مهارت حل مسئله در حالت کلی، تعریف یک مشکل، تعیین علت آن، شناسایی، اولویت‌بندی و انتخاب گزینه‌های جایگزین و پیاده سازی یک یا چند راه حل است. حتما برای شما هم پیش آمده که در بخشی از زندگی خود، برای حل یک موضوع، رفع چالشی مهم یا انتخاب یک چیز از میان چند چیز متفاوت، دچار مشکل و سردرگمی شده باشید. آنچه در هنگام رویارویی با این مسائل، بسیار مهم است و می تواند کمک کننده باشد، برخورداری از مهارت حل مسئله یا problem solving است. مهارت حل مسئله و تصمیم گیری، یکی از مهمترین مهارت های زندگی است و شامل شناسایی مشکل یا مسائل، اولویت بندی آن ها، مشخص کردن علت مشکل، یافتن راه حل های متنوع و اجرای بهترین راه حل برای رفع مشکل است.
مسئله چیست؟ مهارت حل مسئله چه زمانی کاربرد خواهد داشت؟
بهتر است قبل از پرداختن به مهارت حل مسئله و تکنیک های مربوط به آن، مشخص کنیم که مسئله چیست و مهارت حل مسئله، چه زمانی کاربرد خواهد داشت؟ به طور کلی، زمانی افراد خود را درگیر مسئله می دانند که از نظر روانی، جسمانی و یا هر دو، تحت فشار هستند. در این شرایط، با تجربه استرس بالا، احساس می کنند که نیازمند تصمیم گیری برای پیدا کردن یک راه حل مناسب، به منظور عبور از شرایط خاص هستند. مسئله می تواند یک مشکل در زندگی شخصی، عاطفی، تحصیلی یا شغلی فرد یا یک چالش برای تصمیم گیری میان چندین گزینه متفاوت باشد، که هر کدام مزایا و معایب خود را دارند.
به عنوان مثال، دانشجویی که در انتخاب رشته و دانشگاه مد نظر خود، از میان گزینه های موجود دچار مشکل شده و نمی تواند تصمیم قطعی بگیرد یا کارمندی که برای ارتقا شغلی خود، نیازمند انجام یک پروژه در مدت زمان بسیار کوتاهی است.
مهارت حل مسئله چیست؟
مهارت حل مسئله در روانشناسی، یک فرآیند شناختی و رفتاری است که افراد برای حل مشکلشان، اقدام به شناسایی علت، تجزیه و تحلیل شرایط و یافتن راه حل مناسب برای گذر از آن مسئله می کنند. به طور کلی، زندگی تحت تاثیر تصمیمات و راه حل هایی است که افراد برای برخورد با مسائل و گذر از شرایط زندگی خود، انتخاب می کنند. مهارت حل مسئله، هم به عنوان یکی از انواع مهارت های زندگی و هم به عنوان یک فرآیند شناختی، بررسی می شود.
حل مسئله و تصمیم گیری به عنوان یک توانایی، به حل و فصل مشکلاتی می پردازد، که در شرایط مختلفی مانند خانه، مدرسه، روابط عاطفی و اجتماعی، محل کار و تغییرات اساسی در زندگی مانند مهاجرت، بروز پیدا می کند. مهارت حل مسئله خوب، باعث می شود تا هنگام روبرو شدن با چالش های زندگی، به میزان کمتری دچار سردرگمی و آشفتگی شده و بتوان در سریعرین زمان ممکن، بهترین تصمیمات را گرفت.
مطلب کاربردی: مهارت تصمیم گیری چیست؟ مراحل، اصول و ۱۰ راه تقویت آن
اهمیت مهارت حل مسئله
اهمیت مهارت حل مسئله در این است که به افراد کمک می کند تا چالش های زندگی خود را به شکل کارآمدی حل کرده، انتخاب های مسئولانه و مناسب تری انجام داده و با آسیب کمتری از سختی ها عبور کنند. آموزش مهارت حل مسئله به دانش آموزان، از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و مدرسه محیطی مناسب، برای تقویت مهارت حل مسئله به کودکان و نوجوانان است. با آموزش مهارت حل مسئله به این بخش از جامعه، احتمال کسب موفقیت آن ها دربزرگسالی افزایش پیدا می کند.
