیادین در تاثیر گذاری جلسات رواندرمانی اصل رابطه درمانی است. رابطه درمانی به ارتباط میان روانشناس و مراجع اشاره دارد. هر چه ارتباط میان روانشناس با مراجع سالم تر و عمیق تر باشد، جلسات رواندرمانی تاثیر گذاری بیشتری خواهند داشت. گاهی اوقات طی جلسات رواندرمانی به دلیل فضای خاص حاکم بر جلسات و گفتگو حول محور مهمترین مشکلات و مسائل افراد ممکن است مراجع عاشق روانشناس خود شده یا به او وابستگی پیدا کند. همچنین ممکن است روانشناس به مراجع خود ابراز علاقه کند. طبق اخلاقیات در روانشناس و چارچوب رابطه درمانی، رابطه با روانشناس و هرگونه رابطه مشاور و مراجع فراتر از رابطه درمانی مجاز نیست.
رابطه درمانی چیست؟
رابطه درمانی به شکلی از ارتباط میان روانشناس و مراجع اشاره دارد که طی آن یک فضای امن، اخلاقی و حرفه ای شکل گرفته و مراجع به بیان مهمترین و درناک ترین مسائل خود می پردازد. در این رابطه روانشناس تمام توان خود را به کار خواهد گرفت تا با استفاده از دانش و تخصص خود بهترین همراهی با مراجع را برای رسیدن به تجربه شرایطی بهتر بکار بگیرد.
اطلاعات بیشتر: روانشناسی بالینی چیست؟ روانشناس بالینی به چه کسی گفته میشود؟
ویژگی های رابطه مشاور و مراجع
رابطه درمانی میان مراجع و روانشناس یا به عبارتی رابطه درمانی میان آن ها برای آن که به شکلی اخلاقی و سالم شکل بگیرد، ویژگی هایی دارد که در ادامه درباره آن ها صحبت کرده ایم:
- همدلی: همدلی عبارت است از توانایی و هنر گوش دادن به صحبت های مراجع و تلاش برای فهم و درک آنچه فرد در حال توصیف آن است.
- اصالت: روانشناس در رابطه خود با مراجع باید با صراحت و شفافیت رفتار کند. اصالت در رابطه درمانی به معنای عم پنهان کاری و دروغ گفتن در مورد توانایی های روانشناس به مراجع است
- پذیرش: روانشناس باید مراجع را همانطو که هست بپذیرد، در طول یکروز ممکن است افراد متفاوت با مشکلات، دیدگاه ها و گرایشات مختلفی به روانشناس مراجعه کنند. روانشناس برای شکل دادن یک رابطه درمانی سالم و کامل باید افراد مراجعه کننده را همانطور که هستند، بپذیرد.
- عدم قضاوت: از اصول مهم رابطه درمانی عدم قضاوت مراجعان و روایت هایی است که از رفتارها و اعمال خود می کنند. رونشناس به هیچ وجه نباید مراجع را مورد قضاوت و پیش داوری قرار دهد.
- رازداری: روانشناس در طی جلسات درمانی خود با مراجع ممکن است رازهایی را بشنود که مراجع تا کنون به هیچ کس جز او نگفته است. بنابراین لازم است تا روانشناس در چهارچوب رابطه درمانی نسبت به حفظ و رعایت رازداری حساس باشد.
برای مطالعه بیشتر مطلب ویژگی های مشاور و روانشناس خوب را بخوانید
چرا روانشناس نمی تواند با مراجع خود دوست باشد؟
روانشناسان غالبا با مراجعان خود رابطه نزدیک اما از نظر اخلاقی حرفه ای برقرار می کنند. چرا که بدون برقراری یک رابطه نزدیک و عمیق با مراجع امکان دستیابی به دنیای روانی او و درک مشکلاتش تا حدی غیر ممکن خواهد بود. مراجع و روانشناس، در طول جلسات درمانی، در اتاقی نشسته و در مورد موضوعات بسیار شخصی گفتگو می کنند، اما باید توجه داشت در حالی که روانشناس ممکن است نسبت به درمانگر خود احساس دوستانه داشته باشد، اما به هیچ عنوان اجازه برقراری یک رابطه دوستانه با مراجع خود نخواهد داشت چرا که آن وقت ارتباط میان روانشناس و مراجع از نظر حرفه ای و اخلاقی تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.
