تفکر خلاق شکلی از تفکر است که، باعث نگاهی متفاوت به موضوعات و خلق ایده ها، راهکار ها و نتایج جدید و غیر تکراری می شود. افرادی که مهارت تفکر خلاقانه دارند، بر خلاف شیوه ای که دیگر افراد، فکر و رفتار می کنند، به دنبال ارائه راه حل های منحصر به فرد و بدیع هستند. تفکر خلاق که به عنوان حل مسئله خلاق نیز شناخته می شود، یک مهارت ارزشمند و قابل پرورش در طول زندگی است. کسانی که تفکر خلاقانه در آن ها رشد یافته باشد، نگاهی متفاوت و از زوایای مختلف به موضوعات داشته و هنگام حل مسائل، به دنبال ایجاد گزینه های جدید حل مسئله هستند.
تفکر خلاق چیست؟
تعریف تفکر خلاق (creative thinking) عبارت است از، نگاهی جدید و پویا به مسائل مختلف و ابداع یا ایجاد روش های نو آورانه، که باعث رویارویی کارآمد با مشکلات و حل چالش ها می شود. افراد با مهارت تفکر خلاق در زندگی، برای عبور از یک موضوع و یا تلاش برای حل مشکل، بر خلاف دیگران دست به اجرای روش های از پیش مشخص شده که بارها تکرار شده باشند، نمی زنند و سعی می کنند شیوه منحصر به فرد خود را برای برخورد با مسائل بسازند. فرد با تفکر خلاقانه، دارای روحیه ریسک پذیری بالایی بوده و همه چیز را از زاویه دید متفاوتی نگاه می کند که معمولا به نظر سایر افراد نمی رسد. این افراد از امتحان کردن ایده ها و راه های جدید و دست نخورده نمی ترسند.
تفکر خلاق، به معنای بهره مندی از مهارت شناسایی فرصت ها، فکر کردن به شیوه خارج از چهارچوب و قواعد همیشگی، با هدف توسعه الگو های جدید در برخورد و برون رفت از مسائل زندگی است.
بهره مندی افراد از توانایی تفکر خلاق، موجب می شود تا کار ها به شکل خلاقانه تری انجام شده و همچنین اتفاقات جدیدی رقم بخورد که زندگی را بهبود می بخشد. به عنوان مثالی برای تفکر خلاقانه، می توان دانشجویی را تصور کرد، که به جای مطالعه به شیوه تکراری که دیگران از آن استفاده می کنند، روشی جدید ابداع می کند که، باعث مطالعه منظم تر با حفظ کیفیت و انرژی می شود. فرانچسکو سیریلو، ابداع کننده تکنیک پومودورو، یک نمونه از بکار گیری تفکر خلاق برای مسائل روزمره زندگی است. دیوید کاپرفیلد، یکی دیگر از افراد دارای تفکر خلاق است که، از خلاقیت خود برای سرگرم کردن مردم و کسب درآمد استفاده می کرد.
بیشتر بخوانید: مهارت های زندگی چیست؟ آشنایی با مهارت های ده گانه زندگی
نشانه های تفکر خلاق
بارز ترین ویژگی افرادی که مهارت تفکر خلاقانه در آن ها پرورش یافته و توانایی بالایی در برخورد خلاقانه با مسائل دارند، تعداد بالای ایده ها و فکر هایی است که در مغز خود ایجاد کرده و آن ها را امتحان می کنند. از دیگر نشانه های افراد با تفکر خلاق، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- انگیزه و اشتیاق بالا
- فکر کردن به شیوه ای متفاوت از دیگران
- عدم نا امیدی هنگام شکست
- پشتکار و انرژی بالا
- کنجکاوی و ریسک پذیری
- اعتماد به نفس قوی
- توجه نکردن به موانع
- تلاش دائمی برای یافتن روش و راه های جدید
- نگاه کردن به موضوعات از زوایای متفاوت
- استقبال از ایده های پیشنهادی
برای مطالعه بیشتر: خودباوری چیست؟ چگونه می‌توانم مهارت خودباوری را تقویت کنم؟
تکنیک های تفکر خلاق
