تا به حال به این موضوع فکر کرده اید که تمام موفقیت هایتان شانسی است؟ یا شما به اندازه کافی برای رسیدن به جایگاهی که دارید تلاش نکرده و شایسته آن نیستید؛ در حالی که برای موفقیت هایتان تلاش کرده و افراد توانمندی هستید. افراد مبتلا به سندرم ایمپاستر دائما به این موضوع فکر می کنند که به اندازه کافی موفق نیستند؛ و احساس خوبی نسبت به توانایی ها و موفقیت های خود ندارد. افراد دارای سندرم ایمپاستر یا سندروم بی کفایتی دارای عزت نفس پایین بوده و اضطراب بالایی را تجربه می کنند؛ این افراد نسبت به موفقیت ها و دستاورد های خود احساس بی کفایتی شدیدی دارند. در ادامه مطلب درباره سندرم ایمپاستر، نشانه ها، دلایل و درمان آن صحبت کرده ایم.
منظور از سندرم ایمپاستر چیست؟
سندرم ایمپاستر (imposter syndrome)، سندرم بی کفایتی، سندرم فریبنده، سندروم وانمودگرایی، یا سندروم سندروم خود ویرانگری برای نخستین بار توسط دو روانشناس بالینی، به نام های پائولین رز کلنس و سوزان ایمز و در سال ۱۹۷۸ شناسایی و نامگذاری کردند. سندرم ایمپاستر در روانشناسی، یک تحریف شناختی است که در آن افراد در عین عملکرد بالا و موفقیت قابل قبول، احساس اضطراب، بی کفایتی و عدم عزت نفس را تجربه کرده و موفقیت های خود را ناشی از تلاش و پشتکار نمی دانند. افراد مبتلا به سندرم ایمپاستر خود را فریب کار و متقلب دانسته و به توانایی هایشان شک دارند. افراد با سندروم ایمپاستر هیچ گاه از پیشرفت های خود احساس لذت نمی کنند چرا که خود را شایسته آن پیشرفت و موفقیت نمی دانند. احساس اعتماد بسیار پایین داشته و خود را متقلب می دانند. سندرم ایمپاستر یک اختلال روانی نبوده و در طبقه بندی اختلالات جایی ندارد.
برای آشنایی با یکی دیگر از مفاهیم روانشناسی مطلب: سندروم استکهلم چیست؟ علائم، علت انواع و درمان سندرم استکهلم را بخوانید
ایمپاستر در لغت به معنای فردی است که به قصد فریب دیگران هویت خود را جعل کرده و کلاهبرداری می کند. اما سندرم ایمپاستر یا خود ویرانگری که مفهومی روانشناسی است اشاره به افرادی دارد که خودشان را بیش از حد دست کم گرفته و فکر می کنند دیگران را فریب داده اند در حالی که در واقع چنین اتفاقی رخ نداده است. این افراد توانایی هایی خود را ناقص دانسته و موفقیت هایشان را محصول شانس و تقدیر می دانند.
دسترسی آسان به بهترین روانشناس تهران!
سندرم ایمپاستر و تفاوت های جنستی
با وجود اینکه پائولین رز کلنس و سوزان ایمر واژه سندرم ایمپاستر یا فریبکار را برای توصیف زنان و رفتار های خیانت آمیز آنان در نظر گرفته بودند، تحقیقات انجام شده بعدی نشان می‌دهد که بین وقوع سندرم ایمپاستر و احساس فریب دادن دیگران و بی کفایتی تفاوتی میان زنان و مردان وجود ندارد. در واقع زنان و مردان هر دو تقریبا به یک اندازه ممکن است موفقیت های خود را نادیده گرفته و آن ها را ناشی از شانس و نه توانایی های خود بدانند.