همچنین بخوانید: چگونه شاد باشیم و راه شاد بودن چیست؟ ۱۵ روش کاربردی
مراحل مهارت حل مسئله
مهارت حل مسئله، یک توانایی است که دستیابی به آن، نیازمند انجام چند مرحله است، که به عنوان “چرخه حل مسئله و تصمیم گیری” شناخته می شوند. مراحل مهارت ۵ گانه حل مسئله، عبارت اند از:
- شناسایی مشکل
- تعریف مشکل
- یافتن راه حل و تعیین منبع
- اجرای راه حل و نظارت بر آن
- بررسی نتیجه
۱. شناسایی مشکل
با وجود آن که در اکثر مواقع، مشکلات و مسائل واضح به نظر می رسند، اما گاهی شناسایی مشکل واقعی یا علت زیر بنای چالش به وجود آمده، کار چندان راحتی نبوده و نیازمند بررسی همه جانبه است. همچنین ممکن است، فرد هنگام مواجهه با یک مشکل، به ظاهر به این موضوع فکر کند که مشکل را شناسایی کرده و علت را یافته است، اما دچار اشتباه و خطا در شناسایی مشکل شده باشد. راهکار هایی که در شناسایی مشکل کارساز هستند، عبارت اند از:
- مشخص کردن دقیق و عینی مشکل
- تقسیم مشکل به بخش های کوچکتر
- بررسی مشکل از جوانب مختلف برای یافتن علت دقیق آن
مثال برای شناسایی مشکل: یک دانش آموز بر خلاف سال های قبل، نمرات بسیار پایینی در امتحانات ترم اول خود کسب کرده است. مدیر مدرسه، از والدین دانش آموز برای یک جلسه دعوت می کند. در جلسه اقدام به تشریح نمرات و وضعیت آموزشی دانش آموز کرده و علت را جویا می شود. با شروع مشاجره میان پدر و مادر، مدیر مدرسه متوجه می شود که دلیل نمرات ضعیف دانش آموز، محیط نامناسب و کاهش انگیزه او است.
۲. تعریف مشکل
پس از شناسایی مشکل و یافتن علت زیربنایی آن، باید به سراغ تعریف مشکل رفت. تعریف یک مشکل شامل توضیح تمام جنبه ها و شدت آن است که کمک می کند تا فرد دقیقا بداند که قصد تصمیم گیری در مورد چه چیز و حل چه نوع مسئله ای را دارد. راهکار های تعریف مشکل عبارت است از:
- شرح تمام جوانب و ابعاد مشکل
- مشخص کردن ضرورت و شدت مشکل
- مشخص کردن اینکه مشکل دقیقا کدام بخش از زندگی را تحت تاثیر قرار داده
مثال برای تعریف مشکل: مدیر مدرسه ضمن تشریح دقیق شرایط پیش آمده برای والدین، از اهمیت نمرات کسب شده و تاثیر آن ها در کنکور می گوید، تا اهمیت این مشکل، به شکلی واضح بیان شود. مدیر مدرسه با ابراز نگرانی از احتمال موفقیت در آینده، از والدین می خواهد تا وضعیت خانه را به ثبات و آرامش برسانند.
۳. یافتن راه حل و تعیین منبع
یافتن راه حل های مناسب و کارآمد جهت حل مسئله، نیازمند جمع آوری اطلاعات گسترده و کاملی در مورد مسئله پیش آمده و راه های حل و فصل آن داریم. برای یافتن راه حل مد نظر، باید منابع زمانی، مالی و فیزیکی را در نظر گرفته تا بر اساس آن ها بهترین انتخاب ممکن انجام شود. چرا که انتخاب راه حل بدون تعیین منابع لازم و کافی، می تواند مشکلی جدید ایجاد کند. پس از جمع آوری اطلاعات مورد نیاز، لازم است تا تمام راه حل هایی که می توانند موجب حل مسئله شوند را پیدا کرده و به عنوان راه حل های ممکن برای حل مسئله و تصمیم گیری، بررسی شوند.