تکنیک های تفکر خلاق کمک می کنند تا افراد بتوانند مسائل خود را به شیوه خلاقانه تری پشت سر گذاشته و نگاه متفاوتی داشته باشند. این روش ها، الگویی فکری ایجاد می کنند، که افراد با استفاده از آن ها بتوانند به شکل خلاقانه تصمیم گرفته و مسائل زندگی را حل کنند. تکنیک های تفکر خلاق عبارت است از:
- فکر کردن در جعبه
- نقشه ذهنی
- طوفان فکری
- تغییر چهارچوب
- به چالش کشیدن کار ها
- ایده گرفتن
- دریافت بازخورد
خواندن این مطلب توصیه می شود: هوش هیجانی چیست و چه اهمیتی دارد؟ مولفه ها، نشانه ها و تقویت EQ
۱. تفکر خلاق با تکنیک فکر کردن در جعبه
بخش اصلی تفکر خلاق، فکر کردن به موضوعات خارج از چهارچوب است. اما ایجاد محدودیت در فکر کردن یا به اصطلاح فکر کردن در جعبه، به عنوان یک تکنیک تفکر خلاقانه، باعث افزایش تمرکز و دقت در پرداختن به موضوعی مشخص می شود. این افزایش دقت، می تواند با حذف عوامل تاثیر گذار، ورود ایده های خلاقانه را افزایش دهد. به عنوان مثال، اگر از شما بخواهند که فقط یک شام درست کنید، دچار آشفتگی در انتخاب می شوید. اما اگر بگویند یک شام با سه ماده غذایی اصلی تهیه کنید، ایده های بیشتری به ذهنتان می رسد.
۲. تکنیک نقشه ذهنی و تقویت تفکر خلاق
برای تقویت تفکر خلاق، می توان از تکنیک نقشه ذهنی (mind map)، استفاده کرد. در این تکنیک در مورد یک موضوع مشخص، هر اطلاعات مرتبطی که به ذهن می رسد را می توان به وسیله خطوط، به هم ارتباط داد. در این روش، طی مدت زمانی محدود، اطلاعات زیادی در مورد موضوع خاصی بدست می آید که هرکدام ممکن است زمینه ساز یک ایده جدید باشند.
۳. تفکر خلاق و تکنیک طوفان فکری
تکنیک طوفان فکری (brain storming)، یکی از تکنیک های پر طرفدار برای تقویت تفکر خلاق است. در تکنیک طوفان فکری، یک مسئله به عنوان موضوع اصلی در مرکز بحث قرار گرفته و دیگران شروع به گفتن نظرات و افکار خود می کنند. در میان انبوهی از نظرات گفته شده، معمولا چند فکر و ایده به عنوان بهترین گزینه انتخاب می شوند. نمونه ای از تکنیک طوفان فکری در تفکر خلاقانه، پیشنهاد نام های جدید و مرتبط برای تغییر نام یک شرکت است که با اجرای طوفان فکری، تعداد بسیار زیادی نام جدید گفته می شود و در نهایت چند مورد، به عنوان گزینه اصلی برگزیده می شوند.
۴. افزایش تفکر خلاق با تکنیک تغییر چهارچوب
برای تقویت تفکر خلاق، می توان اقدام به اجرای تکنیک تغییر چهارچوب همیشگی در زندگی کرد. این تغییرات می توانند بسیار جزئی، مانند تغییر ساعت انجام کارها یا یک تغییر چشم گیر مانند مسیر شغلی جدید باشد. داشتن یک روند همیشگی در زندگی روزمره، نظم و انضباط را افزایش داده و موجب بالا رفتن میزان کارایی می شود. اما در عین حال، انجام همیشگی یک روند مشخص و از پیش تعیین شده، مانع خلاقیت می شود.
۵. به چالش کشیدن کارها، از تکنیک های تفکر خلاق
برای آنکه بتوانید تفکر خلاقانه ای داشته باشید، می توانید از تکنیک به چالش کشیدن کارها استفاده کنید. بکار گیری تکنیک به چالش کشیدن کارها، باعث می شود تا بتوانید امور خود را به شیوه جدیدی انجام داده و نوآوری داشته باشید. به چالش کشیدن کارها، ذهن را به سمت ساخت و ایجاد ایده های جدید پیش می برد.