برای حل مشکلات خود می توانیداز بهترین روانشناس تهران کمک بگیرید
روابط چند گانه مشاور و روانشناس
طبق نظر انجمن روانشناسی آمریکا به هر گونه رابطه میان روانشناس و مراجع که خارج از چهارچوب اصول اخلاقی و حرفه ای تعین شده توسط نظام نامه های اخلاقی باشد، روابط چند گانه گفته می شود. روابط چند گانه زمانی اتفاق می افتند که روانشناس و مراجع به طور همزمان در دو نوع رابطه متفاوت باشند. مانند ابراز علاقه مراجع به مشاور یا روانشناسی که اقدام به ایجاد رابطه دوستی با مراجع خود می کند. یکی از دلایل ممنوعیت روابط چندگانه این است که مشکلات مربوط به روابط دیگر وارد جلسه درمانی خواهد شد و رتباط درمانی را به خطر خواهد انداخت. انواع روابط چند گانه عبارت اند از:
- رابطه چند گانه اجتماعی: دوستی مراجع و رواندرمانگر
- رابطه چند گانه شغلی: همکار بودن روانشناس و مراجع
- رابطه چند گانه تجاری: شراکت مراجع و روانشناس در موقعیت های تجاری
- رابطه چند گانه مشترک: شرکت کردن مشاور و مراجع در موقعیت هایی خارج از اتاق درمان به شکل مشترک
- رابطه چند گانه نهادی: زمانی که روانشناس علاوه بر مشاور، در یک نهاد یا سازمان مقام دارد. مانند روانشناسی که هم مشاور یک زندانی و هم ارزیاب کننده آزادی زندانیان است
- رابطه چند گانه قانونی: مشاور یا مراجع در موقعیت های قانونی باهم ارتباط دارند مانند شاهد در دادگاه
- رابطه چند گانه نظارتی: روانشناس به عنوان آموزش دهنده یا ناظر مراجع است مانند رابطه استاد و دانشجو
- رابطه چند گانه آنلاین یا اینترنتی: مراجع در رسانه های اجتماعی مانند فیس بوک، توییتر و اینستاگرام با روانشناس خود در ارتباط است
- رابطه چند گانه جنسی: روانشناس و مراجع درگیر یک رابطه جنسی یا عاشقانه هستند
از دست ندهید: چگونه یک روانشناس خوب پیدا کنیم؟ نحوه تشخیص روانشناس خوب
عشق درمانگر به مراجع، انتقال و انتقال متقابل
در کنار علاقه ای که مراجع می تواند به تراپیست خود پیدا کرده یا رفتارهایی انجام دهد که اشتباه هستند، روانشناس هم ممکن است دست به انجام رفتارهای غیر حرفه ای بزند که دانستن آن ها کمک می کند تا در انتخاب روانشناس دقت لازم را داشته باشید. رابطه روانشناس و بیمار دارای چارچوب درمانی و اخلاقی است که این چارچوب بر انجام رفتارهای حرفه ای و عدم رفتارهای آسیب زا توسط روانشناس تاکید دارد. زنگ خطر های رابطه مشاور و مراجع عبارت است از:
- عدم رازداری جز در موارد احساس خطر نسبت به مراجع یا اطرافیان او
- عدم تجاوز به حریم خصوصی مراجعان
- عدم لمس یا بغل کردن مراجع توسط روانشناس بدون اجازه او
- ندادن احساس گناه یا شرم و قضاوت گفته های مراجع
- اقدام به دادن مشاوره به مراجعان بدون مجوزهای تخصصی وقانونی
- صرف زمان بیشتر برای صحبت درباره خود تا مشکلات و گفته های مراجع
- توصیه های غیر علمی به جای نظرات تخصصی و علمی
- پیشنهاد دوستی یا رابطه توسط روانشناس به مراجع
- ارائه رواندرمانی به دوستان نزدیک یا خانواده مراجع
- سو استفاده جنسی روانشناس از مراجع
- مشاوره دادن به دوستان و اعضای خانواده
یک روانشناس خوب می تواند به بهبود شرایط زندگی شما کمک کند
انتقال بین مراجع و درمانگر
طبق نظر رویکرد روانکاوی روانشناس نباید هیچ جنبه ای از خود را برای مراجعانش آشکار کند، چرا که این اتفاق می تواند بر روند رواندرمانی تاثیر بگذارد. با این حال ممکن است در طول جلسات و با رعایت تمام نکات حرفه ای پدیده انتقال رخ دهد.