مثال برای یافتن راه حل: با همکاری مدیر مدرسه و والدین، بهترین گزینه ممکن از میان چند راه حل برای حل مسئله، یعنی مراجعه به یک متخصص خانواده درمانی و دریافت کمک از او، انتخاب می شود. این راه حل می تواند باعث کاهش مشکلات و حل مسئله خانوادگی و در نتیجه تحصیلی دانش آموز شود.
۴. اجرای راه حل و نظارت روی آن
در این مرحله، می توان بهترین راه حل ممکن را از میان تمام راه حل های ایجاد شده برگزید و برای حل مسئله مورد نظر، بکار گرفت. اجرای راه حل، نیازمند زمان بندی مناسب و بکار گیری تمام منابع مورد نیاز است. در صورت عدم حل مسئله و شکست در اجرای راه حل اولیه،باید راه حل های باقی مانده را انتخاب و اجرا کرد.
مثال برای اجرای راه حل و نظارت روی آن: با انتخاب بهترین راه حل، والدین تصمیم می گیرند تا برای بهبود شرایط خانواده به یک کلینیک روانشناسی مراجعه کرده و از روانشناس کمک بگیرند، همچنین آن ها جلسات را به طور منظم شرکت کرده و از مدیر مدرسه شرایط تحصیلی فرزندشان را جویا می شوند.
۵. بررسی نتیجه
پس از انتخاب یک راه حل برای حل مسئله و اجرای آن، باید بررسی کرد که آیا راه حل انتخاب شده کارایی لازم برای رفع مشکل را داشته یا به تصمیم گیری کمکی کرده است یا نه. در صورت موفقیت آمیز بودن و رفع موضوع پیش آمده، می توان نتیجه گرفت که مراحل حل مسئله به خوبی طی شده و باعث افزایش و بهبود توانایی تصمیم گیری شده است. به منظور پیگیری بیشتر، می توان چن مدت پس از اجرای راه حل انتخاب شده، مجددا میزان کارایی آن و درستی نحوه اجرا را بررسی کرد.
مثال برای بررسی نتیجه: والدین با آگاهی یافتن از مشکل به وجود آمده فرزند خود و با کمک مدیر مدرسه توانستند راه حل را یافته و آن را اجرا کنند، با گذشت مدتی از مراجعه به روانشناس، با جویا شدن مجدد نمرات فرزندشان، متوجه بهبود نمرات او و بهتر شدن شرایط تحصیلی اش می شوند. این خانواده یا همکاری مدیر مدرسه، توانست با مهارت حل مسئله، مشکل را شناسی، علت را تعیین و راه حل رفع شرایط را اجرا کرده و مسئله را حل کنند.