۶. تکنیک ایده گرفتن و تقویت تفکر خلاق
تفکر خلاق در خلاء و یک حباب اتفاق نمی افتد. تکنیک الهام گرفتن از دیگران، باعث می شود تا نظرات و ایده های اطرافیان را جویا شده و از آن ها برای ساخت ایده های خلاقانه استفاده کنیم. افراد با مهارت تفکر خلاقانه، معمولا چندین دیدگاه را در نظر گرفته و کنجکاو این موضوع اند که دیگران چگونه فکر می کنند. با این تکنیک ذهن پویا تر شده و احتمال ابداع روش های نوآورانه و فکر های خلاق بیشتر می شود.
۷. بهبود تفکر خلاق و تکنیک دریافت بازخورد
یک راه مناسب برای بهبود تفکر خلاق، تکنیک بازخورد گفتن از دیگران (get feedback)، است. در این تکنیک در مورد شیوه انجام یک کار یا ایده ای که دارید، از دیگران بازخورد می گیرید تا نقاط ضعف و قوت ایده و فکر خود را شناسایی کنید. با دریافت بازخورد های مناسب، می توانید اقدام به اصلاح و بهبود ایده خلاقانه کنید.
مطلب خواندنی: خطای شناختی چیست؟ خطاهای شناختی ۱۷ گانه و درمان آنها
آیا تفکر خلاق آموختنی است؟
بله، تفکر خلاق آموختنی است و افرادی وجود دارند که به طور ذاتی، خلاقانه فکر می کنند؛ اما عده ای دیگر، می توانند با تقویت مهارت تفکر خلاق در خود، آن را کسب کنند. بنابراین مهارت تفکر خلاقانه را می توان در دوران مدرسه به دانش آموزان آموزش داد و یا افراد با پرورش و تقویت شیوه های تفکر خلاقانه در خود، بتوانند نگاهی تازه و غیر تکراری در برخورد با چالش ها و امور زندگی داشته باشند.
مطلب مرتبط: هرم مازلو چیست؟ همه چیز در مورد سلسله مراتب نیازهای مازلو
پرورش تفکر خلاق
در کنار تکنیک های گفته شده برای تقویت تفکر خلاقانه، می توان روش های گفته شده در بخش زیر را برای پرورش تفکر خلاق، انجام داد. هر کدام از راه های گفته شده، اقداماتی معمولی و بدون نیاز به ابزار های خاصی هستند که باعث می شود افراد به شیوه های خلاقانه تری بی اندیشند. روش های پرورش تفکر خلاق، عبارت اند از:
- تجزیه و تحلیل
- نترسیدن از شکست
- نگاه کردن از دور
- ایفای نقش
- تمرین نوآوری
- داشتن مطالعه
- نوشتن
- ورزش کردن
- گوش دادن به موسیقی
- همکاری کردن
برای پرورش تفکر خلاق، تجزیه و تحلیل کنید
تجزیه و تحلیل کردن اتفاقات، یکی از روش های لازم برای پرورش تفکر خلاق است که به افراد کمک می کند تا برای ایجاد روش های نوین، بتوانند داده ها و اطلاعات موجود را تجزیه و تحلیل کنند. با تجزیه و تحلیل، توانایی ذهن برای ساخت روش های نوین و غیر تکراری افزایش می یابد. تجزیه و تحلیل را می توان از طریق کارهایی مانند تهیه فهرست، جستجو و پژوهش و تلاش برای تفسیر کردن اتفاقات، انجام داد.
از شکست نترسید و تفکر خلاق را پرورش دهید
افرادی که تفکر خلاقانه ای دارند، معمولا از شکست خوردن نمی ترسند، بنابراین برای پرورش تفکر خلاق ممکن است شکست بخورید تا بالاخره بتوانید چیزی خلاقانه را ابداع یا تولید کنید. شکست نه تنها نشانه ضعف نیست، بلکه نشانه تلاش های متعدد یک فرد برای دستیابی به هدفی مشخص است. تفکر خلاقانه، مهارتی است که بدون شکست و به بن بست رسیدن در فکر یا اجرای کارها، معنا پیدا نخواهد کرد.