همچنین بخوانید: افسردگی بعد از موفقیت چیست؟ چرا احساس پوچی میکنیم؟
نشانه های سندرم ایمپاستر
همه افراد گاهی اوقات ممکن است احساساتی به خود داشته باشند که شبیه به سندرم ایمپاستر باشد، بنابراین آشنایی با ویژگی ها و نشانه های سندروم ایمپاستر می تواند بسیار کمک کننده باشد. شایع ترین نشانه های سندرم ایمپوستر عبارت اند از:
- شک داشتن به خود و توانایی ها
- افکار و رفتار های خود تخریب
- کم اهمیت جلوه دادن فعالیت های خود
- نسبت دادن موفقیت و دستاورد ها به عوامل بیرونی
- از بین بردن ارزش موفقیت های خود
- مشخص کردن انتظارات غیر واقعی
- ترس دائمی نسبت به برآورده نکردن انتظارات
- دلمشغولی دائمی در مورد فریب دادن دیگران
- نادیده گرفتن پیشرفت های خود
- ناتوانی در ارزیابی واقعی شایستگی و مهارت های خود
- تعیین اهداف بسیار چالش برانگیز
دلایل سندرم ایمپاستر
ریشه ابتلای افراد به سندروم ایمپاستر می تواند در عوامل مختلفی باشد. بررسی های انجام شده نشان داده است که سندرم ایمپاستر می تواند در نتیجه یکی از عوامل خانوادگی، ژنتیکی و محیطی باشد. علت های ایجاد سندروم ایمپاستر عبارت اند از:
- والدین سخت گیر
- خانواده سرزنش گر
- فشار های اجتماعی
- احساس عدم تعلق
- فعالیت جدید
- ویژگی های شحصیتی
والدین سخت گیر
والدینی که بیش از حد منتقد بوده و قوانین سخت گیرانه ای برای فرزندان خود وضع می کنند می توانند زمینه را برای بروز سندرم ایمپاستر فراهم کنند. والدین سخت گیر به جای حمایت از هرگونه موفقیت هرچند کوچک اما تاثیر گذار بر سلامت روان فرزندان، موفقیت ودستاورد های آنان را کم و ناچیز شمرده و با مقایسه کردن آن ها با دیگر افراد احساس بی کفایتی را در آن ها افزاش می دهند.
مطلب مفید: اختلال شخصیت وسواسی جبری و درمان آن
خانواده سرزنش گر
بزرگ شدن و رشد در خانواده هایی که نسبت به موفقیت ها بی تفاوت بوده و هر دستاوردی را بی ارزش تلقی کرده یا آن را ناشی از هر عاملی غیر از توانایی های افراد بدانند؛ می تواند زمینه ساز ایجاد سندروم ایمپاستر باشد. در بزرگ شدن، والدین یا سایر اعضای خانواده ممکن است تأکید زیادی بر موفقیت داشته باشند یا بیش از حد انتقاد کنند.
مطلب مرتبط: طرحواره معیارهای سختگیرانه چیست؟ از نشانه ها تا درمان
فشارهای اجتماعی
رفتار های محیط پیرامون افراد و اجتماعی که او با آن ها در ارتباط است میتواند در شکل گیری سندروم ایمپاستر در افراد موثر باشد. گروه همسالان ممکن است افراد را ناتوان توصیف کرده و پیشرفت های او را سطحی و اتفاقی بدانند. محیط اطراف فرد ممکن است احساس بی ارزشی افراد نسبت به خود را تقویت کرده و عزت نفس آن ها مورد تهدید قرار دهند.
احساس عدم تعلق
بخشی از شکل گیری سندروم ایمپاستر یا خودویرانگری در افراد ممکن است ناشی از احساس عدم تعلق و طرد شدن توسط دیگران باشد. آن ها فکر می کنند که دلیل طرد شدن آن ها نقص ها و ناتوانی هایشان است. در نتیجه نسبت به خود و مهارت ها و آنچه برای بدست آوردنش تلاش کرده اند احساس عدم کفایت می کنند.
فعالیت جدید
شروع یک فعالیت، همکاری یا کار جدید در یک دانشگاه، شرکت یا جمعی که به تازگی به آن وارد شده ایدممکن است احساس عدم تعلق به آن محیط را در شما ایجادکند. و میل شدید به موفقیت در کنار ورود تازه و تجربه کم ممکن است زمینه ساز سندرم ایمپاستر باشد.