مطلب مفید: مدیریت زمان چیست؟ ۸ تکنیک کاربردی مدیریت زمان و برنامه ریزی
مطلب خواندنی: بلوغ عاطفی یا پختگی چیست؟ چگونه می‌توان به بلوغ عاطفی رسید؟
تکنیک های حل مسئله
حل مسئله مناسب و کارآمد، می تواند موجب پشت سر گذاشتن موانع زندگی و کاهش استرس شود. انجام دادن تکنیک هایی توصیه شده برای حل مسئله، باعث می شود تا مهارت حل مسئله افزایش یافته و افراد، به شیوه های بهتری در مراحل مختلف و مهم زندگی تصمیم گیری کنند. تکنیک های حل مسئله عبارت اند از:
- تمرکز روی راه حل، به جای مشکل
- پاسخ به ۵ “چرا” برای حل مسئله
- تکنیک ساده کردن کارها و مهارت حل مسئله
- تکنیک فهرست کردن راه حل ها برای حل مسئله
- افزایش مهارت حل مسئله با نگاهی متفاوت به مشکل
- استفاده از عبارات مثبت و تقویت مهارت حل مسئله
۱. تمرکز روی راه حل، به جای مشکل
دانشمندان علوم اعصاب، مشخص کرده اند که اگر تمام تمرکز افراد به جای یافتن راه حل، بر مشکل پیش آمده باشد، مغز نمی تواند راه حل رفع مسئله را پیدا کند. دلیل این اتفاق، این است که وقتی به جای بکارگیری مهارت حل مسئله و یافتن راه حل، روی چالش شکل گرفته شده، تمرکز می شود و انگیزه کاهش پیدا می کند. روش متمرکز ماندن روی راه حل، به جای مشکل عبارت است از:
- حفظ آرامش با استفاده از تنفس عمیق یا ریلکسیشن و روش های آرام سازی مانند مدیتیشن
- عدم بها دادن به افکار شامل این عبارات که: “مقصر چه کسی است” “اگر اینجوری نمی شد…”
- تمرکز به روی یافتن راه حل و روش های کارآمد رفع مشکل
۲. پاسخ به ۵ “چرا” برای حل مسئله
تکنیک مهارت حل مسئله ۵ “چرا”، یک چهارچوب مفید برای پیدا کردن و تعیین علت مشکل است. با مشخص کردن علت مسئله رخ داده، یافتن راه حل مناسب و چگونگی اجرای آن در شرایط بهتری اتفاق خواهد افتاد. مشکل پیش آمده این است که: “فرد کار ها را عقب انداخته و با عجله زیاد انجام می دهد”، ۵ سوالی که با “چرا” شروع شده و باید به آن ها پاسخ دهد، عبارت است از:
۱. چرا همیشه کار هایم را عقب می اندازم؟
“چون وقت کم می آورم”
۲. چرا همیشه وقت کم می آورم؟
“چون کارهایم خیلی زیاد و سنگین است”
۳. چرا کارها سنگین و زیاد است؟
“چون هیچ برنامه ریزی درستی ندارم”
۴. چرا برنامه ریزی اصولی ندارم؟
“چون احساس اضطراب می کنم و دائما به آینده فکرکرده و از نگرانی نمی توانم کارهایم را برنامه ریزی کنم”
۵. چرا احساس اضطراب و نگرانی می کنم؟
در این حالت، فرد به جای تکرار اهمالکاری و نداشتن برنامه ریزی، توانست با پرسیدن ۵ سوال از خود، متوجه شود که علت برنامه ریزی نکردن و عقب انداختن کارهایش، اضطرابی است که او را اذیت می کند، در این حالت با مشخص شدن دقیق علت، به روانشناس مراجعه کرده و با درمان اضطراب خود، مسئله اش حل می شود.
مطلب مفید: بلوغ عاطفی یا پختگی چیست؟ چگونه می‌توان به بلوغ عاطفی رسید؟
۳. تکنیک ساده کردن کارها و مهارت حل مسئله
یکی از تکنیک های کارآمد مهارت حل مسئله، ساده کردن کار ها است. زمانی که کارها به شکل پیچیده ای باشند و افراد احساس کنند که انجام یک کار یا تصمیم گیری در مورد موضوعی ساده نیست، دچار مشکل می شوند. با ساده تر کردن کارها از طریق تقسیم، بخش بندی، طبقه بندی یا انجام دادن آن ها به روش کار گروهی، از پیچیدگی کار ها کاسته می شود.
۴. فهرست کردن راه حل ها برای حل مسئله
از تکنیک های افزایش مهارت حل مسئله، فهرست کردن راه حل ها است. در این تکنیک تمام راه حل های ممکن برای حل مسئله، نوشته شده و با توجه به میزان مزایا و کمتر بودن عوارض، رتبه بندی می شوند. فهرست کردن راه حل ها، خلاقیت افراد را افزایش داده و احتمال یافتن راه های بهتر را افزایش می دهد.
۵. افزایش مهارت حل مسئله با نگاهی متفاوت به مشکل
از تکنیک های تقویت مهارت حل مسئله، می توان به داشتن نگاهی متفاوت به مسئله اشاره کرد. اینکار باعث می شود تا مشکل از زوایای متفاوتی بررسی شده و راه حل های تازه ای به ذهن افراد برسد. سعی کنید تا می توانید نگاهی غیر از برداشت معمول، از مشکلات را در پیش بگیرید تا مسائل جلوه تازه ای در نگاه شما داشته باشند.