برای پرورش تفکر خلاقانه، از دور نگاه کنید
گاهی اوقات برای داشتن تفکری خلاق، باید مسائل را از دور نگاه کنید. نگاه کردن از دور به معنای فاصله گرفتن فیزیکی نیست، بلکه به این معنا است که گاهی باید مسائل را از زاویه دید و فکری گسترده تر و بزرگ تری بررسی کنید. نگاه کردن به مسائل از دور، باعث می شود تا موانعی که جلوی رسیدن ایده های خلاقانه به ذهن را می گیرد، کنار گذاشته و فرصت برای پرورش تفکر خلاق فراهم شود.
ایفای نقش کنید تا تفکر خلاق پرورش یابد
یک راه پرورش تفکر خلاق، ایفای نقش است. در این روش، افراد به جای آنکه از دور نظاره گر یک اتفاق باشند، خودشان را کاملا در شرایط قرار می دهند. این حالت موجب می شود تا افراد کاملا موضوع مورد نظر و چالش های مربوط به آن را کاملا لمس کرده و دغدغه های مربوطه را درک کنند. به موجب آشنایی و لمس نزدیک مشکلات و مسائل، راه هایی که از طریق تفکر خلاق به ذهن افراد خواهد رسید، کاربردی تر از راه هایی است که افراد دیگر بدون ایفای نقش، به ذهنشان رسیده است.
برای پرورش تفکر خلاقانه، نوآوری را تمرین کنید
نوآوری به عنوان یک تکنیک پرورش خلاق، عبارت است از داشتن نگاهی جدید و تازه در مورد چیز هایی که به نظر ساده و معمولی به نظر می رسند. نوآور بودن، باعث می شود که افراد با تفکر خلاقانه، بتوانند به روش های تازه ای برای برخورد با مسائل تکراری دست پیدا کرده یا فرآیندی ناآشنا را امتحان کنند. افراد با تفکر خلاق، به دلیل نور آوری هایی که دارند، معمولا همه چیز را به شکل متفاوتی درک و تفسیر می کنند که متفاوت از دیدگاه دیگران است. یکی از راه های تمرین نوآوری، طوفان فکری است که در آن ایده ها و افکار زیادی در مورد یک موضوع مشخص بیان شده و هر کس نگاه خود را توصیف می کند.
با هدف پرورش تفکر خلاق، مطالعه کنید
مطالعه و خواندن کتاب، روشی مؤثر برای پرورش تفکر خلاق است. مطالعه باعث تمرین ذهن، افزایش دایره لغات و قرار گرفتن در معرض روش های جدید تفکر و باز شدن فضای ذهنی و افزایش ظرفیت تفکر خلاقانه می شود. هر چه میزان مطالعه بیشتر باشد، ذهن آمادگی بیشتری برای تفکر به شیوه های خلاقانه پیدا می کند. اگر به مطالعه عادت ندارید، با چند دقیقه شروع کنید و هر روز فقط چند دقیقه به آن اضافه کنید تا به مدت مطلوب برسید.
برای تقویت مهارت تفکر خلاق، نوشتن را امتحان کنید
ایده ها و افکاری که در لحظه به ذهنتان می رسد را در یک دفترچه یادداشت یا کاغذ، بنویسید تا از یادتان نرود. نوشتن مطالب به افراد کمک می کند، چیزی که در ذهنشان می گذرد را پردازش کرده و مهارت تفکر خلاق را تقویت می کند. نوشتن ایده ها، امکان پرداختن به آن ها در زمان هایی که ذهن آمادگی بیشتری دارد را فراهم می کند. در نتیجه مرور مطالب و افکار یادداشت شده در طول زمان، می تواند با پرورش تفکر خلاقانه در ارتباط باشد.
ورزش کنید تا تفکر خلاق پرورش پیدا کند
انجام فعالیت های بدنی و ورزش کردن منظم، باعث بهبود فعالیت های فکری و پرورش تفکر خلاقانه می شود. با بالا تر رفتن کارایی مغز و بهبود سیسیتم بدنی، ظرفیت تفکر خلاق افزایش می یابد. افراد هنگام انجام کارهایی مانند دویدن، راحت تر و با تمرکز بیشتری می توانند روی مسائل مختلف تمرکز کرده و احتمال رسیدن ایده های جدید به فکرشان افزایش می یابد.