ویژگی شخصیتی
برخی از تیپ های شخصیتی که افراد با آن ها متولد شده و رشد یافته اند به شکلی هستند که فشار ها، شکست ها و احساسات منفی را بیشتر از سایرین درونی می کنند. در نتیجه عزت نفس ضعیفی خواهند داشت که توانایی های خود را ندیده و می تواند دلیلی برای ایجاد سندروم ایمپاستر در افراد باشد. ویژگی های شخصیتی تاثیر گذار بر بروز سندرم ایمپاستر عبارت اند از:
- خودکارآمدی پایین: خودکار آمدی عبارت است از باور افراد نسبت به توانایی و مهارت های خود. افراد دارای سندرم ایمپاستر احساس خود کار آمدی و خود باوری ضعیفی دارند. این افراد توانایی های خود را زیر سوال برده و آن ها را ناکافی می دانند. درنتیجه هنگام کسب یک موفقیت احساس می کنند که با فریب کاری به آن موفقیت دست پیدا کرده اند.
- کمال گرایی: ویژگی های کمال گرایانه نقش مهمی در ایجاد سندرم ایمپاستر دارد. افراد کمالگرا استاندارد های زیاد و سختی را برای خود تعیین می کنند که دستیابی به آن ها سخت وبعضا غیر ممکن است. در چنین شرایطی ممکن است کسب هر موفقیتی در زندگی خود را بی ارزش بدانند.
- روان‌رنجوری: افراد روان‌رنجور با احساسات مضطرب گونه ای که تجربه می کنند، ممکن است آماده ابتلا به سندرم ایمپاستر باشند. این افراد شکست های کوچک و تقریبا بی اهمیت را بسیار بزرگ جلوه داده و خود را نالایق و بی کفایت می پندارند.
خواندن این مطلب را از دست دهید: خودباوری چیست؟ چگونه می‌توانم مهارت خودباوری را تقویت کنم؟
انواع سندرم ایمپاستر
سندرم ایمپاستر دارای انواع مختلفی است که هر کدام ویژگی های خاص خود را دارند. انواع مختلف سندروم ایمپاستر عبارت اند از:
- کمال گرا
- ابر قهرمان مرد/زن
- ساده انگار
- متخصص
- تفرد گرا
- سخت گیر
سندرم ایمپاستر کمال گرا
همانطور که از نام این نوع از انواع مختلف سندروم ایمپاستر مشخص است، این افراد همه کار ها را باید بدون نقص انجام دهند. سخت گیری بسیار زیاد و افراطی نسبت به خود و کار هایشان دارند. افراد کمال گرا همیشه تشنه موفقیت بیشتر و نتایج بهتر هستند. افراد کمال گرا بدون توجه به میزان سختی و حجم کار احساس نارضایتی داشته و اهداف بلند پروازانه برای خود تعیین می کنند.
برای مطالعه بیشتر: کمالگرایی چیست و چه علتی دارد؟ نشانه ها و درمان آن
سندرم ایمپاستر ابر قهرمان
این افراد شکلی از سندرم ایمپاستر را بروز می دهند که در آن برای اثبات توانایی های خود و کاهش احساس فریبکار بودن بیش از حد تلاش می کنند و برای کسب احساس اطمینان نسبت به خود و کسب اعتبار نزد دیگران دست به اضافه کاری و انجام کار های فراتر از توانایی معمولی خود می زنند.
سندرم ایمپاستر ساده انگار
افراد ساده انگار زمانی که یکبار کاری را با موفقیت انجام داده اند، این احساس را دارند که مجددا و در موقعیت های دیگر و مشابه به همان شکل می توانند کار را انجام دهند. چیزی که باعث می شود آن ها در دسته افراد دارای سندرم ایمپاستر جا بگیرد این است که آن ها در مواجه با شکست در انجام کاری که قبلا انجام داده اند احساس بی کفایتی می کنند. بدون توجه به این موضوع که با کمی تلاش بیشتر ممکن بود بتوانند آن کار را مجددا انجام دهند. این افراد خود را به شدت سرزنش خواهند کرد. این افراد در انجام کار ها معمولا هیچ کمکی از دیگران نمی گیرند.