۶. استفاده از عبارات مثبت و تقویت مهارت حل مسئله
هنگام وقوع یک مسئله، می توان از تکنیک استفاده از عبارات مثبت استفاده کرد، اینکار باعث می شود تا دلسردی، افسردگی و ناراحتی ناشی از وقوع یک مسئله، کاهش یافته و عبارت های مثبت بتوانند ذهن را آماده چالش با مسئله کنند. در این تکنیک به جای استفاده از عبارت های “من فکر نمی کنم…”، “این مشکل درست نمی شود”، از عبارات “اگر به ین شیوه عمل کنم چه می شود؟” و “یک راه حل جدید ایجاد می کنم” استفاده می شود.
سایر راهکار های تقویت مهارت حل مسئله عبارت است از:
- تشکیل یک نمودار: میزان پیشرفت خود را بروی یک نمودار به نمایش بگذارید، تا متوجه توانایی خود در حل موفقیت آمیز مسائل شوید.
- یاد آوری تجربیات گذشته: با یاد آوری گذشته، هنگام رویارویی با یک مشکل جدید، می توانید به موفقیت هایتان در حل مسئله و تصمیم گیری فکر کنید.
- امتحان راه حل های موجود: روش های موجود برای عبور از مسئله را انتخاب کرده و در صورت عدم کارایی راه حل انتخاب شده، راه های جایگزین و جدیدی بسازید.
- تنهایی را غنیمت بشمارید: گذراندن مدتی به تنهایی، با افزایش تمرکز،باعث افزایش مهارت حل مسئله می شود.
- کسب دانش بیشتر: اقدام به کسب دانش کافی در مورد مسئله پیش آمده و حوزه مربوط به آن، موجب تقویت مهارت حل مسئله می شود.
مطالعه بیشتر: تاب آوری چیست؟ انواع، مولفه ها، فواید و تکنیک های افزایش آن
توانایی های موثر بر مهارت حل مسئله
کسب و تقویت مهارت های حل مسئله، به افراد کمک می کند تا بتوانند توانایی تصمیم گیری، مسئله یابی و یافتن بهترین راه حل ممکن را در خود پرورش بدهند. توانایی های موثر بر مهارت حل مسئله عبارت اند از:
خلاقیت و مهارت حل مسئله
پرورش خلاقیت در افراد، مهارت حل مسئله را تقویت کرده و باعث می شود تا آن ها بتوانند راه حل های بیشتر و متنوع تری را کشف کنند. حل خلاقانه مسائل باعث می شود که افراد بتوانند با ایجاد گزینه های جدید برای خود، از چالش های پیش آمده عبور کنند.
یک مثال برای حل خلاقانه مسائل عبارت است از، مادری که برای رفع مسله اذیت کردن و عدم همکاری فرزندانش برای آماده کردن وسائل مهمانی، به جای دعوا و تنبیه آن ها، یک جایزه تعیین می کند تا در صورت همکاری با مادر، از آن بهره مند شوند.
مطلب مرتبط: تفکر خلاق چیست؟ ۷ تکنیک کاربردی خلاقانه فکر کردن
توانایی تحقیق در مهارت حل مسئله
حل مسئله، نیازمند تحقیق در مورد مشکل به وجود آمده و یا فرصت های ایجاد شده است، تا بتوان بهترین انتخاب را کرده و مشکل را رفع کرد. مهارت تحقیق در حل مسئله، از طریق مطالعه کتاب، پرس و جو از افراد دارای صلاحیت و جستجوی اینترنتی، امکان پذیر است.