برای تقویت تفکر خلاقانه، موسیقی گوش دهید
موسیقی می تواند بر روحیه افراد تأثیر بگذارد و یکی از روش های تقویت مهارت تفکر خلاق، استفاده از موسیقی است. بر اساس بررسی های انجام شده، موسیقی باعث افزایش خلاقیت افراد می شود. موسیقی می تواند ذهن را از چارچوب های همیشگی خود خارج کرده و فضایی تازه را ایجاد کند که تفکر خلاقانه در آن پرورش پیدا خواهد کرد. هنرمندان نقاش، معمولا هنگام انجام کار های هنری خود، از موسیقی استفاده می کنند تا ایده های خلاقانه راحت تر به ذهنشان برسد.
همکاری را تمرین کنید تا مهارت تفکر خلاق گسترش یابد
از راه های پرورش تفکر خلاق، همکاری است. افرادی که بتوانند در جمع شرکت کرده و ایده های خود را از طریق همفکری و همکاری با دیگران مطرح کنند، تفکر خلاق توسعه یافته تری نسبت به دیگران دارند. همکاری باعث می شود که به جای فکر کردن به تنهایی روی موضوع، به شکل گروهی فکر شده و در نتیجه ایده های جدید و متنوع تری ابراز شود.
برای مطالعه بیشتر: مهارت نه گفتن | چگونه قاطعانه درخواستی را رد کنیم؟
مراحل تفکر خلاق
مانند هر مهارت دیگری، رسیدن به تفکر خلاق نیز دارای مراحل است. مراحل تفکر خلاقانه به شکل یک جا و دقیقا با ترتیبی که در این بخش ذکر کرده ایم، اتفاق نمی افتند. اما همه آن ها در فکر یک فرد خلاق جریان خواهند داشت. مراحل تفکر خلاق عبارت اند از:
- مرحله آمادگی
- مرحله نهفتگی
- مرحله روشن سازی
- مرحله اثبات
۱.مرحله آمادگی، اولین مرحله تفکر خلاق
در مرحله آمادگی، افراد با تفکر خلاقانه اقدام به جمع آوری اطلاعات کامل، صحیح و مرتبط با موضوع می کنند. در مرحله اول تفکر خلاق، یعنی مرحله آمادگی، میزان اطلاعات بدست آمده و درستی آن ها بسیار حائز اهمیت است، چرا که نقشه راه و چگونگی ابداع روش جدید یا ساختن چیزی که تازگی دارد، وابستگی بسیار زیادی به اطلاعات بدست آمده دارد. هر چه اطلاعات مناسب تر باشند، احتمال دستیابی به راه حل های خلاقانه، بالاتر است.
مثال: سرپرست بخشی از یک شرکت، برای انجام پروژه های لازم کمبود وقت آورده و لازم است اقداماتی برای مدیریت زمان، انجام دهد. سرپرست خلاق، به جای جریمه کارکنان یا تعیین اضافه کاری اجباری برای آن ها، اقدام به کسب اطلاعات لازم از جمله دلیل کمبود وقت و منابع لازم برای جبران عقب افتادگی در زمان ممکن می کند.
۲. دومین مرحله تفکر خلاق؛ مرحله نهفتگی
مرحله نهفتگی، دومین مرحله تفکر خلاق بوده و زمانی رخ می دهد که، به نظر می رسد تفکر خلاق به بن بست خورده و هیچ ایده جدیدی به فکر افراد نمی رسد. اما دقیقا در همین مرحله است که جرقه لازم در فکر افراد خورده و با کلمه “آها” نشان می دهند که چیزی تازه را در ذهن کشف کرده اند. در واقع مرحله نهفتگی، مرحله ی فکر کردن عمیق به موضوع است.
مثال: بر اساس اطلاعات بدست آمده، در این مرحله مدیریت اقدام به بررسی راه حل های ممکن می کند. هنگام فکر کردن و تعمق پیدا کردن روی مشکل، ناگهان فکری به ذهن سرپرست می رسد، که می توان راه حل خارج شدن از شرایط موجود باشد.