سندرم ایمپاستر فرد گرا
افراد دارای سندرم ایمپاستر از نوع تفرد گرا مانند افراد ساده انگار، در انجام مسئولیت ها و کار های خود از دیگر افراد کمک نمی گیرند و نیازی به دریافت حمایت از دیگران نمی کنند. و هنگام شکست در کار هایی که به تنهایی نمی توانند از پس آن ها بر بیایند این شکست را ناشی از بی کفایتی و نقص توانایی های خود درنظر می گیرند.
سندرم ایمپاستر سخت گیر
افراد سخت گیر برای انجام هر کار آنقدر به دنبال تشریفاتی از جمله کسب مدارک مربوطه می شوند که به احتمال زیاد در به سرانجام رساندن کارهای خود دچار مشکل شده و اگر هم موفقیتی را کسب کنند آن را شانسی و احتمالی در نظر می گیرند. این افراد معمولا دانش خود را به اندازه ای کافی نمی دانند که کار های محوله را با موفقیت پشت سر بگذارند.
مطلب مرتبط: طرحواره نقص و شرم یا تله بی ارزشی چیست؟ نشانه ها، علل و درمان
سندرم ایمپاستر و اضطراب اجتماعی
سندرم ایمپاستر و اضطراب اجتماعی ممکن است همپوشانی داشته باشند. به عنوان مثال، یک فرد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی ممکن است احساس کند که توانایی های او کافی نبوده و لایق جایگاه و موفقیتی که کسب کرده است، نیست. افراد درای سندرم ایمپاستر به دلیل عزت نفس آسیب دیده ممکن است نسبت به حضور در جمع احساس بدی داشته و اضطراب زیادی را تجربه کنند. همچنین افراد دارای اضطراب اجتماعی ممکن است احساس عدم تعلق به یک جمع داشته باشند.
در حالی که اضطراب اجتماعی میتواند به سندروم ایمپاستر یا خودویرانگری دامن بزند، اما به این معنا نیست که هر فردی که سندروم ایمپاستر را تجربه می‌کند، اضطراب اجتماعی داشته باشد و یا برعکس. افراد بدون اضطراب اجتماعی نیز می توانند کمبود عزت نفس و احساس شایستگی را احساس کنند. سندرم ایمپاستر اغلب باعث می شود که افراد بدون اضطراب اجتماعی و غیر مضطرب نیز وقتی در شرایط قرار می گیرند که احساس بی کفایتی کنند، اضطراب زیادی را تجربه کنند.
تفاوت سندرم ایمپاستر با فروتنی چیست؟
افراد دارای رفتار های فروتن شکل احساس بدی به خود نداشته، عزت نفس بالایی دارند، موفقیت های خود را نتیجه توانایی و تلاش های خود می دانند. افراد فروتن به هیچ عنوان خود را دست کم نگرفته و احساس فریب دادن دیگران را ندارند؛ این افراد در واقع هیچ علاقه ای به خود نمایی و فخر فروشی ندارند. اما در مقابل افراد دارای سندرم ایمپاستر یا سندروم بی کفایتی دائما خود را سرزنش کرده، عزت نفس به شدت آسیب دیده ای دارند و دستاورد های خود را نتیجه توانایی و تلاش خود نمی دانند.