به عنوان مثال برای مهارت حل مسئله از طریق تحقیق، دانشجویی را در نظر بگیرید، که برای انجام پایان نامه خود نیازمند استفاده از یک روش آزمایشگاهی جدید و ناشناخته است، او اقدام به جستجوی اینترنتی کرده و روش انجام آزمایش را از منابع دانشگاهی خارجی دریافت می کند، او از این راه توانسته است تا مهارت حل مسئله خود را در زندگی بکار گرفته و مشکلاتش را حل کند.
مهارت حل مسئله و کار گروهی
یکی از بهترین توانایی های لازم برای پرورش مهارت حل مسئله، توانایی کار گروهی است. افرادی که می توانند در گروه شرکت کرده، مسائلشان را مطرح و به دنبال راه حل های پیشنهادی از طرف دیگران باشند، به شیوه سازنده تری دست به حل مسئله و تصمیم گیری خواهند زد. کار گروهی را می تواند حین آموزش مهارت حل مسئله به کودکان، تقویت کرد.
یک خانواده که به دلیل زلزله بخش کوچکی از دیوار حیاطشان ریخته است، دچار مسئله شده اند و پدر خانواده، با بکارگیری فرزندان کوچکتر برای تهیه ملات سیمانی و انتقال آجر ها، می تواند علاوه بر رفع مشکل پیش آمده، حل مسئله از طریق کار گروهی را به فرزندانش آموزش دهد.
هوش هیجانی و مهارت حل مسئله
هوش هیجانی، باعث بهبود کیفیت تصمیم گیری، واکنش های لحظه ای و به طور کلی مهارت حل مسئله می شود. از راه های تقویت هوش هیجانی می توان به افزایش خود آگاهی، مدیریت احساسات و تفکر منطقی اشاره کرد. با بهبود هوش هیجانی، افراد می توانند در لحظات مهم و حساس به شکل کار آمدی حل مسئله کنند.
ریسک پذیری و افزایش مهارت حل مسئله
افرادی که ریسک پذیری بالایی دارند، معمولا مهارت حل مسئله قوی تری خواهند داشت. ریسک پذیری باعث می شود تا فرد از امتحان کردن راه های جدید ترسی نداشته و گزینه های بیشتری را برای عبور از شرایط پیش آمده انتخاب کند. ریسک پذیری به معنای ورود به مسیر ها و انتخاب راه هایی که چالش زیادی را به همراه دارد.
به عنوان یک مثال برای مهارت حل مسئله و توانایی ریسک پذیری، می توان تاجری را تصور کرد که دچار مشکلات مالی شده و به جای ورود کالاهایی که حاشیه سود خوب و بازدهی اقتصادی مطمئنی دارند، اقدام به وارد کردن یک کالای جدید که کمتر تاجری به سراغ آن ها رفته است، می رود. با داشتن چنین ریسک پذیری، ممکن است بازار آن کالا مورد استقبال قرار گرفته و مسئله مالی تاجر رفع شود.
مهارت حل مسئله و توانایی تصمیم گیری
تصمیم‌گیری بخش مهمی از فرآیند حل مسئله است، چرا که غالبا افراد هنگام حل مسئله با گزینه های متعددی مواجه می شوند که نمی دانند کدام انتخاب بهتر و مفید تر خواهد بود، مهارت تصمیم گیری، توانایی حل مسئله را بهبود می بخشد. در نتیجه، تصمیم گیری بخش مهم و جدایی ناپذیر مهارت حل مسئله است.
مانند دانش آموزی که به دلیل ضعف توانایی تصمیم گیری، نمی تواند رشته مورد علاقه اش را انتخاب کرده و دائما نظرش تغییر می کند. او با مشورت و بررسی تمام جنبه های هر انتخاب، می تواند به بهترین انتخاب ممکن دست پیدا کند.
توانایی تجزیه و تحلیل و مهارت حل مسئله
افراد در هر جایگاه و با هر موضوعی که مواجهه شده باشند، برای عبور از یک مسئله، باید توانایی تجریه و تحلیل داشته باشند، تا بتوانند ضمن بررسی تمام جوانب آن موضوع، در سریعترین زمان ممکن و با انتخاب بهترین راه، از آن بخش از زندگی خود عبور کنند. نداشتن توانایی تجزیه و تحلیل، مهات حل مسئله را دچار ضعف و مشکل می کند.