در پدیده انتقال، مراجع احساساتی را به روانشناس ابراز می کند که در روابط گذشته خود نسبت به یکی از افراد مهم زندگی خود مثل پدر، مادر یا همسر داشته است. مانند مراجعی که خشم به مادر خود را به روانشناس ابراز می کند. چنانچه پدیده انتقال توسط روانشناس یا روانکاو کشف و بررسی نشود، می تواند مانعی برای ادامه جلسات رواندرمانی باشد.
انتقال متقابل شرایطی مشابه پدیده انتقال است، با این تفاوت که در انتقال متقابل این روانشناس است که احساساتی که به افراد زندگی خود در گذشته داشته است را نسبت به مراجع ابراز می کند. مانند زمانی که صحبت های مراجع باعث یاد آوری رفتارهای پدر روانشناس می شود و او را ناخودآگاه عصبانی می کند.
مطالعه بیشتر: به روانشناس چه بگوییم؟ در اولین جلسه مشاوره چه بگوییم
دلایل وابستگی به روانشناس
از آنجا که رابطه درمانی بین مراجع و روانشناس رابطه ای نزدیک و در بر دارنده احساسات وعواطف عمیق است. تعجب آور نخواهد بود که بعضی مراجعان نسبت به روانشناس خود ابراز علاقه پیدا کنند. از دلایلی که میتواند باعث وابستگی و ابراز علاقه مراجع به مشاور شود می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس کامل یا بی نقص بودن و برداشتی غیر واقع بینانه از روانشناس
- روانشناس ممکن است مراجع را به یاد یک شریک عاطفی قدیمی بیاندازد
- احساس امنیت و راحتی در جلسات درمانی و اشتباه گرفتن این حس با عشق به روانشناس
- جذابیت روانشناس برای مراجع به دلیل همدلی که در جریان درمان اتفاق می افتد
- تنهایی زیاد مراجع یا نداشتن روابط صمیمی می تواند منجر به علاقه به مشاور شود
- نیازهایی که در روابط قبلی ارضا نشده و در طی جلسات درمورد آن ها صحبت می شود و احتمال شکل گیری پدیده انتقال
مقاله مفید: آیا روانشناس پزشک است و میتواند دارو تجویز کند؟
دوستی مشاور و مراجع بعد از درمان
برقراری رابطه دوستانه در طول جلسات رواندرمانی و تا مدتی بعد از آن نباید اتفاق بی افتد. نظام نامه اخلاقی سازمان روانشناسی و مشاوره ایران، برقراری رابطه دوستی میان مراجع و روانشناس را تا مدت زمان دو سال پس از اتمام درمان غیر اخلاقی و بر خلاف رفتار حرفه ای می داند. انجمن روانشناسی آمریکا هم ذکر می کند که طی مدت دو سال بعد از اتمام آخرین جلسه رواندرمانی، مراجع و روانشناس حق داشتن هیچگونه ارتباطی ندارد و برقراری رابطه دوستانه را پس از گذشت دوسال بدون مشکل می داند.
به طور کلی دوست شدن با روانشناس سابق میتواند چالش برانگیز باشد، چرا که او از نقاط تاریک، رازها و افکار مراجع با خبر است. در چنین شرایطی زمینه های زیادی برای سو تفاهم و شکل گیری اختلاف وجود خواهد داشت.
مطلب مرتبط: فرق روانشناس و روانپزشک چیست و با روانکاو چه تفاوتی دارند؟
اگر عاشق روانشناسم شدم چه کنم؟
اگر احساس وابستگی به روانشناس خود داشتید، می توانید برخی اقدامات را انجام دهید.
احساسات خود را بپذیرید
بسیاری از مراجعان سعی می کنند با قضاوت منفی خود این احساسات را انکار کنند یا نادیده بگیرند. اما این رویکرد مفید نیست. او توضیح می دهد که سرکوب احساسات باعث از بین رفتن آنها نمی شود؛ در عوض، در واقع می توانند قوی تر شوند. اولین قدم شما این است که سعی کنید احساسات خود را نسبت به درمانگر خود به رسمیت بشناسید و بپذیرید. از آنجا، می توانید بفهمید که چگونه به جلو حرکت کنید.
با درمانگر خود صحبت کنید
مهم نیست که چقدر ناخوشایند به نظر می رسد، به درمانگر خود اطلاع دهید که این احساسات را دارید. درمانگر باید این را بداند تا بتواند از آنها در درمان استفاده کند تا بفهمد چرا این احساسات رخ داده‌اند و بینش‌هایی در مورد نحوه مدیریت آنها ارائه دهد. این کار می تواند راهی عمیق برای مراجعان باشد تا بیشتر خود و روابط صمیمانه شان را درک کنند.