عوارض سندرم ایمپاستر
سندرم ایمپاستر یا سندروم بی کفایتی می تواند با تاثیر به روی بخش های مختلف زندگی افراد آن ها را به سمتی ببرد که دچار عوارض روانی و اجتماعی بشوند. از جمله عوارض سندرم ایمپاستر عبارت اند از:
- مشکلات تحصیلی
- مشکلات شغلی به خصوص کار های جمعی
- اختلالات اضطرابی
- اختلال افسردگی
- ناتوانی در پیشبرد اهداف
- کاهش اعتماد به نفس
- ناتوانی در برنامه ریزی برای آینده
- از دست دادن فرصت های شغلی و تحصلی
چرخه سندرم ایمپاستر
کلنس و ایمز در مطالعه خود بر روی زنان بسیار موفق، توانستند چرخه سندرم ایمپاستر را کشف و شناسایی کنند. در این چرخه فرآیند سندرم ایمپاستر یا فریبکاری زمانی آغاز می شود که افراد برای جلوگیری از ترس مورد باز خواست قرار گرفتن به دلیل فریبکاری ، بیش از حد کار کرده تا احساس بی کفایتی نکنند. در چنین شرایطی موفقیت های جدیدی را کسب خواهند کرد که موقتا احساس بهتری خواهند داشت. اما مجددا فکر می کنند که با فریبکاری به این دستاورد رسیده و نا امید می شوند. در چنین شرایطی برای جلوگیری از مشخص شدن فریبکاری که احساس بی کفایتی به آن ها می دهد شروع به انجام فعالیت های بیش از حد می کنند تا این احساس جبران شود، و این چرخه به این شکل ادامه خواهد یافت.
درمان سندروم ایمپاستر
چنانچه سندرم ایمپاستر یا خود ویرانگری باعث بروز مشکلاتی جدی در زندگی افراد شده و روند معمولی و رو به پیشرفت آن ها را متوقف سازد، لازم است برای رفع مشکلات به یک روانشناس خوب مراجعه کرد. روانشناس با بهره گیری از دانش، تخصص و تجربه خود می تواند ذهنیت ناسالم افراد را به سمت مثبت و سالم تر شدن هدایت کند. روانشناس با در نظر گرفتن افکار، باور ها، سرگذشت زندگی و ناهشیار ذهن در طی جلسات رواندرمانی افراد مبتلا به سندرم ایمپاستر را درمان خواهد کرد. یک متخصص سلامت روان می تواند به شما کمک کند تا یاد بگیرید چگونه بر احساسات و افکار منفی و آسیب زا غلبه کنید.
برای پشت سر گذاشتن سندرم ایمپاستر و مبارزه با مشکلات ناشی از آن می توان با انجام برخی کار ها از پیامد های نامطلبوب سندرم ایمپاستر جلوگیری کرد. انجام تکنیک زیر ممکن است بتواند در رفع مشکل سندرم ایمپاستر کمک کننده باشد، مراحل این تکنینک عبارت است از:
- توقف: هنگام بروز احساسات و افکار ناشی از سندرم ایمپاستر لحظاتی متوقف شوید.
- نفس: نفس عمیق کشیده و اجازه ندهد تا افکار شما را به سمتی ببرند که می خواهند.
- توجه: به احساسات، بدن، محیط اطراف، همسالان و موقعیت خود توجه کنید.
- ارزیابی مجدد: موقعیت و دلیلی که احساس کردید سندروم ایمپاستر فعال شده است را ارزیابی کنید.
- پاسخ: در این هنگام و پس از انجام مراحل بالا مجددا انجام کار را پیش بگیرید.
سایر روش ها برای کنار آمدن و مقابله با سندرم ایمپاستر عبارت اند از:
توجه به باور ها و افکار ناکارآمد
افکار و خود گویی های منفی می توانند به راحتی این احساس را در شما ایجاد کنند که به اندازه کافی توانمند نبوده و لایق کسب موفقیت نیستید. در نتیجه با شناسایی و به چالش کشیدن باور های غیر منطقی، منفی و ناکار آمد می توانید احساس خوبی نسبت به خودتان داشته باشید.
به اشتراک گذاشتن احساسات
صحبت کردن با دوستانی که به آن ها اعتماد دارید می تواند احساسات منفی ناشی از بی کفایتی و ترس را در شما کاهش دهد. در میان گذاشتن احساسات بادیگران باعث می شود تا آن افکارتان شفاف تر شده و از افکار غیر منطقی درباره خود دور شود.
توجه به عملکرد دیگران در موقعیت شما
به این موضوع توجه کنید که اگر دیگران در جایگاه شما بودند چه احساسی داشته و یا اگر کسی در حال حاظر همزمان با شما کاری مشابه را انجام می دهد به نحوه رفتار او با خودش دقت کنید که بدون زیر سوال بردن توانایی ها و مقایسه منفی خود با شخصی دیگر در حال پیشبرد کار است.