مطلب مفید: تاب آوری چیست؟ انواع، مولفه ها، فواید و تکنیک های افزایش آن
۳. روشن سازی، سومین مرحله تفکر خلاقانه
مرحله سوم تفکر خلاق، روشن سازی است و افراد در این مرحله به دنبال این هستند، که تمام چیز هایی که صرفا در فکر آن ها بوده، حالا به صورت شفاف و قابل تشخیص بیان شود. روشن سازی نشان می دهد که فردی با تفکر خلاقانه، چگونه به این ایده دست پیدا کرده و راه حل او چگونه قابل اجرا خواهد بود.
مثال: سرپرست، راه حل کشف کرده برای مدیریت زمان را به شکلی کار آمد و قابل درک و فهم، به کارکناش توضیح می دهد و چگونگی اجرای آن را نیز بیان می کند. با روشن سازی، شیوه دقیق کار و نحوه دستیابی به هدف مورد نظر برای همه کارکنان مشخص می شود.
۴. مرحله اثبات، چهارمین مرحله تفکر خلاق
آخرین مرحله از مراحل تفکر خلاق، اثبات است. در این مرحله فردی که راه حل نوین و جدیدی را ایجاد کرده باید اقدام به اثبات کارایی آن کند. تا دیگران بتوانند به راهکار نوآورانه اعتماد کرده و آن را اجرایی کنند.
مثال: سرپرست بخش مربوطه، ضمن ارائه راهکار خود به مدیران، دلایل خود برای اینکه این روش کار آمد خواهد بود را نیز توضیح می دهد، تا آن ها را متقاعد کند. با گرفتن تاییدیه لازم، مسیر اجرای راه حل بدست آمده از تفکر خلاق، هموار خواهد شد.
برای مطالعه بیشتر کلیک کنید: اثر هاله ای چیست؟ اثرات خطای هاله ای در حوزه های مختلف
انواع تفکر خلاق
انواع متفاوتی از تفکر خلاق وجود دارد، که هر کدام نشان دهنده این واقعیت اند که برخورداری از تفکر خلاقانه، به معنای تغییر دیدگاه و داشتن نگاهی تازه به جهان پیرامون خود برای ایجاد یا ابداع روش های نوین حل مسئله است. انواع تفکر خلاق عبارت اند از:
- تفکر واگرا
- تفکر همگرا
- تفکر زیبایی شناسی
- تفکر الهام بخش
- تفکر جانبی
تفکر واگرا
یکی از انواع تفکر خلاق، تفکر واگرا است که افراد در آن، به جای توجه به روش های ثابت و تکراری برای حل مشکل، اقدام به ایجاد راه های جدید حل مسئله می کنند. در تفکر خلاق از نوع واگرا، حجم زیادی از افکار نوآورانه وارد فکر شده یا به اصطلاح طوفان فکری، اتفاق می افتد. تفکر واگرا سهمی مهم در مهارت تفکر خلاقانه دارد، چرا که دائما به دنبال روش های جدید و ایده های نوین برای حل مشکلات قدیمی و تکراری است.
تفکر همگرا
تفکر همگرا، شکل منطقی تری از تفکر خلاق است و شامل جمع آوری اطلاعات لازم و تجزیه و تحلیل آن ها برای یافتن بهترین و خلاقانه ترین ایده ممکن است. تفکر همگرا معمولا بر اساس یافته های سایر افراد و با تمرکز بر تجزیه و تحلیل انجام می شود. افرادی که تفکر همگرا را مورد استفاده قرار می دهند، به دنبال تهیه لیستی از تمام روش های ممکن که تا آن زمان ایجاد و امتحان شده، برای عبور از یک مسئله می گردند.
تفکر زیبایی شناسی
تفکر زیبایی شناسی، از انواع تفکر خلاق است و در موضوعات هنری کاربرد فراوانی دارد. تفکر زیبایی شناسی، با چهارچوب بندی مجدد مسئله در قالب توجه به عوامل زیبایی شناسی و توجه به ارزش ذاتی موضوعات ارتباط دارد. هنرمندانی همچون نقاشان و موسیقی دانان، تفکر زیبایی شناختی پرورش یافته ای دارند که باعث می شود نگاهی الهام بخش و خاص به پدیده های اجتماعی و انسانی داشته باشند.