خواندن این مطلب توصیه می شود: مهارت “نه” گفتن | چگونه قاطعانه درخواستی را رد کنیم؟
روابط اجتماعی و مهارت حل مسئله
روابط اجتماعی و برقراری ارتباط موثر نقش مهمی در حل مسئله ایفا می کند، به ویژه زمانی که دیگران درگیر آن هستند. برخی از مهارت‌هایی که می‌توانند به تقویت مهارت حل مسئله کمک کنند، عبارت اند از گوش دادن فعال، صحبت کردن با لحن و صدای یکنواخت، و حمایت از اطرافیان.
به منظور افزایش روابط اجتماعی، به عنوان یک توانایی برای افزایش مهارت حل مسئله، می توان به شرکت در کارگاه ها و جلسات مربوط به حوزه ای که در آن مسئله پیش آمده است، اقدام کرد. در چنین حالتی ممکن است از طریق حضور در چنین مکان هایی و ارتباط برقرار کردن با دیگران، با فردی آشنا شده و با مطرح کرده مسئله، راه حلی که به ذهن فرد تا آن زمان نرسیده بود مطرح شده و مشکل حل شود.
تقویت مهارت حل مسئله با انعطاف پذیری
افرادی که مهارت حل مسئله قوی تری دارند، دارای مهارت حل مسئله بهتری هم هستند. انعطاف پذیری بالا، باعث می شود تا فرد در برابر تغییرات، سازگاری بیشتری داشته و بتواند فشار های ناشی از نیاز به انتخاب راه حل و تصمیمی گیری را پیشت سر بگذارد. کسانی که انعطاف پذیری دارند، قادر به تفسیر دقیق موقعیت ها هستند، که در صورت بروز مشکلات می تواند بسیار سودمند باشد.
برای مطالعه بیشتر: چطور عصبانیت را کنترل کنیم؟ ۱۲ تکنیک موثر کنترل خشم
مهارت حل مسئله در زندگی زناشویی
به منظور افزایش مهارت حل مسئله یا مسائل به وجود آمده برای هر کدام از افراد خانواده، باید ضمن حفظ آرامش، فضایی را ایجاد کرد که آن ها بتوانند بدون ترس و واهمه از مشکل یا مشکلات خود صحبت کنند. همچنین هر یک از دیگر افراد خانواده با همدلی کردن، راه حل های خود را بیان کرده تا بهترین راه انتخاب شود. زوجین و خانواده هایی که دارای مهارت حل مسئله بالایی هستند، هنگام به وجود آمدن تعارضات میان خود، با احترام با یکدیگر رفتار کرده و با تمرکز کردن به روی مشکل، سعی در تصمیم گیری مفید می کنند. راه های حل مسئله در خانواده، می تواند شامل گزینه های زیر باشد:
- مطرح کردن مشکل پیش آمده با یک روانشناس خوب و درخواست کمک از او برای بهبود شرایط موجود
- در میان گذاشتن مسئله با یکی از اعضای با تجربه و امین خانواده
- مشخص کردن یک زمان در طول روز یا هفته، برای صحبت در مورد چالش پیش آمده و ارزیابی راه های برون رفت از آن
- بالا بردن ظرفیت سازگاری و انعطاف پذیری برای تحمل شرایط سخت و گذر از آن ها
مهارت حل مسئله در محیط کار
فرآیند و مراحل حل مسئله می تواند باعث شود، تا هنگام مواقع ضروری و وقوع یک بحران، برای تصمیم گیری به جهت عبور از مشکل پیش آمده، بهترین راه حل انتخاب و اجرا شود. از دیگر موارد مهم، مهارت حل مسئله در مدیریت است، زمانی که محیط کار دچار آشفتگی می شود و کارمندان و اعضای شاغل به مشکل بر خورد می کنند، این وظیفه رئیس و سرپرست است که بتواند حل مسئله کرده و مشکلات را رفع کند. مراحل بکار گیری مهارت حل مسئله در محیط کار عبارت است از:
- مشخص کردن مسئله و علت ایجاد آن توسط افراد دارای صلاحیت
- تلاش برای رفع علت ایجاد کننده مسئله برای جلوگیری از ایجاد مشکلی جدید در محیط کار
- مشخص کردن فرد یا افراد دارای توانایی حل مسئله از میان کارمندان یا همکاران
- برقراری جلسه در مورد بررسی میزان پیشرفت کار و ارزیابی راه حل ها
- تصمیم گیری در مورد بهترین راه حل برای حل مسئله در محیط کار
- اجرای راه حل انتخاب شده و نظارت بر چگونگی انجام و نتیجه
فواید مهارت حل مسئله
برخورداری از مهارت حل مسئله، موجب می شود که افراد بتوانند هنگام رویارویی با یک مسئله، راه حل های مناسبی برای برون رفت از آن ها انتخاب کنند و فرصت هایشان را از دست ندهد. برخی از فواید مهارت حل مسئله عبارت است از:
- کاهش استرس
- افزایش استفاده از فرصت ها
- افزایش عزت نفس
- بیشتر شدن سازگاری
- بهبود روابط اجتماعی
- مقابله با ترس
- کاهش احتمال افسردگی ناشی از شکست
- افزایش کارایی و بهبود شرایط تحصیلی و شغلی
برای مطالعه بیشتر بخوانید: استرس شغلی؛ نشانه ها، عوارض، انواع و مدیریت استرس کاری
موانع مهارت حل مسئله
مهارت حل مسئله، یک فرآیند بی عیب و نقص نیست و موانعی وجود دارد که می تواند در توانایی افراد برای تصمیم گیری و انتخاب یک راه حل کارآمد، مفید باشد. موانع مهارت حل مسئله عبارت اند از:
- پیشداوری منفی: هنگام برخورد با یک مشکل، افراد ممکن است در مورد نشدن ها، کمبود ها و نقص ها، فکر کنند و این پیشداوری را ایجاد کنند که توانایی حل مسئله به وجود آمده را ندارند.
- منفعل بودن: از دیگر موانع مهارت حل مسئله، می توان به افرادی اشاره کرد، که هنگام به وجود آمدن یک مسئله، فقط مشاهده کرده و هیچ اقدام مثبتی در جهت برون رفت از آن شرایط انجام نمی دهند.
- اطلاعات گمراه کننده: هنگام تلاش برای حل یک مشکل، مهم است که افراد، بین اطلاعات مرتبط با موضوع و داده های نامربوط که می توانند به راه حل های معیوب منجر شوند، تمایز قائل شوند.
همچنین بخوانید: خودباوری چیست؟ چگونه می‌توانم مهارت خودباوری را تقویت کنم؟
کتاب مهارت حل مسئله
دربخش زیر کتاب هایی با موضوع مهارت حل مسئله معرفی کرده ایم، که مطالعه آن ها باعث افزایش مهارت حل مسئله و تصمیم گیری می شود. کتاب های مهارت حل مسئله عبارت اند از:
- کتاب مهارت حل مسئله (راهکار های خلاقانه حل مشکلات)، نوشته مرضیه تقوا و منصوره بیرانوند
- کتاب مهارت حل مسئله و تصمیم گیری، نوشتهسمیزا میرزاپور و حسین بهرامی
- کتاب آموزش مهات های حل مسئله به کودکان، نوشته محسن شکوهی یکتا
- کتاب خلاقیت وحل مسئله در محیط کار، نوشته برایان تریسی
- کتاب مسئله یابی و حل مسئله، نوشته بهروز دری و محمد رضا مهرگان
منابع: coursera, skillsyouneed, simplilearn, mindtools, verywellmind,betterup
پزشک خوب، سامانه رزرو “آنلاین” روانشناس و روانپزشک و سایر حوزه های پزشکی و سلامت، به شما کمک می کند بهترین متخصصان را در محدوده زندگی خود در سراسر کشور، انتخاب نموده و وقت خود را بصورت آنلاین رزرو کنید.
ثبت ديدگاه