نمی دانید چگونه در مورد وابستگی عاطفی به مشاور خود صحبت کنید؟ این مکالمه را امتحان کنید: “چیزی وجود دارد که من از آن آگاه شده ام و صادقانه بگویم، مطرح کردن این موضوع برایم ناخوشایند یا دشوار است. اما فکر می‌کنم بسیار مهم است که این موضوع را با شما به اشتراک بگذارم تا بتوانید به من کمک کنید تا بدانم در مورد آن چه کنم.”
احساسات به درمانگرتان را بررسی کنید
این موضوع را در رابطه امن و چارچوب درمانی بررسی کنید. احساسات عاشقانه در مورد درمانگر شما ممکن است نتیجه نیازهای برآورده نشده در روابط عاشقانه باشد که خارج از درمان رخ می دهد. اما دلایل احتمالی زیادی وجود دارد (همانطور که در بالا ذکر شد). این تجربه را با درمانگر خود در میان بگذارید تا ریشه آن را در یک محیط امن و بدون قضاوت بشناسید و بر این اساس آن را حل کنید. با اجتناب از شفافیت یا صداقت در جلسات درمانی خود، فقط اوضاع را برای خود سخت می کنید؛ جلسات درمانی برای پرداختن به مسائل شماست.
مطالعه بیشتر: چه زمانی به روانشناس مراجعه کنیم؟ ۱۵ دلیل مراجعه به روانشناس
سوالات متداول
در این بخش سعی کردیم تا به سوالات پر تکرار شما درباره رابطه مراجع و روانشناس پاسخ دهیم.
آیا می توان روانشناس خود را در فضای مجازی دنبال کرد؟
دستورالعمل های اخلاقی به طور مشخص دوستی با مراجعان را در رسانه های اجتماعی منع نکرده است. با این حال، برقراری ارتباط دوستانه روانشناس و مراجع در صفحات مجازی توسط انجمن روانشناسی آمریکا منع شده است.
آیا وابستگی عاطفی به مشاور طبیعی است؟
احساس وابستگی به روانشناس می تواند نشانه ای از انتقال باشد، و طبیعی است که درجریان رواندرمانی احساستی به روانشناس داشته باشید. اما باید به یاد داشته باشید که این احساس نباید به دوستی و رابطه نزدیک با مشاور منجر شود.
آیا می توان با روانشناس خود دوست شویم؟
انجمن روانشناسی آمریکا و سازمان روانشناسی و مشاوره ایران توصیه می کنند که دوستی روانشناس و مراجع اتفاق نیفتد. چرا که رابطه مراجع و مشاور یک رابطه اخلاقی و حرفه ای در جهت کمک به افراد برای حل مشکلاتشان است.
آیا روانشناس می تواند از مراجع خود هدیه بگیرد؟
قبول هدیه توسط روانشناس در طی جلسات رواندرمانی مناسب نمیباشد، چرا که ممکن است در رابطه درمانی بین روانشناس و مراجع تاثیر بگذارد و روند جلسات را به حاشیه ببرد.
آیا روانشناس می تواند با مراجع خود ازدواج کند؟
ازدواج روانشناس و مراجع از نظر اخلاقی و حرفه ای کار درستی نیست.چرا که روانشناس از با آگاهی از ضعف ها و نقص های مراجع خود وارد یک زندگی شده و مراجع نیز دیدی غیر واقعی از روانشناس خود دارد چرا که او را تنها در جلسات مشاورهملاقات کرده است و او رانمی شناسد. این عوامل می تواند ازدواج و زندگی مشترک را با مشکلات فراوانی مواجه کند.
آیا روانشناس می تواند مراجع خود را بغل کند؟
هر گونه لمس و تماس فیزیکی به خصوص بدون اجازهو خواست مراجع غیر اخلاقی و غیر قانونی است. بغل کردن مراجع توسط روانشناس از زنگ خطر های روابطه درمانی است.
منابع: Verywellmind, goodtherapy, psychcentral, psychologytoday
پزشک خوب، سامانه رزرو “آنلاین” روانشناس و روانپزشک و سایر حوزه های پزشکی و سلامت، به شما کمک می‌کند بهترین متخصصان را در محدوده زندگی خود در سراسر کشور، انتخاب نموده و وقت خود را بصورت آنلاین رزرو کنید.
من هم متاسفانه عاشق روانشناسم شدم، ممنون از مطلبتون