تفکر الهام بخش
تفکر خلاق از نوع تفکر الهام بخش، بر فکر کردن به بهترین راه های ممکن که به فکر می رسند، برای یافتن راه حل های نوین، به منظور حل مشکل تمرکز دارد. این نوع تفکر خلاقانه، باعث می شود افراد اجازه دهند تا ایده های جدید در ذهنشان بازنمایی شود. افراد با تفکر الهام بخش، قدرت ریسک پذیری خود را برای انجام چیز هایی که به ذهنشان می رسد را بکار می گیرند.
تفکر جانبی
تفکر جانبی، یکی از انواع تفکر خلاق است که در آن افراد، به جای پرداختن فقط به یک بخش از موضوع، تمام جوانب آن بررسی می شود و دیدی همه جانبه را در بر می گیرد. در این شرایط، به جای دقت فقط روی یک بخش از آن ماجرای به خصوص، بخش های دیگر نیز مورد توجه قرار می گیرند. تفکر جانبی ممکن است نه فقط در مورد یک موضوع بلکه مسائل حاشیه ای آن را نیز در بر گرفته و مورد پردازش قرار دهد.
مطالعه بیشتر: مهارت تصمیم گیری چیست؟ مراحل، اصول و ۱۰ راه تقویت آن
تفکر خلاق با کدام بخش از مغز ارتباط دارد؟
یک مطالعه انجام شده بر روی نوازندگان موسیقی جاز، نشان می دهد که خلاقیت میان نوازندگان تازه کار و بی تجربه، عمدتا در نیمکره راست اتفاق می افتد، اما خلاقیت نوازندگان با تجربه، بیشتر در نیمکره چپ جریان پیدا می کند. این موضوع نشان می دهد زمانی که خلاقیت تازه و جدید است، یک مهارت ناشی از نیمکره راست و زمانی که مهارت تفکر خلاق به صورت یک فرآیند ثبت و اجرایی می شود، متمرکز بر نیمکره چپ مغز است.
در گذشته چنین به نظر می رسید که تفکر خلاق با سمت راست مغز ارتباط بیشتری دارد و در بخش بندی های انجام شده بر اساس کارکرد مغز، سمت چپ مغز را مربوط به کار های منطقی و ریاضی و نیمکره راست را مسئول اموری مانند زیبایی شناسی، هنر، موسیقی و به طور کل تفکر خلاقانه در نظر می گرفتند. شاید بخش هایی از مغز بر روی فعالیت های خاصی تمرکز بیشتری داشته باشند، اما ثابت شده است که امور مربوط به مغز با همکاری تقریبا تمام بخش های آن انجام می شود. عصب شناسان معتقدند که شواهد کافی برای حمایت از این موضوع که نیمکره راست مغز مسئول تفکر خلاقانه است، وجود ندارد و توانایی پیچیده ای مانند خلاقیت انسان ها، باید در بخش های وسیعی از هر دو نیمکره اتفاق بی افتد.
اجزای مهارت تفکر خلاق چیست؟
تفکر خلاق، دارای ابعاد مختلفی است که بنا بر شرایط مختلف، هر کدام از آن ها به شکلی مورد کاربرد قرار خواهند گرفت. اجزای تفکر خلاق، عبارت اند از:
- تحلیل و بررسی
- ذهنیت گشوده
- حل مسئله
- سازمان بندی
- ارتباط
۱. تحلیل و بررسی
تحلیل و بررسی به عنوان یکی از اجزای مهارت تفکر خلاق، اشاره به این موضوع دارد که، وقتی افراد بخواهند به شکلی خلاقانه در مورد یک موضوع یا مسئله فکر کنند، باید بتوانند آن را به اندازه کافی درک کرده و تمام جوانب و ابعاد آن را شناسایی کنند. جوانب گوناگون موضوع مورد نظر، تحلیل و بررسی می شود تا افراد بدانند دقیقا با چه چیزی طرف بوده و چه اقدامی می خواهند انجام دهند.
۲. ذهنیت گشوده
از اجزای تفکر خلاقانه، می توان به ذهنیت گشوده اشاره کرد. برای داشتن تفکر خلاقانه، نباید به شکلی متعصبانه و با سوگیری فکر کرد، بلکه باید ذهنیتی گشوده داشت. فکر کردن به شیوه متعصبانه خشک، جلوی گشودگی ذهن برای ایجاد ایده های جدید را می گیرد. بنابراین ذهن را برای تجربه افکار جدید و نوین باید باز گذاشت و از افکار تازه استقبال کرد.