ارزیابی توانایی های خود
توانایی های خود را شناسایی کرده و نسبت به آن ها احساس خوبی داشته باشید؛ چرا که شما نتیجه به کار گیری توانایی های خود هستید. مهارت هایتان را شناسایی کرده وآن ها را مهم و ارزشمند بدانید.
پاداش دادن به خود برای انجام موفقیت آمیز کارها
در ازای انجام کار ها به خود پاداش بدهید تا خودتان را تشویق کرده باشید. در حالی که احساس بی کفایتی می تواند باعث نادیده گرفتن زحماتی شود که انجام داده اید. هدیه دادن و تشویق می تواند شما به رو به جلو سوق دهد.
عدم مقایسه خود با دیگران
خودتان را با دیگران مقایسه نکنید. چرا که هر شخص شیوه کاری خود را خواهد داشت که با توجه به مهارت و توانایی های او خوهد بود. شما باید به شیوه خود کار ها را انجام داده و دست از مقایسه دائمی خود با دیگران بردارید.
خود شفقت ورزی و مهربانی با خود
خودتان را دوست داشته باشید و موفقیت های خود را ببیند. سرزنش کردن های بیش از حد احساس لذت ناشی از پیشرفت را از شما گرفته و احساسات منفی را برانگیخته خواهد کرد. به جای داشتن رفتار های خود تخریب گرایانه، خود شفقت ورزی یعنی دوست داشتن خود را تمرین کنید.
کاهش کمالگرایی
تعیین اهداف غیر واقع بینانه و دور از دسترس، مشخص کردن چهارچوب های سخت گیرانه فقط و فقط جلوی پیشرفت کار هایتان را خواهد گرفت.به جای کمالگرایی که مانع انجام کار می شود. سعی کنید تا به روی انجام فعالیت هایتان مصمم باقی بمانید. پژوهش انجام شده در سال ۲۰۱۵ نشان داد که افراد مبتلا به سندرم ایمپاستر طیف هایی از کمالگرایی داشته و به توانایی خود در انجام امور اعتماد ندارند.
در نظر گرفتن موفقت ها
با توجه به اینکه چقدر در کسب موفقیت تاثیر گذار بوده اید،احساس خود ازشمندی و خود کار آمدی را جایگزین احساس بی کفایتی، خود تخریبی و خوار شمردن خود کنید. با در نظر گرفتن موفقیت هایتان می توانید ببینید که چقدر فرد تاثیر گذار و توانمندی هستید.
سوالات متداول
در این بخش سعی کرده ایم تا به سوالات پر تکرار شما درباره سندرم ایمپاستر پاسخ دهیم.
آیا سندرم ایمپاستر یک اختلال روانی است؟
خیر، سندرم ایمپاستر یک وضعیت شناختی و پدیده ای در روانشناسی است. کتاب تشخیصی و آماری اختلالات روانی(DSM-5)، سندرم ایمپاستر را به عنوان یک اختلال روانی طبقه بندی نکرده است.
آیا سندرم ایمپاستر در کودکان نیز رخ می دهد؟
کودکان می توانند با قرار گرفتن در موقعیت هایی که ایجاد کننده سندرم ایمپاستر هستند، مانند والدین سخت گیر و سرزنش گر، گروه همسالان و داشتن ویژگی های شخصیتی مانند روان رنجوری و کمال گرایی در بزرگسالی سندرم ایمپاستر را بروز داده و از آن رنج ببرند.
منابع: verywellmind, healthline, webmd, psycom, psychologytoday
پزشک خوب، سامانه رزرو “آنلاین” روانشناس و روانپزشک و سایر حوزه های پزشکی و سلامت، به شما کمک می‌کند بهترین متخصصان را در محدوده زندگی خود در سراسر کشور، انتخاب نموده و وقت خود را بصورت آنلاین رزرو کنید.
خیلی ها جدیدا بهش دچارن