۳. حل مسئله
حل مسئله را می توان یکی از مهمترین اجزای تفکر خلاق دانست. در حل مسئله برای تفکر خلاقانه، پیشنهاد های بدست آمده ناشی از مهارت تفکر خلاق، برای حل و فصل مشکلات بررسی شده و بهترین راه حل ها برای اجرا برگزیده می شوند. تفکر خلاقانه نقش و تاثیر زیادی بر مهارت حل مسئله و بالعکس در افراد دارد.
۴. سازمان بندی
سازمان بندی یکی دیگر از مهمترین و ضروری ترین اجزای مهارت تفکر خلاق است. افرادی که نتوانند سازمان بندی مناسبی داشته باشند، عملا دچار ضعف در تفکر خلاقانه خواهند شد. سازمان بندی، با جلوگیری از ایجاد آشفتگی در ذهن باعث می شود تا ایده هایی که به ذهن می رسند، طبقه بندی شده و بتوان بهترین و کاربردی ترین آن ها را مشخص کرد.
۵. ارتباط
ارتباط، آخرین اجزای تفکر خلاق است. برای آنکه تفکر خلاقانه به چشم آمده و کاربرد داشته باشد، باید بتوان آن را به عینی ترین و شفاف ترین شکل ممکن برای اطرافیان توضیح داد. در این حالت دیگران نیز با تفکر خلاق ارتباط گرفته و ممکن است از آن برای مسائل خود، استفاده کنند.
تفکر خلاق در برابر تفکر انتقادی
هر دو نوع تفکر خلاق و تفکر انتقادی با هدف مدیریت و حل مسائل کاربرد دارند. اما تفکر خلاق، یک راه خلاقانه و نوآور برای خارج شدن از مشکلات با استفاده از ایده های جدید است. در حالی که تفکر انتقادی، روشی منطقی و بی طرفانه برای تجزیه و تحلیل شرایط و مسائل است. تفکر انتقادی بر خلاف تفکر خلاق به دنبال ایجاد روش، راه یا یک چیز جدید نیست، بلکه قصد دارد تا موضوعاتی که وجود دارند را اصلاح کرده و نقاط ضعف آن ها را پوشش دهد، در نتیجه بر روش های موجود تمرکز دارد. اما تفکر خلاق، فارغ از روش یا چیزی که وجود دارد، سعی می کند تا یک ایده و طرح جدید که بیشترین فایده و سود ممکن را دارد ایجاد کند.
فواید تفکر خلاق
بهره مندی از تفکر خلاق موجب می شود که افراد بتوانند به شیوه مفید و سازنده تری مشکلاتشان را حل کرده و در برخورد با مسائل، به شکل پویا تری رفتار کنند. سایر فواید تفکر خلاق عبارت است از:
- افزایش انعطاف پذیری
- بهبود قابلیت حل مسئله
- بهبود ارتباطات بین فردی
- بالا رفتن خود آگاهی
- تقویت توانایی سازگاری
- مدیریت بهتر امور
- یافتن راه حل های کار آمد
- بیشتر شدن فرصت های زندگی
موانع تفکر خلاق
برای داشتن مهارت تفکر خلاق، باید ذهنیت گشوده به تجربه و پویایی داشته باشید. در صورت وجود موانعی که مانع داشتن چنین ذهنیتی شود، نمی توان تفکر خلاق را پرورش داد. موانع تفکر خلاق عبارت اند از:
- عدم توجه به نظرات دیگران
- منفی گرایی
- بی انگیزگی
- داشتن یک روال مشخص
- گیر کردن در چهارچوب
- عدم تلاش برای نوآوری
- عجول بودن
- عدم کسب دانش و مطالعه ناکافی
منابع: ,betterup, skillsyouneed, thebalancemoney, careerservices
پزشک خوب، سامانه رزرو “آنلاین” روانشناس و روانپزشک و سایر حوزه های پزشکی و سلامت، به شما کمک می‌کند بهترین متخصصان را در محدوده زندگی خود در سراسر کشور، انتخاب نموده و وقت خود را بصورت آنلاین رزرو کنید.
تکنیک ها خوب بود.